Πέντε μαγικές ιστορίες από την αρχαία Περσική Λογοτεχνία. Μετάφραση από τα περσικά του Φερεϊντούν Φαριάντ
Η Περσική Λογοτεχνία, από τις ωραιότερες, αριθμεί πολλές εκατοντάδες χρόνια. Από τις πιο γοητευτικές δημιουργίες τα παραμύθια της. Ο γνωστός στην Ελλάδα - κατοικεί πλέον εδώ - Πέρσης ποιητής Φερεϊντούν Φαριάντ, μεταφραστής του Ρίτσου στα περσικά, απέδωσε στη γλώσσα μας πέντε ιστορίες - παραμύθια,που μεταφέρουν όλη τη μαγεία της μακρινής πατρίδας του, καθώς η προσοχή του στράφηκε στο να "κρατηθεί το ύφος, η ατμόσφαιρα και η τεχνοτροπία κάθε ποιητή". Μεγάλη βοήθεια στη φροντισμένη αυτή εργασία προσέφερε η ποιήτρια Καδιώ Κολύμβα,που με το λεπτό και καλλιεργημένο γούστο της κατάφερε να μεταδώσει "την αίσθηση από το άρωμα της περσικής ποίησης", ενώ παράλληλα επιμελήθηκε με την ίδια ευαισθησία όλα τα κείμενα του βιβλίου.
Απολαμβάνουμε εδώ τέσσερις από τους σημαντικότερους Πέρσες ποιητές: 1. Αμπού Μοχάμεντ Ιλγίας Νεζαμί,μεγάλο επικολυρικό ποιητή (1140-1209). Εχει γράψει και για τον Μεγάλο Αλέξανδρο στο βιβλίο του "Εσκαντάρ Ναμέ" (το βιβλίο του Αλέξανδρου). Ο Φερεϊντούν Φαριάντ στην εισαγωγή επισημαίνει ότι το όνομα Αλέξανδρος είναι ακόμη και σήμερα πολύ διαδεδομένο στην Περσία.
2. Φαρίντ - Ουτ - Ντιν Ατάρ (1119-1202), περίφημο μυστικό ποιητή.
3. Αμπού - Ολ - Κασέμ Μανσούρ Φερντοσί (935-1026). Στις ιστορίες του επανειλημμένα αναφέρεται στις κατακτήσεις του Μ. Αλεξάνδρου, αλλά και στους σοφούς της Αρχαίας Ελλάδας. Θεωρείται ο μεγαλύτερος επικός ποιητής της Περσίας και τον
4. Χατζουγιέ Κερμανί (1320-1387). Χαρακτηρίζεται ως ρομαντικός, περισσότερο λαϊκός, παρά λόγιος ποιητής.
Οι ιστορίες αυτές παραμύθια των τεσσάρων Περσών ποιητών είναι πολύ διαδεδομένες στη χώρα τους. Ο ίδιος ο Φερεϊντούν Φαριάντ θυμάται αυτά τα παραμύθια που η μάνα του κι η γιαγιά του έλεγαν δίπλα στο μαγκάλι και στο κορσί (είδος θερμάστρας) τις κρύες και σκοτεινές νύχτες του χειμώνα.
Ας αφεθούμε για λίγο μακριά από τη γεμάτη άγχος και ρουτίνα πεζή καθημερινότητα και να μεταφερθούμε σε σφαίρες ονείρου και φαντασίας ποιητικές (Εκδόσεις "Αρμός" Αθήνα 1997).
Ευγενία ΖΩΓΡΑΦΟΥ
Ιστορίες αγωνιστών σε δύσκολους καιρούς - από την κατοχή μέχρι την επιβολή της απριλιανής χούντας - είναι το βιβλίο διηγημάτων του Χρήστου Θ. Πολυχρονίδη "Διλήμματα".
Το "Εντός" κυκλοφόρησε το βιβλίο (έρευνα - ντοκουμέντο) της μουσικού και δασκάλας της μουσικής Βάσως Κιούση "Τα τραγούδια των γυναικών στα Μεσόγεια (1900 - 1950)",το οποίο προσφέρει διπλά στην υπόθεση της Πολιτιστικής μας παράδοσης, αφού διασώζει αυθεντικά λαϊκά τραγούδια και μάλιστα των γυναικών του μόχθου και όσων σημαίνουν ζωή.
Το διάσημο μυθιστόρημα του Αλμπέρ Καμύ "Ο ξένος" (ένας μη ηρωικός άνθρωπος που προτιμά να πεθάνει υπερασπιζόμενος την αλήθεια παρά να ζήσει ανεχόμενος το ψέμα. Μετάφραση Νίκη Καρακίτσου - Ντούζε, Μαρία Κασαμπάλογλου - Ρομπλέν).
Γιώτα Σεχίδου "Ο φανταστικός κομμουνιστής" (μυθιστόρημα).
Νίκος Σιδέρης "Ερωτικό τραγούδι" (μυθιστόρημα).
Ασημένια Σαράφη "Το παράδοξο ταξίδι της εφηβείας της" (μυθιστόρημα).
Γιάννης Λογοθέτης "ΛΟΓΟμαγειρέματα" (ο εξαίρετος σκιτσογράφος μάς προσφέρει και μ' αυτό το βιβλίο του κέφι, με σκίτσα του σχετικά με τη γαστριμαργία και ακόμα κεφάτες νοστιμιές, συνταγές του, απλές και γευστικότατες. Τα σκίτσα του μας προδιαθέτουν να μαγειρέψουμε και τις συνταγές του.
Στα τέλη του 19ου αιώνα πρωτοκυκλοφόρησε το οδοιπορικό του δημοσιογράφου Γ. Π. Παρασκευόπουλου "Η μεγάλη Ελλάδα".Πρόκειται για οδοιπορικό στις ελληνικές παροικίες σε Ρωσία, Ρουμανία, Βουλγαρία, Σερβία, Μαυροβούνιο, Τουρκία, Σάμο, Κρήτη, Κύπρο, Παλαιστίνη. (Η επανέκδοση αποτελεί φωτοτυπικό αντίγραφο της πρώτης εικονογραφημένης έκδοσης).
Νίκος Βάσσος "Μπίκοβικ" (αφήγημα).
Δμίτρι Μερεζκόφσκι "Η γέννηση των θεών ή ο Τουταγχαμών στην Κρήτη" (αρχαιολογική μελέτη για την αρχαία Κρήτη, τον πολιτισμό και τους "θεούς" της. (μετάφραση Φώντας Κονδύλης).
Κάθριν Χάρισον "Το φιλί" (μετάφραση Μάρα Ευθυμίου,αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα).
Θέκλα Χρηστάκη "Για ποια αγάπη μου μιλάς..." (ερωτικό μυθιστόρημα).
Λίζα Ζερβοπούλου "Ο ψυχομέτρης" (ένα περιπετειώδες μυθιστόρημα - περιπλάνηση στην Ανατολή, στο χρόνο και τη γνώση).
Κατερίνα Πιπεροπούλου "Αναζητώντας την Ευρυδίκη" (μια σημερινή εκδοχή του μύθου του Ορφέα και της Ευρυδίκης).
Η πνευματική Καρδίτσα, μας είναι γνωστή χάρη στον εξαίρετο λυράρη της παραδοσιακής ποίησης, Κίτσιο Ανυφαντή. Αξιος συνεχιστής της οικογενειακής παράδοσης, ο γιος του Γιώργος Ανυφαντής, δικηγορώντας στην ίδια πόλη, όπως κι ο πατέρας του, αλλά και γράφοντας ποίηση της ίδιας λυρικής ομορφιάς, μας στέλνει "Το δώρο του πόνου", όπως τιτλοφορεί την πρώτη ποιητική συλλογή του, δανειζόμενος τον τίτλο από στίχο του Ιψεν.
Προλογίζοντας το έργο του, θα σημειώσει: "Εξετάζοντας βαθύτερα το έργο των ανθρώπων που ασχολούνται με την τέχνη, με κάθε μορφής τέχνη, διαπιστώνουμε πως η κινητήρια δύναμη της δημιουργίας τους δεν είναι άλλη από τον πόνο".
Ο πόνος, βασικό στοιχείο της ανθρώπινης ευαισθησίας, αποδείχνει ότι υπάρχουμε, αφού, όπως λέει ο Ρίτσος, "η ζωή δεν είναι παρά ένα τραύμα στην ανυπαρξία". Ο πόνος είναι αδερφός της Αγάπης. Πονάμε, όταν αγαπάμε, κι αυτή η σχέση μας οδηγεί στη λύτρωση μέσα απ' την ποίηση. Ο ποιητής αυτή την "πηγή" υμνεί: "Εχω ένα περιβόλι στην καρδιά μου/ π' όλο ανθεί κι όλο φυλλορροεί/ κι έρχονται πουλάκια τα όνειρά μου/ σμάρια πυκνά τ' ολόγλυκο πρωί/ για να πιουν νερό της λησμοσύνης/ στη βαθιά και γάργαρη πηγή. / Είσαι η νερομάνα, που το χύνεις, / Ποίηση - γιατρικό μου και πηγή. /
Ωστόσο, το "νερό της λησμοσύνης" δε θα 'θελε να το πιει ποτέ ο ποιητής μπροστά στο χαμό του παιδιού του. Και ζηλεύει τη φύση, που του παραβγαίνει στον οφειλόμενο θρήνο: "Εξω σκοτάδι... Μαίνεται μια ξεχασμένη μπόρα/ στον ουρανό, που σκέπασε τον καλοκαιρινό. / Για σένα κλαιν τα σύννεφα που τρέχουν μαυροφόρα. / Πότε θα μάθω τάχατε κι εγώ να σε θρηνώ;".
Οπως, η αγάπη είναι ένας αδιάκοπος πόνος στην "απουσία" που τον παιδεύει, καταποντίζεται όλο και περισσότερο στο άδειο των πραγμάτων, λέγοντας: "Δεν ήρθες σήμερα κι ήταν η τάξη/ σα να 'χε τ' άψυχα πράγματα μόνο. / Τ' αργό ρολόι τον άδειο χρόνο/ στιγμή δεν έλεγε να τον αλλάξει".
Μια ποίηση καρδιάς, που ζητά να μοιραστεί το βάρος της με την καρδιά του αποδέκτη: "Βοήθεια... Με πνίγουνε οι λέξεις" (Γιώργος Κίτσιου Ανυφαντής. Πλατεία Δικαστηρίου - Καρδίτσα).
Γιάννης ΚΑΡΑΒΙΔΑΣ
Πλούσια παραγωγή, καλός στίχος, καλά εκφραστικά μέσα, (ρυθμοί, μουσικότητα, εικονοπλασία κλπ) σωστό γλωσσικό όργανο (πολυτονικό). Χαμηλοί τόνοι, υπαρξιακοί, συνήθεις σε πολλούς ποιητές, κλειστός υποκειμενισμός, ματιές στη φύση, σε χρώματα, σχήματα, ήχους, σε βιώματα, αρέσκειες και απαρέσκειες, ψυχικές μεταπτώσεις, αδιάπτωτη ψυχολογική κρίση, και το δέος του θανάτου και του μηδενός μπροστά στην αιωνιότητα. Εννοιες, όπως: Κενό, Απραγματοποίητο, Αλλόκοτο, Ανεπιθύμητο, Αναπάντητο, Πανικός, Αιωνιότητα, Θάνατος, Λησμονιά, Νύχτα, Αγνωστο, Αφαντο, Τίποτε, Επέκεινα, Απόλυτο, Μοιραίο κλπ..., με κεφαλαίο το αρχικό (για λόγους υποβολής;) βρίθουν στις πλέον των 500 σελίδων του Β τόμου. Προς αυτές "υψώνονται" σαν "ηλιοτρόπια" του σκότους, και τα όποια θέματά του πατούν στη γη. Αυτό είναι το ποιητικό κλίμα της Λένας Παππά, μέλους της Εθνικής Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών, που (για την ιστορία) με επικεφαλής τους Κ. Ουράνη, "Αλκη Θρύλο", Π. Χάρη, Κ. Τσάτσο, αποσπάστηκε το 1946 (παραμονές του εμφυλίου) από την Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών, πρόεδρος της οποίας ήταν τότε ο Καζαντζάκης και μετά ο Σικελιανός.
"Με μπλε πυθμενικό/ και πράσινο μαβί, ρόδινο και πικρό χρυσό/ δελφίνια αφρών/ νταντέλες άγριες λευκές/ φλοισβίζοντας συρίζοντας και γλουπακώντας/ (...) έρχεται κι αποσύρεται ασίγαστα η Ασύνορη/ τρομάζοντας/ μαγεύοντας/ θυμίζοντάς μας/ οδυνηρά κι επίμονα κι ολοένα/ την επίφοβη, απρόσιτη κι ακαταμάχητη/ Αιωνιότητα". ("Θαλασσογραφία").
Και: "... με την παραμικρή άστοχη κίνηση/ (...) θα αποκαλυφθούνε τα σιχαμερά/ εντόσθια μιας πραγματικότητας/ που θέλουμε να κρύψουμε πάση θυσία/ πίτουρα - λόγια και κουρέλια ιδέες/ και θα φανεί/ σε όλο του το φρικαλέο μεγαλείο το Ενεδρεύον/ τεράστιο Κενό". ("Οι ραφές").
Μερικές εξάρσεις: "Δεν ήταν λύση η φυγή/ μόνο η ομόνοια με τον εαυτό του,/ να μπορέσει/ ν' αναγνωρίσει αυτόν τον άγριο Ξένο/ και να τον παραδεχτεί, μ' εκείνη/ τη γενναιότητα που έχουν οι φυλακισμένοι..." ("Η λύση").
Ο αναγνώστης μένει με τη δίψα μιας ομιλίας από άνθρωπο σε άνθρωπο. Ακόμα κι ο ταλαίπωρος Οδυσσέας, χάνει το αντικείμενο του νόστου του: "... δίχως να νοιάζεται αν θα 'βρει την Ιθάκη/ δίχως να ξέρει αν υπάρχει καν Ιθάκη". ("Αρμός", 1997).
Μανώλης ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ