Η Ευρωπαϊκή Βδομάδα Υγείας και Ασφάλειας στο χώρο εργασίας (19 - 24/10) στάθηκε για άλλη μια φορά αφορμή για να ακουστούν από τα κυβερνητικά χείλη οι ίδιες μεγαλόστομες, αποπροσανατολιστικές και συντηρητικές διακηρύξεις. Το βασικό και καυτό θέμα της φετινής ημερίδας, δηλαδή το ζήτημα οργάνωσης του χρόνου εργασίας, ελάχιστα φάνηκε να απασχολεί τον υφυπουργό Εργασίας Χρ. Πρωτόπαππα, τον εκπρόσωπο του ΣΕΒ Α. Σκιαδά, αλλά και τον αντίστοιχο της ΓΣΕΕ Δ. Πολίτη. Η μοναδική εξαγγελία αφορούσε την πρόθεση υιοθέτησης από τη χώρα μας της κοινοτικής οδηγίας 93/104/ΕΟΚ, που θέτει ορισμένες αναιμικές, ελάχιστες προδιαγραφές σχετικά με την οργάνωση του χρόνου εργασίας (π.χ. το υποχρεωτικό διάλειμμα μετά την εξάωρη εργασία) και επιχειρείται να εμφανιστεί σαν "φάρμακο διά πάσαν νόσο".

Εχουμε αναφερθεί επανειλημμένα απ' τις στήλες αυτής της εφημερίδας για την απουσία εφαρμογής στη χώρα μας των προδιαγραφών και των ορίων όλων των σχετικών οδηγιών, καθώς και για την άθλια κατάσταση που επικρατεί στον ελεγκτικό μηχανισμό του κράτους.

Εξάλλου, στο σχέδιο ΠΔ που θα προσαρμόσει την κοινοτική οδηγία στη χώρα μας, τα προβλεπόμενα όρια δεν κατοχυρώνονται ουσιαστικά. Π.χ., το μέγιστο όριο εργασίας, 48 ωρών ανά βδομάδα, θα προσδιορίζεται με τεχνικές υπολογισμού ως "μέσος όρος στη διάρκεια του τετραμήνου", ύστερα από συμφωνία των "κοινωνικών εταίρων"...

Ομως, το κύριο ζήτημα στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν είναι αυτό. Οι βασικές ρυθμίσεις του χρόνου εργασίας έχουν ήδη δρομολογηθεί απ' το μονοπωλιακό κεφάλαιο και την ελληνική κυβέρνηση, με την υιοθέτηση και την εφαρμογή των κοινοτικών κατευθύνσεων της "Λευκής Βίβλου" για την εργασία. Πρόκειται για τις γνωστές κατευθύνσεις που οδηγούν στην εδραίωση των λεγόμενων "ευέλικτων", μη προκαθορισμένων ωραρίων εργασίας, στη μερική απασχόληση, στην παραβίαση του οκτάωρου εργασίας με συνεχείς υπερωρίες, στην προσπάθεια αύξησης του ορίου συνταξιοδότησης στα βαριά και ανθυγιεινά επαγγέλματα. Εδώ βρίσκεται η ουσία του ζητήματος. Οι πολιτικές και συνδικαλιστικές δυνάμεις θα πρέπει να κριθούν σχετικά με τη στάση τους απέναντι στην καθεστωτική πολιτική, που οδηγεί στην ανατροπή της σταθερής οκτάωρης, πενθήμερης απασχόλησης, στην ισοπέδωση του θεσμού των βαριών και ανθυγιεινών επαγγελμάτων και στη διατήρηση της απαλλαγής του κεφαλαίου απ' την υποχρέωση ασφαλιστικής κάλυψης του επαγγελματικού κινδύνου.

Οι θέσεις που υιοθετεί σήμερα το ταξικό ρεύμα του συνδικαλιστικού κινήματος στη χώρα μας για το συγκεκριμένο ζήτημα στηρίζονται αντικειμενικά απ' τα συμπεράσματα της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας. Το σύνολο των ερευνών των ιατρών Εργασίας, των μηχανικών Ασφαλείας και των εργονόμων, υπογραμμίζει με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο την επίδραση της μεταβολής του χρόνου εργασίας και ιδιαίτερα του ωραρίου στην υγεία και στην ασφάλεια των εργαζομένων.

Το ελαστικό ωράριο και η υποχρεωτική επιμήκυνση της οκτάωρης εργασίας και η νυχτερινή εργασία έχουν άμεση επίδραση:

α) Στη διαταραχή των βιολογικών ρυθμών του εργαζόμενου.

β) Στη διάρκεια και στην ποιότητα του ύπνου του, καθώς και στην ανατροπή της κανονικότητας λήψης των γευμάτων.

γ) Στην πρόκληση υπερβολικής σωματικής και ψυχικής κόπωσης του εργαζόμενου.

δ) Στην ουσιαστική μείωση του μη εργάσιμου χρόνου.

Η φθορά στην υγεία του εργαζόμενου καθώς και η αύξηση του κινδύνου πρόκλησης εργατικού ατυχήματος, κάτω απ' την επίδραση αυτών των παραγόντων, είναι σημαντική. Με δυο λόγια, "η Λευκή Βίβλος βλάπτει σοβαρά την υγεία".

Αντίστοιχα, μεγάλη σημασία έχει και η διατήρηση του μειωμένου ορίου συνταξιοδότησης των βαριών και ανθυγιεινών επαγγελμάτων. Ο θεσμός αυτός, εναντίον του οποίου βάλλει η κυβέρνηση, δεν είναι μια απλή χρηματική ανταλλαγή, αλλά μια αναντικατάστατη, με τα σημερινά δεδομένα, ανταποδοτική προσφορά στις κατηγορίες εκείνων των εργαζομένων που παρουσιάζουν μια πρόωρη φθορά της υγείας τους, λόγω του επίπονου και ανθυγιεινού χαρακτήρα της εργασίας τους.

Φυσικά, η εργοδοτική και η κυβερνητική στάση γύρω από το πελώριο αυτό θέμα δε μας εκπλήσσει. Ηδη απ' τον περασμένο αιώνα ο Καρλ Μαρξ εξηγούσε τους βαθύτερους λόγους που την υπαγορεύουν: "Η μεγαλύτερη δυνατή ημερήσια κατανάλωση εργατικής δύναμης - όσο νοσηρή, βίαιη και επίπονη και αν είναι η κατανάλωση αυτή - καθορίζει τα όρια για το χρόνο ανάπαυσης του εργάτη. Το κεφάλαιο δε ρωτάει πόσο διαρκεί η ζωή της εργατικής δύναμης. Αυτό που το ενδιαφέρει είναι αποκλειστικά και μόνο το ανώτατο όριο της εργατικής δύναμης που μπορεί να ρευστοποιηθεί μέσα σε μια μέρα". (Το Κεφάλαιο τ. Ι, σελ. 278).

Ωστόσο, το μονοπωλιακό κεφάλαιο είναι υποχρεωμένο, στη χάραξη των κεντρικών του κατευθύνσεων, να παίρνει υπόψη του ορισμένες παραμέτρους, όπως την επίδραση της ταξικής πάλης και του συσχετισμού των δυνάμεων, το κόστος των εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών κλπ. Ομως αυτό το "ενδιαφέρον" του κεφαλαίου σταματά στο σημείο που το κόστος πρόληψης του επαγγελματικού κινδύνου γίνεται μεγαλύτερο απ' το κέρδος της εργοδοσίας απ' την αντιμετώπιση του συγκεκριμένου κινδύνου. Σε περιόδους αύξησης του εφεδρικού στρατού των ανέργων, το ενδιαφέρον αυτό μειώνεται ακόμα περισσότερο.

Στη σχετική Διακήρυξη του Λουξεμβούργου για την προαγωγή της υγείας στο χώρο εργασίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση, το 1997, η θέση αυτή διατυπώνεται έμμεσα:

"Με την προαγωγή της υγείας στο χώρο εργασίας οι επιχειρήσεις θα διαπιστώσουν περιορισμό δαπανών που αφορούν ασθένειες και αύξηση της παραγωγικότητας". Προϊόν αυτής της λογικής είναι και η Οδηγία 93/104/ΕΟΚ ως αναιμική προσπάθεια στοιχειώδους οριοθέτησης της εργοδοτικής ασυδοσίας. Η κυβέρνηση και ο ΣΕΒ θέλουν να περιοριστεί η όλη συζήτηση στην τυπική επικύρωση της Οδηγίας στα χαρτιά. Η ΕΣΑΚ και γενικότερα το ταξικό ρεύμα του εργατικού κινήματος δεν πρόκειται να περιορίσουν την παρέμβασή τους στην απαίτηση για αυστηρή τήρηση των ελάχιστων προδιαγραφών του Κοινοτικού Δικαίου.

Αγωνιζόμαστε για να μην περάσει η πλήρης ανατροπή των εργατικών κατακτήσεων και στο θέμα της οργάνωσης του χρόνου εργασίας. Αποκαλύπτουμε στους εργαζόμενους ότι ο μονόδρομος της ΟΝΕ δεν απειλεί μόνο το πενιχρό τους εισόδημα αλλά και κάτι πολύ βασικότερο: Την ίδια τους την υγεία!

Και στο ζήτημα της οργάνωσης του χρόνου εργασίας αποδεικνύεται ότι η μετωπική αγωνιστική αντιιμπεριαλιστική δράση αποτελεί τη μόνη ρεαλιστική διέξοδο.

Μάκης ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ

Μέλος του ΔΣ του ΕΛΙΝΥΑΕ και της Επιτροπής Υγιεινής & Ασφάλειας της ΓΣΕΕ

Η προστασία της ζωής του εργαζόμενου στη χώρα μας, είναι ένα ζητούμενο το οποίο "καμουφλάρεται" από μια πολιτική που στη βάση της έχει την προστασία της παραγωγής πρώτα απ' όλα και τη "διευκόλυνση" των εργοδοτών, οι οποίοι αντιμετωπίζουν το κόστος της τήρησης των σχετικών νόμων, κανόνων και οδηγιών, ως μια μη απαραίτητη επιβάρυνση. Μικρές είναι οι ποινές για τους εργοδότες που παρανομούν στα ζητήματα της Υγιεινής και Ασφάλειας των εργαζομένων, ενώ στη συντριπτική τους πλειοψηφία δεν εντοπίζονται από τις αναποτελεσματικές υπηρεσίες ελέγχου και έτσι δρουν ακόμα πιο ασύδοτοι, μέχρι που κάποιο τραγικό δυστύχημα, ρίχνει πάνω τους αναγκαστικά την προσοχή του κόσμου και των αρμόδιων.

Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, κάθε 4 λεπτά συμβαίνει στη χώρα μας ένα εργατικό ατύχημα. Η στατιστική αυτή του "τρόμου" οδηγεί σε ένα ποσοστό που είναι το μεγαλύτερο στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Σύμφωνα με στοιχεία της Διεύθυνσης Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας, από το 1970 μέχρι το 1996 έχουν σημειωθεί πάνω από 2.825 θανατηφόρα ατυχήματα. Το ετήσιο κόστος για την Εθνική Οικονομία από τα εργατικά ατυχήματα και δυστυχήματα είναι 25 δισ. δραχμές.Εκτός αυτού, κάθε χρόνο περίπου 11.000 εργαζόμενοι ασφαλισμένοι στο ΙΚΑ οδηγούνται σε πρόωρη συνταξιοδότηση για λόγους υγείας, με το χαρακτηρισμό "κοινή νόσος",επειδή δεν υπάρχει διάγνωση των επαγγελματικών ασθενειών.

Δυστυχώς, η σημερινή πραγματικότητα στον τομέα της υγιεινής και ασφάλειας, είναι χειρότερη από όσο επιδιώκει να την παρουσιάσει η κυβέρνηση, με την επίκληση ορισμένων στοιχείων που θεωρούνται μη επαρκή για την παρακολούθηση των εργατικών ατυχημάτων. Πριν λίγες μέρες, σε ημερίδα για την υγιεινή και ασφάλεια που έγινε με την ευκαιρία της Ευρωπαϊκής Εβδομάδας, ο υφυπουργός Εργασίας Χ. Πρωτόπαπας,υποστήριξε ότι μειώθηκαν τα εργατικά ατυχήματα. Η αλήθεια είναι ότι σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία μέχρι και το 1994, ο απόλυτος αριθμός των εργατικών ατυχημάτων έχει μειωθεί (πιν. 1). Ωστόσο, πολύ μικρότερη είναι η μείωση του απόλυτου αριθμού των θανατηφόρων εργατικών ατυχημάτων.

Επιπρόσθετα, αγνοούνται άλλοι παράμετροι που δίνουν ολοκληρωμένη την εικόνα των εργατικών ατυχημάτων, όπως ο δείκτης συχνότητας (αριθμός εργατικών ατυχημάτων ανά εργατοώρες) και ο δείκτης βαρύτητας (σοβαρότητα των ατυχημάτων με βάση το χρόνο απουσίας από την εργασία). Στον πίνακα 2, για την εξέλιξη των εργατικών ατυχημάτων σύμφωνα με στοιχεία του ΙΚΑ, διακρίνεται ένα διάγραμμα με δυο γραμμές. Η πρώτη γραμμή ξεκινά από το 1980, όπου είχαν σημειωθεί 45.000 ατυχήματα και φτάνει στο 1994, όπου τα ατυχήματα είναι περίπου 22.600.

Η δεύτερη γραμμή δείχνει τη σοβαρότητα των ατυχημάτων μέσα από τις μέρες ανικανότητας, απουσίας δηλαδή του εργαζόμενου από την εργασία του. Το 1980 οι μέρες αυτές ήταν κάτι παραπάνω από 900.000, ενώ το 1994 παρ' όλο που τα ατυχήματα έχουν μειωθεί κάτω από το μισό, ο δείκτης αυτός έχει ξεπεράσει τις 750.000 μέρες. Με λίγα λόγια, τα ατυχήματα μειώνονται, αλλά η σοβαρότητά τους συγκριτικά αυξάνεται! Αυτό το στοιχείο αποκαλύπτει σε όλο της το μεγαλείο την επιχείρηση αποπροσανατολισμού της κυβέρνησης πάνω στο τόσο σοβαρό θέμα της υγιεινής και ασφάλειας των εργαζομένων.

Σύμφωνα με τις κοινοτικές οδηγίες, με τις οποίες έχει εναρμονιστεί το εθνικό δίκαιο, απαιτείται: Η κατάρτιση 514.171 μελών Επιτροπών Υγιεινής και Ασφάλειας. Επίσης, 2.415 τεχνικοί ασφάλειας για να επανδρώσουν τις μεγάλες μονάδες, 844 γιατροί εργασίας για να καλύψουν θέσεις σε δημόσιες και ιδιωτικές επιχειρήσεις, καθώς και 358.213 ιδιοκτήτες μικρών επιχειρήσεων για να εκτελούν χρέη τεχνικού ασφάλειας.

Ολοι αυτοί οι αριθμοί κρύβουν πίσω τους πολύ πόνο και δυστυχία, τσακισμένα κορμιά, νεκρούς, ακρωτηριασμένους και σημαδεμένους ανθρώπους για όλη τους τη ζωή. Σημείο αναφοράς τους είναι επίσης, οι χρόνιες παθήσεις των μελών, των πνευμόνων και άλλων ζωτικών οργάνων, από την εκδήλωση επαγγελματικών ασθενειών που δεν αναγνωρίζονται ως τέτοιες.

Η κυβέρνηση έρχεται να υποστηρίξει ότι ταυτόχρονα με την κατάρτιση των απαραίτητων ειδικών, θα δημιουργήσει και ένα σώμα ελέγχου, στη βάση των σημερινών Επιθεωρήσεων Εργασίας και των Τεχνικών Επιθεωρήσεων. Θεωρεί μάλιστα ότι με αυτό τον τρόπο ο έλεγχος θα ενισχυθεί αποτελεσματικά, σε σχέση με την "αμαρτωλή" περίοδο που βρισκόταν στην αρμοδιότητα της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης. Ομως, κλείνει τα μάτια στο γεγονός ότι η δραστηριότητα των Επιθεωρήσεων είχε μειωθεί πριν ακόμα περάσουν αυτές στις Νομαρχίες.

Ειδικότερα, το διάστημα 1985 - 1995, οι έλεγχοι των Τεχνικών Επιθεωρήσεων μειώθηκαν κατά 50%!Από 163.374 το 1985, έφτασαν τους 85.466 το 1994! Ταυτόχρονα μειώθηκαν οι υπάλληλοι των Επιθεωρήσεων, με αποτέλεσμα σήμερα να υπηρετούν λιγότεροι από 170 Τεχνικοί Επιθεωρητές Εργασίας σε όλη τη χώρα, ενώ στην ουσία δε λειτούργησε η Υγειονομική Επιθεώρηση.Τα εργατικά ατυχήματα ξεπερνούν τα 20.000 κάθε χρόνο και σε ένα σύνολο πάνω των 150.000,οι καταδικαστικές αποφάσεις για παραβάσεις της σχετικής νομοθεσίας δεν ξεπερνούν τις 260 το χρόνο! Σήμερα, δε γίνεται καν η καταμέτρηση των εργατικών ατυχημάτων, αλλά η κυβέρνηση παρουσιάζει διάφορα Προεδρικά Διατάγματα για να δείξει "έργο" στην υγιεινή και ασφάλεια.

Ωστόσο, και η "νέα" Επιθεώρηση, δε φαίνεται να έχει την απαραίτητη αυτονομία και κοινοβουλευτικό - εργατικό έλεγχο, προκειμένου να ασκήσει το έργο της χωρίς παρεμβάσεις και αποτελεσματικά.

Γιώργος ΦΛΩΡΑΤΟΣ