Θέτοντας σε εφαρμογή το σχέδιο της επιχείρησης - η κωδική ονομασία της οποίας ήταν "HARLING" - και αποστέλλοντας την 12μελή ομάδα στην Ελλάδα οι Βρετανοί δεν είχαν καταλήξει ότι θα ανατίναζαν τη γέφυρα του Γοργοπόταμου. Για την ακρίβεια στόχος ήταν να ανατιναχτεί μία από τις τρεις γέφυρες: ή της Παπαδιάς ή του Ασωπού ή του Γοργοπόταμου. Κι επιλέχτηκε τελικά η τρίτη. Επίσης είχαν έξω από το λογαριασμό της χρησιμοποίηση των δυνάμεων του ΕΛΑΣ. Ηθελαν τη δουλιά να την κάνουν με τον Ζέρβα, αλλά δεν άργησαν να διαπιστώσουν πως αυτό ήταν αδύνατο. Ο ΕΔΕΣ δεν πληρούσε τις προϋποθέσεις ως προς τον αριθμό και την πολεμική ετοιμότητα των αντρών που απαιτούσε ένα τόσο δύσκολο εγχείρημα. Ετσι αναγκάστηκαν να έρθουν σε επαφή με τον ΕΛΑΣ και να ζητήσουν τη βοήθειά του. Ο ίδιος ο Ναπ. Ζέρβας στις 13 Νοεμβρίου 1942 με γράμμα του στον Αρη Βελουχιώτη του ζητά συνάντηση. Ο Αρης απάντησε αμέσως θετικά και έγινε όντως η συνάντηση για να ενταχθούν δυνάμεις του ΕΛΑΣ ολόψυχα στην επιχείρηση.

Η ανατίναξη της Γέφυρας, όπως προαναφέραμε, έγινε τη νύχτα της 25ης προς 26η Νοεμβρίου του 1942. Για την ακρίβεια η επιχείρηση ξεκίνησε γύρω στις 11 μ.μ. της 25η Νοεμβρίου και ολοκληρώθηκε με πλήρη επιτυχία στις 2.21 τα χαράματα της 26ης του μήνα. Το σχέδιο υπονόμευσης της γέφυρας με εκρηκτικά είχαν αναλάβει οι Εγγλέζοι, που ήταν ειδικευμένοι σε τέτοιου είδους δουλιές, ενώ την τελική "Διαταγή της Επιχείρησης" που περιλάμβανε και το σπουδαιότερο μέρος της - την επίθεση και κατάληψη του χώρου από τις ανταρτικές δυνάμεις, ώστε να γίνει δυνατή η πραγματοποίηση της αποστολής των σαμποτέρ - διατύπωσε ο αρχηγός των δυνάμεων του ΕΛΑΣ Αρης Βελουχιώτης.

Σύμφωνα με όσα παραθέτει ο Νικηφόρος στο έργο "Αντάρτης στα βουνά της Ρούμελης", (τόμος Β, σελ. 19-20) η διαταγή προέβλεπε τα εξής παρακάτω:

Το νότιο βάθρο της γέφυρας με φρουρά 80 Ιταλών και πλήρη οχύρωση ανέλαβε να καταλάβει τμήμα 60 ανταρτών του ΕΛΑΣ με αρχηγό τον Κωστούλα. Τους ΕΛΑΣίτες θα ακολουθούσε ο υπασπιστής του Ζέρβα Μ. Μυριδάκης με 8-10 ΕΔΕΣίτες για να εξουδετερώσει κάποια τυχούσα αντίσταση του εχθρού που δεν είχε επισημανθεί και στη συνέχεια να κόψει το δρόμο υποχώρησης των Ιταλών. Το βόρειο βάθρο της γέφυρας, που φυλασσόταν από 30 Ιταλούς και είχε εγκαταστημένα δύο δίκαννα αντιαεροπορικά, ικανά να χρησιμοποιηθούν και κατά επιγείων στόχων, ανέλαβε τμήμα 30 ανταρτών του ΕΔΕΣ, με επικεφαλής τους ανθυπολοχαγούς Παπαχρήστου και Πετροπουλάκη.

Την υπονόμευση και ανατίναξη της γέφυρας ανέλαβαν οι ειδικευμένοι Βρετανοί σαμποτέρ, στους οποίους δόθηκε βοήθεια λίγων εκπαιδευμένων ανδρών του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ. Επίσης δυο ομάδες του ΕΛΑΣ με 15 άνδρες η κάθε μία και έναν Βρετανό σαμποτέρ ανέλαβαν να υπονομεύσουν τη σιδηροδρομική γραμμή ένα χιλιόμετρο περίπου προς το νότο κι ένα χιλιόμετρο προς το βορρά, έτσι ώστε να αποκλειστεί η δυνατότητα αποστολής ενισχύσεων στον εχθρό με τρένο. Αρχηγός της μίας ομάδας τέθηκε ο Διαμαντής (Γ. Αλεξάνδρου) και της άλλης ο Ηρακλής (Κώστας Σκαρμούτσος). Μια ακόμη ομάδα 15 ΕΛΑΣιτών, με αρχηγό τον Χρυσιώτη, ανέλαβε να καταστρέψει με βενζίνη την ξύλινη οδική γέφυρα του ποταμού, στην περίπτωση που έκαναν την εμφάνισή τους από κει εχθρικές ενισχύσεις.

Τέλος γενική εφεδρεία ορίστηκε ομάδα 30 ανδρών του ΕΛΑΣ, με αρχηγό τον Δ. Δημητρίου - Νικηφόρο. Χρόνος έναρξης της επιχείρησης καθορίστηκε η 11η βραδινή και η γενική αρχηγία ανατέθηκε στον Ν. Ζέρβα. Για την επιτυχία της επιχείρησης ρίχτηκε στη μάχη και η εφεδρική δύναμη του Νικηφόρου, αφού οι δυνάμεις του ΕΔΕΣ που είχαν αναλάβει το βόρειο βάθρο της γέφυρας τρόμαξαν μπρος στα ιταλικά πυρά και υποχώρησαν. "Οι αντάρτες, που δεν ήταν συνηθισμένοι σε τέτοιας μορφής επιχείρηση - θα γράψει αργότερα ο Ε. Μάγιερς - δεν μπόρεσαν να αντιμετωπίσουν το έντονο πυρ και αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν σ' ένα άλλο σημείο κάλυψης" ("Η ελληνική περιπλοκή", σελ. 76-77).

Δυο μέρες μετά την ανατίναξη της γέφυρας, οι Ιταλοί προχωρούνστην άνανδρη μέθοδο των αντιποίνων για εκφοβισμό του λαού. Θα παραλάβουν από τις φυλακές της Λαμίας 14 πατριώτες, από τους οποίους τους 7 θα τους εκτελέσουν μπροστά στην γκρεμισμένη γέφυρα. Τους υπόλοιπους θα τους εκτελέσουν στα Καστέλλια της Παρνασσίδας, απ' όπου και κατάγονταν, μαζί με άλλους 10 κατοίκους.

Κείμενα: Γιώργος ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

Η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου αποτέλεσε και την αρχή της βρετανικής παρουσίας στην Ελλάδα, που τόσα δεινά έφερε στη συνέχεια. Την επιχείρηση οργάνωσε το Βρετανικό Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής, αλλά, φυσικά, δεν μπορούσε να την εκτελέσει μόνο του. Οι Εγγλέζοι, όπως προαναφέραμε, επιδίωκαν να δυσχεράνουν τον εφοδιασμό του γερμανικού εκστρατευτικού σώματος στη Β. Αφρική. Τουλάχιστον αυτό επίσημα ισχυρίζονται: "Ηταν πολύ σημαντικό - γράφει ο Ε. Μάγιερς - να παρεμποδίσουμε με κάθε τρόπο τις προσπάθειες του εχθρού να ενισχύσει τις βάσεις του κατά μήκος της βορειοαφρικανικής ακτής, φέρνοντας προμήθειες διά θαλάσσης από τη Νότια Ευρώπη" (Ε. Μάγιερς: "Η Ελληνική Περιπλοκή", εκδόσεις "Εξάντας", σελ. 15). Ομως και από τα αρχεία των γερμανικών δυνάμεων κατοχής προκύπτει ότι παρόμοια σαμποτάζ εκτιμούνταν πως γίνονταν "με σκοπό να παρεμποδίσουν την ομαλή λειτουργία της επιμελητείας και τις ενισχύσεις προς το γερμανικό εκστρατευτικό σώμα στη Βόρεια Αφρική από τις στρατοπεδευμένες στην Ελλάδα γερμανικές στρατιωτικές δυνάμεις" (Β. Μαθιόπουλου: "Η ελληνική αντίσταση και οι σύμμαχοι", εκδόσεις "Παπαζήση", σελ. 149).

Σε κάθε πάντως περίπτωση, οι Βρετανοί δεν προχώρησαν σ' αυτή την επιχείρηση έχοντας ως μόνο στόχο τα πρόσκαιρα στρατιωτικά οφέλη που θα τους εξασφάλιζε μια πιθανή επιτυχία της. Εβλεπαν και σχεδίαζαν σε βάθος χρόνου. Κι ασφαλώς - μπορούμε αυτό να το πούμε με την απόλυτη βεβαιότητα που μας εξασφαλίζουν οι μετέπειτα εξελίξεις - κύριος στόχος των Βρετανών ήταν, με την ευκαιρία της επιχείρησης στο Γοργοπόταμο, να έρθουν στην Ελλάδα, να εδραιωθούν και να θέσουν υπό τον έλεγχό τους το κίνημα της Αντίστασης. Το γεγονός ότι μόλις έπεσαν στα ελληνικά βουνά, προσπάθησαν να έρθουν σ' επαφή με το δικό τους άνθρωπο, το Ναπολέοντα Ζέρβα, και τον ΕΔΕΣ, είναι σημάδι των επιδιώξεων τους.

Η πρώτη αυτή βρετανική στρατιωτική αποστολή στα βουνά της Ελλάδας είχε 12 μέλη. Οι 8 έπεσαν με αλεξίπτωτα στην Γκιώνα την 1η Οκτώβρη του 1942 και οι υπόλοιποι 4 έπεσαν με τον ίδιο τρόπο στην περιοχή του Καρπενησίου στα τέλη του ίδιου μήνα. Αρχηγός αυτής της ομάδας ήταν ο - συνταγματάρχης τότε - Εντι Μάγιερς που μετά την ανατίναξη της Γέφυρας έμεινε για αρκετούς μήνες στην Ελλάδα ως επικεφαλής της Βρετανικής Στρατιωτικής Αποστολής (ΒΣΑ). Υπαρχηγός ήταν ο - ταγματάρχης τότε - Κρις Γουντχάουζ, ο οποίος τέθηκε επικεφαλής της ΒΣΑ μετά την αποχώρηση του Μάγιερς κι έμεινε σ' αυτή τη θέση έως την απελευθέρωση. Στην ομάδα συμμετείχαν επίσης και πρόσωπα των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών. Ανάμεσά τους κι ένας Ελληνας, ο Θέμης Μαρίνος που υπηρετούσε στις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις της Μέσης Ανατολής και είχε αποσπαστεί στη στρατιωτική μυστική υπηρεσία του Γενικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής.

Η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου ήταν μια επιχείρηση - θα γράψει αργότερα ο Κρις Γουντχάουζ - "που ίσως δε θα γινόταν αν δεν ήταν ο Ζέρβας και δε θα σημείωνε επιτυχία αν δεν ήταν ο Αρης Βελουχιώτης" (Κ. Γουντχάουζ: "Το μήλο της Εριδος", εκδόσεις "Εξάντας", σελ. 217). Ομως αυτό καθόλου δεν εμπόδισε τους Βρετανούς στα χρόνια του πολέμου να εμφανίσουν το Γοργοπόταμο ως αποκλειστικό κατόρθωμα των ανταρτών του ΕΔΕΣ και των Εγγλέζων σαμποτέρ. Τέτοιου περιεχομένου ήταν η σχετική εκπομπή του BBC λίγες μέρες μετά την επιτυχία της επιχείρησης.

Εξίσου υποταγμένη στην κυρίαρχη πολιτική που υποτάσσει την ιστορία στις δικές της επιδιώξεις, είναι και η στάση των αντιπάλων του ΕΑΜικού κινήματος, που στις αναφορές τους στην επιχείρηση του Γοργοπόταμου - τόσο στη διάρκεια του πολέμου όσο και μετά, ιδιαίτερα στη μετεμφυλιακή περίοδο - αποσιωπούσαν τη συμβολή του ΕΛΑΣ ή διαστρέβλωναν τα ιστορικά στοιχεία, καταφεύγοντας στην αισχρή συκοφαντία. Στην πραγματικότητα έτρεμαν το Γοργοπόταμο ως ιστορικό γεγονός, γιατί αυτός αντιστρατευόταν την παραφροσύνη της εθνικόφρονης ιδεολογίας και του χωρισμού των Ελλήνων σε εθνικόφρονες και προδότες, υπονομεύοντας ταυτόχρονα την κυρίαρχη πολιτική επιλογή του καθεστώτος να έχει στην παρανομία το ΚΚΕ και την ΕΑΜική Εθνική Αντίσταση.

Για την ανατίναξη της Γέφυρας του Γοργοπόταμου, τη νύχτα της 25ης προς 26η Νοεμβρίου του 1942, έχουν γραφεί πολλά. Επρόκειτο για μια σημαντική στρατιωτική επιχείρηση εναντίον του άξονα, για την οποία είχε άμεσο ενδιαφέρον το βρετανικό στρατηγείο της Μέσης Ανατολής. Η επιτυχία της, μάλιστα, γνωστοποιήθηκε σε ολόκληρη την Ευρώπη, αν και οι Εγγλέζοι φρόντισαν επιμελώς να αποκρύψουν εντελώς το ρόλο του ΕΛΑΣ. Επίσης επρόκειτο για μία επιχείρηση στην οποία συμμετείχαν από κοινού οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ, γεγονός το οποίο εκμεταλλεύτηκαν και εκμεταλλεύονται όσοι προσπάθησαν να απαξιώσουν το γεγονός ότι χωρίς ΕΑΜ και ΕΛΑΣ δε θα υπήρχε Εθνική Αντίσταση. Τέλος, επρόκειτο για μια σημαντική αντιστασιακή ενέργεια, που συντέλεσε αποφασιστικά στην αναπτέρωση του ηθικού του ελληνικού λαού, και εξύψωσε το γόητρο των αντιστασιακών οργανώσεων, ώστε να ενισχυθούν οι γραμμές τους.