Η αύξηση της ζήτησης για ενέργεια παγκοσμίως είναι ένα από τα σοβαρότερα σύγχρονα προβλήματα, αλλά, δυστυχώς, η συζήτηση γύρω από το θέμα αυτό είναι αποσπασματική και πολλές πτυχές της σκόπιμα "συσκοτισμένες". Τα συμφέροντα γύρω από τον τομέα αυτόν είναι τεράστια και δε διστάζουν να χρησιμοποιήσουν κάθε μέσο και τρόπο, για να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους, αγνοώντας οποιαδήποτε άλλη διάσταση, ακόμα κι αν αυτή αφορά το μέλλον του πλανήτη.

Τα ορυκτά καύσιμα,δηλαδή το πετρέλαιο, ο άνθρακας και το φυσικό αέριο συνολικά εκτιμούνται σε 10 τρισ. ισοδύναμα βαρέλια πετρελαίου. Διάφοροι υπολογισμοί προσδιορίζουν τη διάρκεια ζωής τους - με τους σημερινούς ρυθμούς κατανάλωσης - 170 χρόνια. Και μετά; Το πυρηνικό λόμπι έχει έτοιμη την απάντηση. Θα αναλάβει αυτό την κάλυψη της ενέργειας. Ενας εφιάλτης που θα πρέπει να παλέψουμε από τώρα να αποφευχθεί.Τους λόγους είχαμε την ευκαιρία να αναλύσουμε αρκετές φορές από τη στήλη αυτή. Η συνέχιση της παραγωγής ενέργειας στα σημερινά επίπεδα θα σημάνει μια αύξηση της θερμοκρασίας κατά 0,3 βαθμούς Κελσίου κάθε δέκα χρόνια! Ενα δεύτερο και εξίσου σημαντικό ζήτημα είναι το περιβαλλοντικό κόστος το προερχόμενο από την εξόρυξη και κυρίως τη μετατροπή των ορυκτών καυσίμων σε ενέργεια. Καταστροφή του τοπίου, παραγωγή αερίων που συμβάλλουν στην ατμοσφαιρική ρύπανση, το φαινόμενο του θερμοκηπίου, την καταστροφή της στοιβάδας του όζοντος κ.ο.κ. Με βάση τους ρυθμούς που σημειώθηκαν την εικοσαετία 1970 - 1990 έχει εκτιμηθεί ότι σε 100 χρόνια η ετήσια κατανάλωση ενέργειας θα είναι 50 φορές μεγαλύτερη από τη σημερινή. Κι ίσως αυτό να φαντάζει σαν "υπόθεση του παραλόγου" μια και, τόσο οι τεχνικοί περιορισμοί,όσο και οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις, είναι ασύλληπτες. Ομως απαντήσεις δεν έχουν δοθεί για το τι μέλλει γενέσθαι. Γίνεται κάτι παραπάνω από σαφές ότι ο τύπος οικονομικής ανάπτυξης,που ακολουθείται και που συνδέεται άμεσα με το ενεργειακό μοντέλο στις αναπτυγμένες χώρες (που είναι και οι πλέον ενεργοβόρες) δεν μπορεί να εξακολουθήσει να παραμένει ο ίδιος.

Στο φτωχό Νότο δε μιλάμε για αύξηση της κατανάλωσης ενέργειας όπως στο Βορρά.Στις χώρες αυτές, η βασική πηγή ενέργειας για εκατομμύρια ανθρώπων είναι το ξύλο.Η ολοένα και μεγαλύτερη ζήτηση έχει οδηγήσει στην αποδάσωση τεράστιων εκτάσεων. Σαν συνέπεια έχουμε τη διάβρωση των εδαφών, πλημμύρες και τη μείωση της αγροτικής παραγωγής.Η τελευταία, σε συνδυασμό με την υψηλή γεννητικότητα οδηγεί στην εκχέρσωση ακόμα μεγαλύτερων καλλιεργήσιμων εκτάσεων. Ενας φαύλος κύκλος που οδηγεί στην περιβαλλοντική υποβάθμιση και την αδυναμία κάλυψης των διατροφικών αναγκών του πληθυσμού τους.

Η κατά κεφαλή κατανάλωση χάλυβα το 1968 στις ΗΠΑ ήταν 342 φορές μεγαλύτερη από αυτήν της Ινδονησίας, 86 του Πακιστάν και 68 της Κεϋλάνης. Οι ΗΠΑ, με λιγότερο από το 6% του παγκόσμιου πληθυσμού καταναλώνουν το 1/3 της παγκόσμιας παραγωγής ενέργειας και το ίδιο ποσοστό χάλυβα, βαμβακιού, χαρτιού κ.ά. ΗΠΑ, Καναδάς, ΕΕ, Αυστραλία, Ιαπωνία και Ρωσία με το 30% του παγκόσμιου πληθυσμού, κατανάλωσαν τη δεκαετία του εβδομήντα το 90% της συνολικής ενέργειας. Η ψαλίδα μεταξύ Βορρά και Νότου στην κατανάλωση ενέργειας εξακολουθεί μέχρι σήμερα να αποτελεί φρένο στην ανάπτυξη του Νότου παρά τις βελτιώσεις που σημειώθηκαν.

Την εικοσαετία του 1970 - 1990 ο Νότος τριπλασίασε την ποσότητα ενέργειας που καταναλώνει, ενώ στο Βορρά είχαμε αύξηση περίπου 20%. Ομως μεταξύ των χωρών του Νότου είχαμε τεράστιες αποκλίσεις. Π.χ. οι κάτοικοι της Ταϊλάνδης καταναλώνουν δεκαπλάσια κατά κεφαλή ενέργεια από τους αντίστοιχους του Μπακλαντές, ενώ οι Κορεάτες τριπλάσια από τους Ταϊλανδούς. Αλλά και στο εσωτερικό των χωρών αυτών υπάρχουν τεράστιες ανισότητες μεταξύ αστικού και αγροτικού πληθυσμού. Πετρέλαιο διαθέτουν ελάχιστες χώρες. Τα 3/4 των αναπτυσσόμενων χωρών το εισάγουν. Από τις 38 φτωχότερες χώρες οι 29 εισάγουν πάνω από το 70% της ενέργειας που καταναλώνουν. Κι αυτό μεταφράζεται με ακόμα μεγαλύτερη υπερχρέωσή τους.Να επισημάνουμε ότι πάνω από 2 δισ. ανθρώπων δεν έχουν ηλεκτρισμό.Η απαρχαιωμένη τεχνολογία που χρησιμοποιείται στο Νότο είναι αναποτελεσματική και ρυπογόνα. Η καύση των ξύλων στις κουζίνες των σπιτιών που κατοικούνται από 700 εκατομ. πληθυσμού και οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και των σωματιδίων είναι βασική αιτία για το θάνατο 3,5 εκατομ. παιδιών το χρόνο, σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας. Η κατανάλωση ενέργειας, με το τρόπο που γίνεται, συμβάλλει στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Αν συνεχιστούν οι σημερινοί ρυθμοί οι 1,8 δισ. τόνοι άνθρακα το 2025 θα γίνουν 5,5 δισ. τόνοι. Κι αυτό μεταφράζεται με αύξηση 50% των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Το ενεργειακό ισοζύγιο μεταξύ Βορρά και Νότου μπορεί να επιτευχθεί μόνο από το περιορισμό της παραγωγής - κατανάλωσης του Βορρά, παρά τις συνταγές διάφορων διεθνών οργανισμών για εντατική ανάπτυξη στο Νότο. Γιατί αυτή απαιτεί αστρονομικά ποσά που ούτε υπάρχουν, ούτε θα υπάρξουν έτσι όπως είναι διαρθρωμένο το πλαίσιο της διεθνούς οικονομίας. Τουλάχιστο προς το παρόν.

ΠΗΓΕΣ

1. Α. Γεωργόπολος, "Γη ένας μικρός εύθραυστος πλανήτης"

2. N. Μολυβιάτης, "Μαθήματα στο πράσινο", "Σαββάλας"

3. World Watch, "Η κατάσταση του πλανήτη"

Πίνακας Ι, Ενέργεια στις αναπτυσσόμενες χώρες

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Πηγή Ποσοστό %

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Βιομάζα 35

Πετρέλαιο 26

Ανθρακας 25

Φυσικό αέριο 8

Ανανεώσιμες 6

Πυρηνική "1

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Η υπάρχουσα κατάσταση (και) στον τομέα της ενέργειας στις χώρες του Τρίτου Κόσμου είναι απαράδεκτη, όπως αποδεικνύουν τα στοιχεία που παραθέτουμε στη διπλανή στήλη. Κι επειδή είναι γνωστό ότι με ευχολόγια και συνέδρια δεν μπορούν να υπάρξουν λύσεις, οι προτάσεις που έχουν κάποιο νόημα - πέρα από την ισοκατανομή του πλούτου - πρέπει να στοχεύουν σε τέσσερα σημεία: Πρώτο, να δοθεί σημασία (και να επιλυθεί) η ικανοποίηση των βασικών αναγκών των πληθυσμών του Νότου. Δεύτερο, να παρασχεθούν κεφάλαια που θα χρησιμοποιηθούν για τις υποδομές ενέργειας. Τρίτο, η κατανάλωση να γίνει αποτελεσματικότερη. Τέταρτο, η παραγωγή να ρυπαίνει το δυνατό λιγότερο. Κι αυτό μπορεί να γίνει με τις νέες τεχνολογίες που πρέπει να αποκτηθούν βραχυμεσοπρόθεσμα από τις χώρες αυτές. Διαφορετικά, οι επιπτώσεις θα βαρύνουν, όχι μόνο το Νότο, αλλά και το Βορρά. Τα περιβαλλοντικά περιθώρια έχουν στενέψει.

• Το φυσικό αέριο στην Κίνα και τη Λατινική Αμερική βρίσκεται τα τελευταία χρόνια στην άμεση προτεραιότητα των χωρών αυτών.
• Πάνω από 60.000 φωτοβολταϊκές μονάδες είναι εγκαταστημένες στην Κολομβία, στο Μεξικό και τη Σρι Λάνκα.
• Η γεωθερμία καλύπτει το 20% των αναγκών των Φιλιππίνων, του Ελ Σαλβαντόρ και της Κένυας.
• Οι Ινδίες έχουν ξεκινήσει ένα γιγαντιαίο πρόγραμμα αιολικής ενέργειας.

Για να εξισωθεί το επίπεδο ζωής του υπόλοιπου κόσμου με αυτό των Αμερικάνων, μεταξύ άλλων, θα απαιτούνταν η εξόρυξη 30 δισ. τόνων σιδήρου, 500 εκατ. τόνων χαλκού - μολύβδου, 300 εκατ. τόνων ψευδαργύρου, 50 εκατ. τόνων κασσιτέρου κτλ. Ποσότητες, δηλαδή, 75 - 250 φορές υψηλότερες από το ετήσιο προϊόν όλων των χυτηρίων και ορυχείων του κόσμου.

Στην περιοχή Para της Βραζιλίας, οι εγκαταστάσεις εξόρυξης σιδηρομεταλλεύματος χρειάζονται 2,4 εκατ. τόνους άνθρακα ετησίως, που θα παραχτούν από 50.000 εκτάρια δάσους!

Για τον Ακάμα είχαμε αναφερθεί λεπτομερειακά πριν οχτώ περίπου χρόνια, όταν πρωτοξεκινούσε η στήλη. Αυτό που επισημαίναμε τότε ήταν ότι εκτός των ανθρώπων στην Κύπρο βιάζεται και η φύση. Δυο αρχιτεκτόνισσες, η Α. Θεοδοσίου και η Α. Πίττα, μας παρουσιάζουν τα σχεδιαστικά συμπλέγματα των οικοδομών, των κατασκευών και των κτιρίων γενικά των οικισμών του Ακάμα (σ. σ. που είναι δέκα). Παράλληλα, παραθέτουν στοιχεία από την ιστορία, τη μορφολογία, τη λαϊκή παράδοση, τη χλωρίδα, την πανίδα και το περιβάλλον της μοναδικής αυτής μεσογειακής περιοχής, που δυστυχώς μέχρι σήμερα - άγνωστο γιατί - δεν έχει κηρυχτεί "προστατευμένη". Ο Ακάμας καταστρέφεται μέρα με τη μέρα και μεγάλα συμφέροντα τον έχουν βάλει στο μάτι. Οι κατά καιρούς διακηρύξεις των κυβερνώντων παραμένουν στα συρτάρια τους. Ενα έγκλημα διαρκείας με συγκεκριμένους ενόχους, που κάποτε θα λογοδοτήσουν.

Ενέργεια

στις αναπτυσσόμενες χώρες

Πηγή Ποσοστό %

Βιομάζα 35

Πετρέλαιο 26

Ανθρακας 25

Φυσικό αέριο 8

Ανανεώσιμες 6

Πυρηνική 1