Εάν η Σιάτιστα,στο Νομό Κοζάνης, έχανε τα αρχοντικά της, στην πραγματικότητα θα έχανε τον ίδιο της το χαρακτήρα, καθώς αυτά είναι που τεκμηριώνουν τη διαδρομή της στο χρόνο και την ιδιαίτερη θέση της στην ιστορία και τον πολιτισμό.

Η Προγραμματική Σύμβαση,που υπεγράφη πριν από δυόμισι περίπου χρόνια μεταξύ του υπουργείου Πολιτισμού,του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων (ΤΑΠΑ) και του Δήμου Σιάτιστας,ως αντικείμενο εργασίας έχει την αποκατάσταση και ανάδειξη των αρχοντικών με εργασίες αναστήλωσης και συντήρησης, όπου κρίνεται απαραίτητο.

Το γεγονός ότι η Κεντρική Υπηρεσία του ΥΠΠΟ βρέθηκε εκεί και μπόρεσε, μέσω της Σύμβασης, να συνυπάρξει με την Τοπική Αυτοδιοίκηση στην περίπτωση της Σιάτιστας, αποδείχτηκε σωτήριο. Ηταν τότε ακριβώς που οι μεγάλοι σεισμοί έπληξαν και τα αρχοντικά, οπότε χρειάστηκε, εξαιτίας ενός φυσικού γεγονότος, να ενεργοποιηθούν και να συντονιστούν οι εμπλεκόμενοι.

Πρέπει να σημειωθεί ότι ήδη το ΤΑΠΑ έχει απαλλοτριώσει τρία αρχοντικά προκειμένου να προχωρήσουν οι Υπηρεσίες του ΥΠΠΟ στην αποκατάστασή τους, ενώ το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο κατά την πρόσφατη περιοδεία του στη Μακεδονία επισκέφτηκε τη Σιάτιστα και είδε τα αρχοντικά στα οποία εκτελείται έργο. Ενα από αυτά ήταν το Αρχοντικό Αργυριάδη - Μαλιόγκα,το οποίο στο μέλλον προορίζεται να καλύψει ανάγκες της Προγραμματικής Σύμβασης (γραφεία κλπ.).

Το κτίριο κατασκευάστηκε το 1759 και αποτελεί σπάνια περίπτωση σπιτιού, που έχει υποστεί συνεχείς επεμβάσεις, οι οποίες κάθε φορά αντιπροσωπεύουν το διακοσμητικό στιλ της εποχής. Ετσι, το Αρχοντικό Αργυριάδη - Μαλιόγκα είναι ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά δείγματα των τάσεων που επικρατούσαν στην εσωτερική και εξωτερική διακόσμηση και στην αρχιτεκτονική από το 18ο αιώνα έως τα τέλη του 19ου.Κάποιες από τις επεμβάσεις που έγιναν μαρτυρούνται από επιγραφές, που έχει δημοσιεύσει ο καθηγητής Ν. Μουτσόπουλος.Στην εξωτερική όψη του πρώτου ορόφου διακρίνεται η επιγραφή: "1844 απριλήου πρώτη" και στο δωμάτιο του ίδιου ορόφου διαβάζουμε: "1844 Μαρτίου 6 έγινεν η έναρξις της ανακατασκευής, Απριλίου δε 15 έλαβι τέλος / Εν Σιατίστι Δ. Α.".

Το εσωτερικό του σπιτιού είναι κατάγραφο από παραστάσεις, ενώ τοιχογραφίες διατηρεί και στο εξωτερικό του. Γι' αυτό το λόγο εκπονήθηκε μελέτη συντήρησης από τον συντηρητή της 11ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Κωνσταντίνο Τζίμπουλα,με την εποπτεία του συντηρητή Πέτρου Σγούρου και την επίβλεψη της Διεύθυνσης Συντήρησης Αρχαιοτήτων του ΥΠΠΟ.Μία από τις αντιπροσωπευτικότερες τοιχογραφίες είναι η "παράσταση της Φρανκφούρτης",στο ισόγειο, με εμφανείς δυτικοευρωπαϊκές επιρροές,προκειμένου να αποδοθεί η εικόνα μίας ευρωπαϊκής πόλης. Ανάλογες επιδράσεις απαντώνται και στις τοιχογραφίες του ορόφου, όπου σε οβάλ πλαίσια (μίμηση χαλκογραφιών" απεικονίζονται αρχιτεκτονήματα και τοπία. Ενδεικτικά των δυτικοευρωπαϊκών επιρροών είναι τα μοτίβα με άνθη και καρπούς, αλλά και η απεικόνιση σε πολλά διάχωρα αναβάτη με στολή (Αυστριακός ουσάρος).

Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες είναι οι συμβολικές παραστάσεις,αφού το αρχοντικό κτίστηκε την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Ο άγνωστος ζωγράφος επεξεργάστηκε τις παραστάσεις με διάθεση να πληροφορήσει και να εμψυχώσει. Ετσι, τα μικρά ζώα που καταβροχθίζονται από κορμούς δέντρους, οι οποίοι μεταμορφώνονται σε θηρία, συμβολίζουν τον υπόδουλο ελληνισμό, ενώ τα ζώα που καλπάζουν ελεύθερα, η υδρόγειος σφαίρα, ο ήλιος, μεταδίδουν το μήνυμα της ελευθερίας. Επίσης βρίσκουμε και χριστιανικά σύμβολα.

Οι τοιχογραφίες, με εξαίρεση εκείνες των εξωτερικών τοίχων, βρίσκονται σε κακή κατάσταση διατήρησης.Τα κονιάματα είναι σαθρά, παρουσιάζονται ρωγμές, απολεπίσεις και αποκολλήσεις της ζωγραφικής επιφάνειες, ενώ σε αρκετά σημεία έχει καταρρεύσει. Εξάλλου, κάποιοι τοίχοι έχουν επιχριστεί, φαινόμενο που απαντάται και σε άλλα αρχοντικά της Σιάτιστας, καθώς με τις αλλαγές των χρήσεων οι νεότεροι είχαν άλλη... άποψη περί "αισθητικής". Ωστόσο στη διάρκεια εργασιών συντήρησης που έγιναν το 1997 κάτω από επιχρισμένους τοίχους αποκαλύφθηκαν νέες τοιχογραφίες, ενώ σε προηγούμενες εργασίες έγιναν στερεώσεις τοιχογραφιών, αλλά και αποτοιχίσεις όπου κρίθηκε αναγκαίο. Οι αποτοιχίσεις έγιναν το 1978 - 79, περίοδος που έγινε μία πρώτη προσέγγιση των προβλημάτων του αρχοντικού, υπό την επίβλεψη του τότε αρχιτέκτονα της 11ης ΕΒΑ Μιλτιάδη Πολυβίου και της Διεύθυνσης Συντήρησης Αρχαιοτήτων.

Σημειώνεται βέβαια, ότι εκτός από την ανθρώπινη παρέμβαση, ένας ακόμα παράγοντας που ευθύνεται για την κατάσταση που βρίσκεται ο ζωγραφικός διάκοσμος είναι η υγρασία,φαινόμενο που παρουσιάζει επιδείνωση λόγω των προβλημάτων στη στέγη και την τοιχοποιία.

Η μελέτη συντήρησης προβλέπει την καταγραφή των περιβαλλοντικών παραμέτρων, αφαίρεση των νεότερων επεμβάσεων, στερεώσεις του υποστρώματος και της ζωγραφικής επιφάνειας, καθαρισμό, συντήρηση των αποτοιχισμένων τμημάτων και επανατοποθέτησή τους και αισθητική αποκατάσταση.Στην ίδια μελέτη περιλαμβάνεται και η συντήρηση των ξύλινων στοιχείων του αρχοντικού (ταβάνια, ντουλάπες κ.ά). Οι εργασίες θα ξεκινήσουν μέσα στο 1999, θα πρέπει όμως παράλληλα να προχωρήσουν και οι εργασίες αναστήλωσης και αποκατάστασης της στατικής επάρκειας του αρχοντικού.

Δ. ΜΥΡΙΛΛΑ

• Η ξεκούραση των γιορτών γίνεται απολαυστικότερη όταν συνδυάζεται με μια καλή παράσταση. Ο "Ρ" ξεχωρίζει ορισμένες και σας τις προτείνει. Η επιλογή ανήκει πάντα σε σας (σελίδα 4).
• Σε πείσμα της εμπορευματοποίησης και της "μουσικής" βιομηχανίας των σουξέ που μας κατακλύζουν, το ελληνικό τραγούδι συνεχίζει ν' ανθίζει και να προσφέρει συγκινήσεις. Το αισιόδοξο πρόσωπο της μουσικής δημιουργίας στον τόπο μας τον τελευταίο χρόνο αποτυπώνεται σε αρκετούς δίσκους που σας προτείνουμε (σελίδα 3).
• Στις 13 του μήνα παρουσίασε αναλυτικά τις προτάσεις του με βιβλία της "Σύγχρονης Εποχής". Σήμερα παρουσιάζει ένα ευρύ "πανόραμα" τίτλων βιβλίων και άλλων οίκων. Βιβλία, που προφέρουν στο νου και στην ψυχή "πλούτο" αληθινό (σελίδα 7)