ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ

ΚΕΝΗ

"H σπασμένη βιτρίνα"

Ο Βίκτορ Ουγκώ, στον πρόλογο των "Αθλίων", "προφητεύει" την επικαιρότητα του έργου αυτού, όσο θα υπάρχει εκμετάλλευση και αθλιότητα, όσο οι ταπεινοί θα εξευτελίζονται από "λιγότερο" ταπεινούς...

Θεμελιακό ζήτημα των "Αθλίων" αποτελεί η σύγκρουση δύο κοσμοθεωριών, εκείνης που πρεσβεύει ο Γιάννης Αγιάννης και εκείνης την οποία εκπροσωπεί ο Ιαβέρης. Ο πρώτος σπάει μια βιτρίνα και αρπάζει ψωμί για να χορτάσει την πείνα του. Ο δεύτερος βάζει σκοπό της ζωής του τη σύλληψη του "κλέφτη".

Ο Γιάννης Αγιάννης, μπροστά στην προθήκη του αρτοπωλείου, ταυτίζεται με το σκύλο του Παυλόφ στη φάση της πρωτογενούς ειδωλοποιήσεως ενός βασικού αγαθού (ψωμί), διεγείροντος το θυμικό. Η πείνα αποτελεί εδώ φυσική δομή, εντασσόμενη στις επιταγές της φυσικής δικαιοσύνης, προβάλλει δε την αξίωση θεσμοθετήσεως παραμέτρων, που θα ικανοποιήσουν τον πεινασμένο άνθρωπο. Κατά συνέπεια, η πείνα ωθεί, δυνητικά, μία χρηστή κοινωνία στη δημιουργία νομικού πλαισίου, που θα διασφαλίζει στον πολίτη στομαχική τουλάχιστον επάρκεια...

Σύμφωνα με τους κανόνες της λογικής, αφού η φύση ισούται με το νόμο και εφ' όσον το ένστικτο είναι φύση (έστω και ως μετωνυμία), άρα, το ένστικτο είναι νόμος.

Ο Ιαβέρης, φύλακας της βιτρίνας, αντιδρά στην πράξη του Γιάννη Αγιάννη, ορμώμενος από την ανάγκη να προστατέψει με τον καλύτερο τρόπο τις αξίες που περιβάλλουν "το αρτοπωλείο". Η δράση του είναι κοινωνική, στηριζόμενη σε μηχανισμούς της διανοήσεως, που αποκλείουν το πρωτοκυτταρικό υλικό του ενστίκτου. Ετσι, η προστασία, ως πρακτικής αξίας εννοιολόγημα, αποτελεί κοινωνική δομή με νομοπαρασκευαστικές αξιώσεις. Δεδομένου λοιπόν ότι η προστασία - εποπτεία ισούται με θεμελιακές συντεταγμένες του νόμου και ότι η φύση είναι νόμος, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η εποπτεία είναι φύση. Αν μάλιστα "δίκαιος λόγος" (για να θυμηθούμε τη σωκρατική διδασκαλία) ίσον καθαρός λόγος, τότε ο Γιάννης Αγιάννης και ο Ιαβέρης ταυτίζονται. Επομένως, το "παιχνίδι" παίζεται στη σημασιολογία του "αρτοπωλείου" και της βιτρίνας. Εντός του "αρτοπωλείου" ενυπάρχουν και λειτουργούν αιτιοκρατικά και περίπου ταυτόχρονα, τόσο το ενστικτώδες (πείνα, στην προκειμένη περίπτωση), όσο και το κοινωνικό (εποπτεία) υπό τις εκφάνσεις του θυμικού και του δια-νοητικού. Εκείνο που λογικώς ερευνάται περαιτέρω είναι η αισθητική του "αρτοπωλείου", την οποία εκπροσωπεί η βιτρίνα. Αναγόμενη σε σύμβολο ευνομίας, η βιτρίνα αντανακλά την εποπτεία της πείνας, αποτελώντας πρόκληση και πρόσκληση: Ο πεινασμένος Γιάννης Αγιάννης διαπράττει έγκλημα, σπάζοντας τη βιτρίνα, ενώ ο Ιαβέρης ανταποκρίνεται στην επιταγή του νόμου - φύση, κάνοντας απλώς το καθήκον του. Ο "κρυμμένος θεός" των ομο-λογιών και των αναλογιών παρακολουθεί αθέατος το δράμα του κυνηγητού, ώσπου, στο τέλος, σε μια έξαρση μεγαλοψυχίας και σε μια διάθεση αυτοεπιβεβαιώσεως, επιτρέπει το "σαμαρακικό" λάθος: Ο Ιαβέρης, υπό το αμήχανο βλέμμα του Γιάννη Αγιάννη, αυτοκτονεί και χάνεται στα θολά νερά του Σηκουάνα...

Η βιτρίνα αποδεικνύεται, σε τελευταία ανάλυση, άχρηστο αξεσουάρ του "αρτοπωλείου".

Ομως, ο καθημερινός άνθρωπος σπάνια ενδιαφέρεται πλέον για το όντως ον και για το βαθύτερο νόημα της κοινωνίας που βιώνει. Τους ανθρώπους της τηλεκατευθυνόμενης ρουτίνας δεν απασχολεί, στην πραγματικότητα, ούτε η ουσία (ένστικτο) ούτε και η ολοκληρωμένη κοινωνική υπόσταση (λογική). Αισθανόμενοι δέος απέναντι στο ψευδοδίλημμα που εφευρίσκει κάθε φορά η κυρίαρχη τάξη, σύρονται άβουλοι και υποβιβάζονται σε όργανα μικροπολιτικής καθημερινότητας. Το κατεστημένο κερδίζει έδαφος, κατευθύνοντας συνειδήσεις σε μια παράδοξη διαδρομή από τον Ιαβέρη στον Γιάννη Αγιάννη...

Οι άνθρωποι - δούλοι της καθεστηκυίας "λογικής" ενδιαφέρονται μόνο για το άχρηστο αξεσουάρ, για το γνωστό δηλαδή "κερασάκι", γελοιοποιούμενοι ξεδιάντροπα (ενίοτε τηλεοπτικώς), αγωνιζόμενοι με νύχια και με δόντια να κρατήσουν όρθια μια είρωνα "ηθική".

Τι σημαίνει ηθική και ποιο είναι το αληθινό "ρεζιλίκι"; Ισως το βρούμε στο τραυματισμένο μας προφίλ, την ώρα που παρακολουθεί επίδειξη υψηλής μαγειρικής με περισπούδαστα καναπεδάκια για τους ορθίους: "Ενα για τον καθένα και πάλι από την αρχή..."..

Μαρίκα ΘΩΜΑΔΑΚΗ

Πιάστε τους!

Του Γ. Χ. ΧΟΥΡΜΟΥΖΙΑΔΗ

Δε θυμούμαι το όνομά της. Θυμούμαι όμως πως έζησε στα χρόνια της Γαλλικής Επανάστασης. Σήμερα, μάλιστα, το σπίτι της, που βρίσκεται στη δεξιά όχθη του Σηκουάνα, είναι ένα από τα πιο σημαντικά αξιοθέατα για τους τουρίστες, που δεν επισκέπτονται το Παρίσι μόνο για να χαζέψουν στη Μονμάρτη και στην Αψίδα του Θριάμβου. Αυτή, λοιπόν, η κυρία, αγανακτισμένη για τα έκτροπα της επανάστασης, τα εγκλήματα, δηλαδή, και τους διωγμούς, που τις πιο πολλές φορές δεν είχανε περιεχόμενο ιδεολογικό, αλλά απλώς αποτελούσαν σχεδόν νόμιμο ξεκαθάρισμα λογαριασμών, φώναξε σε μια από τις συντροφιές των αστών που σύχναζαν στο αρχοντικό της και που αποτελούσαν τη νέα άρχουσα τάξη, όπως αυτή βγήκε μέσα από τα γεγονότα και τις αρχές που καθιέρωσε ο ξεσηκωμός του γαλλικού λαού πιο πολύ για να διώξει τους βασιλιάδες, παρά για να εγκαταστήσει μια κοινωνία της ισότητας, της ελευθερίας και της αδελφότητας, όπως υποσχόταν το κεντρικό επαναστατικό της σύνθημα.

Από τότε πέρασαν πάνω - κάτω 200 χρόνια. Κι όμως, ούτε οι αρχές της Επανάστασης περνούνε σήμερα τις καλύτερές τους μέρες, ούτε και θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί πως δεν κυριαρχούν στον πλανήτη μας τα "έκτροπα" εκείνα, που, όπου να 'ναι, θα μας αναγκάσουν να φωνάξουμε και να καταγγείλουμε, όπως εκείνη η Γαλλίδα επαναστάτρια, τα εγκλήματα και τους διωγμούς που "διαπράττονται" σήμερα στο όνομα της ελευθερίας. Με τη διαφορά που σήμερα τα εγκλήματα και οι διωγμοί μπορεί να "διαπράττονται" με πρόσχημα την "ελευθερία", στην πραγματικότητα όμως υπαγορεύονται από τα βδελυρά κέρδη του πολέμου. Στο χυδαίο όνομά της η "διάπραξη" κάθε ενέργειας, που ακυρώνει τον άνθρωπο ως ελεύθερο πρόσωπο της Ιστορίας και το καταδικάζει να παρακολουθεί αμέτοχο την απάνθρωπη επίδειξη των δυνάμεων της μισαλλοδοξίας και του επηρμένου κακού. Και η άλλη διαφορά είναι πως σήμερα πίσω από το θλιβερό εκμαγείο μιας δήθεν ελευθερίας είναι ορατοί οι κανονάρχες των εγκλημάτων και των διωγμών. Ξέρουμε τον τρόπο που κινούνται κάθε φορά. Ξέρουμε τους συριγμούς που εκπέμπουν οι πολεμικοί ογασμοί τους. Ξέρουμε ακόμα και την ώρα που θα χτυπήσουν, τον τρόπο και τα χυδαία επιχειρήματά τους. Πριν από χρόνια αναφερόμασταν με υπαινιγμούς σ' αυτούς. Ούτε τα ονόματά τους ομολογούσαμε, ούτε τον τόπο της προέλευσής τους. Δείχναμε μόνο αόριστα άλλοι προς τη Δύση και άλλοι προς την Ανατολή. Και όταν μιλούσαμε γι' αυτούς, προσέχαμε τα ρήματα που χρησιμοποιούσαμε να μην έχουνε ως υποκείμενα συγκεκριμένα ονόματα. "Αυτοί" λέγαμε, οι "άλλοι", "εκείνοι". Μόνο ο λαός, χυμένος στους δρόμους, με τις γροθιές σηκωμένες και κάτω από τα κόκκινα λάβαρα, βροντοφώναζε: "Φονιάδες των λαών Αμερικάνοι". Και μερικοί πάνω από τα μπαλκόνια χειροκροτούσαν και έριχναν πότε πότε και κανένα κόκκινο γαρίφαλο.

Σήμερα όμως τους ξέρουμε. Τι περιμένουμε, λοιπόν; Γιατί συντασσόμαστε πίσω από άρχοντες, που απλώς "λυπούνται" και λένε πως δεν είναι "σωστό" και πως άλλη φορά δεν πρέπει κάτι τέτοιο να "επαναληφθεί" και πως ο ΟΗΕ πρέπει να πάρει τα μέτρα του; Γιατί να "επαναληφθεί" και πώς ο ΟΗΕ πρέπει να πάρει τα μέτρα του; Γιατί σωπαίνουμε και παρακολουθούμε σχεδόν αδιάφοροι τα βραδινά σόου του CNN να μας δείχνουν τον ιρακινό ουρανό να κατασπαράζεται από τα "ειρηνικά" νύχια των υποτακτικών του Κλίντον και του Μπλερ. Να παρακολουθούμε αδιάφοροι τους αριθμούς των νεκρών και των πληγωμένων, και τις περιγραφές των στημένων ρεπόρτερ, που καταπίνουν τα μεταλλικά τους μικρόφωνα με φόντο το ίδιο πάντα σκηνικό: κάτι ανάμεσα σε ατμόσφαιρα του Stcfan King και συγκίνηση του "Γητευτή των αλόγων"!

Και η ερώτησή μου δεν είναι ρητορική. Δε ρωτάω έτσι, για να κάνω το σχήμα του λόγου μου πιο ελκυστικό. Οχι. Ρωτώ, για να μου απαντήσετε. Τι περιμένουμε ν' ανοίξουμε την κουβέντα όπου κι αν βρισκόμαστε; Ας είναι και μπροστά στις κατεψυγμένες γαλοπούλες, σύμβολο κι αυτές της αμερικάνικης ειρήνης, ή μπροστά στις χριστουγεννιάτικες πουτίγκες, σύμβολο του βρετανικού εκφυλισμού. Να τους ξυπνήσουμε όλους. Κι αυτούς που κοιμούνται κι αυτούς που φοβούνται κι αυτούς που δεν καταλαβαίνουν. Να τους ξυπνήσουμε και να τους εξηγήσουμε, γιατί εμείς το ξέρουμε καλά, πως ο Σαντάμ Χουσεϊν δεν είναι το πρόβλημα. Το γκάζι και οι μπόμπες είναι το πρόβλημα. Το πρώτο χρειάζεται για να δουλέψουν οι φάμπρικες και να φτιάξουν τις δεύτερες. Κι αυτές πάλι όταν φτιαχτούν, δε λένε να ησυχάσουν. Πρέπει κάπου να ξοδευτούν, για ν' αρχίσει από την αρχή το ίδιο μακάβριο παιγνίδι: Φέρτε γκάζι για να δουλέψουνε οι φάμπρικες, να φτιάξουμε μπόμπες, να τις ρίξουμε κι αυτές για να ξαναπάρουμε γκάζι και πάει λέγοντας.

Ολα τα άλλα είναι ένα καλοφτιαγμένο παραμύθι όμοιο με κείνο που μιλάει για τον κακό λύκο και τους εφτά νάνους, τη φτωχιά σταχτοπούτα και την κοιμισμένη βασιλοπούλα. Είναι φριχτά ψέματα, άδειες μπουκάλες ριγμένες μέσα σε σωρούς περιττωμάτων, φλέματα αρρώστων, υγρά μολυσμένων πληγών. Είναι τα λόγια στομάτων που διαφωνούν με το σάλιο και ορέγονται αίμα.

Γι' αυτό σας λέω, ας βγούμε, επιτέλους, πάνω από τη δεξιά όχθη του "Σηκουάνα" και ας φωνάξουμε, όπως εκείνη η Γαλλίδα, και μεις γεμάτοι αγανάκτηση και πίκρα: ΠΙΑΣΤΕ ΤΟΥΣ, ΑΥΤΟΙ ΕΙΝΑΙ!

Τι περιμένουμε, λοιπόν; Γιατί συντασσόμαστε πίσω από άρχοντες, που απλώς "λυπούνται" και λένε πως δεν είναι "σωστό" και πως άλλη φορά δεν πρέπει κάτι τέτοιο να "επαναληφθεί" και πως ο ΟΗΕ πρέπει να πάρει τα μέτρα του; Γιατί να "επαναληφθεί" και πώς ο ΟΗΕ πρέπει να πάρει τα μέτρα του; Γιατί σωπαίνουμε και παρακολουθούμε σχεδόν αδιάφοροι τα βραδινά σόου του CNN να μας δείχνουν τον ιρακινό ουρανό να κατασπαράζεται από τα "ειρηνικά" νύχια των υποτακτικών του Κλίντον και του Μπλερ;