Οταν μιλάμε για την πόλη του Μεξικού, μιλάμε για δυο ολόκληρες Ελλάδες σε "συσκευασία" μιας γιγαντούπολης, χτισμένης σε υψόμετρο 2.300 μέτρων! Για 22 - 23 εκατομμύρια πληθυσμό και αυτό καθ' υπολογισμόν! Γιατί ποιος μπορεί να υπολογίσει με ακρίβεια πόσοι είναι οι κάτοικοι των παραγκομαχαλάδων, που εκτείνονται σε απέραντη έκταση γύρω - γύρω από την πόλη, αφού - έτσι, τουλάχιστον, λένε - δεν μπορούν ούτε να πλησιάσουν με ασφάλεια σ' αυτό το απέραντο βασίλειο της εξαθλίωσης;

Η "καρδιά" της πόλης, που εκτείνεται γύρω από την Πλατεία Συντάγματος (Plaza de la Constitucion), φέρει τη σφραγίδα του ισπανικού ιμπεριαλισμού. Με τον τεράστιο καθεδρικό ναό - ο οποίος ακόμα επισκευάζεται από τις ζημιές που υπέστη κατά τον καταστροφικό σεισμό του 1986 - να δεσπόζει ανάμεσα στα μεγάλα επιβλητικά μπαρόκ κτίρια, κτισμένα σε πολλές περιπτώσεις πάνω στα ερείπια των πυραμίδων που κοσμούσαν την παλιά πόλη. Την πρωτεύουσα των Αζτέκων, την Τενοτστιτλάν. Εκεί θα δει ο επισκέπτης τη μακέτα εκείνης της πόλης, την οποία αποτελούσαν μερικά νησιά διάσπαρτα, σε μια ανύπαρκτη πλέον λίμνη και θα πάθει κυριολεκτικά σοκ, όταν συνειδητοποιήσει ότι η τωρινή πόλη - μαμούθ είναι ουσιαστικά κτισμένη πάνω σε απέραντα προσχώματα.

Αυτή η "καρδιά" της πόλης είναι βαθιά λαβωμένη από τους καταστροφικούς σεισμούς του 1986. Υπάρχουν ακόμα τα κτίρια που "χάσκουν", περιμένοντας κατεδάφιση ή επισκευή, ενώ - όπως κοιτάζεις κατά μήκος των κάθετων προς τους κεντρικούς δρόμους - είναι αισθητή η κλίση που έχουν πάρει τα κτίσματα.

Το αναπτυγμένο οδικό δίκτυο της πόλης αποδεικνύεται κάθε μέρα ελάχιστο να εξυπηρετήσει τη γιγαντούπολη, κυρίως τις ώρες της αιχμής. Οπως και το άφθονο πράσινο, αποδεικνύεται ελάχιστο, για να απορροφήσει τη μεγάλη ατμοσφαιρική ρύπανση, που, μερικές φορές, κάνει το νέφος της Αθήνας να μοιάζει με απλή λεπτομέρεια.

Ιδιαίτερα προσεγμένα και εντυπωσιακά είναι τα μουσεία που επισκέπτεται ο ξένος, καθώς και οι επιβλητικές πυραμίδες του Ηλιου και της Σελήνης. Εκθαμβος θα διαπιστώσει ο επισκέπτης από πολύ κοντά ό,τι απόμεινε να μαρτυρά τα επιτεύγματα της μυθικής αυτοκρατορίας των Αζτέκων. Τα υψηλά επίπεδα που είχε φτάσει ο ινδιάνικος πολιτισμός στην τέχνη, στη ζωγραφική, στη γλυπτική, στην αρχιτεκτονική. Θα γοητευτεί από τους παράξενους θεούς τους, αλλά και από τον καλά οργανωμένο μηχανισμό της ινδιάνικης κοινωνίας. Θα μάθει ακόμα αρκετά για τον πολιτισμό των Μάγια, για τους αστρονόμους και τους μαθηματικούς Μάγια, που το ημερολόγιό τους έμεινε αξεπέραστο ως τις αρχές του 1900. Αλλά και για τις περίεργες συνήθειές τους, για τον τρόπο που έπλαθαν τα πρόσωπά τους, παρεμβαίνοντας με τη δική τους αισθητική στο έργο της φύσης. Συνολικά, για έναν πολιτισμό που εξόντωσαν οι ορδές των Ισπανών κατακτητών, δολοφονώντας μαζικά, δηλητηριάζοντας, βομβαρδίζοντας τον ντόπιο πληθυσμό. Για μια παράδοση, που, στο όνομα του "εκπολιτισμού" και του "εκχριστιανισμού", οδηγήθηκε βίαια - μέσα από μια βάρβαρη γενοκτονία και μια απερίγραπτη εγκληματική λεηλασία - στον "πολιτισμό" του Τρίτου Κόσμου. Εναν "πολιτισμό", που θα τον συναντήσουμε σήμερα στους άνεργους, στους άστεγους, στους εξαθλιωμένους. Στις τενεκεδουπόλεις, που εκτείνονται μέχρι εκεί που δε φτάνει ανθρώπου μάτι. Στις επιδημίες, που συνεχίζουν να θερίζουν τον πληθυσμό που ζει σ' αυτά τα γκέτο. Που θα τον συναντήσουμε, επίσης, στο αμήχανο γέλιο του Μεξικάνου, όταν ρωτήσεις πόσες ώρες την ημέρα δουλεύει ή τι κατώτερο μισθό προβλέπουν οι συλλογικές του συμβάσεις. Δεν υπάρχουν εκεί τέτοια πράγματα. Δουλεύεις όσο σε χρειάζονται και αμείβεσαι όσο συμφωνήσεις σε ατομική βάση, δηλαδή όσο θέλει το αφεντικό. Διαφορετικά, υπάρχει και ο δρόμος της λαθρομετανάστευσης προς τις ΗΠΑ...

Εναν "πολιτισμό", που θα τον συναντήσουμε, επίσης, να συνεχίζει να εξωθεί τους Ζαπατίστας όλο και πιο βαθιά μέσα στη ζούγκλα, καθώς το φάντασμα του Ζαπάτα δε θα πάψει ποτέ να φοβίζει αυτούς που εμφανίζονται να κάθονται σήμερα αναπαυτικά στρογγυλοκαθισμένοι στις πολυτελείς πολυθρόνες τους, κάνοντας περισπούδαστες ...ιδεολογικές αναλύσεις και ποντάροντας στους "ζακετέρος" (έτσι λένε τους σαλταδόρους της πολιτικής) ή σε μια "βερμπαλιστική και ακίνδυνη αριστερά"...

Αφού, όμως, εμφανίζονται τόσο άνετοι οι εκπρόσωποι της ολιγαρχίας, οι "ζακετέρος" τους αποφεύγουν ακόμα και το διάλογο με τους Ζαπατίστας; Τις μέρες που βρεθήκαμε στο Μεξικό υποτίθεται ότι θα άρχιζαν οι διαπραγματεύσεις κυβέρνησης - Ζαπατίστας που έχουν "παγώσει". Οι τελευταίοι ζήτησαν για την αντιπροσωπεία τους ασφάλεια, ψωμί, νερό και ένα μέρος να κοιμηθούν. Πράγματα, που σκόπιμα δεν τους εξασφαλίστηκαν, με αποτέλεσμα να μην γίνει καν η συνάντηση!

Μαίρη ΕΥΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ

Το χριστουγεννιάτικο στόλισμα της πόλης του Μεξικού είχε αρχίσει, αν και ο Νοέμβρης δεν είχε βγει ακόμα. Μόλις είχαν λήξει οι πολυήμερες τελετές για την Ημέρα των Νεκρών. Εξάλλου, όπως μας πληροφόρησαν, ο Μεξικάνος "τρέχει" συνέχεια πίσω από μία γιορτή. Μόλις τελειώσει από τη μία, αρχίζει την προετοιμασία της επόμενης.

Χιλιάδες εορταστικά λαμπιόνια φώτιζαν το επιβλητικό κέντρο με τους ουρανοξύστες, τα γυάλινα κτίρια, τις πολυτελείς βιτρίνες, το άνετο οδικό δίκτυο, που παραπέμπει σε βορειοαμερικάνικη μεγαλούπολη, αφήνοντας στο σκοτάδι το "άλλο Μεξικό", των απέραντων τενεκεδομαχαλάδων, των παραγκουπόλεων, των σκουπιδοσυνοικιών. Εκεί, που δεν έχει φτάσει ακόμα η ανακάλυψη του ηλεκτρικού, όπως δεν έχει φτάσει και το πόσιμο νερό!

Ομως είναι πολλές οι περιπτώσεις, όπου αυτό το "άλλο Μεξικό" - το κυρίως Μεξικό - το "σκάει" από τα γκέτο του και "εκθέτει" την καλοσυντηρημένη βιτρίνα της πόλης με εικόνες που πληγώνουν το μάτι, την καρδιά και τη συνείδηση.

Εικόνες, όπως εκείνες των παιδιών των δρόμων,που συναντάς τα βράδια έξω από τα κέντρα διασκέδασης του "καλού κόσμου". Των παιδιών, που προσπαθούν να γεμίσουν τα άδεια στομάχια τους δίνοντας πραγματική "μάχη" μεταξύ τους για λίγα αποφάγια, τσαλαβουτώντας και γεμίζοντας τις χούφτες τους από τα μακαρόνια και το φιδέ που έχει χυθεί έξω από τα τσίγκινα τενεκεδάκια πάνω στον "πόλεμο" κι έχει γίνει ένα με το χώμα. Των παιδιών, με τα σπινθηροβόλα μάτια, που χιμάνε πάνω σου για κάποια "ψιλά" και που σε ανταμείβουν με μια αυτοκόλλητη καρδούλα μόλις τα εξοικονομήσουν, για να ξαναπέσουν πάνω σου, ψάχνοντας τις τσέπες σου, μόλις τους χαμογελάσεις.

Των παιδιών, που θα τα συναντήσεις να ανυπομονούν για το μπισκότο, περιμένοντας καρτερικά στην "ουρά" που σχηματίζεται μπροστά στον καθολικό παπά με τη "θεία κοινωνία" στο ένα χέρι και τη Βίβλο στο άλλο, έτσι που να φέρνει στο νου την ινδιάνικη έκφραση: "Οταν ήρθατε εσείς οι Ευρωπαίοι στη γη μας είχατε τη Βίβλο κι εμείς είχαμε τη γη. Τώρα έχετε εσείς τη γη και έμεινε σε μας η Βίβλος".

Των παιδιών, που πολλές φορές προσφέρονται ακόμα και για να κορέσουν τη διαστροφή ανθρώπινων κτηνών για 5-6 δολάρια!

Πρόκειται, όπως μας πληροφόρησαν, για χιλιάδες εγκαταλειμμένα παιδιά διαλυμένων, κατά κύριο λόγο, οικογενειών (κανένας δεν ξέρει για πόσα ακριβώς πρόκειται), τα οποία έχουν υποχρεωθεί να φύγουν από τα σπίτια τους, περιπλανώνται κατά ομάδες, τρέφονται από αποφάγια και σκουπίδια και διανυκτερεύουν κυριολεκτικά όπου τα βρει η νύχτα.

Το φαινόμενο των "παιδιών των δρόμων", μπροστά στο οποίο ωχριούν ακόμα και οι περιγραφές του Χ. Αμάντο στους "Καπετάνιους της Αμμου", είναι σίγουρα η πιο κραυγαλέα πλευρά μιας εκτεταμένης εξαθλίωσης, τόσης και τέτοιας που δεν μπορεί φαίνεται ούτε στρατός να την κρατήσει εντός των ορίων των τενεκεδομαχαλάδων. Θα τη συναντήσεις σε κάθε σου βήμα. Στην εκτεταμένη ζητιανιά, που σε πολλές περιπτώσεις έχει το πρόσωπο της σιωπηρής νεαρής γυναίκας που κάθεται στο πεζοδρόμιο, με κάμποσα πιτσιρίκια στον κόρφο της και γύρω της. Στους "φτωχοδιάβολους" της πόλης που προσπαθούν να επιβιώσουν, πουλώντας κάθε λογής μικροπράγματα στους δρόμους και στα φανάρια. Σ' ένα από αυτά τα φανάρια συναντήσαμε το συγκλονιστικό φαινόμενο της μάνας Μεξικάνας που πουλούσε πίτες έχοντας περασμένο από το λαιμό της μέσα σε μια μαντίλα ένα νεογέννητο, ένα δεύτερο παιδί - μόλις που μπουσούλαγε - δεμένο με σκοινί από έναν σκουπιδοντενεκέ και ένα τρίτο - αυτό μόλις που περπάταγε - να τρέχει πίσω της κρεμασμένο από τη φούστα της! "Το πρόβλημα γι' αυτούς (!) είναι ότι κάνουν πολλά παιδιά. Οτι δουλεύουν λίγο την ημέρα και πολύ τη νύχτα...", ήταν η... εξήγηση που μας έδωσε ένας από τους πιο ισχυρούς οικονομικούς παράγοντες του Μεξικού, ο οποίος παρά την άνεση με την οποία ανέπτυσσε τα θέματα της ιδεολογίας και της ιδεολογικής σύγχυσης στην εποχή μας.., έχασε κάθε διάθεση για περαιτέρω συζήτηση, όταν του ζητήθηκε να σχολιάσει πειστικά το φαινόμενο των κραυγαλέων ανισοτήτων και της εκτεταμένης εξαθλίωσης στη χώρα του.

Αυτό το Μεξικό μας περιέγραψε ως εξής ένας από τους Ελληνες επιστήμονες που ζουν και εργάζονται εκεί. Πάνω από το 80% ζει σε συνθήκες φτώχειας έως εξαθλίωσης, ένα 3% συγκεντρώνει στα χέρια του αμύθητο πλούτο και ένα 17% - ξένοι κατά κύριο λόγο - αποτελεί τη λεγόμενη μεσαία τάξη.

Μέσα σ' αυτό το σκηνικό της εξάπλωσης της φτώχειας και της εξαθλίωσης, για "αύξηση της εγκληματικότητας" κάνουν λόγο οι αρχές, αλλά και οι έχοντες και κατέχοντες, που ξοδεύουν όλο και περισσότερα χρήματα για υπηρεσίες σεκιούριτι και ό,τι άλλο τους προσφέρει, μέχρι στιγμής, τουλάχιστον ασφάλεια. Βεβαίως η "εγκληματικότητα" ορίζεται και εκεί με τον συνήθη τρόπο των "λευκών προσώπων" και όχι με τους πατροπαράδοτους ινδιάνικους νόμους, που ενώ τιμωρούσαν την κλοπή, δε θεωρούσαν αδίκημα την κλοπή για την εξασφάλιση του φαγητού, το οποίο θεωρούσαν "δικαίωμα του πεινασμένου", αν δεν μπορεί να το εξασφαλίσει ή αν δεν υπάρχει κάποιος που μπορεί να το προσφέρει.

Οπως μας πληροφόρησαν, οι ένοικοι ακόμα και της τελευταίας πολυκατοικίας των αναβαθμισμένων ή σχετικά αναβαθμισμένων περιοχών είναι υποχρεωμένοι να πληρώνουν μαζί με τα άλλα κοινόχρηστα και το μερίδιό τους για την πρόσληψη ιδιωτικής ασφάλειας.

Η ανησυχία είναι διάχυτη και οι σχετικές οδηγίες προφύλαξης πέφτουν "βροχή" στον επισκέπτη, ενώ στα μεγάλα ξενοδοχεία υπάρχει σε κάθε δωμάτιο και ο σχετικός οδηγός. Σου συνιστούν να μην κυκλοφορείς στους δρόμους με τα παράθυρα του αυτοκινήτου κατεβασμένα, ούτε βεβαίως να πάρεις ταξί χωρίς προηγουμένως να έχεις τηλεφωνήσει σε συγκεκριμένη εταιρία. Και προπαντός, σου συνιστούν, να μην κάνεις το λάθος να μπεις σε λεωφορείο ή στο μετρό, γιατί δεν ξέρεις πού και πώς θα καταλήξεις. Αν θέλεις, δε, ακόμα και μια βόλτα να κάνεις γύρω από το ξενοδοχείο, θα πρέπει να αφαιρέσεις - σου υπογραμμίζουν - από πάνω σου και το τελευταίο χρυσό δαχτυλιδάκι, γιατί στη χώρα που ο χρυσός ήταν "σαν την άμμο", δεν περίσσεψαν αποθέματα από τη λεηλασία που υπέστη. Ασήμι υπάρχει σε αφθονία και έτσι μπορείς να κυκλοφορείς άνετα με όσα ασημένια κοσμήματα θέλεις...

Η όλη εικόνα του Μεξικού - εικόνα μιας χώρας του λεηλατημένου Τρίτου Κόσμου - δείχνει ότι η "ανακάλυψη" και η κατάκτησή του συνεχίζεται ακατάπαυστα. Μόνο που σήμερα δεν έχουμε να κάνουμε με τις ορδές του Κορτές και τις ιεραποστολές με το "μεγάλο βιβλίο", αλλά με άλλου είδους δεσμούς "εισβολής" και εξάρτησης κυρίως από τον ισχυρό βόρειο γείτονα, όσο και αν το Μεξικό έχει μια πλούσια επαναστατική παράδοση, όσο και αν έχει σήμερα μια ισχυρή παρουσία στην Κεντροαμερική, όσο και αν κατά καιρούς έχει επιδείξει κάποιες τάσεις "αυτονόμησης" από την κατάσταση μιας ακόμα - άτυπης και τραγικά υποβαθμισμένης - πολιτείας των ΗΠΑ.

Δεξιά, άποψη από το κέντρο της Πόλης του Μεξικού, με τους ουρανοξύστες, τους μεγάλους δρόμους, τα φανταχτερά μαγαζιά, τις ευρωπαϊκές βιτρίνες, τις άνετες έως και πολυτελείς κατοικίες...

Κάτω, μια ιδέα μόνο από τις παραγκουπόλεις, όπου σπανίζει το νερό και το ρεύμα, αλλά περισσεύουν τα σκουπίδια, η φτώχεια, η εξαθλίωση και οι επιδημίες

Κάποτε οι πρόγονοί τους ήταν κυρίαρχοι στη χώρα τους. Ζούσαν υπερήφανα, λατρεύοντας τη φύση. Τώρα, όσοι από αυτούς απόμειναν, όσοι δεν εξωθούνται στο εσωτερικό της ζούγκλας, προσπαθούν να επιζήσουν όπως όπως στον κόσμο που έφτιαξαν τα "χλωμά πρόσωπα", σε μια γιγαντούπολη που αποτελεί σύμβολο του πιο άγριου βιασμού της φύσης, κάνοντας παράσταση για τους τουρίστες τους χορούς και τα έθιμά τους. Σαν τις πέτρες που αλέστηκαν για να χτιστούν τα τείχη του "σύγχρονου πολιτισμού"

Αφού τους εξόντωσαν, αφού τους δηλητηρίασαν, αφού έσβησαν τον πολιτισμό τους, αφού λεηλάτησαν τη χώρα τους, τώρα μπορούν να τους φτιάχνουν και αγάλματα...