Και τι θα γίνει με τα καμένα μας δάση, κύριε πρωθυπουργέ, με τα κλειστά μας σχολεία, με τον παρατημένο μας πολιτισμό, με τους άνεργους πτυχιούχους μας, με τις αρχαιότητες που χορταριάζουν στους ελληνικούς κάμπους και σαπίζουν στα υποβαθμισμένα μουσεία; Τι θα γίνει με τους εθνικούς μας οικονομικούς πόρους; Θα "σηκωθούμε λίγο ψηλότερα", που έλεγε και ο ποιητής μας; Η θα στενάζουμε νόμιμα και ευρωπαϊκώς "επιτρέψιμα", κάτω από το βάρος των χρεών και των επιχειρήσεων; Και καλά όσοι δανείζονται, γιατί ονειρεύονται μια άλλη ζωή ή γιατί έχουν καταπλακωθεί από την παρούσα. Και καλά οι επιχειρηματίες που θέλουν να μεγαλώσουν το μαγαζάκι τους, να νοικιάσουν κι άλλα χέρια, να γεμίσουν κι άλλα τσιγκέλια με σφαχτά Ολλανδίας, υβρίδια αγριόχοιρων και τις φθίνουσες βιοτεχνίες τους με έτοιμα ενδύματα και ευρωπαϊκές κολεξιόν των δώδεκα άτοκων δόσεων. Με μας, τι θα γίνει, κύριε πρωθυπουργέ; Τι θα γίνει με τους μουσικούς, με τους θεατρίνους, με τους πτυχιούχους της αρχιτεκτονικής, με τους αρχαιολόγους, με τους καθηγητές, με τους μαθητές, που ανέβηκαν στα κάγκελα των σχολικών αυλόγυρων και Δε λένε να κατεβούν; Τι θα γίνει, τέλος πάντων, κύριε Σημίτη, με την εθνική μας κουλτούρα, το μόνο όπλο ενάντια στον ιμπεριαλισμό; Ενάντια στο "πάρε - δώσε" του πολέμου, στο εμπόριο του ρατσισμού, στη λαϊκή αγορά του εθνικισμού; Ποια επιτόκια θα ανεβάσουν στο "εισόδημα" της εθνικής μας ζωής, τέλος πάντων;

Αυτός, τελικά είναι ο μελλοντικός μας παράδεισος; Ενας απέραντος κήπος, σπαρμένος με διαμαρτυρημένα γραμμάτια και ληξιπρόθεσμες επιχειρηματικές υποχρεώσεις; Και για να μπούμε κι εμείς πρέπει να χρεωθούμε ή ν' ανοίξουμε τη δική μας επιχείρηση; Ενας παράδεισος χρεωμένων εμπόρων θα είναι η μελλοντική μας κοινωνία; Δεν τον θέλω τέτοιον παράδεισο. Προτιμώ να μείνω έξω απ' αυτόν. Αμαρτωλός και καταδικασμένος στην "κόλαση" μιας ζωής, που θα είναι γεμάτη με λαχταριστά, φτηνά καρβέλια και μυρωδάτα τριαντάφυλλα.

- Ανθρωπος: Παπαγάλε, θέλεις μαϊντανό;

- Παπαγάλος: Τον κακό σου τον καιρό.

Παρόμοιο "διάλογο" βρίσκουμε στο ονομασθέν "θέατρο του παραλόγου", όπου ο λόγος, ως κανονικότητα, συγκρούεται με την κανονικότητα της συνάφειας σημαίνοντος και σημαινομένου, αλλά και μεταξύ ολοκληρωμένου γλωσσικού συστήματος και αναλόγου προς αυτό δράσεως. Στην πρώτη περίπτωση, εμπίπτει το ευρέως γνωστό σουρεαλιστικό:

- Ο Ενας: Από την πόλη έρχομαι.

- Ο Αλλος: Και στην κορφή κανέλλα.

Στη δεύτερη περίπτωση, έχουμε τον κλασικό διάλογο μεταξύ Βλαντιμίρ και Εστραγκόν στο "Περιμένοντας τον Γκοντό":

- Βλαντιμίρ: Φεύγουμε.

- Εστραγκόν: Φεύγουμε.

Σκηνική οδηγία του Μπέκετ: ("Μένουν ακίνητοι").

- Ταξιτζής: Ζεσταίνεσαι;

- Μερσεντάκιας: Δεν πας να... ρε; (Τα αποσιωπητικά δικά μας).

Εξάλλου, τεράστιο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο διάλογος μεταξύ κουφών, που καταλήγει συχνά σε κλαυσίγελω και απέχει αισθητώς από το γνωστό μοντέλο επικοινωνίας, όπου:

Πομπός........ (Αναφορά - Μήνυμα - Επαφή - Κώδικας)......... Δέκτης.

Ο πομπός δρα διά του μηνύματος επί ενός Δέκτη, που προσλαμβάνει νοηματικό ερέθισμα συγκεκριμένης αναφορικότητας (πληροφορία), ακολουθώντας προσληψιακή διαδικασία επαφής με τη σημασία του μηνύματος. Χάρη σε γλωσσικό κώδικα κοινό μεταξύ των ενεχομένων. Η επικοινωνιακή λειτουργία του διαλόγου στηρίζεται επιπροσθέτως στη διάθεση των ενδιαφερομένων να διαδραματίσουν εναλλάξ τους ρόλους Πομπού και Δέκτη, γεγονός που επιτρέπει την ανάπτυξη διαλεκτικής συμπεριφοράς, οδηγώντας σε κατανόηση θέσεων και αντι-θέσεων.

Σε αυτό το είδος επικοινωνίας, εντάσσεται ο "διάλογος" διαφόρων καθ' ύλην υπουργών με την ύλη τους, πιστεύοντας ότι διάλογος σημαίνει ανάγνωση με καθαρή φωνή των αποφάσεων της ημερησίας διατάξεως κατά την άσκηση "λούφας και παραλλαγής", με επίκεντρο τη χρονική πρόθεση "μετά", που είναι in, όπως το μετα-θέατρο. Η διαλεκτική του καθ' ύλην αρμόδιου υπουργού, ακολουθώντας άλλωστε την ετυμολογία του τίτλου, δημιουργεί επικοινωνιακή ασάφεια: Υπάρχει μήνυμα; Υπάρχει κώδικας; Ποιος είναι ο "Ανθρωπος" και ποιος ο "παπαγάλος"; Μέχρι να βρεθεί η απάντηση, προτείνω διάλογο με την ένδοξη Ιστορία μας: Να συγκρίνουμε, για παράδειγμα, σύγχρονους πολιτικούς με διακεκριμένους τυράννους της Αρχαιότητας. (Εξαιρείται ο Οιδίπους, λόγω συμπλέγματος κατωτερότητος). Αν επιτύχουμε στη σύγκριση, προτείνω να ψάξουμε και για διακεκριμένους τυραννοκτόνους...

Μαρίκα ΘΩΜΑΔΑΚΗ

Αν. καθηγήτρια Πανεπιστημίου Αθηνών