Διαβάζοντας το βιβλίο του Ζοζέ Σαραμάγκο "Η χρονιά που πέθανε ο Ρικάρντο Ρέις" (Εκδόσεις "Αλεξάνδρεια"), ο αναγνώστης δικαιώνει - έστω για μια φορά στις τόσες - τη Σουηδική Ακαδημία, που τον τίμησε με το βραβείο Λογοτεχνίας Νόμπελ 1998. Ο συγγραφέας αυτονομεί τον "ετερώνυμο" ήρωα του Φερνάντο Πεσόα - έτσι αποκαλούσε ο Πεσόα τα φανταστικά πρόσωπα που είχε ο ίδιος επινοήσει. Ο Ρικάρντο Ρέις "επιστρέφει" στην Πορτογαλία ένα μήνα μετά το θάνατο του δημιουργού του. Από το νόστο για την πατρίδα, από την επιθυμία να "προσκυνήσει" τον τάφο του συγγραφέα που τον έφτιαξε, από μια φυσική κόπωση, από πλήξη ή από κάποιο αόρατο μαγνήτη, που τον τραβά βίαια στη γενέθλια γη; Ποιος ξέρει. Γεγονός είναι ότι ο Ρικάρντο Ρέις επιστρέφει. Φυσικά, αυτό το συγγραφικό τέχνασμα δεν είναι τόσο πρωτότυπο, γιατί πολλοί γνωστοί συγγραφείς έχουν καταφύγει σε κάτι ανάλογο, όπως, για παράδειγμα, ο Ισπανός συγγραφέας Ουναμούνο και πολλοί άλλοι. Είναι, όμως, ο τρόπος που ο Χοσέ Σαραμάγκο αναπτύσσει το θέμα του, είναι ο τρόπος με τον οποίον "ζωγραφίζει" την τρομερή εποχή που έρχεται, είναι η μεθοδικότητα, η ανάλυση, η διείσδυση, είναι το χιούμορ, η σκωπτική και στοχαστική διάθεση του συγγραφέα που κοιτά με μελαγχολία τα βαριά σύννεφα που σκοτεινιάζουν τον ουρανό της Ευρώπης και κυρίως της γείτονας χώρας, της Ισπανίας με την επικράτηση του Φράνκο. Ενώ, την ίδια στιγμή στη Λισαβόνα, ο "κόσμος χαίρεται και χαμογελά" για την επικράτηση του "σοφού" και "δυνατού" πολιτικού άνδρα, του Σαλαζάρ.... Η χρονιά που γυρίζει ο Ρικάρντο Ρέις στην Πορτογαλία μετά τη δεκαπεντάχρονη απουσία του στη Βραζιλία, εκεί όπου τον είχε στείλει ο πλάστης του, ο Πεσόα, σηματοδοτεί και την επιθανάτια αγωνία της δημοκρατίας στην Ιβηρική Χερσόνησο. Ο ποιητής - γιατρός, ο εστέτ βασιλόφρονας Ρέις, είναι ένας κουρασμένος "ταξιδιώτης", που γυρνά στη δική του γη. Αυτήν τη γη, που τον καλεί να την αποχαιρετήσει, τη γη που απαιτεί να τον φιλήσει και να τον πάρει βαθιά μέσα της. Ο Ρέις θα καταλύσει σε ένα πολυτελές ξενοδοχείο, που θα είναι ένα είδος "αίθουσας αναμονής"... μια αίθουσα μεταγωγών πριν πάρει φύλλο πορείας για τον τελικό του προορισμό. Θα ερωτευτεί μια νέα της αστικής κοινωνίας, θα έχει ερωτικές ολοκληρωμένες σχέσεις με την καμαριέρα του ξενοδοχείου, την Λίντια, και στην κοιλιά της θα σπείρει ένα γιο, που δε σκοπεύει να τον αναγνωρίσει, λόγω των ταξικών του προκαταλήψεων, έναν διάδοχο που δε θα προλάβει να γνωρίσει. Ο Ρέις θα έχει μερικές συναντήσεις με τον Πεσόα, που στο τέλος θαρθεί να τον πάρει μαζί του... Ενας μελλοθάνατος, λοιπόν, που δεν υπήρξε ποτέ και ένας πεθαμένος, που, όχι μόνο υπήρξε, αλλά και που θεωρήθηκε ως μεγαλύτερος συγγραφέας της Πορτογαλίας, ένας "γιος" και ένας "πατέρας", ένα δημιούργημα και ένας δημιουργός, ένα πλάσμα και ένας πλάστης ανησυχούν, συζητούν, φιλοσοφούν, συμφωνούν και αντιδικούν στο εκπληκτικό αυτό κλασικό μυθιστόρημα του Ζοζέ Σαραμάγκο.

Τιτίνα ΔΑΝΕΛΛΗ

Δυο μήνες απομένουν έως τις εκλογές της 18ης Απρίλη και ο Τούρκος πρωθυπουργός έχει ανοιχτά πολλαπλά μέτωπα. Την περασμένη βδομάδα, κατόπιν ..."εθιμοτυπικών" συσκέψεων με κορυφαία στελέχη του στρατού, ο Ετσεβίτ διατύπωσε την πρότασή του να συνασπιστούν τα "κοσμικά" κόμματα για να αποκλείσουν το "ισλαμιστικό" από την εξουσία: Το Κόμμα της Αρετής, υπό τον Ρετσάι Κιουτάν, που έχει επίφοβο προβάδισμα στις δημοσκοπήσεις και οι Ενοπλες Δυνάμεις προειδοποιούν πως δε θα "ανεχθούν" να τον δουν στην εξουσία, όπως συνέβη με το προκάτοχό του Κόμμα Ευημερίας, που το Συνταγματικό Δικαστήριο έθεσε εκτός νόμου πέρυσι. Η αποστολή μοιάζει δύσκολη. Η κεντροδεξιά είναι κατακερματισμένη, η λεγόμενη "σοσιαλδημοκρατική" πτέρυγα της Βουλής, με ηγέτες τον Ετσεβίτ και τον Ντενίζ Μπαϊκάλ, ανίκανη να "ανανήψει" από την απαξίωσή της και να κερδίσει έδαφος.

Ο Βουράλ Σαβάς, εισαγγελέας του Συνταγματικού Δικαστηρίου, έχει ήδη υπονοήσει προς τους "ισλαμιστές" ότι, αν παρεκτραπούν, θα ασκήσει εναντίον τους δίωξη, όπως ήδη έκανε στην περίπτωση ενός άλλου κόμματος. Του Χαντέπ. Του "μετριοπαθούς" κουρδικού κόμματος, που ο Σαβάς ταύτισε με το ΡΚΚ, χαρακτηρίζοντάς το "βιτρίνα" του "αυτονομιστικού τρομοκρατικού" κινήματος.

Το Κουρδικό είναι το "κύριο" μέτωπο: Το κυνήγι του Οτσαλάν σ' όλη την Ευρώπη - η οποία, στην καλύτερη περίπτωση, "δεν καταλαβαίνει" και στη χειρότερη "θέλει να συρρικνώσει" το τουρκικό έθνος - κι οι ατέλειωτες στρατιωτικές επιχειρήσεις στην Ανατολία, το επιβεβαιώνουν.

Κι αν ο μέσος Τούρκος δεν μπορεί να αγοράσει με το μισθό του ένα κομμάτι ψωμί, κι αν μένει στην ανεργία τρομακτικά μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού, κι αν η αστυφιλία έγινε εφιάλτης, κι αν οι βιομήχανοι ετοιμάζονται για απολύσεις, κι αν η χώρα έφθασε να εξαρτάται από τις βουλές του ΔΝΤ, και λοιπόν; Προέχει η επιβίωση του "κοσμικού κράτους" κι η συμμαχία με τη Δύση...

Μπ. Γ.

Κανέναν δεν πείθουν οι θεατρινίστικες και βάσει σχεδίου φραστικές επιθέσεις κυβερνητικών στελεχών κατά του Δ. Αβραμόπουλου. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για αβανταδόρικες δηλώσεις, που έχουν στόχο να δικαιώσουν τον δήμαρχο Αθηναίων, ότι τάχα το εγχείρημά του δε στρέφεται μόνο κατά της ΝΔ, αλλά κατά του συνόλου των "γηρασμένων κομμάτων".

Η ηγεσία του ΠΑΣΟΚ, με κάθε τρόπο, προτρέπει τον Δ. Αβραμόπουλο να προχωρήσει στην ίδρυση κόμματος πριν τις ευρωεκλογές - γι' αυτό εξάλλου ο Κ. Σημίτης τον διαβεβαίωσε έγκαιρα ότι δε θα κάνει διπλές εκλογές τον Ιούνη - ακριβώς γιατί προσδοκά, ότι η "ζημιά" θα περιοριστεί στη ΝΔ, ώστε να καταφέρει να παραμείνει πρώτο κόμμα.

Το κακό για τους "εκσυγχρονιστές" είναι ότι δε σώζονται με όποια τεχνάσματα και "αποκόμματα" χρησιμοποιήσουν. Είναι τέτοια η λαϊκή αγανάκτηση και οργή για την αντιλαϊκή επέλασή τους, ώστε καμία εφεδρεία και κανένα ανάχωμα δεν μπορεί να την ανακόψει. Και βέβαια, οι εργαζόμενοι, οι πλατιές λαϊκές μάζες, όλο και περισσότερο αντιλαμβάνονται ότι δεν υπάρχει λύση προς όφελός τους στο πλαίσιο των δυνάμεων που στηρίζουν το δικομματισμό. Η διέξοδος βρίσκεται στην οικοδόμηση του δικού τους Μετώπου, ώστε να μπορεί να επιβάλλει λύσεις προς όφελος των συμφερόντων τους.

Αυτό που δεν κάνει η κυβέρνηση Σημίτη - και βέβαια κανείς δεν τρέφει αυταπάτες ότι θα το έκανε - να θέσει δηλαδή κάποιο χαλινάρι στις περιοδείες - δίκην υπερπρωθυπουργού - του Ν. Μπερνς σε όλη τη χώρα, το κάνει, και μάλιστα αποτελεσματικά, ο λαός. Ο τοποτηρητής των αμερικανικών συμφερόντων πήρε μια καλή απάντηση από τους φοιτητές του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, οι οποίοι απέτρεψαν με τη μαζική συγκέντρωσή τους την προγραμματισμένη επίσκεψή του στο ίδρυμα. Δεν παραβίασαν, βέβαια, οι φοιτητές τους "κανόνες καλής φιλοξενίας" - όπως έσπευσαν ορισμένοι να ισχυριστούν - αλλά κατάγγειλαν ως ανεπιθύμητο πρόσωπο τον Ν. Μπερνς, ακριβώς γιατί είχε συγκεκριμένη αποστολή στο Πανεπιστήμιο: Να επιβλέψει την προσαρμογή και υποταγή του Πανεπιστημίου στις ανάγκες των ΗΠΑ για έλεγχο και κηδεμονία των βαλκανικών λαών και να προχωρήσει την επιχείρηση μετατροπής της Θεσσαλονίκης σε ορμητήριο κατά των γειτονικών λαών.

Είναι καιρός, ο Ν. Μπερνς να μην αισθάνεται καθόλου άνετα στις περιοδείες του, που ως αποκλειστικό στόχο έχουν την προώθηση των ιμπεριαλιστικών επιδιώξεων και σχεδίων.

Στις 19 Γενάρη, στη μεγαλειώδη κινητοποίηση των συνταξιούχων της χώρας, ο υφυπουργός Γ. Πασχαλίδης, μεταφέροντας δέσμευση Σημίτη, είχε πει τότε πως ο πρωθυπουργός θα δεχτεί τους εκπροσώπους των συνταξιούχων, στο τέλος του μήνα. Μάλιστα, θα μεσολαβούσαν συναντήσεις των συνταξιούχων με τους αρμόδιους υπουργούς, για να... μελετήσουν τα αιτήματα, που είναι γνωστά εδώ και χρόνια και να προετοιμάσουν δήθεν τη συνάντηση με τον πρωθυπουργό.

Ο μήνας τέλειωσε, μπήκαμε στο Φλεβάρη και ούτε με τους υπουργούς συνάντηση, ούτε τίποτα. Η Συντονιστική Επιτροπή Αγώνα των συνταξιούχων πριν από δέκα και πλέον μέρες έστειλε επιστολή προς τον υφυπουργό υπενθυμίζοντάς του τη... δέσμευση. Και πάλι "ούτε φωνή, ούτε ακρόαση".

Πιστεύει, άραγε, η κυβέρνηση πως με τέτοιου είδους τεχνάσματα θα ξεμπλέξει με τους συνταξιούχους;

Οι κομμουνιστές είχαν καταγγείλει το γεγονός από τότε. Πολύ λίγοι, όμως, τους πίστεψαν. Και αποτέλεσε ένα από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα του 20ού αιώνα. Μιλάμε για τη δήθεν επιστολή του Ζινόβιεφ, προέδρου τότε της Κομμουνιστικής Διεθνούς, και η οποία καλούσε τους Βρετανούς κομμουνιστές, να κινητοποιηθούν με στόχο τον επηρεασμό του Εργατικού Κόμματος, ώστε το τελευταίο να υποστηρίξει τη συζητούμενη τότε βρετανοσοβιετική συμφωνία, όπως και να ενθαρρύνουν την "ανατρεπτική προπαγάνδα" στις βρετανικές Ενοπλες Δυνάμεις. Η επιστολή δημοσιεύτηκε στην πρώτη σελίδα της εφημερίδας "Ντέιλι Μέιλ", στις 25 Οκτώβρη 1924, τέσσερις μέρες πριν από τις εκλογές και είχε τον τεράστιο τίτλο: "Συνωμοσία Εμφυλίου Πολέμου από τους αφέντες των σοσιαλιστών: Διαταγές της Μόσχας στους δικούς μας Κόκκινους". Η "συνωμοσία" αποκαλύφθηκε και οι Εργατικοί υπέστησαν δεινή ήττα στις εκλογές, χάνοντας την κυβερνητική εξουσία.

Ερχεται, λοιπόν, τώρα η Τζιλ Μπένετ, κορυφαίος ιστορικός του βρετανικού υπουργείου Εξωτερικών, και αποδείχνει, πως η περιβόητη επιστολή ήταν κατασκεύασμα της βρετανικής μυστικής υπηρεσίας Μ16, η οποία και την προμήθευσε στην ηγεσία του Συντηρητικού Κόμματος.

Ισως, σκεφθείτε, ότι τέτοια γίνονταν εκείνα τα χρόνια. Μην έχετε την παραμικρή αμφιβολία, πως και σήμερα παρόμοιες και ακόμη χειρότερες είναι οι μέθοδοι, που χρησιμοποιούν οι μυστικές υπηρεσίες και τα διάφορα αφεντικά τους.

Δε συνηθίζουμε - για την ακρίβεια, το αποφεύγουμε σαν ο διάβολος το λιβάνι - να βλογάμε τα γένια μας, αλλά όταν τα καλά λόγια ακούγονται από έναν καθηγητή πανεπιστημίου, νομίζουμε πως έχουμε υποχρέωση να τα σημειώσουμε. Πολύ περισσότερο, που αναφέρονται στο προϊόν μιας πολύμορφα σημαντικής και ωφέλιμης συνεργασίας του "Ρ", με το πανεπιστήμιο αυτό.

Μιλάμε, για τη σελίδα του "Ρ" στο Ιντερνετ, για την οποία ο καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Γ. Δουκίδης, μιλώντας στην ειδική μόνιμη επιτροπή Αποτίμησης Τεχνολογίας της Βουλής, σχετικά με το "ηλεκτρονικό εμπόριο", είπε τα εξής, ανάμεσα σε άλλα: "Εκεί, που υπάρχει μια επανάσταση, είναι οι εφημερίδες. Η πιο πρωτοποριακή ελληνική εφημερίδα σ' αυτό το θέμα είναι ο "Ριζοσπάστης". Είναι μια εφαρμογή, που τη στήσαμε εμείς σαν Πανεπιστήμιο και γι' αυτό τη διαφημίζουμε. Είναι από τις λίγες φορές, που μια πρωτοποριακή εφαρμογή στήθηκε από το Οικονομικό Ελληνικό Πανεπιστήμιο.

Ο "Ριζοσπάστης" έχει ένα τρομερό αρχείο, το οποίο δε βρίσκεται σε πάρα πολλές εφημερίδες... Αυτή τη στιγμή, ο "Ριζοσπάστης" μπορεί να χρησιμοποιείται από κάποιους ερευνητές, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και από το Cambrige. Τα πανεπιστήμια αυτά μελετούν συγκεκριμένα θέματα, στα οποία ο"Ριζοσπάστης" έχει τρομερά αρχεία...".

Μασκαραλίκια

Βρε καλώς τον

τον βαλή,

που μας βγαίνει

στο γυαλί,

που νομίζει

για χαϊβάνι

το λαό

πού 'χει ξεκάνει

και το μαύρο

άσπρο κάνει!

Βρε καλώς τον

τον τρανό

που μιλάει

στο κοινό,

που των "μίντια"

οι βαρόνοι

τον εβγάζουν

στην οθόνη

και στο ψέμα

μας φλομώνει!

Βρε καλώς τον

τον Κωστή,

που μας βγαίνει

στο "κουτί",

βρε καλώς τον

τον ντερβίση,

που "συνέντευξη"

έχει στήσει

και μας τάραξε

στην "πλύση"!

Ο οίστρος