Ο αμερικανοκίνητος "Αττίλας" δεν κατέλαβε μόνο τη Βόρεια Κύπρο, ξεριζώνοντας 200.000 Ελληνοκύπριους από τις εστίες τους, εξοντώνοντας εγκλωβισμένους στα κατεχόμενα και εγκαθιστώντας Τούρκους αποίκους που κι αυτούς τους ξερίζωσε από τα βάθη της Μ. Ασίας. Αποσκοπώντας στην "εθνοκάθαρση" της Μεγαλονήσου από τον ελληνοκυπριακό πληθυσμό της, βεβήλωσε, κατέστρεψε και λεηλάτησε τον 9.000 χρόνων πολιτισμό της. Πρόκειται για ένα τεράστιο, κατ' εξακολούθηση, έγκλημα, το οποίο συνεχίζεται και σήμερα κατά παράβαση του Διεθνούς Δικαίου, των διεθνών συμβάσεων για την προστασία και το σεβασμό κάθε εθνικής πολιτιστικής κληρονομιάς και της σχετικής έκθεσης - σύμβασης της Ουνέσκο, αφού για λογαριασμό της "νέας τάξης πραγμάτων" σχεδιάστηκε και συνεχίζεται η κατοχή του νησιού.

Η Κύπρος, κρατικοί και ιδιωτικοί φορείς της, ο λαός και οι πνευματικοί άνθρωποί της, υποδειγματικά παλεύουν όλα τα χρόνια της τουρκικής κατοχής, ενάντια και σ' αυτό το έγκλημα, κάνοντας τεράστιες προσπάθειες για τον εντοπισμό και επαναπατρισμό των αμέτρητων λεηλατημένων κειμηλίων της. Ενεργητικός αρωγός της κυπριακής αυτής προσπάθειας στάθηκε η ιδρυμένη από το 1985 ελληνική "Επιτροπή για την προστασία της Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Κύπρου",η οποία συμβάλλοντας στην προσπάθεια της αντίστοιχης κυπριακής Επιτροπής για τον εντοπισμό στις αρχαιοκαπηλικές αγορές των ΗΠΑ και της Ευρώπης και τη διεκδίκηση των λεηλατημένων κειμηλίων, οργάνωσε (1985) την έκθεση "Κύπρος: 9.000 χρόνων έργα πολιτισμού λεηλατούνται",παρουσιάζοντας όλα τα μέχρι τότε ντοκουμέντα της καταστροφής και λεηλασίας κειμηλίων από την κατεχόμενη Κύπρο.

Εκτοτε συνεχίζεται η συλλογή στοιχείων και η - έως ηρωική - διεκδίκηση από την Κύπρο των εντοπιζόμενων στην Αμερική και την Ευρώπη θησαυρών της, με τη βοήθεια της ελληνικής Επιτροπής, η οποία, προβάλλοντας και διεθνώς τη συνέχιση αυτού του εγκλήματος ενάντια όχι μόνο στον κυπριακό, αλλά στον οικουμενικό πολιτισμό, με χρηματοδότηση της ελληνικής Βουλής,έξωσε (στα ελληνικά, αγγλικά, γαλλικά και γερμανικά) μια πλούσια εικονογραφημένη έκδοση - ντοκουμέντο, με τίτλο "ΚΥΠΡΟΣ Η λεηλασία ενός πολιτισμού".

Το βιβλίο (σε επιμέλεια των εκδόσεων "Ιτανός") παρουσιάστηκε χτες στη Βουλή από τον Πρόεδρό της Απόστολο Κακλαμάνη,ο οποίος εξήρε την προσπάθεια της Επιτροπής, υπογράμμισε ότι το θέμα αυτό αφορά ολόκληρο τον Ελληνισμό και όχι μόνο τον κυπριακό και επισήμανε την ανάγκη της έκδοσης του τόμου και σε άλλες γλώσσες για την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση της διεθνούς κοινότητας.

Μια συνοπτική περιγραφή των πολύχρονων προσπαθειών για την παρακολούθηση της διακίνησης των κλεμμένων αρχαιοτήτων στις διεθνείς αρχαιοκαπηλικές αγορές, την ανάληψη αποτελεσματικών ενεργειών για την επιστροφή τους στην Κύπρο και τη διεθνή καταγγελία των εγκληματικών καταστροφών και λεηλασιών και καταδίκη των υπευθύνων έκανε ο πρόεδρος της Επιτροπής, ακαδημαϊκόςΙωάννης Πεσμαζόγλου,οποίος ευχαρίστησε τον Πρόεδρο της Βουλής για την εκδοτική στήριξη αυτής της προσπάθειας. Ο πρέσβης της Κύπρου Χριστόδουλος Πασιαρδής,μεταξύ άλλων υπογράμμισε ότι τα κείμενα της έκδοσης "καταγράφουν ρωμαλέα το προμελετημένο έγκλημα κατά της Κύπρου και του διαιώνιου πολιτισμού της".

Η αρχαιολόγος και γενική γραμματέας της Επιτροπής Μαρία Αναγνωστοπούλου,αναφέροντας χαρακτηριστικά παραδείγματα των καταστροφών, βεβηλώσεων και λεηλασίες αρχαίων και πλήθους βυζαντινών μονών και εκκλησιών, τόνισε ότι στα κατεχόμενα συνεχίζεται η καταστροφή και η λεηλασία, αφού ο κατακτητής σταμάτησε τις ανασκαφές των ξένων αρχαιολογικών σχολών και οι λαθρανασκαφές τροφοδοτούν συνεχώς την αρχαιοκαπηλική αγορά της Δύσης. Η ομιλία της, συνοδευόμενη με προβολή διαφανειών έδωσε μερικά μόνον, αλλά χαρακτηριστικά, δείγματα του εγκλήματος αυτού: Αγγεία και ειδώλια που πωλούνται από ιδιωτική γκαλερί στα κατεχόμενα της Λευκωσίας και άλλα που εντοπίστηκαν στις ΗΠΑ, στην Αγγλία και στη Γερμανία. Απογυμνωμένες από τις κινητές εικόνες τους, τα ψηφιδωτά και τις τοιχογραφίες τους, βυζαντινές μονές και εκκλησίες. Αλλες που ισοπεδώθηκαν, άλλες που μετατράπηκαν σε στρατώνες του κατακτητή και σε τζαμιά, άλλες που έγιναν μαντριά, μία - το"Αγγελομονάστηρο" - που μετατρέπεται σε υπερπολυτελές ξενοδοχείο.

Να σημειώσουμε ότι η έκδοση περιλαμβάνει κείμενα δεκαπέντε ειδικών επιστημόνων (αρχαιολόγων, ιστορικών, νομομαθών), από τους οποίους οι περισσότεροι είναι Κύπριοι. Είναι οι άνθρωποι που μόχθησαν για την αποκάλυψη και προστασία της μοναδικής, πάμπλουτης, πολύμορφης, πολιτιστικής κληρονομιάς της γενέθλιας γης τους.

Α. Ε

Από την Πατησίων βλέπουμε τον Παρθενώνα.Τη βόρεια πλευρά του.Ομως δύσκολα διακρίνει κανείς τους 14 σπονδύλους από μπετόν που τοποθετήθηκαν κατά την αναστήλωση του Μπαλάνου ή τους παρατοποθετημένους σπονδύλους. Δυσκολότερα διακρίνονται τα τεράστια ρήγματα των κιόνων και του θριγκού (επιστύλιο και μετόπες) που δημιουργήθηκαν από τα σκουριασμένα σίδερα και ότι ο θριγκός είναι ετοιμόρροπος,ενώ τα γείσα δεν πέφτουν χάρη στη σκαλωσιά που στήθηκε στη βόρεια πλευρά.

Εν ολίγοις το επόμενο μεγάλο μέτωπο, που πρέπει να ανοίξει στην Ακρόπολη, εάν τα χρήματα και ο αριθμός του προσωπικού επιτρέψουν στα συνεργεία της Ακρόπολης να κλείσουν τις άλλες πληγές.Προχτές το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο ενέκρινε μελέτη αναστήλωσης που εκπόνησε ο πολιτικός μηχανικός, Κώστας Ζάμπας, σύμφωνα με την οποία οι οκτώ κίονες και ο θριγκός θα αποσυναρμολογηθούν,ώστε: να απομακρυνθούν και αντικατασταθούν τα οξειδωμένα σίδερα από τιτάνιο, να απομακρυνθούν και αντικατασταθούν οι μπετονένιοι σπόνδυλοι από μάρμαρα Διονύσου και να διορθωθούν οι παρατοποθετήσεις. Να διεκδικηθούν ο σπόνδυλος και το κιονόκρανο από το Βρετανικό Μουσείο. Να επανασυναρμολογηθούν οι κίονες.

Η αναστήλωση του θριγκού θα εξαρτηθεί από το ποσοστό του αυθεντικού υλικού και αυτό είναι θέμα άλλης μελέτης. Ωστόσο, οι μετόπες θα αντικατασταθούν από αντίγραφα. Οριο της αναστήλωσης της βόρειας πλευράς είναι η μορφή που είχε πριν την ανατίναξη του Μοροζίνι (1687).

Φυσικά τέθηκαν και ζητήματα χρόνου: Ολοι συμφώνησαν ότι δεν μπορεί να προβλεφτούν οι αστάθμητοι παράγοντες μιας τέτοιας επέμβασης. Τα μνημεία έχουν το δικό τους λόγο και ρυθμό. Ο χρόνος εξαρτάται επίσης από τα χρήματα και το προσωπικό. Το έργο της Ακρόπολης εντάχθηκε στο Β ΚΠΣ με 800 εκατ. και προφανώς γι' αυτό συζητήθηκε η μελέτη στο ΚΑΣ, δίχως να έχουν λυθεί τα ζητήματα της εκτέλεσης. Επίσης, υπογράφτηκε το ΠΔ για σύσταση τεχνικής Υπηρεσίας Συντήρησης Μνημείων Ακρόπολης,η οποία, περιέργως, υπάγεται απ' ευθείας στο γενικό γραμματέα του ΥΠΠΟ.

Χτες οι μαρμαροτεχνίτες αποχαιρέτησαν έξι συνταξιοδοτούμενους συναδέλφους τους (Γ. Αρμπιλιάς, Τζ. Κουκουλάς, Τ. Σκαλκώτος, Δ. Μεσολόγγης, Γ. Θεοτικός, Αλ. Σίκαλος). Η ΥΣΜΑ θεωρητικά μπορεί να προσλάβει προσωπικό. Μπορεί όμως και να αναθέτει ιδιωτικά μελέτες και εκτέλεση έργου.Αραγε ποια λύση θα επιλεγεί για μία τόσο μεγάλη σε χρήματα και χρόνο επέμβαση, στη διάρκεια της οποίας ο Παρθενώνας δε θα είναι όπως τον ξέρουμε, αλλά θα πρέπει γρήγορα να ξαναγίνει και ως "βιτρίνα" των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004. Εντούτοις, με την ίδρυση της ΥΣΜΑ και το μεγαλύτερο αναστηλωτικό έργο στο κορυφαίο μνημείο της χώρας μπαίνει στο χορό των αναθέσεων σε ιδιώτες μελετητές και εργολάβους.

Η επέμβαση, πάντως, θα ξεκινήσει εφόσον αποκατασταθεί η νότια πλευρά και προχωρήσουν ικανοποιητικά τα έργα στον οπισθόναο και το σηκό, ώστε να απελευθερωθεί χώρος για τους σπονδύλους που θα καταβιβαστούν.

Δ. Μ.