- Γίνεται μια συστηματική προσπάθεια, χρόνια τώρα, να περάσει στον κόσμο η αντίληψη ότι η πολιτική δεν είναι μία τόσο αθώα υπόθεση. Πως όσοι ασχολούνται με αυτήν έχουν και προσωπικά οφέλη. Ποιο είναι το προσδοκώμενο όφελος για τον Κώστα Καζάκο;

- Αυτά αφορούν σε άλλης κατηγορίας ανθρώπους. Στους ανθρώπους που αγωνίζονται, και μάλιστα μέσα από το αριστερό κίνημα και το κομμουνιστικό κίνημα, δεν υπάρχουν τέτοια προβλήματα. Οι κομμουνιστές πάντα πληρώνουν βαρύ τίμημα για όλες τις επιλογές τους. Ποτέ κανένας δεν ωφελήθηκε από τις επιλογές που κάνει από αυτό που του επιβάλλει η συνείδησή του, η ιδεολογία του.

- Η συμμετοχή καλλιτεχνών τον τελευταίο χρόνο στις αντιιμπεριαλιστικές κινητοποιήσεις (κίνηση 1ης Μάρτη, Δίκη για την επέμβαση του ιμπεριαλισμού στη Γιουγκοσλαβία) είχε κόστος;

- Βέβαια είχε κόστος, και βαρύ κόστος, αλλά αυτά είναι επιλογές, δε σκέφτεται κανείς το τίμημα. Κάνει αυτό που νομίζει ότι πρέπει να κάνει, επειδή αυτό επιβάλλει ο καιρός, οι συνθήκες που ζούμε, αυτό που επιβάλλει η συνείδησή του, είναι ένα χρέος. Αν παραγνωρίσει κανείς το χρέος του και κοιτάξει τη βολή του, πέφτουμε σε άλλη κατηγορία, είναι αυτό που αγωνιζόμαστε να αποφύγει ο κόσμος.

Ο Κώστας Καζάκος συζητά με τους συντάκτες του «Ρ»

- Ετσι συμβαίνει μ' αυτά τα πράγματα. Μάλιστα δέχτηκα επίθεση σε προσωπικό επίπεδο και με χυδαίο τρόπο. Ηταν όμως αναμενόμενο, γιατί στην εποχή που ζούμε θίγονται μεγάλα συμφέροντα, είναι πολύ χοντρό το παιγνίδι, όπως λέει ο λαός. Επομένως, κάθε κίνηση, κάθε στάση ενός ατόμου ή ομάδας ατόμων που αντιστρατεύεται αυτήν την εξέλιξη των πραγμάτων επισύρει αντιδράσεις.

- Κι άλλοι δηλώνουν τη συμπαράταξή τους με τους κομμουνιστές. Ομως, εσείς, κύριε Καζάκο, δεχτήκατε μια πολύ ιδιαίτερη επίθεση, που είχε να κάνει με τα προσωπικά σας αλλά και με το καλλιτεχνικό σας κύρος. Προσπάθησαν να θίξουν και αυτό. Τι είναι αυτό, πιστεύετε, που τους έχει ενοχλήσει σε εσάς;

- Το καλλιτεχνικό κύρος δε βάλλεται, ούτε θίγεται, ούτε αλλοιώνεται. Αν καταφέρει κανείς να ωριμάσει μέσα στη δουλιά του και να κατανοήσει πέντε πράγματα, αυτά τα κουβαλάει στη συνείδησή του. Από κει και πέρα όμως μπορεί να είναι αποδεκτός ή να αποβάλλεται από ένα σύστημα αξιών μέσα στο οποίο ζούμε. Αλλά είναι αναμενόμενο, γιατί μ' αυτό το σύστημα αξιών παλεύουμε τόσα χρόνια. Και η τέχνη είναι ένα μεγάλο σχολείο, γιατί έχει τη δική της ιεράρχηση αξιών, έχει δικούς της στόχους, το δικό της περιεχόμενο, που σ' όλη τη μακραίωνη ιστορία της αντιστρατεύεται τα συμφέροντα της εξουσίας, του κατεστημένου. Γιατί η τέχνη ουσιαστικά υπάρχει για να συμπαραστέκεται στον κόσμο, στο λαό. Η τέχνη υπάρχει και τη χρειαζόμαστε γιατί βοηθά τον απλό πολίτη να συνειδητοποιήσει την πραγματικότητα μέσα στην οποία ζει. Αυτό σημαίνει κυρίως συμπαράσταση. Πρέπει όχι μόνο να αφουγκράζεσαι τις ανάγκες του κόσμου, όχι μόνο να τις υποψιάζεσαι και να είσαι ευαίσθητος απέναντι σ' αυτό, σ' αυτές τις ανάγκες, αλλά και να μπορείς να ανταποκρίνεσαι. Να μπορείς να τις καλύπτεις, στο βαθμό που μπορεί ο καθένας. Που αντέχουν τα κόκαλά του. Είναι μεγάλη ευθύνη αλλά...

- Βλέπουμε ότι ο κόσμος θα ταλαιπωρηθεί πάρα πολύ, έρχονται πολύ άγριες μέρες. Οι εξαγγελίες και οι φαμφάρες για εκσυγχρονισμό και ανάπτυξη αποτελούν μια παραχάραξη της αλήθειας, που μόνο σύγχυση δημιουργεί στο λαό.

Εχουν καταφέρει να φτιάξουν το πρόσωπο του πολιτισμού, το σύστημα που ζούμε είναι τέτοιο, που κατεβάζουν το λαό πολύ χαμηλά, του στερούν το δικαίωμα της κρίσης και της επιλογής, έτσι ώστε να γίνει μια μάζα που θα άγεται και θα φέρεται και θα καταναλώνει άκριτα ό,τι του πετάνε στο πρόσωπο. Επάνω εκεί πρέπει κάποιος να αντισταθεί.

Κι επειδή οι καλλιτέχνες αγωνίζονται συνεχώς - είναι η δουλιά μας τέτοια, δεν μπορείς να σταθείς στην τέχνη, σε κανένα σκαλοπάτι της, όσο χαμηλά και να είναι, εάν δεν είσαι συνεχώς αγωνιζόμενος άνθρωπος, επειδή οι κορυφές της δε φτάνονται ποτέ, όπως συμβαίνει και στη ζωή, ο αγώνας δεν μπορεί να σταματήσει ποτέ - πρέπει λοιπόν να δημιουργηθεί αυτό το μέτωπο της αντίστασης από τους ανθρώπους που αντιλαμβάνονται την αναγκαιότητά του, για να υπάρξει και ένα αντίπαλο δέος, να υπάρξει κάποια αντίσταση σ' αυτόν τον κατήφορο της συμφοράς, να μπορέσει να 'χει ο κόσμος κάποια στήριξη, να μπορέσει να ανέβει το ηθικό του, να ξεφοβηθεί.

Στιγμιότυπα από το «Λαϊκό Δικαστήριο», που στήθηκε ενόψει της επίσκεψης Κλίντον

- Πολιτισμός και Αριστερά ήταν ταυτισμένα στις λαϊκές συνειδήσεις. Εσχάτως εμφανίζονται ως αριστεροί οι υπερασπιστές της βαρβαρότητας. Πώς αντιμετωπίζεται αυτό;

- Αυτό είναι το μεγάλο χρέος και το καθήκον των συνειδητοποιημένων ανθρώπων. Είναι το χρέος να ξυπνήσουν οι συνειδήσεις, να συνδεθούν και να δημιουργήσουν ένα μεγάλο παλλαϊκό μέτωπο αντίστασης. Αυτό είναι θέμα δουλιάς, εξήγησης, πόρτα με πόρτα, άνθρωπο με άνθρωπο, στους χώρους που κινείται ο καθένας πρέπει να μπει σαν βασικός στόχος η σωστή εξήγηση και ερμηνεία των γεγονότων, η αποκάλυψη της αλήθειας στον κόσμο και κυρίως να ανορθωθεί το ηθικό του κόσμου, γιατί χωρίς ηθικό θα μείνουν εγκλωβισμένοι μέσα στους χώρους που κινείται ο καθένας.

Χρειάζεται δουλιά να ξεφοβηθούν οι άνθρωποι. Να δείξουμε ότι αυτή η εξουσία που φαίνεται απρόσιτη και αόρατη δεν είναι ούτε αόρατη ούτε απρόσωπη. Μπορεί να ανατραπεί αν αντιταχθεί αντίσταση απέναντί της. Αυτό που λέμε παγκοσμιοποίηση, και νέα τάξη πραγμάτων και Ευρωπαϊκή Ενωση δεν είναι καθόλου απαραίτητο να ολοκληρωθούν. Τώρα είναι εν εξελίξει, αλλά δε σημαίνει ότι αυτά θα ολοκληρωθούν εάν πραγματικά και οι λαοί της Ευρώπης και ο δικός μας λαός αντισταθούν. Και αντισταθούν έμπρακτα. Να βγουν στο δρόμο, όχι με κουβέντες στο σπίτι, στην τηλεόραση μπροστά. Να βγουν στο δρόμο, να συνδεθούν με τους ομοίους τους, να αντιτάξουν μέτωπο απέναντι σ' αυτήν την καταστροφή που γίνεται. Αυτό είναι βασικό χρέος.

-Υπάρχουν δυνάμεις γι' αυτό;

-Οι δυνάμεις υπάρχουν και οι άνθρωποι που είναι έτοιμοι να επαναστατήσουν υπάρχουν. Το θέμα όμως είναι να γίνει αυτό. Κι αυτό θέλει δουλιά από τον καθένα που είναι ευαίσθητος, που αγωνιά για την τύχη του τόπου, σ' όποιο χώρο και να βρίσκεται. Το θέμα είναι να ξεφοβηθούν οι άνθρωποι. Να βγάλουν την προκατάληψη και τη φοβία από το παρελθόν, από τους διχασμούς από τον εμφύλιο και να μπορέσουν να δουν το Κομμουνιστικό Κόμμα καθαρά, με μάτι καθαρό, αυτό που είναι αυτή τη στιγμή, έτσι όπως εμφανίζεται μέσα από τις θέσεις και τις διακηρύξεις του. Και στο βαθμό που συμφωνούν με ορισμένα σημεία, αν κάποιες θέσεις του Κομμουνιστικού Κόμματος τους εκφράζουν, πρέπει να τις υπερασπιστούν.

-Μιλάτε για το ΚΚΕ σαν να είναι η μόνη αριστερή επιλογή...

- Είναι το μόνο κόμμα αυτή τη στιγμή που αντιστέκεται - όχι επειδή είμαστε είτε μέλη είτε οπαδοί του, αλλά είναι αντικειμενικό - υπάρχει μέσα στη συνείδηση του κόσμου, κυκλοφορεί, ότι είναι το μόνο κόμμα που λέει την αλήθεια αυτή τη στιγμή. Το μόνο κόμμα που έχει καθαρές θέσεις. Το μόνο κόμμα που ξεσκεπάζει τα γεγονότα και τους δίνει την πραγματική τους διάσταση, χωρίς να τα αλλοιώνει, χωρίς να τα παραχαράζει, χωρίς να χαλκεύει την αλήθεια.

Αν αυτό το πράγμα ενταθεί και μπορέσει και βρει έκφραση με την ψήφο, στηρίξουν δηλαδή αυτές τις θέσεις του Κομμουνιστικού Κόμματος όλοι οι ευαίσθητοι και έντιμοι άνθρωποι που έχει τραυματιστεί η εθνική τους αξιοπρέπεια, το φιλότιμό τους, η ανθρωπιά τους και του δώσουν τη δύναμη να δυναμώσει αυτή η φωνή της αλήθειας και να μπορέσει να φτάσει σε όλα τα πέρατα της επικράτειας, τότε θα έχουμε μια πραγματική αλλαγή.

Θα έχουμε πράγματι όρους μετά τις εκλογές, που θα μπορούμε να παλέψουμε και να δημιουργήσουμε συνθήκες αντίστασης, έτσι ώστε - δεν ξέρω αν θα φτάσουμε στο σημείο να αλλάξουμε τη ροή της ιστορίας αυτή τη στιγμή, της πραγματικότητας, αυτό το γίγνεσθαι, αν μπορούμε να το αλλάξουμε, αλλά μπορούμε να το αλλοιώσουμε σημαντικά, μπορούμε να το μεταστρέψουμε, μπορούμε να κρατήσουμε τις κατακτήσεις που έχουν κατακτηθεί με αίμα και με θυσίες, που σήμερα ακυρώνονται που καταστρέφονται.

-Πώς εξηγείτε τη μεγάλη επίθεση που δέχεται το ΚΚΕ, επίθεση δυσανάλογη με το εκλογικό ποσοστό που έχει;

-Βλέπετε, δεν είναι θέμα ποσοστού. Το Κομμουνιστικό Κόμμα ποτέ δεν έδωσε βάρος και σημασία στο εκλογικό ποσοστό, στον αριθμό των βουλευτικών εδρών. Δεν είναι αυτό το ζήτημα. Το ζήτημα είναι οι αγώνες μέσα στον κόσμο. Αυτό το μέτωπο το οποίο παλεύουν οι κομμουνιστές, μέσα στη ζωή, αυτό έχει σημασία. Και τώρα φαίνεται ευρύ το πεδίο αυτού του αγώνα γιατί είναι πολύς ο κόσμος ο δυσαρεστημένος και απογοητευμένος από την κατάσταση.

Είναι επικίνδυνο για τους πραγματικούς κυβερνήτες το γεγονός ότι γίνεται αυτή η ζύμωση μέσα στον κόσμο. Οτι λέγεται από όλες τις πλευρές αυτήν τη στιγμή ότι το Κομμουνιστικό Κόμμα είναι το μόνο που μας εκπροσωπεί ουσιαστικά, σε θέσεις σε αντιλήψεις σε αναλύσεις απέναντι στα γεγονότα.

Αυτό είναι το ουσιώδες. Αυτό φοβούνται και γι' αυτό το όπλο του αντικομμουνισμού είναι στο οπλοστάσιό τους διαρκώς. Οταν χρειάζεται, το βγάζουν στην επιφάνεια. Τώρα υπάρχει πράγματι μια αντικομμουνιστική υστερία σχεδόν και αν δεν είναι ακόμα υστερία θα γίνει πολύ γρήγορα. Θυμίζει άλλες εποχές.

-Πολύς κόσμος μπορεί να συμφωνεί μαζί σας, ωστόσο παραμένει εγκλωβισμένος στα δύο κυρίαρχα κόμματα.

- Ο δικομματισμός είναι πολύ παλιά εφεύρεση του καπιταλισμού. Σήμερα, όμως, διαπιστώνουμε ότι δεν έχουμε καν δικομματισμό, έχουμε μονοκομματικό σύστημα. Απόλυτα μονοκομματικό σύστημα. Οι διαφορές μεταξύ των μεγάλων κομμάτων, σε όλες τις χώρες το βλέπετε αυτό, που εναλλάσσονται στην εξουσία, έχουν μηδενιστεί σε τέτοιο σημείο και αυτό στην ουσία αποτελεί μονοκομματική δικτατορία, που επιβάλλεται στο λαό.

-Λέτε «επιβάλλεται στο λαό». Υπάρχει ευθύνη στον κόσμο; Η τέχνη μπορεί να παίξει ένα ρόλο αφύπνισης;

- Η τέχνη παίζει πάντα το ρόλο της. Η τέχνη δεν μπορεί, όμως, να αλλάξει τον κόσμο, δεν μπορεί να κάνει επανάσταση. Η τέχνη βοηθά τις συνειδήσεις να ξυπνήσουν και να καταλάβουν πού ακριβώς βρίσκονται. Και είναι μακροχρόνια και πολύ αργή η διαδικασία αυτή. Η ζωή είναι εκείνη, που οδηγεί τα πράγματα, που ανοίγει δρόμους, που ευαισθητοποιεί και εμπλουτίζει τις συνειδήσεις των ατόμων, των πολιτών, που δημιουργεί πολίτες, κι όταν μια συνείδηση είναι έτοιμη και ώριμη να ξυπνήσει, η τέχνη μπορεί να της δώσει κατεύθυνση, μπορεί να της ανοίξει τους ορίζοντες, να δώσει περιεχόμενο στις αγωνίες και στους προβληματισμούς των ανθρώπων. Αλλά αυτό που παίζει σημαντικό ρόλο είναι η ίδια η ζωή. Αυτή είναι που ανοίγει τους δρόμους. Ο κόσμος έχω την εντύπωση πως έχει συνειδητοποιήσει την κατάσταση, καταλαβαίνει πού βρίσκεται, αλλά του έχουν αφαιρεθεί κάποια στοιχειώδη δικαιώματα. Και βρίσκεται σε σύγχυση. Τον έχουν παθητικοποιήσει. Ολες οι ικανότητες σύνθεσης και επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων, αυτό που δημιουργεί συλλογική συνείδηση δηλαδή, καταστρέφεται κάθε μέρα και εξατομικεύεται το άτομο. Γίνεται, δηλαδή, άτομο και έτσι χάνεται ο συνδετικός ιστός μέσα στην κοινωνία. Και το άτομο παύει να αγωνίζεται, γιατί αισθάνεται ότι η εξουσία είναι απρόσωπη, πολύ μακρινή κι απρόσιτη κι αυτό τον φοβίζει, του δημιουργεί τρόμο και μειώνει τις ανορθωτικές του δυνάμεις. Και κάθεται μπροστά στην τηλεόραση σαν ηλίθιος και δέχεται άκριτα όλη αυτή τη λάσπη, την ψευδολογία, την παραχάραξη της αλήθειας, που του προσφέρεται με κάθε μέσο. Δημιουργείται μια κατάσταση εφιαλτική. Δεν μπορείς να αποδόσεις, όμως, ευθύνες στο λαό. Γιατί οι πολίτες διαμορφώνονται μέσα σε συνθήκες. Εάν οι συνθήκες δεν τους βοηθούν να γίνουν πολίτες συνειδητοί και γίνονται καταναλωτική μάζα, καταναλώνουν το εφήμερο που δεν αφήνει τίποτα πίσω του, δε φταίνε οι πολίτες.

Φταίνε όμως, είναι χρέος αυτού που λέμε πρωτοπορία σ' έναν λαό, οι ομάδες της πρωτοπορίας αυτής, είναι εκείνες που έχουν την ευθύνη να εξηγήσουν, να ξυπνήσουν, να ενεργοποιήσουν τις δυνάμεις του, να συνδέσουν πάλι τον κόσμο που αποσυνδέεται συνεχώς και να μπορέσουν να ανορθώσουν την αγωνιστική του διάθεση, να διεκδικήσει, να αγωνιστεί, να συμμετέχει μέσα σ' αυτόν τον καθημερινό αγώνα, που είναι η πεμπτουσία της ζωής μας. Αν σταματήσει αυτός ο καθημερινός αγώνας, οι κοινωνίες καταστρέφονται. Η ζωή γίνεται ζωώδης. Και μεις θέλουμε ανθρώπινη ζωή. Θέλουμε ζωή με περιεχόμενο, με στόχους, με ιδανικά, με αξίες. Αυτό είναι απόφαση της ανθρωπότητας από τότε που ξεκίνησε την πορεία της. Γι' αυτό δημιούργησε πολιτισμούς, γι' αυτό αγωνίζεται ο άνθρωπος.

-Την ώρα που θα δημοσιεύεται αυτή η συνέντευξη, 1.500 Αμερικανοί στρατιώτες θα αποβιβάζονται στο Λιτόχωρο και στη Θεσσαλονίκη. Η κυβέρνηση λέει ότι αυτό είναι και όφελος για τη χώρα.

- Η πολιτική που ακολουθούν είναι να κάνουν το μαύρο - άσπρο. Να παραχαράξουν την πραγματικότητα. Δε μιλάει κανένας για το αιματοκύλισμα, που είναι εν εξελίξει στα Βαλκάνια. Υπάρχει η Μέση Ανατολή, υπάρχει ο Καύκασος, υπάρχουν τεράστιες περιοχές, όπου τα συμφέροντα του αμερικάνικου και ευρωπαϊκού κεφαλαίου είναι ζωτικής σημασίας. Και θα παλέψουν με νύχια και με δόντια, ώστε να εξασφαλίσουν την ομαλή ροή αυτών των πλουτοπαραγωγικών πηγών προς τη Δύση. Αυτό σε τι δεινά θα μας φέρει, θέλει πολύ ισχυρή φαντασία για να μπορέσει κανείς να το συλλάβει. Η Γιουγκοσλαβία ήταν ένα περιστατικό, ήταν η αφετηρία, η αρχή. Τα πολλά είναι μπροστά μας.

- Με ποιες δυνάμεις, όμως, θα αντιμετωπιστεί το ζοφερό μέλλον, όταν άνθρωποι που πίστευαν κάποτε ότι το ΠΑΣΟΚ θα έφερνε την αλλαγή το υπερασπίζουν ακόμα και τώρα;

- Αυτό είναι η μεγάλη πικρία. Και εγώ αισθάνομαι βαθύτατη πικρία πραγματικά για πολλούς ανθρώπους του ΠΑΣΟΚ, που ήταν φίλοι μου από πολύ παλιά, τους ξέρω από την προδικτατορική περίοδο ακόμα, από το 1-1-4, είχαμε συναντηθεί σε διαδηλώσεις, στο πεζοδρόμιο, κάτω από λάβαρα που μας γέμιζαν υπερηφάνεια και ενθουσιασμό, άνθρωποι που έμαθαν να αγωνίζονται μέσα σ' αυτούς τους αγώνες και σ' αυτές τις διαδικασίες. Είναι πραγματικά θλιβερό να βλέπεις πώς διαμορφώθηκαν μέσα στην εξουσία. Πώς αλλοιώθηκαν, πώς αλλοτριώθηκαν, πώς έφτασαν αυτή τη στιγμή να συμβιβαστούν και να γίνουν οι καλύτεροι υπηρέτες των μεγάλων συμφερόντων, που κρύβονται πίσω από την εξουσία που ασκούν.

Εκείνο που πρέπει να πούμε, όμως, είναι ότι και μέσα στο ΠΑΣΟΚ, υπάρχει πλήθος ανθρώπων που είναι εγκλωβισμένοι μέσα στις διαδικασίες αυτές, που δε βρίσκονται αναγκαστικά σε πόστα και δεν έχουν τη γεύση της εξουσίας, αλλά είναι, όμως, μέσα σ' ένα κόμμα που ασκεί την εξουσία εδώ και 20 χρόνια. Κι αυτό είναι πολύ γοητευτικό, ακόμα και για τα απλά μέλη, τους οπαδούς του κόμματος αυτού.

Αυτοί λοιπόν οι άνθρωποι, είναι βέβαιο, γιατί υπάρχουν πολλά δείγματα, ότι έχουν επαναστατήσει. Εχει θιγεί το φιλότιμό τους. Είναι άνθρωποι και ευαίσθητοι και έντιμοι, σ' όλους τους χώρους υπάρχουν και στη ΝΔ υπάρχουν, υπάρχει λαός που ακολουθεί και που και ευαίσθητος είναι και καταλαβαίνει και θίγεται από τα γεγονότα αυτά. Ετσι μονάχα εξηγείται αυτό το 95% του αισθήματος που εκφράστηκε στην υπόθεση της Γιουγκοσλαβίας. Αυτή η τεράστια διάσταση του λαϊκού αισθήματος με την πολιτική που ασκεί η κυβέρνηση και που θα ασκήσει η σημερινή αντιπολίτευση αν γίνει κυβέρνηση, αυτό είναι το μεγάλο πρόβλημα του καιρού μας.

Αυτό, όμως, το 95% είναι η ουσία του λαού μας, είναι η δύναμή του, η εξυπνάδα του, η ευαισθησία που έχει, είναι ο αλτρουισμός του. Είναι μεγάλες αρετές αυτές, τις οποίες έχει ο κόσμος μας, αλλά που πολύ έντεχνα και με τεράστιο εξοπλισμό καταφέρνουν να τον ξεστρατίζουν και να μην μπορεί ο κόσμος να τηρήσει μια στάση απέναντι στα πολιτικά γεγονότα σύμφωνα με το αίσθημά του. Αυτό είναι η κατάρα των ημερών μας. Εχουμε πολλή δουλιά να κάνουμε...