Μια πόλη ανέργων, όπως πολλές της ελληνικής περιφέρειας (και όχι μόνο), είναι και η Καστοριά, με τα επίσημα στοιχεία να την αναδεικνύουν σε «πρωταθλήτρια», με το 26% του πληθυσμού στην ανεργία. Στην πραγματικότητα, η κατάσταση είναι πολύ χειρότερη, αφού οι άνεργοι φτάνουν και στο 50% του ενεργού πληθυσμού και δουλιά δεν υπάρχει όλους τους μήνες του χρόνου, παρά μόνο όταν η γούνα είναι σε «φουλ σεζόν».

Η Καστοριά, γνωστή για τη βιομηχανία της γούνας, ανέδειξε μερικούς από τους καλύτερους τεχνίτες σε παγκόσμιο επίπεδο και έγινε ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα επεξεργασίας γούνας και δέρματος, κατά τις δεκαετίες του '70 και του '80. Η οικονομία της βασιζόταν στις μικρές βιοτεχνίες και οικοτεχνίες επεξεργασίας γούνας, οι οποίες βρίσκονταν σε κάθε γωνιά της πόλης και έδιναν δουλιά όχι μόνο στους εργάτες της πόλης, αλλά και των γύρω χωριών.

Στα πλαίσια του καπιταλιστικού ανταγωνισμού, που αναγορεύει σε ύψιστη αξία τα κέρδη του κεφαλαίου, η επεξεργασία της γούνας δέχεται μεγάλο χτύπημα τα τελευταία κυρίως χρόνια. Σαν αποτέλεσμα, λίγοι και ισχυροί συνεχίζουν να κερδίζουν, η πλειοψηφία των μικρών ΕΒΕ μοχθεί για να τα βγάλει πέρα και οι εργάτες πουλάνε τον ιδρώτα τους κοψοχρονιά, χωρίς άλλα εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα.

Οι γουνεργάτες δε δουλεύουν σε καθημερινή βάση και έχουν μεγάλα ποσοστά μαύρης και ανασφάλιστης εργασίας. Οπως λέει χαρακτηριστικά ο Σωτήρης Χαραμόπουλος, γουνεργάτης και πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου Καστοριάς και του Σωματείου Γουνεργατών μέχρι το 1990, «οι γουνεργάτες δε δουλεύουν πλέον κάθε μέρα, με κανονικό μεροκάματο. Οι περισσότεροι είναι είτε ωρομίσθιοι είτε με το κομμάτι. Στη δεκαετία του 1970 και του 1980, στο νομό Καστοριάς δούλευαν πάνω από 10.000 γουνεργάτες. Αυτοί είχαν δουλιά κάθε μέρα. Σήμερα αυτοί που δουλεύουν κάθε μέρα είναι περίπου 1.000. Οι υπόλοιποι δουλεύουν όπου και όποτε βρουν και με όποιες συνθήκες τους επιβάλλει το αφεντικό».

Η ιστορία της γούνας και τα προβλήματα των εργατών όμως δεν άρχισαν σήμερα. Οι ρίζες τους βρίσκονται στη μεταπολεμική περίοδο, που ναι μεν είχε δουλιά, ωστόσο τα εργασιακά δικαιώματα ήταν ανύπαρκτα για τους γουνεργάτες, καθώς, σύμφωνα με το Σ. Χαραμόπουλο, «μέχρι το 1964 δεν είχαν καν Κοινωνική Ασφάλιση. Η γούνα "μπαίνει" στο ΙΚΑ, μόλις το 1964». «Τα σωματεία μέχρι το 1974 ήταν εργοδοτικά, συνεχίζει ο Σ. Χαραμόπουλος. Οι συνδικαλιστές υπερασπίζονταν τα συμφέροντα της εργοδοσίας και όχι των εργατών, με αποτέλεσμα να έχει μεν δουλιά, αλλά όχι εργασιακά δικαιώματα».

Η αλλαγή έρχεται το 1974, που το Σωματείο και το Εργατικό Κέντρο της πόλης περνάνε σε ταξικά χέρια, μετά από αγώνες και αλλάζουν, όπως μας λέει ο πρώην πρόεδρος, προσανατολισμό. «Τότε μπαίνει ένας διαφορετικός προσανατολισμός, βάσει των συμφερόντων του εργάτη και όχι των αφεντικών. Τότε έγιναν οι εργατικές κατοικίες, το πρώτο ιατρικό κέντρο και κερδίσαμε και το δικαίωμα να ασφαλίζονται και όσοι δούλευαν το δέρμα φασόν στο σπίτι. Μέχρι τότε η διεκδίκηση δικαιωμάτων για τους εργάτες ήταν ανύπαρκτη». Αξίζει να σημειώσουμε ότι η ασφάλιση όσων εργάζονται στο σπίτι και όχι στο εργοστάσιο, είναι ιδιαίτερα σημαντική, αφού ειδικά σήμερα, που η επεξεργασία της γούνας φθίνει, πολλοί εργάτες δουλεύουν μ' αυτό τον τρόπο, όποτε και αν έχει δουλιά κάποιος μικρός βιοτέχνης...

Στην Καστοριά αναπτύχθηκε η οικοτεχνία και η μικρή βιοτεχνία. Αυτό σήμερα τείνει προς εξαφάνιση, καθώς τα μεγάλα εργοστάσια μονοπωλούν όση δουλιά έχει απομείνει, έχοντας τη δυνατότητα να αγοράζουν και τις πρώτες ύλες.

Οπως σημειώνουν βιοτέχνες, που στα εργαστήριά τους απασχολούν από 2 έως 10 εργάτες και αυτούς περιστασιακά - συγκαταλέγοντας και τους εαυτούς τους στο εργατικό δυναμικό της επιχείρησής τους - «οι γουνεργάτες της Καστοριάς είναι οι καλύτεροι κατασκευαστές στον κόσμο. Στις καλές δεκαετίες, η Καστοριά δούλευε φασόν για λογαριασμό μεγάλων οίκων μόδας στη Γαλλία, τις ΗΠΑ και τη Γερμανία. Αυτοί έστελναν τα δέρματα, την πρώτη ύλη, εδώ δουλευόταν, ραβόταν και εξαγόταν. Το φασόν στη βιομηχανία της γούνας στην Καστοριά ήταν το 80%. Αυτό έκαναν οι μικρές βιοτεχνίες, οι οικοτεχνίες, στις οποίες στηριζόταν η οικονομία του νομού και οι οποίες δεν είχαν τα κεφάλαια να αγοράσουν την πρώτη ύλη και να δουλέψουν ανεξάρτητα».

Οι ιδιοκτήτες των οικοτεχνιών και μικρών βιοτεχνιών συμφωνούν να μιλήσουν στον «Ρ» με την προϋπόθεση «να μη γραφτούν ονόματα», τόσο γιατί στους «μεγάλους κατασκευαστές» και στους μεσάζοντες δρα ένα είδος μαφίας και ο φόβος για το αν θα τους κόψουν τη δουλιά αύριο είναι διάχυτος, όσο και για το ότι η ανασφάλιστη εργασία στην Καστοριά και ιδιαίτερα στις μικρές βιοτεχνίες αγγίζει το 90%. «Σήμερα, τονίζουν, οι μεγάλοι, αυτοί που επιβιώνουν και έχουν συνέχεια δουλιά, χωρίς να απειλούνται, είναι εκείνοι που έχουν τα κεφάλαια να αγοράσουν την πρώτη ύλη και εμείς δεν ανήκουμε σ' αυτούς».

Ο Σ. Χαραμόπουλος, περιγράφοντας την κατάσταση, σημειώνει: «Τώρα στην Καστοριά, οι μεγάλοι γουναράδες δουλεύουν το καλό δέρμα. Οι μικροί που δουλεύουν το "απόκομμα", δεν μπορούν να βρουν πια πρώτη ύλη. Αναγκάζονται να αγοράζουν από τους μεγάλους, οι οποίοι τους πουλάνε ακριβά. Στη συνέχεια, για να αντισταθμίσουν τα έξοδα, κόβουν από τους εργάτες μισθούς, ασφάλιση. Εδώ δεν τηρούνται συμβάσεις, αργίες, δώρα κλπ. Είναι ο παράδεισος της μαύρης εργασίας. Η σύμβαση των γουνεργατών προβλέπει μεροκάματο 29 - 50 ευρώ και στην πραγματικότητα τα χρήματα κυμαίνονται στα 20 - 30, χωρίς ασφάλιση, ένσημα, κλπ. Η ανασφάλιστη εργασία καλύπτει το 90% των εργατών. Και δουλιά υπάρχει μόνο από Σεπτέμβρη μέχρι Φλεβάρη, που μιλάμε για τη φουλ σεζόν της γούνας»...