Πρόσφατα ο τσέχικος εκδοτικός οίκος «OREGO» ξεκίνησε μια καινούρια σειρά σύγχρονης ποίησης με τον τίτλο «Ποίηση εκτός σπιτιού». Στα πλαίσια αυτής της προσπάθειας εκδόθηκαν στα τσέχικα ποιήματα του Γιώργου Κακουλίδη. Την επιλογή των ποιημάτων και τη μετάφραση την έκανε η Βέρα Κλώντζα-Γιάκλοβα που τον συνόδευσε επίσης όταν παρουσιάστηκε το βιβλίο στην Πράγα. Τα κείμενα που ακολουθούν περιγράφουν τη σειρά των εκδηλώσεων που οργανώθηκαν για να παρουσιαστεί το βιβλίο στην τσέχικη πρωτεύουσα και να τιμηθεί ο ποιητής.
Χαρακτηριστική είναι η κατάσταση στην Τσεχία, όπου είναι ακόμα πολύ ζωντανές οι αναμνήσεις από το σοσιαλιστικό παρελθόν. Οι άνθρωποι δεν είναι ακόμα έτοιμοι να δεχτούν τις καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις σε όλο το φάσμα τους. Πρώτα πρέπει να ισοπεδωθεί η κάθε θετική σκέψη για το σοσιαλισμό και να πειστούν όσοι περισσότεροι γίνεται ότι ο καπιταλισμός είναι το σύστημα που νίκησε για πάντα. Το κεφάλαιο δεν μπορεί να δεχτεί δημιουργούς οι οποίοι φέρνουν σοσιαλιστικά ιδανικά, οι οποίοι αμφισβητούν, αναρωτιούνται και δε συμβιβάζονται με τις έτοιμες απαντήσεις. Οι «τεχνικές» τους είναι δύο. Πρώτα αμφισβητούν την ίδια την τέχνη, ώστε να μην ψάχνει ο αναγνώστης, να νομίζει ότι δεν καταλαβαίνει τη μοντέρνα τέχνη, να θεωρεί τέχνη μόνο αυτά (και όλα αυτά) που του «σερβίρει» η τηλεόραση, τα περιοδικά «life style» κτλ.
Σε αυτές τις συνθήκες ήταν πολύ τολμηρό και προοδευτικό ότι αποφάσισε ο εκδοτικός οίκος «OREGO» να ξεκινήσει μια καινούρια σειρά σύγχρονης ποίησης. Η σειρά ονομάζεται «Ποίηση εκτός σπιτιού» (το όνομα αυτό παραχώρησε στον εκδότη ο ευρωβουλευτής του Κομμουνιστικού Κόμματος Βοημίας - Μοραβίας (ΚΚΒΜ) Ντάνιελ Στροζ, ιδιοκτήτης εκδοτικού οίκου με το ίδιο όνομα, ο οποίος λειτουργούσε στη Γερμανία πριν το 1989 αλλά και μερικά χρόνια μετά). Καλέστηκα, λοιπόν, να συμμετάσχω στην επιλογή ποιημάτων και ποιητών που δε θα έπρεπε να λείπουν από αυτή τη σειρά. Χωρίς καμία σκέψη ψήφισα: «Γιώργος Κακουλίδης». (Μεγάλη μου τιμή ότι ο ίδιος μου πρότεινε να μεταφράζω τα ποιήματά του δείχνοντάς μου ταυτόχρονα μεγάλη εμπιστοσύνη στην επιλογή των ποιημάτων του). Και πράγματι να βγει μεταφρασμένη ποίηση ενός εν ζωή ποιητή δεν είναι κάτι ξεχωριστό μόνο στην Τσεχία αλλά τουλάχιστον σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.
Την πρώτη μέρα της διαμονής του (Τετάρτη 17/1) επισκεφτήκαμε τα γραφεία του εκδότη και έγινε γνωριμία με τον πρόεδρο της Ενωσης των Τσέχων Συγγραφέων, κορυφαίο επίσης ποιητή, Κάρελ Σις. Ακολούθησε η συνάντηση με τους αναγνώστες σε μια πόλη της κεντρικής Βοημίας, στο Νίμπουρκ, οργανωμένη από την τοπική κομματική οργάνωση. Την εκδήλωση τίμησε μεγάλος αριθμός αναγνωστών (ανάμεσά τους και αρκετοί μη κομματικοί), οι οποίοι με μεγάλο ενδιαφέρον άκουγαν τις απόψεις μας για την ποίηση, τη λογοτεχνία, τον πολιτισμό και την πολιτική.
Το βασικό θέμα της συζήτησης ήταν «Η ποίηση σαν όπλο για καλύτερη κοινωνία», δηλαδή η στρατευμένη ποίηση. Οι Τσέχοι αναγνώστες, επηρεασμένοι από την κατάσταση που βιώνουν στη χώρα τους, κάπως ταράχτηκαν με τη λέξη «όπλο». Ακούστηκε και η φωνή ότι η ποίηση πρέπει να είναι μακριά από την πολιτική. Ο ποιητής εξήγησε ότι αυτοί οι οποίοι φωνάζουν για τη σκέτη αισθητική, για την απολιτική ποίηση, είναι στρατευμένοι πολύ περισσότερο από εμάς που όχι μόνο στο έργο μας δηλώνουμε κομμουνιστές. Οτι το να μην παίρνεις καμία πολιτική θέση είναι επίσης πολιτική έκφραση και ότι για τον κάθε έναν από μας πρέπει να είναι άκρως ύποπτο το γεγονός πως οι «χαϊδεμένοι» της αστικής τάξης είναι προπαντός οι «απολιτικοί» ποιητές, συγγραφείς, πολίτες κ.ά. Υπενθύμισε την τεράστια συμβολή των κορυφαίων ποιητών στο κίνημά μας. Στη συζήτηση παραβρέθηκε και ο ποιητής Κάρελ Σις, ο επιμελητής της έκδοσης.
Το βράδυ ο Γ. Κακουλίδης επισκέφθηκε τη Λέσχη της Ελληνικής Κοινότητας στην Πράγα. Στην Τσεχία υπήρξαν δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες από την Ελλάδα μετά από τον εμφύλιο πόλεμο. Οι συμμετέχοντες στη συνάντηση με τον ποιητή ήταν οι ίδιοι πρόσφυγες, αλλά και τα παιδιά τους ή τα εγγόνια τους και οι Ελληνες που βρίσκονται στην Πράγα για επαγγελματικούς λόγους. Η κουβέντα στράφηκε βασικά γύρω από τη σημερινή Ελλάδα. Ο ποιητής μιλούσε για τη διείσδυση του μεγάλου κεφαλαίου στη λογοτεχνία, στις δισκογραφικές εταιρείες, την ισοπέδωση του εθνικού πολιτισμού, των εθνικών χαρακτηριστικών στο όνομα του άψυχου κέρδους.
Την Παρασκευή 19/1 ο ποιητής ήταν καλεσμένος στο Τμήμα Διεθνών Σχέσεων της ΚΕ του ΚΚΒΜ. Τον δέχτηκε ο επικεφαλής του Τμήματος, σ. Χάσαν Σάρφο. Μίλησε με τον ποιητή για τη σημερινή ποίηση, τον ενημέρωσε όμως και για την τρέχουσα πολιτική κατάσταση στην Τσεχία, την οποία χαρακτηρίζει ακραίος αντικομμουνισμός.
Ο Γιώργος Κακουλίδης περιγράφοντας τις εντυπώσεις του από το ταξίδι του στην Τσεχία δήλωσε ότι δεν είναι τόσο σημαντικό να εκδώσουμε ένα βιβλίο αλλά τι δουλιά θα ακολουθήσει μετά. Εξέφρασε την πεποίθησή του ότι το βιβλίο του δε θα μείνει ως απομονωμένη προσπάθεια, ότι θα ακολουθήσει και πιο οργανωμένη δουλιά μαζί με την Ενωση Τσέχων Συγγραφέων και με όλους όσοι έχουν ανάγκη να συμμετέχουν ενεργά στην προώθηση της προοδευτικής λογοτεχνίας στην Τσεχία.
Εμάς όμως μας ελκύει πάντα «ο πειρασμός της μάχης» και είμαστε βέβαιοι ότι θα συνεχιστεί η συνεργασία μας και όπως εκφράσαμε σε κοινή μας ομιλία στη συνάντηση με τίτλο «Ενεργά ενάντια στον αντικομμουνισμό» στην Πράγα, στις 25-26 του Νοέμβρη 2006, θεωρούμε ότι η πραγματική λογοτεχνία έχει τη θέση της στον αγώνα των εργαζομένων για τα δικαιώματά τους, για την αξιοπρεπή ζωή, για το σοσιαλισμό. Αισθανόμαστε αδιάσπαστο μέρος του αντιιμπεριαλιστικού μετώπου και έτσι οφείλουμε και εμείς να το κτίζουμε από την πλευρά μας.
Στην Πράγα, στις 25 και 26 του Νοέμβρη, πραγματοποιήθηκε η εκδήλωση με τίτλο «Ενεργά ενάντια στον αντικομμουνισμό». Ανάμεσα στους ομιλητές ήταν και η Βέρα Κλώντζα-Γιάκλοβα με τον Γιώργο Κακουλίδη. Το κείμενο που ακολουθεί είναι η ομιλία τους στην εν λόγω εκδήλωση.
«Οι εχθροί των τσέχικων βιβλίων: Μούχλα, σκουλήκια και ιησουίτες», έγραψε σχεδόν πριν 200 χρόνια ο Τσέχος δημοσιογράφος, ποιητής και αγωνιστής για την ελευθερία Κάρελ Χαβλίτσεκ Μποροβσκί. Τα λόγια του είναι επίκαιρα μέχρι σήμερα. Μόνο που μούχλα και πολλών λογιών σκουλήκια και ιησουίτες είναι πανταχού παρόντες, όχι μόνο στην Τσεχία. Πληθαίνουν οι περιπτώσεις όπου οι λογοτέχνες δεν μπορούν να δημοσιεύσουν τα έργα τους. Τυπικοί λόγοι είναι διάφοροι, οι ουσιαστικοί έχουν να κάνουν με το φόβο του Κρόνου από τα ίδια του τα παιδιά. Τη δικτατορία της αγοράς, των χρημάτων, την ιδεολογική τρομοκρατία κατήγγειλε η Ενωση Τσέχων Συγγραφέων οργανώνοντας το Σεπτέμβρη του 2005 εκδήλωση με τίτλο «Τσέχικη λογοτεχνία στην ΕΕ». Για την κατάσταση στο γραπτό λόγο και για το ρόλο της λογοτεχνίας στο σύγχρονο κόσμο έγινε συζήτηση και στο θεωρητικό σεμινάριο που οργανώθηκε από τις ΚΟΒ Πράγας το Μάη του 2006.
Η προσπάθεια να βάλουν στη λογοτεχνία και στην επιστήμη φίμωτρο δεν είναι στην ιστορία άγνωστο φαινόμενο:
Ο κατάλογος είναι ατελείωτος...
Εμείς, οι σημερινοί λογοτέχνες αντλούμε από την αναφερόμενη κατάσταση - φαινομενικά παράλογα -δύναμη, αυτοπεποίθηση και πείσμα, ότι η δουλιά μας έχει νόημα. Μας φοβούνται, τους τρομάζουν τα έργα μας, γι' αυτό κυνηγάνε τις ιδέες μας και βάζουν εμπόδια στην ελευθερία λόγου, επιχειρηματολογώντας με κανόνες της αγοράς. Ο γραπτός λόγος έχει βάρος, μπορεί να γίνει σημαντικό όπλο στον αγώνα για δημοκρατική και δίκαιη κοινωνία.
Η λογοτεχνία δε σημαίνει μόνο αισθητική. Ειλικρινής δημιουργία σημαίνει να ψάχνεις το μονοπάτι της γνώσης, της κατανόησης (ορισμένες φορές και αδιέξοδο). Να γράφεις σημαίνει να ερευνάς. Η διαδικασία της γνώσης δεν αποτελείται μόνο από το γράψιμο, τη σύνταξη αλλά επίσης από το διάβασμα, την ανάγνωση. Το διάβασμα απαιτεί συμμετοχή, επένδυση ενέργειας, σκέψης, ελεύθερου χρόνου, σημαίνει να μπαίνεις στα γίγνεσθαι του βιβλίου. Μετά είναι μόνο ένα βήμα να σου συμβεί το ίδιο στην πραγματική σου ζωή. Υπάρχει τεράστια διαφορά ανάμεσα στον αναγνώστη και σε αυτόν που άμυαλα καταβροχθίζει εικόνες από την τηλεόραση. Η λογοτεχνία δεν είναι για την κοινωνία κάτι το πολυτελές. Οι δημιουργοί της δεν είναι ούτε απολιθώματα, ούτε λάθος της φύσης. Αντίθετα, αποτελούν τη συνείδηση του κόσμου, τον καθρέφτη του. Η λογοτεχνία δεν είναι αρχαιολογικό εύρημα στην εποχή των ηλεκτρονικών τεράτων. Οι πιο λαμπερές μέρες της την περιμένουν ακόμα. Σε μια κοινωνία πράγματι δημοκρατική θα μπορέσει να αναπτυχθεί ανάλογα με τις ανάγκες της αυξημένης λαϊκής συνείδησης. Είναι αλήθεια ότι η εποχή της κρίσης παρέχει πολλαπλά ερεθίσματα, αλλά ο μεγάλος αριθμός των δημιουργών και των αναγνωστών δεν έχουν καν πρόσβαση στα βιβλία, στη λογοτεχνία. Δεμένος άνθρωπος δεν μπορεί να χορεύει, ούτε ο πιο ταλαντούχος συγγραφέας δεν μπορεί να δημιουργεί σε ένα πεδίο χαραγμένο από τον αστικό νόμο. Το δικαίωμα για την ελεύθερη καλλιτεχνική έκφραση, για την ελευθερία να θέτεις ερωτήματα, να προτείνεις απαντήσεις είναι ένα από τα στοιχειώδη δικαιώματα του ανθρώπου, όπως είναι τα δημοκρατικά, πολιτικά, κοινωνικά δικαιώματα και ελευθερίες. Εχουμε, λοιπόν, αυτονόητο δικαίωμα και υποχρέωση να αγωνιζόμαστε γι' αυτές.
Οι λογοτέχνες που βρίσκονταν στις πρώτες γραμμές του αγώνα για καλύτερη ανθρώπινη κοινωνία αποτελούν το παράδειγμά μας. Ο καλλιτέχνης, ο οποίος ασχολείται μόνο με την αισθητική, χωρίς να μάχεται για τον άνθρωπο, δεν αξίζει καμία τιμή.
Χωρίς καμία εξαίρεση διαφωνούμε με την άποψη ότι ο καλλιτέχνης δεν είναι πολιτικός και η πολιτική δεν τον αφορά. Κανένας δεν μπορεί να ζήσει, να υπάρχει πέρα από το χρόνο και το χώρο.... Και τι να κάνεις με ένα βιβλίο που καμία σχέση δεν έχει με την πραγματική ζωή;
Εμείς οι υπογράφοντες λογοτέχνες καλούμε στον αγώνα για την ελευθερία λόγου, σκέψης, καλλιτεχνικής και πολιτικής έκφρασης.
Καλούμε
Προτείνουμε
Μια από τις υποχρεώσεις μας είναι να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να ξαναβρούν την ικανότητα της ανεξάρτητης σκέψης, να βγάλουν τουλάχιστον τα κεφάλια τους από το μεταμοντέρνο βούρκο της απόγνωσης. Ας τους ξαναμάθουμε την ομορφιά του αγώνα! Να μην επιτρέψουμε να υπάρχουν στις βιβλιοθήκες μόνο οι τόμοι των αντικομμουνιστών, των θεόδουλων και ρομάντζα για νοικοκυρές. Να ενώσουμε τις δυνάμεις μας με το κίνημα των εργαζομένων, των μικρομεσαίων, των μικροαγροτών, της νεολαίας, των γυναικών, με τους αγωνιστές της ειρήνης, παλεύοντας για τη δημοκρατία, την ελευθερία και την ευημερία για όλο το λαό.
Εμείς οι υπογράφοντες λογοτέχνες εκφράζουμε βαθύτατη αλληλεγγύη στους αγωνιστές ενάντια στην καταπίεση, στον άγριο καπιταλισμό, στον πόλεμο, στην κοινωνική αδικία. Από αυτό το βήμα εκφράζουμε την απέραντη αλληλεγγύη μας στην απαγορευμένη από την τσέχικη κυβέρνηση Κομμουνιστική Ενωση Νεολαίας.