Γρηγοριάδης Κώστας

«Μιλάμε συχνά, κάνοντας χρήση του όρου "αισθητική αγωγή" ιδιαίτερα όταν αναφερόμαστε στο μάθημα των Καλλιτεχνικών, εννοώντας το ρόλο των τεχνών στην αγωγή του ανθρώπου προς την αισθητική, προς τις καλές τέχνες, προς την καλαισθησία. Ομως, ο όρος σημαίνει μια διαδικασία που αποσκοπεί στη διαμόρφωση των αισθητικών σχέσεων του ανθρώπου με την κοινωνική πραγματικότητα. Η Αισθητική Αγωγή δίνει τη δυνατότητα στον άνθρωπο να κατανοήσει και να απολαύσει τη φύση και όλα όσα δημιουργεί ο ίδιος μέσα στην κοινωνία».

«Η Καλλιτεχνική Παιδεία είναι τμήμα της αισθητικής αγωγής των νέων ανθρώπων και δομικό στοιχείο, ώστε να διαμορφώνονται δημιουργικές, ολοκληρωμένες προσωπικότητες ικανές να κατανοούν την κοινωνία και τους νόμους της και να συμμετέχουν δημιουργικά στις αναγκαίες αλλαγές της. Η ενασχόληση των νέων ανθρώπων με την Τέχνη απελευθερώνει τις δημιουργικές τους δυνάμεις, καλλιεργεί τη γνώση τους για τον κόσμο. Μέσα από τη διαδικασία της καλλιτεχνικής πράξης διαμορφώνει προσωπικότητες με ικανότητα παρατήρησης της ζωής και της κοινωνίας, με ικανότητα αντίληψης και κατανόησης, με κριτική σκέψη, και πάνω απ' όλα με δημιουργικότητα. Καλλιεργεί και διαμορφώνει δημιουργικούς και κοινωνικούς ανθρώπους, συμβάλλοντας αποφασιστικά στο περιεχόμενο και την ποιότητα της πολιτιστικής και πνευματικής ανάπτυξης της κοινωνίας».

«... Είναι η εποχή της γενικής διαφθοράς, της παγκόσμιας αγοραπωλησίας, ή για να μιλήσουμε με τους όρους της πολιτικής οικονομίας, η εποχή που κάθε τι, ηθικό ή φυσικό, μια και έγινε εμπορική αξία, φέρνεται στην αγορά για να εκτιμηθεί στην πιο ακριβοδίκαιη αξία του» (Κ. Μαρξ, από την «Αθλιότητα της φιλοσοφίας»).

«Στο παραπάνω κείμενο ο Μαρξ προφητικά μιλάει για το χαρακτήρα της εποχής μας, τον ιμπεριαλισμό, όπου κυρίαρχη τάση είναι η εμπορευματοποίηση των πάντων: Της Εκπαίδευσης, της γνώσης, των τεχνών και γενικότερα του πολιτισμού. Οι αλλαγές που προέβλεπε η Συνθήκη του Μάαστριχτ το 1992, που επικεντρώνονται στην υλοποίηση των τεσσάρων ελευθεριών κίνησης του κεφαλαίου (κεφάλαια, εμπορεύματα, εργατικό δυναμικό και υπηρεσίες), δεν αφορούν μόνο στην οικονομία αλλά συνολικά στην κοινωνία και δεν αφήνουν έξω ούτε την Παιδεία, ούτε τον Πολιτισμό και τις Τέχνες».

«Οι Τέχνες υποτάσσονται στη λογική αυτή, προωθείται η εμπορευματοποίησή τους, και η λειτουργία τους με κριτήριο τον ανταγωνισμό και την κερδοφορία των επιχειρήσεων. Σε αυτές τις συνθήκες, η Αισθητική Αγωγή και η Καλλιτεχνική Παιδεία λειτουργούν για την προβολή των αξιών και των αισθητικών κριτηρίων του κεφαλαίου, για την παρεμπόδιση της αφύπνισης των λαϊκών μαζών και για τη χειραγώγηση του μαζικού λαϊκού κινήματος, ώστε να διατηρούνται οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής και κυριαρχίας του κεφαλαίου πάνω στην εργατική τάξη και όλο το λαό».

«Η εκπαίδευση αναδεικνύεται σε έναν κρίσιμο παράγοντα ανταγωνισμού ανάμεσα στα ιμπεριαλιστικά κέντρα, λόγω της πλατιάς αξιοποίησης των επιτευγμάτων της επιστήμης στην παραγωγή και της ανάγκης για τη δημιουργία ενός φτηνού και ευέλικτου εργατικού δυναμικού, που δε χρειάζεται να το χαρακτηρίζει η εκπαίδευση σε βάθος αλλά η απόκτηση δεξιοτήτων. Ετσι, ξεχωρίζουν από όλο το σύστημα της ανθρώπινης γνώσης το πιο «ωφέλιμο», από την άποψη της εκμετάλλευσης, μέρος της: την εφήμερη, ευέλικτη, και διαρκώς επαναλαμβανόμενη κατάρτιση. Γι' αυτό και αποκλείουν ένα σχολείο που διαμορφώνει στον άνθρωπο κριτήρια να ερμηνεύει την πραγματικότητα και με βάση αυτά να την αλλάζει προς όφελός του. Αλλοτριώνεται ο ρόλος της Αισθητικής Αγωγής, υποβαθμίζονται τα καλλιτεχνικά μαθήματα στο σχολείο. Ειδικά στο λύκειο με την "εκπαιδευτική μεταρρύθμιση" του '97 και '98, αφυδατώνονται η Αισθητική Αγωγή και Καλλιτεχνική Παιδεία στο σχολείο, υποτάσσονται στα όρια ενός εξετασεοκεντρικού, απρόσωπου και ανταγωνιστικού σχολείου».

«Οπως έχει επίσημα διατυπώσει η ΕΕ, στόχος της στον Πολιτισμό είναι η διαμόρφωση "ενιαίας ευρωπαϊκής πολιτιστικής ταυτότητας", η καλλιέργεια του "ευρωπαϊκού ιδεώδους", ρίχνοντας βάρος στη "βιομηχανία του ελεύθερου χρόνου" και στην οπτικοακουστική βιομηχανία... Οπως τα ίδια τα επίσημα κείμενα διατυπώνουν, η ενιαία πολιτιστική ταυτότητα είναι προϋπόθεση καλλιέργειας ενιαίων κριτηρίων, ενιαίου γούστου και προτιμήσεων για τη λειτουργία της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς. Ετσι, οι πολιτιστικές ιδιαιτερότητες των λαών αντιμετωπίζονται με μουσειακή αντίληψη και για τουριστική αξιοποίηση και μόνον, στα πλαίσια της παγκοσμιοποιημένης καπιταλιστικής αγοράς. Ο στόχος της ΕΕ στο χώρο των Τεχνών δεν έχει μόνο στρατηγική σημασία για το κεφάλαιο από οικονομική άποψη, αλλά κυρίως γιατί ουσιαστικά διαμορφώνει τις συνειδήσεις και τη συμπεριφορά γενικότερα».

«Με τα νέα βιβλία στο δημοτικό σχολείο, εξοβελίζεται η λογοτεχνία από τα κείμενα στο μάθημα της γλώσσας, και αντικαθίστανται με συνταγές μαγειρικής ή προσκλήσεις σε πάρτι... Η αλήθεια είναι ότι στο δημοτικό σχολείο καταργούνται σταδιακά από το αναλυτικό του πρόγραμμα τα καλλιτεχνικά μαθήματα και μετακινούνται στην απογευματινή ζώνη. Το αν θα γίνουν όμως αυτά, εξαρτάται από το πόσοι μαθητές θα δηλώσουν συμμετοχή. Στο Γυμνάσιο το μάθημα της Αισθητικής Αγωγής γίνεται ελάχιστα και χωρίς υποδομές, δε χαρακτηρίζεται εργαστηριακό και συμπιέζεται σε 40 λεπτά της ώρας, πράγμα που το ακυρώνει πρακτικά... Είναι σε όλους γνωστό ότι η Καλλιτεχνική Παιδεία έχει φύγει από το λύκειο όπου διδάσκεται προαιρετικά και μόνο εφόσον το ζητήσουν τουλάχιστον 15 μαθητές. Και βέβαια η παραπαιδεία - η στροφή σε ιδιωτικά σπουδαστήρια - είναι μονόδρομος για τα παιδιά που ενδιαφέρονται να ακολουθήσουν σχετικές με την Τέχνη σπουδές».

«Για τα παιδιά που ενδιαφέρονται να ακολουθήσουν καλλιτεχνικές σπουδές, κυριαρχεί η ιδιωτική Παιδεία. Υπάρχει ελλιπής δημόσια (κρατικές σχολές θεάτρου, χορού κ.λπ.) καθώς και νέες σχολές ΑΕΙ και ΤΕΙ, και οι ανώτατες σχολές Καλών Τεχνών Αθήνας και Θεσσαλονίκης. Στα νέα τμήματα που ιδρύονται, προτεραιότητα δίνεται στη θεωρητική προσέγγιση του χώρου των Τεχνών, καλλιεργώντας έναν τεχνητό διαχωρισμό ανάμεσα στη θεωρία και την πράξη. Ο νέος καλλιτέχνης διαπαιδαγωγείται στη λογική του "star system", του ανταγωνισμού, διαπαιδαγωγείται στη φορμαλιστική αντίληψη για την Τέχνη. Η αλληλοκάλυψη γνωστικών αντικειμένων με άναρχο και αντιεπιστημονικό τρόπο, καλλιεργεί ημιμάθειες και αντιπαλότητες ανάμεσα στους αποφοίτους των ΑΕΙ με αυτούς των ΤΕΙ, αυτούς των ιδιωτικών και των δημόσιων καλλιτεχνικών σχολών, συσκοτίζει την κατάσταση. Τα χρόνια προβλήματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στα ΑΕΙ και ΤΕΙ είναι πιο οξυμένα. Τεράστιες ελλείψεις. Σε πολλές σχολές ΑΕΙ είναι απροσδιόριστος ο χαρακτήρας και το περιεχόμενο των σπουδών τους. Σε πολλές περιπτώσεις το πρόγραμμα σπουδών καθορίζεται με βάση το ήδη υπάρχον διδακτικό προσωπικό».

«Υπάρχουν εκατοντάδες σχολές ανά τομέα Τέχνης, (θέατρο, χορός, μουσική) όπου φοιτούν εκατοντάδες χιλιάδες νέοι, που δεν υπάγονται στο υπουργείο Παιδείας αλλά στο υπουργείο Πολιτισμού. Το χώρο τους λυμαίνεται το ιδιωτικό κεφάλαιο. Χαρακτηριστική η περίπτωση του οπτικοακουστικού τομέα, όπου τα ιδιωτικά κανάλια έχουν σχολές τεχνικών τηλεόρασης τους οποίους χρησιμοποιούν παράλληλα σε παραγωγές των σταθμών, εξασφαλίζοντας έτσι φθηνούς εργάτες. Από τις 24 δραματικές σχολές που υπάρχουν, δύο μόνο είναι κρατικές με δωρεάν σπουδές και εισαγωγικές εξετάσεις και 12 σπουδαστές - στο Εθνικό - κάθε χρόνο».

«Οι κοινωνικές συνθήκες και οι σχέσεις παραγωγής έχουν οδηγήσει στην αλλοτρίωση του ανθρώπου και στην αποξένωσή του από την ίδια την εργασία του. Από τη μια οι υλικές συνθήκες ζωής της εργατικής τάξης, και από την άλλη, η ευτέλεια του κυρίαρχου πολιτισμού που μας περιβάλλει, στρεβλώνουν τον άνθρωπο και του διαμορφώνουν ανάλογα αισθητικά κριτήρια».

«Οταν μιλάμε για αγωγή μέσω της Τέχνης, δεν μπορούμε να την περιορίζουμε στην παρεχόμενη απ' την πολιτεία γνώση στα σχολεία, ούτε στην καλλιτεχνική δραστηριότητα. H αγωγή μέσω της Τέχνης συντελείται πολύ ευρύτερα».

«Η Τέχνη που έχει δημιουργήσει και καταθέσει ο άνθρωπος, η τέχνη σαν περιβάλλον, η τέχνη στην καθημερινή ζωή, μέσα απ' τα αντικείμενα χρήσης, μέσα από τη δημόσια αισθητική, μέσα από την αισθητική των πόλεων, των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, τέχνη μεγάλη ή μικρή, αρμονική ή όχι, ευγενής ή όχι, ασκεί αγωγή μέσα από τη φόρμα της και τη σύνθεση. Επιδρά στην ψυχολογία του καθορίζοντάς του τη διάθεση, θέτοντας στο υποσυνείδητό του κανόνες αρμονίας και μέτρου, περιορίζοντας, διευρύνοντας ή καταστρέφοντας τις ανοχές του. Διαμορφώνει τη φιλοσοφία του απέναντι στα πράγματα, άγοντας τον άνθρωπο σε τρόπους σκέψης που εν τέλει επηρεάζουν τη ζωή του, τη συνείδησή του, την αυτογνωσία του, την αυτοεκτίμησή του ή όχι, και σε συνδυασμό με την ταξική του θέση επηρεάζουν την ιδεολογία του και τον κάνουν είτε να δρα, είτε να μένει απαθής οπαδός ή αμέτοχος παρατηρητής της συντελούμενης εξέλιξης».

«Ολα τα παραπάνω χτίζουν τον άνθρωπο σαν προσωπικότητα, όλα σε συνδυασμό με τη διδασκαλία της Τέχνης ως αγωγής που έχει, ή που δεν έχει δεχτεί ο κάθε άνθρωπος. Μέσα απ' τη σχέση με την Τέχνη, καλλιεργείται η σκέψη του, η νόηση και η στάση ζωής του, η στάση του απέναντι στα πράγματα γενικώς.

«Στη βασική εκπαίδευση στα πλαίσια του Ενιαίου 12χρονου σχολείου, το καλλιτεχνικό μάθημα θα πρέπει να συμβάλλει: α) Στην αναγκαία καλλιέργεια ολοκληρωμένης προσωπικότητας που αρμονικά και δυναμικά θα πρέπει να ενταχθεί στην κοινωνία και β) να ικανοποιεί τις απαραίτητες προϋποθέσεις για συνέχιση των σπουδών στην ανώτερη εκπαίδευση».

«Στις δημόσιες επαγγελματικές σχολές, μετά το ενιαίο 12χρονο σχολείο, για όποια ειδικότητα δεν απαιτείται ανώτατη επιστημονική γνώση και ειδίκευση (κύρια συντελεστές αναπαραγωγής της τέχνης και τεχνίτες), εισάγονται ανεξαρτήτως ηλικίας, οι απόφοιτοι του βασικού σχολείου χωρίς εξετάσεις. Διδάσκουν σ' αυτές τις σχολές απόφοιτοι των ανώτατων καλλιτεχνικών σχολών. Οι απόφοιτοι αποκτούν την ικανότητα εξάσκησης επαγγέλματος τόσο σαν δεξιοτέχνες εκτελεστές, τεχνίτες και συντελεστές (στην αναπαραγωγή καλλιτεχνικών έργων) όσο και σαν βοηθοί διδασκόντων στα εξωσχολικά μορφωτικά πολιτιστικά προγράμματα μαζικών φορέων ή δήμων».

«Στις Ανώτατες Καλλιτεχνικές Σχολές από όπου θα βγαίνουν οι καλλιτέχνες όλων των ειδικοτήτων, και στις Παιδαγωγικές Σχολές από τις οποίες θα αποφοιτούν οι καλλιτέχνες - καθηγητές της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης στο βασικό σχολείο, στις οποίες και θα υπάρχει η Τέχνη σαν ειδική κατεύθυνση. Η γενική μας θέση είναι ότι συνολικά οι εκπαιδευτικοί θα βγαίνουν από το Παιδαγωγικό Πανεπιστήμιο και θα είναι κατά βάση παιδαγωγοί, ανεξαρτήτως της ειδικότητας που θα διδάξουν. Προϋπόθεση για την εισαγωγή στις Ανώτατες Καλλιτεχνικές Σχολές και τις Παιδαγωγικές Σχολές, είναι οι εισακτέοι να είναι απόφοιτοι του βασικού σχολείου και βεβαίως να έχουν τα ανάλογα κατά τομέα ειδικά κριτήρια όπως αυτά θα διαμορφώνονται από τις αντίστοιχες σχολές».

«Για τους τομείς της Τέχνης που απαιτείται ιδιαίτερη εκπαίδευση από την παιδική ηλικία (πιανίστες, χορευτές και άλλοι), χρειάζεται να υπάρξει ένα σύστημα καλλιτεχνικών σχολείων απογευματινών, έξω και μετά το βασικό σχολείο, που θα ικανοποιεί αυτήν την ανάγκη. Η φοίτηση σε αυτό δε θα είναι υποχρεωτική για την εισαγωγή στις Ανώτατες Σχολές Τέχνης. Κατά βάση, διδάσκουν εδώ οι καλλιτέχνες απόφοιτοι των ανώτατων καλλιτεχνικών σχολών, αλλά και άλλοι ανάλογα με το αντικείμενο».

«Ταυτόχρονα, είναι ανάγκη να διαμορφωθεί ένα σύστημα πολιτιστικών συλλόγων και πνευματικών κέντρων που θα στηρίζονται από το κράτος ολοκληρωτικά και στο οποίο θα παίρνει μέρος δημιουργικά λαός και νεολαία, όπου εκεί θα υπηρετείται η ιδιαίτερη ανάγκη του κάθε ανθρώπου για ενασχόληση με την Τέχνη. Αυτά τα κέντρα δε θα εντάσσονται στο εκπαιδευτικό σύστημα και κατά συνέπεια η εκπαίδευση σε αυτά δε θα είναι ούτε προαπαιτούμενο, ούτε θα δίνουν πτυχίο ή πιστοποίηση για την άσκηση οποιουδήποτε επαγγέλματος. Αναλόγως του αντικειμένου, σε αυτά θα διδάσκουν είτε απόφοιτοι των ανώτατων καλλιτεχνικών σχολών, είτε απόφοιτοι των επαγγελματικών καλλιτεχνικών σχολών σαν βοηθοί. Σε αυτά τα κέντρα θα έχουν όλοι οι πολίτες πρόσβαση και η συμμετοχή θα είναι δωρεάν».