Ευρήματα από τις ανασκαφές για το μετρό της Θεσσαλονίκης
Ενα κομμάτι τσίγκου, δίπλα σε πέτρες κι ασβέστη, ανάμεσα στα καστανά χώματα της πλατείας Αχειροποιήτου της Θεσσαλονίκης, που βρίσκεται μεταξύ των οδών Πλάτωνος και Αγίας Σοφίας, μας αφηγείται την ένδοξη ιστορία της Εργατικής Πρωτομαγιάς του 1947. Το κομμάτι τσίγκου, κομμάτι του ιστορικού τυπογραφείου των εφημερίδων - οργάνων της Επιτροπής Περιοχής Μακεδονίας - Θράκης του ΚΚΕ, αναπαριστά το γιορτασμό της Εργατικής Πρωτομαγιάς του 1947. Είναι το «αρνητικό» του χαρακτικού, που κοσμούσε το πρωτοσέλιδο του οργάνου της Επιτροπής Περιοχής Μακεδονίας - Θράκης του ΚΚΕ, «ΕΝΟΤΗΤΑ», την 1η του Μάη του 1947.
Στον τσίγκο απεικονίζεται ο γιορτασμός της Εργατικής Πρωτομαγιάς. Πλήθος από εργάτες κι εργάτριες βρίσκονται στη διαδήλωση της 1ης του Μάη του 1947. Δύο εργάτες στο κέντρο της αναπαράστασης κρατιούνται χέρι χέρι. Κι άλλοι δύο κρατούν ένα πανό που γράφει: «Ζήτω η Εργατική Πρωτομαγιά του 1947». Αλλοι εργάτες κι εργάτριες κρατούν πλακάτ, που γράφουν «Οικοδόμηση», «Ειρήνευση», «Επιβίωση». Το πρωτοσέλιδο μας δίνει το κομμάτι που λείπει από τον τσίγκο, δηλαδή άλλο ένα πλακάτ που γράφει: «Συναδέλφωση». Επίσης, στο πρωτοσέλιδο βλέπουμε ότι το χαρακτικό κοσμεί το πρωτομαγιάτικο πολιτικό ρεπορτάζ με τίτλους: «ΖΗΤΩ Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΜΕΡΑ. ΟΛΟΙ ΣΗΜΕΡΑ ΣΤΗΝ 24ΩΡΗ ΑΠΕΡΓΙΑ! Ζήτω η ακατάλυτη ενότητα των εργαζομένων» και «Συναγερμός της Εργατικής Τάξης σε μία γιγάντια πάλη για τη ζωή, τη λευτεριά, την ανεξαρτησία, την ειρήνευση κι ανοικοδόμηση! Για να πάψουν οι φασιστικοί διωγμοί κι η αιματοχυσία του Λαού!».
Εκείνη την Πρωτομαγιά του 1947, η 24ωρη απεργία είχε μεγάλη επιτυχία, παρά την τρομοκρατία, τις συλλήψεις, τα δρακόντεια κυβερνητικά μέτρα, την αντεργατική συμφωνία κυβέρνησης και ξεπουλημένης «διοίκησης» της ΓΣΕΕ για να μη γίνει η απεργία στο όνομα της λεγόμενης ανοικοδόμησης, τα δολώματα των εργοδοτών για διπλά μεροκάματα, τα απεργοσπαστικά κηρύγματα των εγκάθετων. Απεργήσανε όλοι οι καπνεργάτες, 2.500 τον αριθμό.
«Ποτέ άλλοτε η Πρωτομαγιά, αυτή η ιστορική μέρα, δεν είχε τόσο ουσιαστικό περιεχόμενο για τους εργαζόμενους της Ελλάδας όσο η φετινή Πρωτομαγιά», σημειώνεται στο ρεπορτάζ (1/5/1947), που αφορά στην απεργία της Θεσσαλονίκης. Στιγματίστηκε, όμως, από ένα στημένο έγκλημα εναντίον αξιωματικών της Αεροπορίας, για το οποίο κατηγορήθηκαν άδικα οι κομμουνιστές την επομένη μέρα από το «δεξιό Τύπο» (π.χ., εφημερίδα «Φως»), χωρίς αποδείξεις και χωρίς να έχει ξεκινήσει καμία δίκη. Το έγκλημα αποτέλεσε το έναυσμα για δεκάδες συλλήψεις αγωνιστών και κομμουνιστών.
Εγραφε η «ΕΝΟΤΗΤΑ» την 1η του Μάη στο ρεπορτάζ για τη Θεσσαλονίκη: «Η Εργατική Πρωτομαγιά θα δώσει στους εργαζόμενους καινούριες δυνάμεις και θα μεγαλώσει το κουράγιο για να συνεχίσουν τον αγώνα μέχρι τη νίκη. Η εργατική τάξη κι ιδιαίτερα οι μπαρουτοκαπνισμένοι προλετάριοι της Βόρειας Ελλάδας ήταν, είναι και θα παραμείνει η πρωτοπόρα φάλαγγα για τη δημοκρατία και την ανεξαρτησία της Ελλάδας».
«Ολοι το τραγούδι ας πούμε / το τραγούδι της δουλιάς / ήρθε η ώρα να χαρούμε / Ζήτω - ζήτω η εργατιά! / Κι αν τα χρόνια μας περνούνε / τρανές ελπίδες φτάνουν πια για μία κοινωνία / ας ενωθούμε όλοι παιδιά / Σκλάβοι της δουλιάς σηκώστε / το κεφάλι σας ψηλά / και τη δύναμή σας νιώστε / Ζήτω - ζήτω η εργατιά!»
«Γέννημα μιας οραματικής εποχής ξεπροβάλλει στις επάλξεις του λαϊκού δημοκρατικού Τύπου, τις καθαγιασμένες με το αίμα των μαρτύρων του και βαρυμένες με τα πολύχρονα δεσμά των διευθυντών, συντακτών του, η "ΕΝΟΤΗΤΑ". Σημαιοφόρος των ηρωικών παραδόσεων του λαού μας, των απαραγράπτων δικαίων του», σημειώνεται στο δεύτερο φύλλο του εντύπου.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η «ΕΝΟΤΗΤΑ», όργανο της Επιτροπής Περιοχής Μακεδονίας - Θράκης του ΚΚΕ, είναι το όργανο που διαδέχτηκε, λόγω των διώξεων, τα άλλα τοπικά όργανα της ΕΠ Μακεδονίας - Θράκης του ΚΚΕ, κατά χρονολογική σειρά: Τη «Λαϊκή Φωνή», που κυκλοφόρησε για τελευταία φορά στις 13 του Σεπτέμβρη 1946, τη «Νέα Λαϊκή Φωνή», που κυκλοφόρησε στις 14 του Σεπτέμβρη κι έκλεισε στις 3 του Νοέμβρη 1946, το «Συμφιλιωτή», που κυκλοφόρησε στις 4 του Νοέμβρη κι έκλεισε στις 13 του Γενάρη του 1946, τον «ΟΔΗΓΗΤΗ», που κυκλοφόρησε στις 14 του Γενάρη του 1947 κι έκλεισε στις 18 του Γενάρη, τον «Αγωνιστή», που κυκλοφόρησε στις 19 του Γενάρη κι έκλεισε στις 8 Απρίλη...
Με βάση το αρχείο της Βιβλιοθήκης το τελευταίο φύλλο της «ΕΝΟΤΗΤΑΣ» κυκλοφορεί στις 9 του Ιούλη και για πρώτη φορά στις 9 του Απρίλη του 1947. Μόλις κυκλοφορεί η «ΕΝΟΤΗΤΑ» το Κόμμα ξεκινάει μεγάλη οικονομική εξόρμηση για να στηρίξει το έντυπο, μιας και οι προηγούμενες καταστροφές των εντύπων έχουν δημιουργήσει σοβαρό οικονομικό πρόβλημα. Από τις 9 του Απρίλη έως τις 9 του Ιούλη, δημοσιεύονται συγκινητικές οικονομικές προσφορές για την «ΕΝΟΤΗΤΑ» από όλη τη Βόρεια Ελλάδα.
Εχει σημασία πως όλα αυτά τα έντυπα τυπώνονταν στην οδό Αγίας Σοφίας, όπου βρέθηκε το κομμάτι του τσίγκου. Αλλαζε η ονομασία του εντύπου, οι εκδότες, οι διευθυντές του τυπογραφείου, κάθε φορά που έκλεινε, μετά από δικαστική δίωξη, κάποιο έντυπο και συλλαμβάνονταν οι εργαζόμενοί του. Η «ΕΝΟΤΗΤΑ» έχει: Εκδότη - διευθυντή τον Αθανάσιο Τσαούσκογλου, διευθυντή Τυπογραφείου τον Χρήστο Τσικαρά, γραφεία στην οδό Πλάτωνος 1, και τυπογραφείο στην Αγίας Σοφίας 26, απέναντι από τον κινηματογράφο «Διονύσια».
Από έρευνα του «Ρ» στα αρχεία εφημερίδων της Δημοτικής Βιβλιοθήκης του Δήμου Θεσσαλονίκης, διαπιστώθηκε ότι η επιγραφή αυτού του τσίγκου αντιστοιχεί σε δημοσίευμα - στις 24 του Δεκέμβρη του 1946 - του Οργάνου της Επιτροπής Περιοχής Μακεδονίας - Θράκης του ΚΚΕ «Ο Συμφιλιωτής», στη σελίδα 3. Ο «Συμφιλιωτής» στεγαζόταν στα ίδια γραφεία (Πλάτωνος 1) με την «ΕΝΟΤΗΤΑ» κι εκδιδόταν στο ίδιο τυπογραφείο (Αγίας Σοφίας 26), πριν την «ΕΝΟΤΗΤΑ», τον «Αγωνιστή» και τον «Οδηγητή» (όλα τα έντυπα αυτά ήταν Οργανα της ΕΠ Μακεδονίας - Θράκης του ΚΚΕ). Ο «Συμφιλιωτής» απαγορεύθηκε και έκλεισε στις 13 Γενάρη του 1947.
Από το φύλλο του «Οδηγητή», που διαδέχεται το «Συμφιλιωτή» στις 14 Γενάρη, μαθαίνουμε ότι οι υπεύθυνοι του «Συμφιλιωτή» συνελήφθησαν και καταδικάστηκαν σε ισόβια δεσμά και πως μετά την καταστροφή των τυπογραφικών εγκαταστάσεων ακολούθησε η κατάσχεση των φύλλων και οι συλλήψεις του διευθυντή και των τυπογράφων. Οι συλληφθέντες καταδικάστηκαν σε Εκτακτο Στρατοδικείο με την κατηγορία περί δημιουργίας «εμπρηστικών δημοσιευμάτων»!
Τα «Χριστούγεννα ΠΕΙΝΑΣ» είναι το κύριο θέμα της σελίδας 3 του «Συμφιλιωτή», στο φύλλο 24/12/1946. Για το θέμα αυτό ο «Συμφιλιωτής» έχει αφιερώσει πέντε βασικά ρεπορτάζ. Ο τίτλος «Χριστούγεννα ΠΕΙΝΑΣ» είναι ο υπέρτιτλος στο πάνω μέρος της σελίδας. Οπως φαίνεται από το περιεχόμενο των ρεπορτάζ, εκείνα τα Χριστούγεννα ήταν πολύ φτωχά για το λαό της Θεσσαλονίκης. «Ούτε μία γραβάτα, ούτε ένα μανδήλι, ούτε μία φανέλα, δεν μπορεί να αγοράσει κανένας εργαζόμενος», είναι ο τίτλος του κεντρικού ρεπορτάζ, όπου περιλαμβάνει ζωντανό ρεπορτάζ σε κατάστημα νεωτερισμών. Δίπλα υπάρχει άλλο ένα ρεπορτάζ με τίτλο «Οι άνεργοι χωρίς βοηθήματα. Η απάτη του δώρου» και κάτω αριστερά άλλο ένα ζωντανό ρεπορτάζ από περιήγηση στην αγορά Μοδιάνο, με τίτλο «Η λαϊκή δυστυχία. Νέκρα στην αγορά Μοδιάνο. Ολοι πωλούν μα κανείς δεν αγοράζει». Ο αναγνώστης βρίσκει επίσης εξειδικευμένο ρεπορτάζ για τους συνταξιούχους κι ένα γενικότερο για τα προβλήματα του λαού τις ημέρες των Χριστουγέννων.