Πρώτα, λοιπόν, θα σας μεταφέρω τι έχω συγκρατήσει στη μνήμη μου (έχω δει την ταινία προ αμνημονεύτων χρόνων) και στη συνέχεια τι πραγματεύεται. Θυμάμαι μια τραχιά εικόνα, μια εικόνα καθαρά νεορεαλιστική, και ένα θέμα που ήθελε πονηράδα για να αποκωδικοποιηθεί πλήρως. Στη μνήμη μου έχω συγκρατήσει θετικά μηνύματα. Εχω συγκρατήσει εξαιρετικές φυσιογνωμίες και πολύ καλές ερμηνείες (Βανδής, Φυσσούν, Αγγελίδου, Βλάχος). Εχω συγκρατήσει αρκετή αγωνία και μεγάλο ενδιαφέρον. Η ταινία, με άλλα λόγια, έχει καταχωρηθεί πολύ θετικά στη μνήμη μου! Θετικά για το θέμα της αλλά, και κυρίως, για τη γραφή της. Η ταινία του Κούνδουρου ήταν ένα ηχηρό αισθητικό σκαμπίλι στα «κατασκευάσματα» της τότε εποχής. Θυμίζει θαυμάσιες ιταλικές ταινίες εκείνης της περιόδου. Εντονες, ωστόσο, παραμένουν στη μνήμη μου και οι διαφωνίες μου. Είχα βρει την ταινία διστακτική. Σαν να απέφευγε να πει ολόκληρη την αλήθεια. Με αποτέλεσμα, ακόμα και σήμερα, να μην είναι όλα καθαρά στο μυαλό μου. Να πω, τέλος, ότι ακούω ακόμα τώρα τη μουσική του Μάνου Χατζιδάκι.

«Οι Παράνομοι» έχουν τη δική τους ξεχωριστή ιστορία. Πέρα από την αυτολογοκρισία του ίδιου του δημιουργού (ο ίδιος έγραψε και το σενάριο), συνάντησαν την επίσημη κρατική λογοκρισία και τη λογοκρισία του παραγωγού. (Η κόπια που θα δείτε είναι αυτή του Κούνδουρου και όχι η λογοκριμένη).

Μόλις έχει τελειώσει ο εμφύλιος. Ενας άντρας επιστρέφει στο χωριό του ύστερα από τρία χρόνια εγκλεισμού του σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Βρίσκει αυτόν που τον πρόδωσε και τον σκοτώνει. Για να γλιτώσει καταφεύγει στο βουνό. Εκεί συναντά δυο άλλους κυνηγημένους. Ο ένας είναι επαναστάτης. Ο άλλος του κοινού εγκλήματος (σκότωσε τον αδερφό του για ένα κομμάτι γης).

Οι τρεις αυτοί άντρες θα δεθούν με μεγάλη φιλία. Και οι τρεις είναι «παράνομοι». Προσπαθούν να φτάσουν στη θάλασσα και από εκεί να περάσουν «απέναντι» και να διαφύγουν. Τελικά, τους προλαβαίνει η χωροφυλακή. Ο κύριος ήρωας, αυτός που έκανε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης, αρπάζει το όπλο και ξέροντας ότι θα πεθάνει διευκολύνει τη φυγή των άλλων δύο.

Παίζουν: Τίτος Βανδής, Πέτρος Φυσσούν, Νέλλη Αγγελίδου, Ανέστης Βλάχος.

Η τελευταία ταινία του Σλέντορφ, «Ούλτσχαμ», είναι ένα ακόμα εγκεφαλικό δημιούργημά του. Είναι εγκεφαλική, και από προσωπική ίσως αδυναμία να μιλήσει απλά, αλλά και γιατί, δεν πρέπει να ξεχνάμε, η σύγχυση είναι πάντα καλός αγωγός για να περάσεις μαλακά την όποια θολούρα. Ενας Γάλλος φτάνει στο σημερινό Καζακστάν. Στις πρώτες σκηνές, ο ξένος μάς κάνει μια εξωτερική, ωστόσο χρήσιμη, ξενάγηση στην πρώην σοσιαλιστική χώρα. Μας μιλάει για τα πετρέλαιά της και για τις πολυεθνικές που εισέβαλαν στην ασιατική αυτή χώρα και νέμονται τα πάντα. Σε αυτές τις σκηνές πέφτουν και κάποιοι αντικαπιταλιστικοί πυροβολισμοί στον αέρα (μεγάλος ανταγωνισμός των πολυεθνικών πετρελαϊκών εταιρειών, «διαστημικές» πόλεις, «διαστημικός» τρόπος ζωής, κλπ., κλπ.). Αμέσως μετά, όμως, ο Γερμανός δημιουργός μπαίνει στο «κυρίως θέμα» του. Το Καζακστάν, για τον Σλέντορφ, πριν από την εισβολή των πολυεθνικών, υπήρξε τόπος εξορίας και τόπος πυρηνικών δοκιμών της Σοβιετικής Ενωσης. Η οποία Σοβιετική Ενωση μπορεί να «έπεσε», ωστόσο πίσω της άφησε συρματοπλέγματα και ραδιενέργεια! Και χιλιάδες άλλα κακά!

Ομως, επειδή ο άνθρωπος αρέσκεται να εντυπωσιάζει και επειδή δεν έχει ίσως τα κότσια να βγει ανοιχτά αντικομμουνιστής, όπως και αντικαπιταλιστής άλλωστε, ο σοσιαλδημοκράτης πρέπει να δείχνει «ουδέτερος», μετά από το 1/4 της ταινίας παρατάει την ανοιχτή πολιτική και το ρίχνει στη μεταφυσική φιλοσοφία. Θεωρεί, ίσως, έτσι, ότι ξέμπλεξε με την πολιτική και τις δικές του πολιτικές υποχρεώσεις. Ο μυστηριώδης Γάλλος δείχνει να μη νοιάζεται για όλα αυτά. Αλλα φαίνεται να ζητάει η ψυχούλα του (ωστόσο, ο σκηνοθέτης έδειξε εκείνα που ήθελε να δείξει)! Ο Γάλλος περιηγητής, ακολουθώντας το δρόμο της παράδοσης και της ιστορίας φτάνει στην ψηλότερη κορυφή της χώρας, που είναι και σταυροδρόμι πολιτισμών, και εκεί ...εξαγνίζεται. Στη θέση που η παράδοση και η Ιστορία του Καζακστάν έχει κρυμμένους θησαυρούς, αυτός καταθέτει το παρελθόν του, το δικό του προσωπικό παρελθόν. Μια φωτογραφία της γυναίκας του και των παιδιών του. (Δε μάθαμε ποτέ αν χάθηκαν ή τους «θυσίασε» εκεί πάνω.) Καταθέτει τις ενοχές του, και ξαλαφρώνει! Ελεύθερος, πια, από «αμαρτίες» και «φόβους», θα μπορέσει, ίσως, να ερωτευτεί μια πανέμορφη ιθαγενή κοπέλα που τον βοήθησε στη διαδρομή.

Οπως καταλάβατε, έχουμε να κάνουμε με δυο ταινίες! Η πρώτη είναι ένα πολιτικό σχόλιο. Λαθεμένο - σωστό, πρόκειται για πολιτικό σχόλιο. Το δεύτερο μέρος, που είναι και το μεγαλύτερο, είναι μια εσωτερική μεταφυσική αναζήτηση. Μια αναζήτηση η οποία διανθίζεται με μεγαλόστομες φιλοσοφικές κορόνες. Κορόνες που εντυπωσιάζουν, κυρίως τους αμόρφωτους, ενώ παράλληλα κρύβουν τη γύμνια των σκοπών και των επιχειρημάτων. Γιατί όλα αυτά; Ποιος είναι ο Γάλλος; Τι του συνέβη και τον έφερε τόσο μακριά; Και γιατί πρέπει να κάνει όλη αυτή τη διαδρομή με τα πόδια (δε δέχεται να νοικιάσει αυτοκίνητο, ελικόπτερο, προτιμάει να ταξιδεύει με άλογο!). Η δική του πατρίδα, δεν έχει «ψηλά» βουνά που εξαγνίζουν; Ο πολιτισμός της Γαλλίας, δεν έχει τόσο βαθύ παρελθόν για να αναζητήσει απαντήσεις; Με το άλογο θα νιώθει πως «τρέχει» σιγότερα και θα αφουγκράζεται καλύτερα το ιστορικό παρελθόν;

Τέλος πάντων, σας είπα. Ο Σλέντορφ προσπαθεί να μεταφέρει στο πανί τις, στην καλύτερη περίπτωση, αξεδιάλυτες σκέψεις του. Ομως, και εδώ του βγάζουμε το καπέλο, όσο σαφήνεια του λείπει στις πολιτικές σκέψεις του, τόσο δύναμη διαθέτει η εικόνα του. Από την αρχή, μέχρι το τέλος έχουμε να κάνουμε με δυνατό, δυναμικό, και εξαιρετικό αισθητικά κινηματογράφο. Πέρα από τα πρόσωπα, τα οποία είναι το ένα καλύτερο από το άλλο, μεγάλη συμμετοχή στο τελικό εικαστικό αποτέλεσμα έχουν οι θαυμάσιοι χώροι. Είναι φανερό ότι σε αυτές τις «παραμέτρους» ο Σλέντορφ έδωσε μεγάλη προσοχή και μεγάλο σεβασμό. Οι κόποι του δεν πήγαν χαμένοι. Ο θεατής βγαίνει πραγματικά εντυπωσιασμένος και χορτάτος!

Ξέρω, αρκετοί θα πουν, είτε γιατί συμφωνούν μαζί του είτε, οι περισσότεροι, γιατί δε θέλουν να τους περάσουν για ακαλλιέργητους, για ανθρώπους δηλαδή που δεν πιάνουν τα «κρυφά διανοήματα», πως η ταινία του Σλέντορφ δεν είναι ένα ταξίδι στο σημερινό (καπιταλιστικό) ή μόλις χτεσινό (σοσιαλιστικό) χυδαίο Καζακστάν, αλλά ένα ταξίδι στην ιστορία του ανθρώπου. Οτι ο Γάλλος άφησε πίσω του τον νέο κόσμο (Ι.Χ., πουτάνες, ποτά, ναρκωτικά, δυτικό πολιτισμό) και ήρθε στην ανατολή της φιλοσοφίας, της στωικότητας και του πολιτισμού. Και ότι ο Γερμανός διανοούμενος κινηματογραφιστής επέλεξε αυτήν ακριβώς τη χώρα για το πολύ μακρύ ιστορικό της παρελθόν και για τη μοναδικότητα - και καθαρότητα - του τοπίου της. Και να δεχτούμε αυτήν την άποψη, που είναι μια σκέψη, τίποτα δε διορθώνεται! Τα πολιτικά φάουλ του Σλέντορφ υπάρχουν καταγραμμένα στην οθόνη. Και όσο αυτά υπάρχουν εκεί, εμείς δεν μπορούμε να τα αγνοήσουμε.

Παίζουν: Φιλίπ Τορετόν, Ντέιβιντ Μπένετ, Αγιανάτ Ξενπάι.

Ενας νεαρός άντρας μαθαίνει ξαφνικά και αναπάντεχα πως πρέπει να κάνει μεταμόσχευση καρδιάς. Μέχρι να βρεθεί το μόσχευμα στέκεται πίσω από το μελαγχολικό παράθυρό του και παρακολουθεί τους συνανθρώπους του (Παριζιάνους). Οι οποίοι «χορεύουν» για πάρτη του (ο ίδιος είναι χορευτής, μόνο που τώρα δεν μπορεί να χορέψει).

Η ταινία είναι πέρα για πέρα μικροαστική (αυτό δε σημαίνει ότι δεν έχει κάποιες αξίες: τρυφερότητα, καλό γούστο, κατανόηση). Ολοι οι ήρωές της κάνουν κύκλους γύρω από τον εαυτό τους. Και σπαταλάνε τις πολύτιμες μέρες τους, με μικρά καθημερινά πράγματα τα οποία, τελικά, ανακυκλώνουν τα προβλήματα.

Ο θεατής βγαίνοντας από την αίθουσα παίρνει μαζί του μια κάποια κούραση, αφού η ταινία, σε πολλά σημεία, κυλάει αργά και σε πολλά άλλα σημεία δείχνει να επαναλαμβάνεται. Μαζί με την κούραση, ωστόσο, θα πάρει και τα καλά της. Το καλό γούστο στα πράγματα, στις κινήσεις, στις συμπεριφορές.

Παίζουν: Ζουλιέτ Μπινός, Ρομέν Ντουρίς, Φαμπρίς Λουτσινί.

«Το Μυστικό του Βράχου των Κρεμασμένων»,του Πίτερ Γουίερ.

Και ετούτη η ταινία είναι καμωμένη με πολύ καλό γούστο. Η φωτογραφία της είναι άψογη. Η μουσική της (βαλκανικοί ήχοι και κλασική αναγεννησιακή μουσική) θαυμάσια. Ομως, και εδώ τα πράγματα δεν προχώρησαν. Η αποκωδικοποίηση του θέματος χρειάζεται μεγάλους μεγεθυντικούς φακούς. Ο απλός θεατής πολύ λίγα θα καταλάβει και πολύ λιγότερα θα αποστηθίσει!

Σας θυμίζω, ωστόσο, πως πρέπει να έχετε τεταμένη την προσοχή σας, να πιάσετε όλους τους διαλόγους, να δείτε και να αναγνωρίσετε όλους τους πίνακες που κρέμονται στους τοίχους, για να καταλήξετε στα ίδια συμπεράσματα με τον σκηνοθέτη της. Μην ξεχάσετε το μεγεθυντικό φακό σας. Αν όλα λειτουργήσουν στην εντέλεια θα βρείτε πολλές αρετές στην ταινία.

Παίζουν: Ρέιτσελ Ρόμπερτς, Βίβιαν Γκρέι, Χέλεν Μορς, Κέρστι Τσάιλντ.

«Ο απίθανος»,του Λουί Λετεριέ.

Στα χίλια περίπου πλάνα της ταινίας η μηχανή δε σταμάτησε ούτε μια φορά να κινείται! Πανοραμίκ δεξιά, πανοραμίκ αριστερά, «τιλ» πάνω, «τιλ» κάτω, ζουμ in, ζουμ out, γερανοί, τράβελινγκ, λήψεις από ελικόπτερα... Γιατί όλα αυτά; Για να σας εντυπωσιάσουν!

Πράγματι, θα εντυπωσιαστείτε! Ομως, τελειώνοντας η ταινία θα νιώσετε ένα μεγάλο κενό και, οι πιο ευαίσθητοι και πολιτικά ενημερωμένοι, θα νιώσετε και οργή. Αφού η κάτασπρη οθόνη, για μια ακόμα φορά, θα γεμίσει αίματα και πτώματα. Και όλα αυτά όχι για κάποιον ...ιερό σκοπό, για να δείτε κάποια ιστορική ταινία εποχής, ας πούμε, αλλά για να δείτε ένα μιλιταριστικό τέρας, έναν υπερμεγέθη άνθρωπο, που δεν αφήνει τίποτα όρθιο μπροστά του.

Παίζουν: Εντουαρντ Νόρτον, Λιβ Τάιλερ, Τιμ Ροθ, Γουίλιαμ Χαρτ.

«Το συμβάν»,του Μ. Νάιτ Σιάμαλαν.

Ξαφνικά και χωρίς λόγο μυστηριώδεις τοξίνες μεταφέρονται με τον αέρα στο αίμα των ανθρώπων! Το αίμα τα «παίζει» και οι άνθρωποι, που έχουν εισπνεύσει το μολυσμένο αέρα, «σπρώχνονται» στην αυτοκτονία. Χιλιάδες πτώματα γεμίζουν τους δρόμους, τα πάρκα, τα πάρκινγκ, τα εργοστάσια, τα σπίτια ολόκληρης της Αμερικής.

Η ταινία παρακολουθεί τις προσπάθειες διάσωσης ενός καθηγητή φυσικής και της οικογένειάς του. Ο οποίος, τελικά, καλά το καταλάβετε, σώζεται. Και μαζί με αυτόν σώζεται, αφού πρώτα μας τρομοκρατήσουν με τις αναφορές τους γύρω από την τρομοκρατία, και το αμερικάνικο τρίπτυχο: πατρίς, θρησκεία, οικογένεια!

Αλλη μια καλογυρισμένη, καλοκατασκευασμένη σωστότερα, ανοησία. Δεν είναι λίγες οι φορές που βάζεις τα γέλια. Είναι τόσο εξωφρενικά αυτά που συμβαίνουν στην οθόνη που μόνο γέλια προκαλούν. Γέλια και θλίψη για τη χωρίς κανόνες εμπορευματοποίηση της Τέχνης.