11ο ΜΕΡΟΣ

Το τελευταίο γράμμα της Βαγγελίτσας Κουσιάντζα:

Θάλαμος μελλοθανάτων 8/5/47. Λαμία.

Πολυαγαπημένη μου Σωτηρία

Σ' αφήνω γεια μια για πάντα.

Είμεθα μια μεγάλη παρέα. Με τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις βρεθήκαμε στην Καύκια στ' Αγραφα. Η απότομη πρωτοφανής χιονοθύελλα μας εδυσκόλεψε. Εγώ επί 24 ώρες έμεινα αναίσθητη και αν έζησα μέχρις εδώ, τη ζωή μου της χρεωστώ στο Βασ. Φυτσιλή από τη Σέκλιζα, ο οποίος για χατήρι μου κατεδικάσθη σε ισόβια δεσμά, χωρίς όμως και για να ζήσω.

Υστερα από πολλά, ενώ σταθήκαμε μέσα σε σκηνές, μας παρέλαβε ο στρατός. Από το ψύχος είχα πρηστεί.

Μας πήγαν στ' Αγραφα, ενόλω είμεθα 30 και γω 31. Μας κρατήσαν τρεις μέρες για ενέσεις(;). Από κει στο Μοναστηράκι.

Το τι δοκιμάσαμε εκεί δε λέγεται. Μας χτυπήσαν και μου κόψαν τα μαλλιά μου, ολίγα πάντως.

Στο Καρπενήσι εκεί ήταν τα πολλά. Με βάλαν σε μπουντρούμι σκοτεινό και χωροφύλακες μαυροσκούφηδες με χτυπήσαν απάνθρωπα με σιδεριές και με κρανιές.

Μου σπάσαν δυο πλευρά και ακόμα το σώμα μου είναι κατάμαυρο.

Μας φέραν εδώ. Τελική απομόνωση. Τους εξευτελισμούς και ηθικές καταπιέσεις όπου μού 'καναν αυτοί δε λέγονται.

Την 1 Μαϊου μας κοινοποίησαν την απόφαση ότι στις 3 περνάμε στρατοδικείο. Γράμμα δεν μπορούσαμε να στείλουμε διότι δεν έκανε, όπως μας είπαν. Ηλθε ο πατέρας μου. Παρακολούθησε δύο ημέρες και μετά πήγε στην Αθήνα. Δε μ' αφήσαν διόλου να μιλήσω.

Τώρα, από προχθές 5 Μαϊου βγήκε η απόφαση με θανατική ποινή.

Μας σκηνοθέτησαν πολλά, ιδία δε εμένα τόσα, που δε λέγονται. Εν τέλει μας χαρακτήρισαν ως στρατολόγους ηθικούς αυτουργούς. Τι να γίνει Σωτηρία μου αφού έτσι είναι ο κόσμος.

Δεν έχω μπροστά μου παρά λίγα λεπτά, ελπίζοντας ίσως από Αθήνα ο πατέρας μου να φανεί. Επειτα πλέον φεύγω για πάντα χρυσή μου.

Εσύ να εργαστείς στο σχολείο και να δόσεις στη νεολαία να πιστέψει τι είναι κείνο που γι' αυτό εμείς πεθαίνουμε υπερήφανοι για την Ελλάδα, και πηγαίνομε ψηλά με τη συνείδησή μας καθαρή.

Ως ενθύμιον δωρίζω το καρρέ στη Βασιλικούλα σου, αφού άλλο τι δεν έχω. Στη μάνα μου να κάνεις κουράγιο και να της δόσεις σε παρακαλώ τα υπόλοιπα πράγματα για ανάμνηση.

Δε θέλω να με κλάψετε ούτε και να πενθήστε.

Η θυσία μας που γίνεται, θα γίνει φάρος που θα φωτίσει όλο τον κόσμο για μια καλύτερη ζωή.

Σ' όλο τον δικό μας κόσμο σκόρπα τους ενθουσιώδεις χαιρετισμούς μας.

Σας αποχαιρετώ παντοτινά

Γεια σας - γεια σας

Βαγγελίτσα

Υ. Γ.

Ερχονται να μας πάρουν για το σφαγείο. Θάρρος και υπομονή. Μη μας ξεχάστε.

Εύχομαι οι κόποι μας γρήγορα να αποβούν σε όφελος όλου του λαού.

Καλή καρδιά

Αντίο - Αντίο για πάντα.

Σκύψτε ευλαβικά το κεφάλι, πάνω απ' το χώμα που τους σκέπασε.

Καταθέστε νοερά πάνω απ' τους τάφους τους αμέτρητους, στεφάνια τιμής και ευγνωμοσύνης.

Και θυμηθείτε!...

Και προχωρήστε! Με σημαία και πυξίδα αλάθευτη, τη θυσία τους. Με φάρο και οδηγό εκείνους, τους ατρόμητους. Οι τελευταίες λέξεις στο υστερόγραφο της Βαγγελίτσας Κουσιάντζα, ήταν: "Μη μας ξεχάστε".

Μην τους ξεχνάτε! Να τους θυμάστε και να παίρνετε δύναμη. Για να συνεχίσετε με πίστη και αυταπάρνηση τον αγώνα τους. Τον αγώνα τον καλό και τον ωραίο!

Στις αρχές του Φλεβάρη, του 1982, γνώρισα στην Καρδίτσα τον Βάιο Τσίβο. Είχαμε γενική συνέλευση του Παραρτήματος της ΠΕΑΕΑ (των αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης).

Στη μεγάλη αίθουσα της Λαϊκής Βιβλιοθήκης, πεντακόσιοι και παραπάνω παλαίμαχοι του λαϊκού αγώνα, του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ, της ΕΠΟΝ, άλλοι γκριζομάλληδες κι άλλοι με κάτασπρο βαμπάκι το κεφάλι τους, ξανασμίγαμε ύστερα από τόσα χρόνια.

Τι συγκίνηση!... Και τι χαρά και περηφάνια!

Υστερα από 40 χρόνια κατατρεγμού της Εθνικής Αντίστασης, να μπορούμε επιτέλους να λέμε σήμερα και μεις, ελεύθερα και επίσημα, πως αγωνιστήκαμε για τη λευτεριά και την ανεξαρτησία της πατρίδας μας!

"Ψηφίζουμε!" βροντοφωνάζει απ' το βήμα της συνέλευσης ο γκριζομάλλης λαϊκός αγωνιστής. "Ζητάμε από την κυβέρνηση και τη Βουλή, την άμεση νομοθετική αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης (ΕΑΜ, ΕΛΑΣ, ΕΠΟΝ). Την ηθική και υλική αποκατάσταση των θυμάτων και των αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης.

Στους τόπους της θυσίας, να στηθούν ηρώα, γι' αυτούς που έπεσαν στον αγώνα".

Και στο προεδρείο της συνέλευσης, στην πιο τιμητική θέση πλάι στους άλλους λαϊκούς αγωνιστές ο γερο - Μήτσιος Κουσιάντζας!... Ο πατέρας της Βαγγελίτσας.

Μαζί με τα 96 χρόνια του, κουβαλάει κι όλες τις μνήμες, όλη την πίκρα και τον πόνο, αλλά και την περηφάνια για την προσφορά του στο μεγάλο αγώνα. Εκτός απ' τη Βαγγελίτσα, άλλα δυο παιδιά του, αγόρια, έδωσαν τη ζωή τους, θυσία για το λαό και τη λευτεριά του.

Ο Βάιος, απ' τον Παλαμά κι αυτός, είναι ο τελευταίος άνθρωπος απ' τους δικούς της, που είδε ζωντανή τη Βαγγελίτσα. Τον είχαν κι αυτόν σ' ένα κρατητήριο, απέναντι από μας, εκεί στους στρατώνες της Λαμίας.

"Εγώ δεν είχα ιδέα", μου διηγιέται τώρα ο Βάιος. "Με είχαν σε τέλεια απομόνωση. Η Βαγγελίτσα ήξερε. Κάπου θα με πήρε το μάτι της φαίνεται. Εκεί που με πήγαιναν στο γραφείο για ανάκριση".

Τη νύχτα εκείνη, την τελευταία, την ώρα που τους έβγαζαν δεμένους με τις χειροπέδες, η Βαγγελίτσα κοντοστάθηκε λίγο στο διάδρομο.

- Εδώ δίπλα στο θάλαμο, είπε στον επικεφαλής του αποσπάσματος, έχετε έναν συγχωριανό μου. Θα ήθελα, αν μου επιτρέπετε, να τον αποχαιρετήσω.

Ο επικεφαλής δέχτηκε τις λέξεις σαν προσταγή. Η Βαγγελίτσα δεν είχε μάθει ποτέ της να παρακαλάει...

Ανοιξαν το θάλαμο, και την άφησαν να μπει.

Ο Τσίβος, με τα χέρια κλειδωμένα στις χειροπέδες (τον θεωρούσαν, λέει, πολύ επικίνδυνο και δεν του έλυναν τα χέρια ούτε στον ύπνο), ήταν κουλουριασμένος σε μια γωνιά, τυλιγμένος με μια μισολιωμένη κουβέρτα. Τον σκούντησε.

- Βάιο...

Ανασηκώθηκε, τη γνώρισε, κι έμεινε να την κοιτάζει με μάτια γεμάτα απορία.

"- Βάιο, μου λέει", ανιστορεί τώρα ο Τσίβος, στην αίθουσα της Λαϊκής Βιβλιοθήκης κι ανατριχιάζει σύγκορμος. "Βάιο, εγώ φεύγω. Μας πάνε για εκτέλεση. Μαζί με άλλους συντρόφους. Αν ζήσεις και πας καμιά φορά στο χωριό μας, χαιρέτα όλους τους δικούς μας. Και πες τους πως δεν τους ντρόπιασα. Πεθαίνουμε με το κεφάλι ψηλά. Περήφανοι και λεύτεροι, σαν τα βουνά μας".

- Εμεινα άλαλος!... συνεχίζει ο Βάιος Τσίβος. Στεκόμουν σαν άγαλμα και την κοίταζα και δεν μπορούσα να βγάλω ούτε μια λέξη απ' το στόμα μου. Και τα χέρια μου κλειδωμένα στις χειροπέδες. Δεν μπορούσα ούτε να την αγκαλιάσω, να τη χαιρετήσω.

- Απ' τα δεξιά, τώρα αρχίζει ν' ασπρίζει. Απ' τα γεράματα... είπε ο Τσίβος, με κάποια στενοχώρια. Θα ήθελε να έχει απάνω στο κορμί του, ως το θάνατο, αυτή τη σφραγίδα, αυτή την απόδειξη, την τραγική, αλλά και γεμάτη μεγαλείο: Πώς είδε αυτός, τελευταίος απ' τους επιζήσαντες συντρόφους της, τη Βαγγελίτσα Κουσιάντζα.

ΑΥΡΙΟ ΤΟ 12ο ΜΕΡΟΣ

"Υπάρχουν συγκεκριμένοι πολιτικοί και κοινωνικοί συσχετισμοί, μέσα στους οποίους λειτουργεί η χώρα. Απόρροια των συσχετισμών αυτών είναι οι μεγάλες πολιτικές αποφάσεις, που παίρνονται και που λειτουργούν τουλάχιστον αυτή τη στιγμή", σημείωσε προχτές το βράδυ, αρχίζοντας την ομιλία του στη Βουλή για την αναθεώρηση του Συντάγματος, ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΚΚΕ Ορ. Κολοζώφ, τονίζοντας: "Είναι οι μεγάλες αποφάσεις για την Ευρωπαϊκή Ενωση, για τη σύνδεσή μας με τη Δυτικοευρωπαϊκή Ενωση, για την εμβάθυνση των δεσμών με ΝΑΤΟ. Είναι η κύρωση της Συμφωνίας Σένγκεν. Αυτοί οι συσχετισμοί λειτουργούν και σε αυτό το Κοινοβούλιο. Και αυτό το Κοινοβούλιο με αυτούς τους συσχετισμούς ετοιμάζεται να κάνει τη νέα αναθεώρηση του Συντάγματος. Και δεν μπορεί παρά το προϊόν αυτής της αναθεώρησης να εκφράζει αυτούς τους συσχετισμούς".

Στη συνέχεια, ο Ορ. Κολοζώφ υπογράμμισε: "Πιστεύουμε ότι το προϊόν αυτό θα είναι ένα Σύνταγμα που θα συρρικνώνει τις λαϊκές ελευθερίες και κυριαρχίες. Θα υποβαθμίζει παραπάνω, απ' ό,τι είναι σήμερα υποβαθμισμένοι οι αντιπροσωπευτικοί θεσμοί της χώρας μας.

Εξυπηρετεί - και αυτό θεωρείται εκσυγχρονισμός - την οριστική πρόσδεση της χώρας μας στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Στις απαιτήσεις που έχουν η Δυτικοευρωπαϊκή Ενωση και το ΝΑΤΟ, έτσι ώστε να λειτουργήσει πιο αρμονικά στο σύστημα αυτό, στο οποίο όλο και περισσότερο προσδενόμαστε".

Μετά τη γενική αυτή τοποθέτηση, ο Ορ. Κολοζώφ, απαντώντας στο ερώτημα αν χρειάζεται σήμερα αναθεώρηση του Συντάγματος, είπε: "Το ΚΚΕ ήταν αντίθετο το 1975, όταν ψηφίστηκε αυτό το Σύνταγμα και είχε τις επιφυλάξεις του στην αναθεώρηση του 1986. Επομένως και μόνο από αυτό θα μπορούσε να συμπεράνει κανείς ότι ναι, θα θέλαμε την αναθεώρηση του Συντάγματος. Και είχαμε δίκιο το 1975 να μην είμαστε ευχαριστημένοι από εκείνο το Σύνταγμα, γιατί υπήρχαν τότε άλλες προσδοκίες του λαού μας. Αυτό αποδείχτηκε αυτά τα χρόνια που λειτούργησε το σύστημα. Και αυτοί που είναι ένθερμοί υποστηρικτές της αναθεώρησης του Συντάγματος στα πλαίσια αυτά είπαν και οι ίδιοι ότι διορθώνεται γιατί δε λειτούργησε σωστά. Και είναι γεγονός ότι είχαμε συγκρούσεις. Οτι είχαμε μία μεγάλη πάλη του λαού μας για να διευρύνει τις κατακτήσεις του, γιατί δε χωρούσαν μέσα σε αυτό το Σύνταγμα. Σε τέτοιο σημείο μάλιστα που από το πρωί μέχρι το βράδυ - ενώ το Σύνταγμα αυτό περιορίζει αυτές τις δραστηριότητες - και η αξιωματική αντιπολίτευση, όταν είναι στην αντιπολίτευση, αλλά και το ΠΑΣΟΚ, όταν βρίσκεται στην αντιπολίτευση, να μιλάνε για κομματικό κράτος με την έννοια της κομματικής δραστηριότητας των υπαλλήλων της Διοίκησης.

Αλλά υπάρχουν και άλλα φαινόμενα, που δείχνουν ότι αυτό το Σύνταγμα δεν ανταποκρινόταν. Είναι σημερινή η υπόθεση, που ακόμα δεν έχει ολοκληρωθεί, όπου παλεύουν οι άνθρωποι για να εκφραστούν συνδικαλιστικά, δηλαδή ορισμένες κατηγορίες εργαζομένων, όπως στα Σώματα Ασφάλειας και σε άλλους χώρους που θεωρούνται ευαίσθητοι.

Επομένως, το ερώτημα που μπαίνει δεν είναι αν χρειάζεται ή όχι αναθεώρηση του Συντάγματος. Αναθεώρηση χρειάζεται. Το ερώτημα είναι σε ποια κατεύθυνση πρέπει να αναθεωρηθεί το Σύνταγμα. Μετά την αναθεώρησή του θα είναι περισσότερο προοδευτικό, ή θα είναι πιο συντηρητικό απ' ό,τι είναι το σημερινό;".

• Η ΝΕ Φωκίδας του ΚΚΕ διοργανώνει πολιτική συγκέντρωση με θέμα: "Αναθεώρηση της Συμφωνίας του Μάαστριχτ - Οι επιπτώσεις της στην ελληνική κοινωνία", σήμερα Παρασκευή 13 Ιούνη στις 9 μ.μ., στην πλατεία Ησαϊα της Αμφισσας και καλεί κάθε προοδευτικό πολίτη να πάρει μέρος. Θα μιλήσει στέλεχος του Κόμματος.
• Η ΝΕ Κοζάνης του ΚΚΕ διοργανώνει πολιτικές συγκεντρώσεις:

Σήμερα Παρασκευή 13 Ιούνη στα Σέρβια στην κεντρική πλατεία στις 9 μ.μ., με ομιλητή τον Κώστα Σταμπολίδη,μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ.

Αύριο Σάββατο 14 Ιούνη στην Αιανή στην κεντρική πλατεία στις 8.30 μ.μ., με ομιλητή τον Γιάννη Παττάκη,στέλεχος του ΚΚΕ και μέλος της Πανθεσσαλικής Συντονιστικής Επιτροπής Αγροτών.

• Οι ΚΟΒ Βορείων Προαστίων της ΚΟ Αττικής διοργανώνουν συνεστίαση αύριοΣάββατο 14 Ιούνη,9.30 μ.μ., στην ταβέρνα "Μάνθος" (πλατεία Κρυονερίου).