"Του Ρήγα ο σπόρος
φύτρωσε πια
κι έγινε φως χαρά κι ελπίδα.
Να κι οι αντάρτες απ' τα βουνά
του σκλάβου σπάν' την αλυσίδα"
(Από τον Υμνο της ΠΕΕΑ)
Η ΠΕΕΑ, ιδρύθηκε στο χωριό της Ευρυτανίας Βίνιανη στις 10 Μάρτη 1944, με πρόεδρο το στρατηγό Ευριπίδη Μπακιρτζή.Λίγο αργότερα, στις 18.4.44 διευρύνθηκε με πρόεδρο τον καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου, Αλ. Σβώλο και αντιπρόεδρο τον Ε. Μπακιρτζή, γραμματέα της Δικαιοσύνης τον Ηλ. Τσιριμώκο, των Στρατιωτικών τον Μ. Μάντακα, γραμματέα Εσωτερικών τον Γ. Σιάντο, γραμματέα της Συγκοινωνίας τον Ν. Ασκούτση, γραμματέα Οικονομικών τον Αγγελο Αγγελόπουλο, γραμματέα Υγείας τον Πέτρο Κόκκαλη, γραμματέα Γεωργίας τον Κ. Γαβριηλίδη και Εθνικής Οικονομίας τον Σταμάτη Χατζήμπεη.
Η ΠΕΕΑ ήταν κυβέρνηση πραγματικά λαοπρόβλητη. Οχι μόνο ουσιαστικά, μιας και εκπροσωπούσε τη συντριπτική πλειοψηφία του λαού που ήταν οργανωμένη στο ΕΑΜ, ήταν και τυπικά λαοπρόβλητη, γιατί πήρε ομόφωνα την ψήφο του Εθνικού Συμβουλίου, που συνήλθε στις Κορυσχάδες της Ευρυτανίας από 14 μέχρι 17 Μάη 1944.
Το Εθνικό Συμβούλιο ("Βουλή του Βουνού" χαρακτηρίστηκε), αποτελέστηκε από εθνοσυμβούλους που εκλέχτηκαν με ιδιότυπες εκλογές που διεξήχθησαν σ' όλη την επικράτεια και από βουλευτές της Βουλής των Ελλήνων που αναδείχτηκαν, απ' τις εκλογές της 16.1.1936, που διέλυσε η βασιλομεταξική δικτατορία της 4ης Αυγούστου.
***
Η ίδρυση λοιπόν της ΠΕΕΑ είχε εξαιρετική πολιτική σημασία για τον αγώνα - άμεσα αλλά και μακροπρόθεσμα - για το μέλλον του λαού.
Τη σημασία του γεγονότος κατανόησαν όχι μόνο οι καταχτητές και οι εθνοπροδότες, που θορυβήθηκαν εξαιρετικά, Ανησύχησαν όμως και η εξόριστη ελληνική κυβέρνηση του Εμ. Τσουδερού και πιο πολύ ακόμη οι Αγγλοι ιμπεριαλιστές με επικεφαλής τον πρωθυπουργό Ουίστον Τσόρτσιλ. Γιατί στην ίδρυση της ΠΕΕΑ είδε σωστά σαν ένα βήμα αποφασιστικό, του αγωνιζόμενου λαού, για κατάχτηση της λευτεριάς του και, μεταπολεμικά, της ανεξαρτησίας και της προόδου του.
Σ' αντίθεση με τους καταχτητές και τους Αγγλους ιμπεριαλιστές η σοβιετική κυβέρνηση δέχτηκε το γεγονός με ικανοποίηση, χαρακτηριστικό είναι το σχόλιο του ραδιοσταθμού της Μόσχας στις 7 Μάη 1944 που έπλεξε το εγκώμιο της ΠΕΕΑ και σχολίασε ευνοϊκά τη Συμφωνία Τίτο - Μπακιρτζή σαν θεμέλιο βαλκανικής συνεργασίας.
***
Κι αυτό το έργο, δεν υπήρξε, εγκεφαλικό, δεν ήταν σχεδιασμός. Ηταν βασικά η κωδικοποίηση ό,τι είχε δημιουργηθεί και εφαρμοστεί απ' το λαό, με βάση τις αρχές της Λαϊκής Αυτοδιοίκησης και της Λαϊκής Δικαιοσύνης. Αρχές που εξυπηρέτησαν τις ζέουσες ανάγκες του λαού, στις απελευθερωμένες απ' τον καταχτητή, κύρια, περιοχές, με τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ, κάτω απ' την καθοδήγηση του ΕΑΜ και του ΚΚΕ.
Σημειώνουμε ενδεικτικά: Το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι και στις γυναίκες. Το δικαίωμα ψήφου στις νέες και νέους των 18 και πάνω χρόνων. Την καθιέρωση της δημοτικής σαν γλώσσας επίσημης του κράτους... Κι όλα αυτά για πρώτη φορά στη χώρα μας.
Για το έργο που συντελέστηκε στην ελεύθερη Ελλάδα χαρακτηριστικά είναι όσα αναφέρει, στο βιβλίο του "Το μήλο της Εριδος" (σελ. 224) ο Γουντχάουζ. Παραθέτουμε το σχετικό απόσπασμα:
"Το ΕΑΜ... είχε δημιουργήσει πράγματα που δεν είχε γνωρίσει ποτέ άλλοτε η Ελλάδα. Οι επικοινωνίες στις ορεινές περιοχές με τον ασύρματο, με αγγελιαφόρους, με τηλέφωνα, ποτέ δεν ήταν τόσο άρτιες, είτε πριν είτε μετά. Ακόμα και αυτοκινητόδρομοι είχαν βελτιωθεί και χρησιμοποιούνταν απ' το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ. Οι τηλεπικοινωνίες τους, που περιλάμβαναν και ασυρμάτους, εκτείνονταν ως την Κρήτη και ως τη Σάμο, όπου δρούσαν κιόλας αντάρτες. Τα δώρα του τεχνικού και πνευματικού πολιτισμού είχαν βρει το δρόμο τους προς τα βουνά για πρώτη φορά. Σχολεία, αυτοδιοίκηση, δικαστήρια, δημόσιες υπηρεσίες, που είχαν κλείσει με τον πόλεμο, λειτουργούσαν και πάλι. Θέατρα, εργοστάσια, τοπικά κοινοβούλια, λειτουργούσαν για πρώτη φορά. Οργανώθηκε κοινοτική ζωή, στη θέση της πατροπαράδοτης ατομιστικής ζωής του Ελληνα αγρότη".
Το απόσπασμα έχει ξεχωριστή ιστορική όσο και πολιτική σημασία, γιατί ο Γουντχάουζ υπήρξε ένας αδίσταχτος εχθρός του απελευθερωτικού κινήματος, εχθρός του ελληνικού λαού, της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας του. Σαν αρχηγός της βρετανικής στρατιωτικής αποστολής στην Ελλάδα, έκαμε ό,τι μπορούσε για να υπονομεύσει τον αγώνα του. Να συκοφαντήσει το ΕΑΜ και το ΚΚΕ. Ωστόσο είχε, φαίνεται, τόσο εντυπωσιαστεί, που δεν μπόρεσε να κρύψει αυτή την αλήθεια.
***
Για το σκοπό αυτό επιστρατεύτηκε το Συμβούλιο της Κοινότητας, που αγνόησε την Κεντρική Διοίκηση της ΠΕΑΕΑ, για να έχει όλη την άνεση ο Γιαννόπουλος να διαστρεβλώσει την ιστορική αλήθεια και να δικαιολογήσει τις κυβερνήσεις του Α. Παπανδρέου και του Κ. Σημίτη για τη στάση τους απέναντι στη Γερμανία για το κατοχικό δάνειο και τις πολεμικές επανορθώσεις, τη στάση του ΠΑΣΟΚ απέναντι στα καυτά προβλήματα των αγωνιστών της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης, την ασυνέπειά του, σ' ένα απ' τα κύρια αιτήματά μας: Την κατάθεση στη Βουλή για συζήτηση και ψήφιση του Σχέδιου Νόμου της κυβέρνησης Ζολώτα, για την ολοκλήρωση της ηθικής και υλικής αποκατάστασης των αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης, σύμφωνα με την ΟΜΟΦΩΝΗ απόφαση της Βουλής των Ελλήνων στις 29.8.89.
Νίκανδρος ΚΕΠΕΣΗΣ
Πλούσιος προβληματισμός και ζωηρή συζήτηση αναπτύχθηκαν στη Συνδιάσκεψη της Νοτιοανατολικής Αχτίδας της ΚΟΑ. Οι γνώμες που ακούστηκαν, όπως υπογραμμίστηκε, σκοπό είχαν να συμβάλουν στις κατά το δυνατόν καλύτερες αποφάσεις που θα ληφθούν από το Συνέδριο. Παρουσιάζοντας τα καθήκοντα που μπαίνουν στα μέλη του Κόμματος, ο γραμματέας της Αχτίδας, Κ. Κασιδόκωστας,τόνισε ότι το πρώτο είναι η άνοδος του ιδεολογικού επιπέδου των μελών και των στελεχών, ώστε η δουλιά τους να είναι περισσότερο αποτελεσματική. Σαν δεύτερο καθήκον, σημείωσε, μπαίνει η στρατολόγηση νέων μελών. Στη συνέχεια ο γραμματέας της Νοτιοανατολικής Αχτίδας αναφέρθηκε τους άμεσους στόχους της Οργάνωσης. Σαν τέτοιους σημείωσε:
- Την προπαγάνδιση και εκλαϊκευση των ντοκουμέντων του Κόμματος.
- Την επιτυχία του Δεκαήμερου Ειρήνης και τη συμμετοχή των κομμουνιστών στις εκδηλώσεις των εργατικών σωματείων και των μαζικών φορέων της περιοχής.
- Την ένταση των προσπαθειών συγκέντρωσης υπογραφών για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για τη Συνθήκη του Μάαστριχτ.
- Και βέβαια, την ολοκλήρωση της επιτυχούς πορείας της Οικονομικής Εξόρμησης για το 15ο Συνέδριο.
"Είμαστε αισιόδοξοι. Υπάρχουν όλες οι προϋποθέσεις ώστε το 15ο Συνέδριο να βάλει τη σφραγίδα του για μία νέα εποχή πάλης", τόνισε ο Κ. Κασιδόκωστας.
Ανεξάρτητα από επιμέρους προσεγγίσεις, κυριάρχησε η θέληση για το ολόπλευρο δυνάμωμα της Κομματικής Οργάνωσης. Από τον πλούτο των απόψεων και των προτάσεων που έγιναν κατά τις ομιλίες των αντιπροσώπων της Συνδιάσκεψης, να σημειώσουμε ένα μικρό μόνο δείγμα:
Τα προσυνεδριακά ντοκουμέντα ψηφίστηκαν με συντριπτική πλειοψηφία.
Στις εργασίες της Συνδιάσκεψης παραβρέθηκε αντιπροσωπεία της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ με επικεφαλής τον Βασίλη Καλαματιανό,μέλος του ΠΓ και γραμματέα της ΚΟΑ, ο οποίος μεταξύ άλλων τόνισε ότι οι γνώμες που ακούγονται θα συμβάλουν στη βελτίωση των ντοκουμέντων του 15ου Συνεδρίου. Χαρακτήρισε τη Συνδιάσκεψη της Αχτίδας ζωηρή, η οποία εξέφρασε γόνιμο προβληματισμό και θετικές προτάσεις για την πορεία του κινήματος και του Κόμματος. Υπογράμμισε ότι το ΚΚΕ είναι το μόνο κόμμα που έχει εσωκομματική δημοκρατία και πως παράλληλα με τη συλλογική προσπάθεια ανάπτυξής της θα πρέπει να αναπτυχθεί και η συνειδητή επαναστατική πειθαρχία από όλους και για όλες τις αποφάσεις. Αναφερόμενος εξάλλου στο αντιιμπεριαλιστικό -αντιμονοπωλιακό μέτωπο πάλης, σημείωσε ότι η δημιουργία του δεν είναι νομοτέλεια και πρόσθεσε ότι συζητώντας για το Πρόγραμμα του Κόμματος πρέπει να καθοριστεί και ο πιο πρόσφορος τρόπος για τη συγκέντρωση δυνάμεων που θα πάει στο σοσιαλισμό. "Δεν πρέπει, με αφορμή παραλείψεις και σοβαρά κενά ακόμα και λάθη, να οδηγούμαστε στην απόρριψη βασικών ζητημάτων, όπως για παράδειγμα της πολιτικής των συμμαχιών", σημείωσε. Ακολούθως είπε ότι οι συσχετισμοί στο ίδιο το μέτωπο θα είναι το κριτήριο για τον προσανατολισμό και τη δράση του. Καταλήγοντας τόνισε ότι εγγύηση για να πάμε μπροστά είναι το ΚΚΕ να μη σταματήσει ούτε μία στιγμή την οργανωτική και πολιτική του αυτοτέλεια.