Η φιλολογία περί των «κλειστών επαγγελμάτων» ήταν η απαιτούμενη πρόφαση, για να τεθούν σε λειτουργία οι διαδικασίες για μια ακόμα, βίαιης μορφής, ανακατανομή εισοδημάτων. Σειρά στον προκρούστη της νεοφιλελεύθερης πολιτικής παίρνουν δεκάδες επαγγέλματα και κλάδοι, όπου δραστηριοποιούνται και μεγάλες ομάδες των μεσαίων στρωμάτων της χώρας. Ο στόχος είναι δεδομένος. Να αφαιρεθούν εισοδήματα από εκατοντάδες χιλιάδες ελευθεροεπαγγελματίες, ώστε να μοιραστούν σε λίγες - όσο το δυνατόν λιγότερες - καπιταλιστικές ενώσεις και επιχειρηματικά σχήματα.

Η επιδίωξη αυτή δεν κρύβεται ούτε από τους συντάκτες της μελέτης, οι οποίοι στέκονται «προσοχή» μπροστά στις εκθέσεις του ΟΟΣΑ και της ΕΕ και μένουν έκθαμβοι από τα επιτεύγματα της αμερικανικής οικονομίας, όπου ο ελεύθερος, λέει, ανταγωνισμός έχει κάνει δυνατή τη δημιουργία τεράστιων μονάδων στον τομέα των υπηρεσιών.

Οι προτάσεις του ΚΕΠΕ, την ουσία των οποίων την έχουν υιοθετήσει και οι κυβερνώντες, στηρίζονται ωστόσο στο γεγονός ότι δεν είναι δυνατόν ν' ανοίξουν συνολικά όλα τα μέτωπα στο μέτωπο των «κλειστών επαγγελμάτων». Η «σαλαμοποίηση» λοιπόν των ρυθμίσεων, που επιβάλλεται για λόγους πολιτικών και άλλων σκοπιμοτήτων, οδηγεί τους συντάκτες της μελέτης στο χωρισμό των 90 περίπου «κλειστών επαγγελμάτων» σε τρεις κατηγορίες.

1. Οπου οι υπάρχουσες συνθήκες «έχουν πολύ σοβαρό αντίκτυπο στην ανταγωνιστικότητα και όπου απασχολείται σχετικά μεγάλος αριθμός ατόμων» (μηχανικοί και άλλα τεχνικά επαγγέλματα, δικηγόροι, συμβολαιογράφοι, φαρμακοποιοί, οδηγοί ταξί και οχημάτων ΔΧ, αρτοποιοί).

2. Οπου υπάρχουν συνθήκες, οι οποίες «συνιστούν παρέμβαση που μπορεί να περιορίζει ουσιωδώς τον ανταγωνισμό (...), αλλά δε βαρύνουν ουσιωδώς την οικονομία, επειδή αφορούν επαγγέλματα στα οποία απασχολείται πολύ μικρός αριθμός ατόμων» (π.χ. ορκωτοί λογιστές, πωλητές λαϊκών αγορών κλπ.).

3. Κατηγορίες επαγγελμάτων που «συνδέονται με τυπικές γραφειοκρατικές παρεμβάσεις και δε φαίνεται να περιορίζουν σημαντικά τη λειτουργία του ανταγωνισμού» (π.χ. επαγγέλματα που δεν είναι επιστημονικά, αλλά απαιτούν αδειοδότηση, όπως κομμωτές, ασφαλιστικοί πράκτορες κλπ.).

Την παράδοση των λεγόμενων «κλειστών» επαγγελμάτων στις ορέξεις του μεγάλου κεφαλαίου και την έναρξη μιας ακόμα πιο βίαιης ανακατανομής εισοδημάτων υπέρ των εκπροσώπων του, σηματοδοτεί η μελέτη του Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών, που έγινε κατά παραγγελία της κυβέρνησης και δόθηκε χτες στη δημοσιότητα. Η μελέτη με τον ψευδεπίγραφο τίτλο «φραγμοί στην ελεύθερη λειτουργία των επαγγελμάτων και στην πραγματοποίηση επιχειρηματικών πρωτοβουλιών και ανταγωνιστικότητα», αποτελεί την ακραία νεοφιλελεύθερη εκδοχή για το τοπίο που θέλουν να δημιουργήσουν στη χώρα μας, όσοι με το άλλοθι της έλλειψης ανταγωνισμού, επιδιώκουν την άλωση ολόκληρων κλάδων από μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους της Ελλάδας και του εξωτερικού.

Χωρίς να μασάνε τα λόγια τους, οι συντάκτες της μελέτης αναφέρουν ότι με τα προτεινόμενα μέτρα, πολλοί από τους σημερινούς ελεύθερους επαγγελματίες (μηχανικοί, αρχιτέκτονες δικηγόροι, συμβολαιογράφοι, φαρμακοποιοί, οδηγοί ταξί, οδηγοί δημόσιας χρήσης αυτοκινήτων) θα προλεταριοποιηθούν, καθώς θα μετατραπούν σε μισθωτούς σε αντίστοιχες επαγγελματικές εταιρίες. Στην ουσία, παίζουν ένα επικίνδυνο παιγνίδι με τη συσταλτική ερμηνεία που δίνουν στις έννοιες του δημόσιου συμφέροντος, και της δημόσιας προστασίας, ώστε να δικαιολογήσουν την κατάργηση κάθε κρατικής εποπτείας από ευαίσθητους τομείς (π.χ. τιμές φαρμάκων), ενώ φτάνουν στο σημείο να δικαιολογούν παράνομες δραστηριότητες εκεί που, όπως υποστηρίζουν, υπάρχει αδικαιολόγητη κρατική παρέμβαση! Σε πολλά σημεία η μελέτη είναι επιστημονικά διάτρητη, καθώς επιχειρεί, χωρίς σοβαρά στοιχεία, να αποδείξει ότι η λεγόμενη απελευθέρωση των επαγγελμάτων, οδηγεί σε μείωση των τιμών, σε αύξηση της απασχόλησης κλπ., ενώ με εντελώς απίθανους υπολογισμούς καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι λόγω των «κλειστών» επαγγελμάτων, οι καταναλωτές των υπηρεσιών επιβαρύνονται με επιπλέον κόστος στις τιμές των υπηρεσιών. Παράλληλα, αξιώνουν απροκάλυπτα το χτύπημα του συνδικαλιστικού κινήματος των επαγγελμάτων αυτών, με το επιχείρημα ότι η δράση τους παρεμποδίζει την ανάπτυξη του ανταγωνισμού... Χωρίς περιστροφές αναφέρεται ότι το κεφάλαιο «κλειστά επαγγέλματα», ανοίγει μετά από τις σχετικές πιέσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης και του ΟΟΣΑ, που ζητούν με εμμονή από την ελληνική κυβέρνηση, την εισαγωγή στοιχείων ανταγωνισμού.

Από τα 90 συνολικά επαγγέλματα που θεωρούνται «κλειστά», οι συντάκτες της μελέτης θέτουν προτεραιότητα «απελευθέρωσης» για τα 15, στα οποία, σύμφωνα με στοιχεία του του 1999, απασχολούνταν 218.376 άτομα. Ειδικότερα λόγος γίνεται για:

• Τα 9 διαφορετικά τεχνικά επαγγέλματα, στα οποία απασχολούνταν 100.376 άτομα (αρχιτέκτονες, πολεοδόμοι, συγκοινωνιολόγοι, πολιτικοί μηχανικοί, ηλεκτρολόγοι κλπ.)
• Τους δικηγόρους και τους νομικούς συμβούλους, που υπολογίζονται σε 29.005 άτομα
• Τους 2.329 συμβολαιογράφους.
• Τους φαρμακοποιούς με 11.416 άτομα
• Το επάγγελμα του ταξιτζή, και των ΔΧ Φορτηγών με 110.000 απασχολημένους.
• Τους αρτοποιούς που ανέρχονται σε 8.000.

Για το πού στοχεύουν τα προτεινόμενα μέτρα για τα «κλειστά επαγγέλματα», τις κοινωνικές - ταξικές διαφοροποιήσεις που θέλουν να επιφέρουν, είναι ενδεικτικό το ακόλουθο κομμάτι της έκθεσης (οι σημειώσεις δικές μας). «Αξίζει να σημειωθεί ότι ο ρόλος της κατηγορίας οικονομικών μονάδων που μόλις αναφέρθηκαν (σ.σ. οι μικρές μονάδες) και που στηρίζεται στην άσκηση επαγγέλματος, στην ελληνική οικονομία τείνει, σε αρκετές περιπτώσεις, σε σχετική συρρίκνωση, καθώς οι μικρές μονάδες τείνουν να εκτοπίζονται από μεγαλύτερες, επιχειρηματικού χαρακτήρα μονάδες, στο πλαίσιο των οποίων ο επαγγελματίας τείνει να μετατραπεί σε μισθωτό υπάλληλο και γενικότερα να παρέχει εξαρτημένη εργασία. Παρά ταύτα, ο ρόλος στην Ελλάδα είναι σχετικά μεγαλύτερος απ' ό,τι σε άλλες χώρες, ακριβώς διότι, παρά την τάση που μόλις αναφέρθηκε, η ελληνική οικονομία εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από μεγάλο αριθμό ατομικής ιδιοκτησίας ή μικρού μεγέθους μονάδων. Ετσι λ.χ. στην Ελλάδα εξακολουθεί να επικρατεί η μικρή μονάδα στα ταξί ή στους δικηγόρους, ενώ σε άλλες χώρες όλο και μεγαλύτερο μερίδιο της σχετικής αγοράς καταλαμβάνεται από μεγαλύτερου μεγέθους εταιρίες ταξί ή νομικών υπηρεσιών που απασχολούν μεγάλους αριθμούς μισθωτών οδηγών ή δικηγόρων αντίστοιχα...».

Σε επικίνδυνα για τη δημόσια προστασία πεδία εισέρχεται η έκθεση, όταν επιχειρεί να εξετάσει τη «σύγχρονη αντιμετώπιση της ανάγκης για κρατική παρέμβαση στη λειτουργία των επαγγελμάτων». Αφού αναγνωρίζεται ότι και με βάση τα κριτήρια της ΕΕ, η πλήρης εμπορευματοποίηση ορισμένων τομέων, είναι πράγμα επικίνδυνο, με... κομψό τρόπο κάνουν λόγο για «πεδία όπου η αγορά μπορεί να παρουσιάσει λειτουργικές αδυναμίες». Αναφέρουν συγκεκριμένα τους τομείς:

• η προστασίας της δημόσιας υγείας από επικίνδυνα ή βλαβερά αγαθά.
• η προστασία της δημόσιας ασφάλειας από αγαθά, η ελεύθερη διάθεση των οποίων εγκυμονεί κινδύνους ( όπλα, εκρηκτικά κλπ.)
• η προστασία του περιβάλλοντος από αγαθά η υλικά υποβαθμισμένης ποιότητας (καύσιμα κακής ποιότητας, επικίνδυνα απόβλητα, οχήματα σε κακή κατάσταση)

Και ενώ επισημαίνουν ότι σε όλους αυτούς τους τομείς, θα μπορούσαν να αναγνωρίσουν την κρατική παρέμβαση, στη συνέχεια βάζουν τις «δυνάμεις της αγοράς» από το παράθυρο. Ετσι προτείνουν, προκειμένου «να μην παρεμποδιστεί και αποθαρρυνθεί ουσιωδώς ο ανταγωνισμός στη λειτουργία των επαγγελμάτων», προτείνουν τρόπους όπως:

• τη φήμη που αποκτά κάθε επαγγελματίας, η οποία διαδίδεται στην αγορά και πληροφορεί
• οι ποινικές και άλλες κυρώσεις για περιπτώσεις που η προσφερόμενη υπηρεσία δεν ανταποκρίνεται στους κανόνες της τέχνης ή τις συμβατικές υποχρεώσεις.
• εξελίξεις ή μεταβολές στην οργάνωση της αγοράς με αύξηση της συμμετοχής των χρηστών, οι οποίοι λόγω οργάνωσης ή μεγέθους διεθέτουν τους πόρους που απαιτούνται για την απόκτηση εγκυρότερης πληροφόρησης ( π.χ. ζήτηση νομικών υπηρεσιών από ασφαλιστικές εταιρίες).

Και οι λόγοι αυτοί είναι επαρκείς για τα αρθεί μερικά ή ολικά η κρατική παρέμβαση από τους ευαίσθητους τομείς προστασίας της δημόσιας υγείας και ασφάλειας!

Στα... απίθανα σημεία της μελέτης, οι συντάκτες καλούν τις «δυνάμεις της αγοράς» σε... μαζική απειθαρχία από τον κρατικό εξαναγκασμό. Ετσι αναφέρουν ότι «στην προσπάθεια εκτίμησης του κοινωνικού κόστους και των κοινωνικών ωφελημάτων από μια κρατική παρέμβαση στη λειτουργία των επαγγελμάτων, σημαντικό στοιχείο μπορεί να αποτελέσει και ο βαθμός στον οποίο την αποδέχονται οι αγορές. Στην περίπτωση που στην πράξη η καταστρατήγηση, ή με από κοινού συμφωνία, ο παραμερισμός των κρατικών ρυθμίσεων λαμβάνει έκταση, τα ερωτηματικά που γεννώνται για τη σκοπιμότητα και τις επιπτώσεις της είναι περισσότερα». Ούτε λίγο ούτε πολύ χαρακτηρίζουν σαν «ταμπού» τις απαγορεύσεις στις διαφημίσεις, με το επιχείρημα ότι «παρεμποδίζουν επαγγελματίες που θα ήταν διατεθειμένοι να παράσχουν υπηρεσίες με ευνοϊκότερους όρους». Σε άλλο σημείο επεξηγούν ότι τέτοιοι διαφημιζόμενοι επαγγελματίες μπορεί να είναι οι ιδιωτικές νοσοκομειακές μονάδες, οι μονάδες παροχής οδοντιατρικών και οφθαλμιατρικών υπηρεσιών, οι ιδιωτικές νομικές εταιρίες κλπ.

Επικαλούμενοι, τέλος, τη διεθνή εμπειρία, αναφέρουν τις σκανδιναβικές χώρες, μαζί με την Ολλανδία και την Αυστραλία σαν τους παραδείσους της απελευθέρωσης των επαγγελμάτων (στη Φιλανδία αναφέρουν, στα δικαστήρια μπορεί να παρίστανται άτομα χωρίς τίτλο δικηγόρου), ενώ στο στόχαστρο έχει μπει η άρση των ρυθμίσεων που αφορά τον ορισμό των τιμών από το κράτος, καθώς και η κατάργηση της επιβολής ανώτατων τιμών στις υπηρεσίες!

Οδικός μεταφορέας εμπορευμάτων

Οδηγός ταξί

Οδικός μεταφορέας επιβατών

Φαρμακοποιός

Ασφαλιστικός Πράκτορας

Μεσίτης Ασφαλίσεων

Ασφαλιστικός Σύμβουλος

Μεσίτης Αστικών Υποθέσεων

Εμπορικός Αντιπρόσωπος

Κουρέας, Κομμωτής, Τεχνίτης περιποίησης χεριών και ποδιών

Πωλητής Λαϊκών Αγορών

Υπαίθριος πωλητής

Πολιτικός μηχανικός

Αρχιτέκτων μηχανικός

Μηχανολόγος μηχανικός

Ηλεκτρολόγος μηχανικός

Αγρονόμος - τοπογράφος μηχανικός

Χημικός μηχανικός

Μηχανικός μεταλλείων - μεταλλουργός

Ναυπηγός μηχανικός

Σώμα Ορκωτών Ελεγκτών Λογιστών

Σώμα Ορκωτών Εκτιμητών

Ηλεκτρολόγοι (όλων των ειδικοτήτων και βαθμίδων)

Πρακτικοί μηχανικοί συντηρητές

Πρακτικοί μηχανικοί κινητηρίων μηχανικών

Θερμαστές - αρχιθερμαστές

Ηλεκτροσυγκολλητές - οξυγονοκολλητές

Γομωτές - πυροδότες

Υδραυλικοί

Ψυκτικοί

Συντηρητές καυστήρων υγρών καυσίμων

Χειριστές μηχανών προβολής κινηματογραφικών ταινιών

Ηλεκτρολόγου θεάτρου

Υπομηχανικοί και ΤΕΙ μηχανολόγοι

Υπομηχανικοί και ΤΕΙ ηλεκτρολόγοι

Χειριστής αγροτικών μηχανημάτων

Τεχνίτης αγροτικών μηχανημάτων

Ιδιώτης Δασολόγος

Ιδιώτης Τεχνολόγος δασοπονίας

Εργολήπτης Δημοσίων Δασοτεχνικών Εργων

Κτηνίατρος

Επαγγελματικά αλιευτικά σκάφη

Συλλέκτης κοραλλιών

Υδραυλικός

Ηλεκτρολόγος

Μηχανικός εγκατάστασης ανελκυστήρα

Δικηγόρος και Νομικός Σύμβουλος

Συμβολαιογράφος

Αρτοποιεία

Στη σχετική παράθεση δεν περιλαμβάνονται τα θεωρούμενα «κλειστά επαγγέλματα» και «κλάδοι» που αναφέρονται στους τομείς της Υγείας και της Πρόνοιας