Αν τα τελευταία χρόνια η «σκανδαλολογία» έχει αναδειχτεί στο «Νο 1» μέσο, προκειμένου να συσκοτίζονται οι πολιτικές συγκλίσεις, κυρίως ανάμεσα σε ΝΔ και ΠΑΣΟΚ, μπορεί δυστυχώς να τεκμηριωθεί ότι οι Εξεταστικές Επιτροπές της Βουλής, μετατρέπονται συνειδητά στο «Νο 1» μέσο «κουκουλώματος» των ίδιων των «σκανδάλων».

Τι είναι και πώς λειτουργούν οι εξεταστικές επιτροπές; Ανεξάρτητα από τον αριθμό των μελών τους, συγκροτούνται «ανάλογα με τη δύναμη των κοινοβουλευτικών ομάδων και των ανεξάρτητων». Δηλαδή αποτυπώνουν κάθε φορά τον τρέχοντα συσχετισμό δυνάμεων στη Βουλή. Η απόφαση για τη σύσταση, τον αριθμό των μελών τους και το χρονοδιάγραμμα για την έκδοση πορίσματος, λαμβάνεται από την Ολομέλεια της Βουλής και απαιτεί την απόλυτη πλειοψηφία των παρόντων βουλευτών με ελάχιστο αριθμό τους 120 βουλευτές. Εφόσον το αντικείμενο της Επιτροπής αφορά την εξωτερική πολιτική ή την άμυνα, απαιτείται πλειοψηφία τουλάχιστον 151 βουλευτών. Η πρόταση για τη σύσταση Εξεταστικής Επιτροπής πρέπει να υπογράφεται τουλάχιστον από 60 βουλευτές.

Οι Εξεταστικές Επιτροπές έχουν τις ίδιες εξουσίες με τις ανακριτικές αρχές καθώς και τις εξουσίες του εισαγγελέα πλημμελειοδικών. Εχουν, δηλαδή, δικαίωμα εξέτασης μαρτύρων, απόσπασης πληροφοριών από αρχές δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου, διενέργειας πραγματογνωμοσύνης και εξέτασης εγγράφων από τα αρχεία του κράτους. Τα έγγραφα ζητούνται μέσω των αρμοδίων υπουργών που όμως έχουν το δικαίωμα να αρνηθούν την προσκόμισή τους αν κρίνουν ότι «με την ανακοίνωσή τους απειλείται βλάβη των συμφερόντων του κράτους». Απ' αυτό και μόνο γίνεται φανερό πως αποτελούν Κολυμβήθρες του Σιλωάμ για το σύστημα, αλλά ένας μικρός «απολογισμός» των τελευταίων χρόνων φτάνει για να διαψεύσει κατηγορηματικά όσους υποστηρίζουν, καλλιεργώντας αυταπάτες, ότι αυτές αποτελούν το...«θεσμικό φάρμακο» για την αντιμετώπιση των «σκανδάλων».

Το πλέον πρόσφατο παράδειγμα Εξεταστικής Επιτροπής της Βουλής που ασχολήθηκε με την έρευνα υπόθεσης που αποκλήθηκε «σκάνδαλο», ήταν αυτή που συστήθηκε τον Ιούνη του 2004 - λίγους μήνες μετά τις εκλογές - για τις προμήθειες των οπλικών συστημάτων ΤΟΡ Μ-1. Κλήθηκε να εξετάσει ενδεχόμενες πολιτικές και ποινικές ευθύνες υπουργών και ποινικές ευθύνες άλλων εμπλεκόμενων προσώπων.

Η επιτροπή παρέδωσε πόρισμα, που στηρίχτηκε μόνον από την κυβερνητική πλειοψηφία, στις 14 Γενάρη του 2005. Σε αυτό δεν εντοπίζονταν ποινικές ευθύνες σε κάποιον. Επίσης, δεν υπήρξαν κατηγορίες εναντίον πολιτικών προσώπων, αφού ο πρόεδρος της επιτροπής Ι. Τραγάκης είχε υποστηρίξει ότι κάτι τέτοιο υπερβαίνει τις αρμοδιότητές της. Οσον αφορά στα πολιτικά συμπεράσματα, το πόρισμα που πλειοψήφησε δεν ασχολήθηκε με το καθεστώς προμηθειών των Ενόπλων Δυνάμεων ή τον προσανατολισμό της δράσης τους. Παράλληλα, παραδόθηκαν χωριστά πορίσματα από τα κόμματα της αντιπολίτευσης. Στο πόρισμα που κατέθεσε το ΚΚΕ, ο εισηγητής του Γιάννης Πατσιλινάκος αποτίμησε τις διαδικασίες που ακολούθησε η Εξεταστική Επιτροπή: «Το ΚΚΕ - ανέφερε - δεν τρέφει αυταπάτες για το πού τελικά οδηγούν αυτές οι εξεταστικές επιτροπές με βάση και την εμπειρία του παρελθόντος». Τόνισε πως στο πλαίσιο των εργασιών της επιτροπής φάνηκαν οι πραγματικές προθέσεις της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ μιλώντας για «καλλιέργεια κλίματος αποπροσανατολισμού, στα πλαίσια ενός στείρου δικομματικού καυγά, παραβλέποντας τα ουσιαστικά προβλήματα και επιδιώκοντας το καθένα να επιρρίψει την ευθύνη στην άλλη πλευρά, αξιοποιώντας κατά απαράδεκτο τρόπο συνεχείς και επιλεκτικές διαρροές εγγράφων για τη δημιουργία εντυπώσεων».

Σχολιάζοντας - στη συζήτηση που προηγήθηκε στην Ολομέλεια της Βουλής - συνολικά το θέμα της σκανδαλολογίας και των εξεταστικών επιτροπών, ο τότε εισηγητής του ΚΚΕ, Αντώνης Σκυλλάκος εστίασε στην ανάγκη τού να αναδειχτούν τα αίτια που έχουν ρίζες στο πολιτικό σύστημα. Ενδεικτικά είχε τονίσει πως «είναι σε μεγάλο βαθμό άχαρη αυτή η συζήτηση, διότι υπάρχει αρνητική πείρα του παρελθόντος - που τέτοια θέματα έχουν τεθεί στη Βουλή επανειλημμένα, έχουν υπάρξει επιτροπές - και ξέρουμε όλοι τις εξελίξεις και το 1989 - 1990 και το 1990 - 1993 με παρόμοιες έρευνες, συμψηφισμούς και τελικά... «ο κόσμος το 'χει τούμπανο κι εμείς κρυφό καμάρι». Μάλιστα, το ΚΚΕ είχε διαβλέψει, με βάση τους πολιτικούς συσχετισμούς, και το αποτέλεσμα της έρευνας της επιτροπής. Οπως είχε επισημάνει ο εισηγητής του ΚΚΕ: «πιστεύω ότι θα δικαιωθούμε σ' αυτήν την εκτίμηση και όταν θα τελειώσουν το έργο τους και οι Εξεταστικές Επιτροπές. Τα φαινόμενα αυτά των σκανδάλων ή της σκανδαλολογίας - υπαρκτών ή ανύπαρκτων σκανδάλων - ταλαιπωρούν την πολιτική ζωή όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε διεθνές επίπεδο και ταλαιπωρούν τη χώρα μας και άλλες χώρες και παλιότερα και τώρα. Δηλαδή, αυτό το φαινόμενο είναι και διαχρονικό και διεθνές. Γιατί; Φταίνε μονάχα οι κακοί πολιτικοί, οι μη έντιμοι; Φταίει το ότι δεν υπάρχουν θεσμοί; Εκεί είναι το ζήτημα; Εμείς επιμένουμε και επαναλαμβάνουμε και απ' αυτήν την Αίθουσα ότι τα σκάνδαλα, οι μίζες, οι προμήθειες, είναι στενά δεμένα με το κοινωνικό και πολιτικό σύστημα που ζούμε».

Για την υπόθεση των υποκλοπών ουδέποτε συστήθηκε Εξεταστική Επιτροπή της Βουλής. Ομως, η επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής, λειτούργησε με παρόμοια χαρακτηριστικά, εξετάζοντας μάρτυρες και στοιχεία, όχι όμως όσα θα απαιτούνταν, προκειμένου να διερευνηθεί πλήρως η υπόθεση. Υπήρξαν, άλλωστε, σχετικές διαμαρτυρίες του ΚΚΕ και της υπόλοιπης αντιπολίτευσης, που ζήτησαν τη μετατροπή της επιτροπής σε εξεταστική, προκειμένου να μπορέσει να διαλευκάνει περισσότερες πλευρές του θέματος. Πάντως και σε αυτήν την περίπτωση το αποτέλεσμα ήταν ένας πολύμηνος αποπροσανατολιστικός, δικομματικός καυγάς, ο οποίος κατέληξε σε ένα αόριστο πόρισμα που υπερψήφισε μόνον η κυβερνητική πλειοψηφία. Το ΚΚΕ αποχώρησε από την επιτροπή, ενώ η εισηγήτριά του Λιάνα Κανέλλη είχε επισημάνει ότι «δεν μπορεί η Επιτροπή να μην ερευνήσει τις πολιτικές ευθύνες που υπάρχουν και τους πολιτικούς σκοπούς που είχαν οι υποκλοπείς που παρακολουθούσαν ακόμα και τον πρωθυπουργό. Εάν δεχτούμε αυτό το πόρισμα, είπε, είναι σαν να λέμε στους υποκλοπείς "μπάτε σκύλοι, αλέστε", την ίδια στιγμή μάλιστα που η πλειοψηφία αρνείται να ερευνήσει την εμπλοκή των ΗΠΑ, όπως προέκυψε από τις τηλεφωνικές κλήσεις που έγιναν στο κέντρο υποκλοπών από το Μέριλαντ, όπου εδρεύει ο παγκόσμιος κατάσκοπος με το όνομα Εθνική Επιτροπή Ασφαλείας των ΗΠΑ»!

Χαρακτηριστική ως προς την προσέγγιση στο θέμα της πολιτικής ουσίας των εξεταστικών επιτροπών, ήταν η τοποθέτηση του κοινοβουλευτικού εκπροσώπου του ΚΚΕ, Αντώνη Σκυλλάκου στις 19 Ιούνη 2006, όταν συζητήθηκαν στην ολομέλεια της Βουλής οι προτάσεις της αντιπολίτευσης (πρόταση του ΚΚΕ και κοινή πρόταση ΠΑΣΟΚ - ΣΥΝ) για τη σύσταση εξεταστικής επιτροπής, αναφορικά με το θέμα της απαγωγής Πακιστανών υπηκόων από την Ελλάδα. Οπως είχε επισημάνει «η διαφορά μας από τα άλλα δύο κόμματα που υπέγραψαν άλλο κείμενο, βρίσκεται στο ότι εμείς ταυτόχρονα - εάν συγκροτηθεί η επιτροπή ή και από την παραπέρα συζήτηση με κάθε μορφή στο Κοινοβούλιο - θα θέλαμε να αναδειχτεί το όλο θεσμικό πλαίσιο, που στο όνομα της ασφάλειας και της αντιμετώπισης της τρομοκρατίας δημιουργεί το έδαφος για απαγωγές, υποκλοπές και γενικά για την παραβίαση των δημοκρατικών δικαιωμάτων. Πρόκειται για το θεσμικό πλαίσιο που προωθούν οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ενωση».

Με βάση όλα τα παραπάνω, δεν απαιτείται να θυμηθεί κανείς την Εξεταστική Επιτροπή που συστήθηκε για την υπόθεση Οτσαλάν - χωρίς να αποδώσει ουσιώδεις ευθύνες - προκειμένου να καταλήξει σε ένα βασικό συμπέρασμα για τη λειτουργία των εν λόγω επιτροπών: Παρότι παρέχουν διευρυμένα περιθώρια για την άσκηση κοινοβουλευτικού ελέγχου, κάθε άλλο παρά αποτελούν πανάκεια, αφού η «εμβέλειά» τους και η πολιτική τους στόχευση, «μπλοκάρεται» από τους υφιστάμενους πολιτικούς συσχετισμούς. Αξιοποιούνται, προκειμένου να ενισχύεται ο δικομματικός καυγάς εντυπώσεων και να αποκρύπτονται τα στοιχεία εκείνα που αναδεικνύουν τις πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές αιτίες των όποιων «σκανδάλων», που φυσικά έχουν τις «ρίζες» τους στο υπάρχον σύστημα.