Πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 12 Ιούνη η εκδήλωση που διοργάνωσε η ΚΕ του ΚΚΕ για τα 10 χρόνια λειτουργίας που μετρά το Επιμορφωτικό Κέντρο - Βιβλιοθήκη - Αρχείο «Χαρίλαος Φλωράκης» (ΕΚΧΦ). Το ΕΚΧΦ στεγάζεται στο σπίτι στο οποίο έζησε για αρκετά χρόνια και δώρισε στο ΚΚΕ ο Χαρίλαος Φλωράκης και βρίσκεται στο Χαλάνδρι, στην οδό Χαρίλαου Φλωράκη (πρώην Πυθίας) 6.

Σκοπός του Κέντρου είναι η συμβολή στην έρευνα και μελέτη της Ιστορίας του ΚΚΕ, του εργατικού και λαϊκού κινήματος, του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος και σημαντικών σταθμών της σύγχρονης Ιστορίας. Στο αρχειακό απόθεμα του Κέντρου έχουν ενταχθεί σε ψηφιακή μορφή πάνω από 165 χιλιάδες ντοκουμέντα (800 χιλιάδες σελίδες) του Ιστορικού Αρχείου του ΚΚΕ. Με αυτόν τον τρόπο είναι προσβάσιμα στους ερευνητές και σε οποιονδήποτε ενδιαφέρεται.

Ο «Ριζοσπάστης» δημοσιεύει σήμερα αναλυτικό ρεπορτάζ της εκδήλωσης, εκτενή αποσπάσματα από τις παρεμβάσεις του Νίκου Παπαγεωργάκη, υπεύθυνου του ΕΚΧΦ, της Φιλιώς Τόλια και του Θεοχάρη Ραζάκου, ερευνητών που έφεραν παραδείγματα σχετικά με την αξιοποίηση του πλούσιου Αρχείου που διαθέτει το Κέντρο. Στο φύλλο της Κυριακής 18 Ιούνη, ο «Ριζοσπάστης» θα δημοσιεύσει την κεντρική ομιλία της Αλέκας Παπαρήγα, μέλους της ΚΕ του ΚΚΕ.

Την εκδήλωση άνοιξε ο Νίκος Παπαγεωργάκης, υπεύθυνος του ΕΚΧΦ, ο οποίος τόνισε ότι αυτά τα 10 χρόνια «ο αρχειακός πλούτος και η βιβλιοθήκη μας, καθώς είναι προσβάσιμα σε κάθε ενδιαφερόμενο, αποτέλεσαν σημαντικό στήριγμα πολλών νέων ερευνητών για την εκπόνηση των μεταπτυχιακών και διδακτορικών τους εργασιών.

Δεν ήταν λίγοι και αυτοί που τα αξιοποίησαν για τη συγγραφή λογοτεχνικών έργων ή για θεατρικά και κινηματογραφικά έργα, καθώς εδώ είναι προσβάσιμος και ένας μεγάλος πλούτος προοδευτικής και πρωτοποριακής πνευματικής δημιουργίας του προηγούμενου αιώνα.

Ομως για μας, το σημαντικότερο επίτευγμα είναι ότι μέσα από τον τρόπο λειτουργίας μας καταφέραμε να δώσουμε τη δυνατότητα σε πάρα πολλούς εργαζόμενους και ιδιαιτέρα σε νέους εργαζόμενους και εργαζόμενες, να αποκτήσουν πιο στέρεες γνώσεις για την Ιστορία του εργατικού και λαϊκού μας κινήματος, της νεολαίας και των γυναικών και να γνωριστούν με τις θεωρητικές βάσεις του Κομμουνιστικού Κινήματος στην Ελλάδα και διεθνώς, με την πολιτική και την 100χρονη προσφορά του ΚΚΕ.

Η μεγάλη πλειονότητα των διαθέσιμων ντοκουμέντων προέρχεται από το Ιστορικό Αρχείο του ΚΚΕ. Αξιόλογος, όμως, είναι και ο εμπλουτισμός του ψηφιακού μας αρχείου και μέσω συνεργασιών με άλλους αρχειακούς φορείς, όπως η Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων, τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, η Εθνική Βιβλιοθήκη, το Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο, και άλλους. Μετά από 10 χρόνια λειτουργίας του ΕΚΧΦ, στο ηλεκτρονικό αρχείο του είναι πλέον διαθέσιμα πάνω από 100.000 αρχειακά τεκμήρια, πρωτογενείς πηγές ολόκληρης της Ιστορίας του ΚΚΕ και του λαϊκού κινήματος. Μάλιστα, με την πολύ πρόσφατη συμπλήρωση, με τη μεγάλη προσπάθεια που κατέβαλλαν οι σύντροφοι και συντρόφισσες των υπεύθυνων τμημάτων, το Αρχείο μας ξεπερνά τα 150.000 ψηφιακά ντοκουμέντα, αποτελούμενα από εκατοντάδες χιλιάδες σελίδες, μια πραγματικά σπουδαία κατάκτηση!».

Ο Ν. Παπαγεωργάκης σημείωσε ότι στην πορεία προς τα 100χρονα του ΚΚΕ και τα 50χρονα της ΚΝΕ οι θεματικές ενότητες του Κέντρου αποκτούν επίκαιρη και εξαιρετική σημασία.

«Σε αυτές θα βρούμε τόσο τις κατά καιρούς στρατηγικές επεξεργασίες, όσο και όλες τις Πολιτικές Αποφάσεις και δημόσιες τοποθετήσεις για όλα τα ζητήματα που απασχόλησαν το λαό μας. Κείμενα απαραίτητα, που όμως συχνά αγνοούνται από αυτούς που επιδιώκουν να ξαναγράψουν την ιστορία στα μέτρα τους.

Στην ενότητα ΚΚΕ προστέθηκε ξεχωριστή υποενότητα που αφορά στους εξόριστους και φυλακισμένους κομμουνιστές, από την ίδρυση του Κόμματος έως την επιβολή της δικτατορίας της 21ης Απριλίου 1967 (...). Μετά την τελευταία συμπλήρωση, σε αυτήν την ενότητα προστέθηκε μεταξύ άλλων και η αλληλογραφία των κομμουνιστών κρατουμένων της Ακροναυπλίας με το καθεστώς Μεταξά, σχετικά με τη στάση τους στον ιταλοελληνικό πόλεμο, καθώς και η επαίσχυντη απάντηση του αστικού κράτους.

Στην ενότητα της ΚΝΕ, εκτός από το σύνολο των Αποφάσεων των Συνεδρίων της και του Κεντρικού Συμβουλίου, σε ξεχωριστή υποενότητα ξετυλίγεται η δράση της ΟΚΝΕ, μέσα από τα κεντρικά της έντυπα, τη "Νεολαία" και το "Νέο Λενινιστή" (...).

Σε ξεχωριστές θεματικές ενότητες βρίσκονται τα όργανα της ΚΕ του ΚΚΕ, ο "ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ" και η "ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ", αλλά και οι ραδιοφωνικοί σταθμοί του της περιόδου 1947-1974: Ο "Δημοκρατικός Στρατός", που μετονομάστηκε σε "Ελεύθερη Ελλάδα", και η "Φωνή της Αλήθειας", που μόλις τώρα αποκτήθηκε από το ΕΚΧΦ. Να σημειώσουμε ότι συμπληρώθηκε σημαντικά και η σειρά του "Ριζοσπάστη", ο οποίος μέσω της συνεργασίας μας με τη Βιβλιοθήκη της Βουλής απέκτησε βελτιωμένη ψηφιακή εμφάνιση (...).

Στο ηλεκτρονικό μας αρχείο είναι πλέον προσβάσιμη και η προδικτατορική "ΑΥΓΗ". Η ψηφιοποίησή της είναι επίσης αποτέλεσμα της συνεργασίας μας με τη Βιβλιοθήκη της Βουλής. Αποτελεί επίσης σημαντικό βοήθημα για την έρευνα μιας κρίσιμης περιόδου (αυτής του 1952 με 1967) (...).

Τελευταία στη σειρά, αλλά όχι σε σημασία θεματική ενότητα, είναι η πολιτική προσφυγιά. Στις πάμπολλες σειρές εντύπων απ' όλες τις σοσιαλιστικές χώρες προστέθηκαν τώρα πάρα πολλά φύλλα. Τώρα όμως είναι στη διάθεση των επισκεπτών μας και μια πλούσια σειρά αναγνωστικών και άλλων σχολικών βιβλίων που διδάσκονταν εκεί τα ελληνόπουλα.

Χιλιάδες είναι οι εφημερίδες, τα βιβλία, οι προκηρύξεις και οι μπροσούρες που προστέθηκαν και σε όλες τις χρονολογικές ενότητες του ψηφιακού μας αρχείου.

Στην περίοδο μέχρι την ίδρυση του ΣΕΚΕ, πέρα από τις πλούσιες σειρές εργατικών εφημερίδων, βρίσκει κανείς και σπάνια πλέον βιβλία, καθώς και πάρα πολλά φύλλα της εφημερίδας "Νουμάς" του Ταγκόπουλου, ακόμα και τοπικές αστικές εφημερίδες, όπως η "Πελοπόννησος".

Στην περίοδο του μεσοπολέμου ξεχωρίζει ο πλούτος των μαρξιστικών βιβλίων (εκδόσεις κυρίως του Σοσιαλιστικού Βιβλιοπωλείου), το 15θήμερο περιοδικό διάδοσης της μαρξιστικής λενινιστικής εργογραφίας με τίτλο "Μαρξιστική Βιβλιοθήκη", οι προκηρύξεις του ΚΚΕ και των συνδικάτων, καθώς και τα έντυπα της Εργατικής Βοήθειας και οι εφημερίδες των πολιτικών κρατουμένων και εξορίστων (...).

Η ενότητα της περιόδου 1940 - '44 είναι μια από τις πλουσιότερες σε αρχεία. Εδώ κυριαρχούν βέβαια και εμπλουτίστηκαν ακόμα πιο πολύ τα κεντρικά και τοπικά έντυπα και οι προκηρύξεις όλων των αντιστασιακών οργανώσεων και του Κόμματος, χωρίς να λείπουν βέβαια τα αστικά έντυπα, ακόμα και αυτά των δυνάμεων κατοχής. Καινούργιο μας απόκτημα είναι μια πληθώρα σημαντικών αστικών εφημερίδων, που δείχνουν καθαρά ότι το ταξικό τους συμφέρον πήγαινε χέρι - χέρι με τη δουλοπρέπεια απέναντι στον ξένο κατακτητή. Ενισχυμένες με επιπλέον έντυπα είναι και οι υποενότητες της Εθνικής Αλληλεγγύης και της Μέσης Ανατολής.

Η μεγαλύτερη σε μέγεθος χρονολογική ενότητα είναι αυτή που ξεκινάει με τον ηρωικό Δεκέμβρη '44 και τελειώνει το 1949, με την υποχώρηση του ΔΣΕ στις Λαϊκές Δημοκρατίες. Τόσο οι κομματικές εφημερίδες όσο και αυτές του ΕΑΜ, της ΕΠΟΝ, των διωκόμενων και έγκλειστων στις φυλακές και τα ξερονήσια αγωνιστών, όσο βέβαια και οι αποφάσεις και διαταγές των επιτελείων του ΔΣΕ, καθώς και οι κεντρικές εφημερίδες του, μαζί με αυτές των μονάδων του, αποτελούν το βασικό όγκο της ενότητας. Πρόσφατα, εκτός των άλλων, προστέθηκε και σειρά σλαβομακεδονικών εντύπων του ΔΣΕ, όπως και πάμπολλες εκδόσεις των κατά τόπους Οργανώσεων του ΚΚΕ και του ΕΑΜ, με ακόμα περισσότερα στοιχεία για τη λευκή τρομοκρατία που εξαπέλυσαν οι αστοί μετά τη Βάρκιζα, για τα έκτακτα στρατοδικεία και τις χιλιάδες εκτελέσεις και δολοφονίες, ιδιαιτέρα από την Πελοπόννησο, αλλά και από πολλά νησιά. Ξεχωριστή κατηγορία αποτελεί η κατάσταση με τα στοιχεία των νεκρών πολεμιστών του ΔΣΕ.

Η επόμενη περίοδος 1950-1967 είναι πλούσια σε ντοκουμέντα και εφημερίδες των φυλακών και της εξορίας, καθώς και σε συνδικαλιστικά έντυπα, χωρίς βέβαια να απουσιάζουν αυτά των ευρύτερων μαζικών φορέων και οργανώσεων ή τα πολιτιστικά έντυπα. Πολυάριθμη είναι π.χ. η σειρά φύλλων του "Ναυτεργάτη" της θρυλικής ΟΕΝΟ, όπως και αυτή των "Ελεύθερων Συνδικάτων". Στα νέα και σπάνια αποκτήματά μας ανήκει πλέον η προσπάθεια του Κόμματος να εκδώσει νόμιμη εφημερίδα στις αρχές της δεκαετίας του '50, δηλαδή τα φύλλα των μικρών σε διάρκεια ζωής εφημερίδων "Ο Δημοκρατικός", "Η Δημοκρατική" και η "Δημοκρατική Αλλαγή".

Τελευταία προς το παρόν χρονολογική ενότητα είναι αυτή του αντιδικτατορικού αγώνα 1967-1974, που επίσης ενισχύθηκε σημαντικά. Από τις φυλακές και τις εξορίες, εκτός από τις παράνομες εφημερίδες, υπάρχει μεγάλος αριθμός εκκλήσεων και καταγγελιών, ονομαστικές καταστάσεις κρατουμένων από πολλά κολαστήρια της Χούντας, καθώς και οι θαρραλέες απολογίες των συντρόφων μας στα χουντικά δικαστήρια».

Κλείνοντας, ο Ν. Παπαγεωργάκης τόνισε το γεγονός ότι η λειτουργία του ΕΚΧΦ «όπως και γενικότερα η συνεχιζόμενη προσπάθεια διάσωσης, αποκατάστασης και συντήρησης του σπουδαίου για τη χώρα Αρχείου, οφείλεται αποκλειστικά και μόνο στις τεράστιες προσπάθειες και οικονομικές θυσίες που καταβάλλει το ΚΚΕ, που εν απουσία οιασδήποτε κρατικής στήριξης, αποτελεί τον μοναδικό αιμοδότη αυτής της προσπάθειας».

Σημείωσε, μάλιστα, ότι «πρέπει να στιγματιστεί για άλλη μια φορά η παντελής έλλειψη κρατικής πολιτικής γενικότερα για τις βιβλιοθήκες και τα αρχεία, καθώς και η πενιχρή χρηματοδότησή τους, που έχει ως αποτέλεσμα να μην καλύπτονται καν οι μισές οργανικές θέσεις από αυτές που προβλέπονται ακόμα και στο κουτσουρεμένο οργανόγραμμά τους. Αυτή η παγιωμένη κατάσταση χρόνων όχι μόνο δυσκολεύει τη συνέχιση της φιλότιμης προσπάθειας ανεύρεσης και συγκέντρωσης αρχείων και σπάνιων βιβλίων που καταβάλλουν οι εργαζόμενοι στα αρχεία και τις βιβλιοθήκες, αλλά θέτει και σε μεγάλο κίνδυνο έναν μεγάλο αρχειακό πλούτο, που κείτεται σε διάφορα υπόγεια και ακατάλληλες αποθήκες.

Κάτω από αυτές τις συνθήκες, τα 10 χρόνια λειτουργίας του Επιμορφωτικού Κέντρου "Χαρίλαος Φλωράκης" αποτελούν έναν ακόμα άθλο, από αυτούς που μετά από 100 χρόνια δράσης, μόνο οι κομμουνιστές έχουν πια συνηθίσει να κατορθώνουν!».

Οι Φιλιώ Τόλια και Θεοχάρης Ραζάκος ανέφεραν χαρακτηριστικά παραδείγματα για το πώς βοηθήθηκαν από το Αρχείο και τη Βιβλιοθήκη του Κέντρου, για τη μελέτη ντοκουμέντων σχετικά με τις διατριβές τους και άλλες μελέτες και εργασίες. Στάθηκαν ακόμα και στις διευκολύνσεις που παρέχει το Κέντρο στους ερευνητές, όπως το διευρυμένο ωράριο λειτουργίας, τη δυνατότητα που παρέχεται στην εκτύπωση υλικού, μιας και η λειτουργία του δεν έχει ως βάση το κέρδος. Ανέδειξαν, επίσης, την πολύτιμη βοήθεια που παρέχεται από τους υπευθύνους του ΕΚΧΦ.

Η Φ. Τόλια, αναφερόμενη στη συμβολή του Αρχείου στη δική της έρευνα, είπε μεταξύ άλλων: «Για πρώτη φορά κατέφυγα στο ΕΚΧΦ, όταν στα πλαίσια της μεταπτυχιακής μου εργασίας για την Επαρχία Ελασσόνας - Τσαριτσάνης (1940 - 1950) αντιμετώπισα δυσκολία στην εξεύρεση πηγών. (...) Από τις διασωθείσες άφθονες σελίδες των τοπικών εφημερίδων και περιοδικών της εποχής (1940-1950) που φυλάσσονται στο ΕΚΧΦ, με συγκίνηση ανακάλυψα και άντλησα πληροφορίες για την έκταση της τραγωδίας της Επαρχίας και το θλιβερό επιστέγασμα της Κατοχής, λευκής τρομοκρατίας και εμφυλίου, και βεβαίως για την αντίσταση του λαού της επαρχίας. (...) Σήμερα, από την ενασχόλησή μου με ένα θέμα πολύ πιο περίπλοκο, που άπτεται τον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο και ιδιαίτερα τον Πολιτικό Επίτροπο του ΔΣΕ, θεωρώ πως από τα αρχεία του ΕΚΧΦ - ΚΚΕ αναβλύζει η βασική πηγή που τροφοδοτεί τους ερευνητές με πρωτότυπα κείμενα, εκδόσεις από τα τυπογραφεία του βουνού, εκθέσεις αξιωματικών του ΔΣΕ, εκατοντάδες εφημερίδες μονάδων και περιοχών του ΔΣΕ, τα 75 τεύχη της εφημερίδας της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης του ΔΣΕ, αποφάσεις της ΠΔΚ και πληθώρα άλλων στοιχείων (...) Οταν καλείσαι να διαχειριστείς ένα τεράστιο όγκο ιστορικού υλικού, πελαγώνεις. Ειδικά όταν είσαι νέος και άπειρος ερευνητής. Οι εργαζόμενοι του Επιμορφωτικού Κέντρου αποδείχτηκαν πολύτιμοι αρωγοί σε κάθε μου αναζήτηση. Στην πορεία, με την εξοικείωση της αρχειακής έρευνας που απέκτησα, διαπίστωσα την άψογη χρηστική ταξινόμηση των αρχειακών τεκμηρίων στο ΕΚΧΦ»,

Ο Θ. Ραζάκος, παρουσιάζοντας συγκεκριμένα παραδείγματα της προσφοράς του Αρχείου, στάθηκε στη βοήθεια που του έχουν προσφέρει «οι εφημερίδες του Δημοκρατικού Στρατού, τα τεύχη της ΚΟΜΕΠ της περιόδου 1946 - '47, φύλλα του παράνομου "Ριζοσπάστη" του 1947-'48, εφημερίδες - όργανα ΕΑΜικών και ΕΠΟΝίτικων οργανώσεων της Αθήνας, αλλά και τα συγκλονιστικά χειρόγραφα εφημεριδάκια των φυλακισμένων της Χατζηκώστα, των Πετραλώνων, της οδού Βουλιαγμένης και του Πειραιά. Επίσης σημαντική σχετικά με την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί μετά τη Βάρκιζα είναι η προσφορά της "Εργατικής", του Οργάνου του ΕΡΓΑΣ, και οργάνων συνδικαλιστικών οργανώσεων, όπως το "Διδασκαλικό Βήμα", "Ο Γκαζιέρης" και η "Υπαλληλική", αλλά και μία αξιόλογη σειρά από αστικά αθηναϊκά σατυρικά έντυπα της εποχής ("Ο κόκκινος γάτος", "Ο κόκκορας", "Ο Λαουτζίκος" κ.ά.)». Αναφέρθηκε, επίσης, στις μοναδικές πηγές που παρέχει το Αρχείο του ΕΚΧΦ, οι οποίες αξιοποιήθηκαν για εκδόσεις της ΚΟ Αττικής, αλλά και πρωτοβουλίες, όπως ιστορικούς περιπάτους, εκδηλώσεις κ.λπ.

Στο χώρο λειτουργεί, επίσης, και ενδιαφέρουσα έκθεση με όλη την εκδοτική δραστηριότητα του Κόμματος από την ίδρυσή του μέχρι σήμερα, που θα διαρκέσει μέχρι τις 23 του Ιούνη.

Στην έκθεση υπάρχουν οχτώ προθήκες. Στην πρώτη προθήκη υπάρχουν οι πρώτες εκδόσεις της δεκαετίας '20 - '30 καθώς και των Ελλήνων εργατών στη Νέα Υόρκη, όπως μια έκδοση του «Κράτος και Επανάσταση» του Λένιν.

Δύο προθήκες είναι αφιερωμένες στην Οχτωβριανή Επανάσταση και τη σοσιαλιστική οικοδόμηση. Εκεί υπάρχουν βιβλία που αναδεικνύουν τα επιτεύγματα του σοσιαλισμού, μελέτες, οι σύγχρονες επεξεργασίες του Κόμματός μας, αλλά και λογοτεχνικά μυθιστορήματα.

Αλλη προθήκη περιλαμβάνει εκδόσεις σχετικά με την Κομμουνιστική Διεθνή και το Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα, όπως Αποφάσεις, Συνέδρια, που δείχνουν κάθε φορά και τον προσανατολισμό που είχε το διεθνές κίνημα.

Μια προθήκη είναι αφιερωμένη στις εκδόσεις των ΕΑΜ, ΕΛΑΣ, ΔΣΕ και μια άλλη στις εκδόσεις για τις φυλακές, τις εξορίες και τις διώξεις από το αστικό κράτος, π.χ. η εφημερίδα «Γιούρα», το χειρόγραφο «468 πολιτικοί κρατούμενοι Αίγινας», όπως επίσης μεταφρασμένο και στα γαλλικά!

Αλλη προθήκη περιέχει εκδόσεις στην πολιτική προσφυγιά από τα δύο εκδοτικά, «Νέα Ελλάδα» και «Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις». Σε αυτήν περιλαμβάνονται πολλά λογοτεχνικά βιβλία, Αναγνωστικό για τα παιδιά και παραμύθια.

Εκδόσεις με έργα των Μαρξ, Ενγκελς, Λένιν περιλαμβάνει μια άλλη προθήκη. Εκεί διαβάζουμε ότι η 2η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, το 1951, αποφάσισε να εκδοθεί το σύνολο των έργων των κλασικών (Απαντα Λένιν, Μαρξ, Διαλεχτά Εργα), καθώς μέχρι τότε εκδίδονταν μόνο ξεχωριστά βιβλία και μπροσούρες συγκεκριμένου θέματος.

Η τελευταία προθήκη περιλαμβάνει κομματικές Αποφάσεις, μελέτες για την Ιστορία, την οικονομία και την πολιτική. Εκεί βρίσκουμε το βιβλίο του Νίκου Ζαχαριάδη, «10 χρόνια πάλης» και την έκδοση της ΚΝΕ το Νοέμβρη του '72, «ΟΚΝΕ, Λενινιστικό Μαχητικό Σχολείο των Νέων».