Είναι πολύ σημαντικό θέμα, ιδιαίτερα για τους ΚΝίτες τους νεοεισερχόμενους στην ΚΝΕ, η γνωριμία και επαφή τους με τις αγωνιστικές παραδόσεις και την ιστορία του ΚΚΕ. Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι αυτό το ιστορικό πνεύμα θα εμπνεύσει τους νέους της ΚΝΕ, θα τους δώσει τρόπο ζωής και ελπίδας, καθώς και εμπειρίες για τη λύση προβλημάτων του αγώνα, όχι μόνο των μεγάλων, μα και των καθημερινών.

Αρχίζοντας από την ίδρυση του ΚΚΕ πρέπει να μάθουν την αλήθεια - που δεν διδάσκεται στα σχολεία - για την Εθνική Αντίσταση και για τον Εμφύλιο, τους αγώνες του παράνομου ΚΚΕ μέσα από τις γραμμές της ΕΔΑ, και την αντιδικτατορική πάλη, τα βασανιστήρια στα Μακρονήσια, στα μπουντρούμια του ΕΑΤ - ΕΣΑ, της Μπουμπουλίνας και τους άλλους τόπους βασανισμών και εξορίας των κομμουνιστών. Μεγάλη σημασία αποχτάει η διδαχή αυτών των ιστορικών περιόδων και των αγώνων και θυσιών του ΚΚΕ, ιδιαίτερα σήμερα, που επιχειρείται γενικά η παραχάραξη της ιστορίας. Η προσέγγιση και μελέτη της ιστορίας του ΚΚΕ από τους νέους της ΚΝΕ δεν πρέπει να γίνεται μόνο επετειακά, αλλά να είναι ζωντανή και - γιατί όχι- να δίνει περιγραφές και συγκίνηση για τις ηρωικές μορφές του Κόμματος, από τις κορυφαίες στιγμές τους, και από την καθημερινή τους δράση και ζωή.

Είναι γεγονός ότι η νεολαία γενικά σήμερα δεν είναι εμφανώς πολιτικοποιημένη, ούτε τα οράματα και ινδάλματά της είναι αγωνιστικά προσανατολισμένα, όπως π.χ. συνέβαινε με τη νεολαία της μεταπολιτευτικής περιόδου. Στον προσανατολισμό αυτό τότε καθοριστικό ρόλο έπαιζε η ύπαρξη και οι κατακτήσεις της Σοβιετικής Ενωσης και του σοσιαλιστικού κόσμου. Σήμερα, που η ήττα από την αντεπανάσταση είναι σχετικά πρόσφατη, υπάρχουν ερωτήματα, που ακόμα δεν έχουν απαντηθεί. Κι αυτό έχει ασφαλώς επίδραση και στη νέα γενιά, ίσως και την πιο σημαντική. Ωστόσο, η νεολαία είναι ανάγκη να εμβαθύνει και στο γεγονός ότι το κίνημα διδάσκεται από τα λάθη του και ότι στα λάθη δε μένει κανείς για πάντα, παρά όσο χρειάζεται για να τα αναλύσει - με τη μέθοδο του μαρξισμού - λενινισμού - και να βγάλει πολύτιμα συμπεράσματα και διδάγματα, κρατώντας ταυτόχρονα όλο τον πλούτο των λαών που πάλεψαν για το σοσιαλισμό. Και να βαδίζει με βεβαιότητα και πεποίθηση ότι ο καπιταλισμός είναι ένα σύστημα που θα ανατραπεί και θα ξεπεραστεί νομοτελειακά, όπως ακριβώς συνέβη και με άλλα ιστορικά ξεπερασμένα συστήματα.

Η ιστορία του Κόμματός μας, καθώς και η σημερινή συνέχιση της πάλης των κομματικών και ΚΝίτικων μελών μέσα από δύσκολες παγκόσμια συνθήκες αγριότατης ιμπεριαλιστικής επίθεσης, είναι γεμάτη αισιοδοξία. Η μελέτη της ιστορίας αυτής θα αποκαλύψει με ποιους τρόπους οι κομμουνιστές αποτελούν τη «νιότη του κόσμου», αφού είναι ακούραστοι στον καθημερινό αγώνα, και - το κυριότερο - πως οι αγώνες τους έχουν πάντα αποτελέσματα, ακόμα κι αν αυτά δεν είναι, μερικές φορές, άμεσα ορατά.

Στο σημείο αυτό έχει σημασία να τονιστεί και πάλι η ανάπτυξη της αγωνιστικής διάθεσης και της συλλογικής διεκδίκησης για τα καθημερινά ζητήματα, σαν στάση ζωής των νέων ανθρώπων, απέναντι στο πνεύμα της ατομικότητας που καλλιεργείται στις σημερινές δύσκολες συνθήκες, με την ανασφάλεια και τις ασφυκτικές πιέσεις για προσωπική τακτοποίηση μέσα από παράπλευρες οδούς. Οι «θέσεις» αναφέρουν ότι μόνο 10% της νεολαίας δραστηριοποιείται μέσα από τα συνδικάτα. Η συνειδητή ένταξη στον οργανωμένο συνδικαλιστικό αγώνα, δεν είναι σήμερα για τους νέους εύκολη υπόθεση, καθώς η τρομοκρατία και ο κίνδυνος της απόλυσης είναι μεγάλος, τουλάχιστον για τον ιδιωτικό τομέα. Είναι βέβαιο ότι η αναζήτηση αναλογιών από την εμπειρία του συνδικαλιστικού κινήματος και της δουλιάς του ΚΚΕ θα βοηθήσει σ' αυτό τον τομέα δράσης.

Ενας άλλος σημαντικός τομέας, που συγκεντρώνει σταθερή και συνειδητή προσπάθεια για αντίσταση είναι ο τομέας της ψυχαγωγίας και του πολιτισμού. Δε θα αναφερθούμε αναλυτικά στο πώς και γιατί η νεολαία γίνεται ο στόχος στον οποίο απευθύνονται τα προϊόντα της υποκουλτούρας, τόσο της μουσικής παραγωγής όσο και της τηλεοπτικής, αλλά και της υπόλοιπης. Στις σημερινές συνθήκες της «αγοράς», είναι σχεδόν αδύνατο να διαμορφωθεί αισθητική άποψη και καλλιέργεια στη νεολαία. Ετσι, δεν υπάρχει τίποτε γύρω που να τη βοηθήσει να επιλέξει την ψυχαγωγία της - κατά τον σχεδόν ανύπαρκτο ελεύθερο χρόνο της και με το ελάχιστο χαρτζιλίκι της - κατά τρόπον εποικοδομητικό και όχι σύμφωνα με την άποψη «σημασία έχει να περνάς καλά» ή «να σκοτώνεις την ώρα σου».

Από την άλλη μεριά, είναι βέβαιο ότι η νεολαία είναι ο πιο ευαίσθητος δέκτης της τέχνης και του πολιτισμού. Συγκινείται π.χ. από τους στίχους που μιλούν για επανάσταση, από τη μουσική της λατινικής Αμερικής, από τα αντάρτικα τραγούδια, από το λαϊκό και έντεχνο τραγούδι μας. Γιατί πρέπει σώνει και καλά - όπως το θέλουν μερικοί - να τρέφεται με μουσική ξένη - όχι ως προς τη γλώσσα, αλλά ως προς τα μουσικά ήθη μας - και στίχους ύποπτου ιδεολογικού περιεχομένου; Γιατί θα πρέπει να συνηθίζει - με τη γνωστή πλύση εγκεφάλου - στα γκρίγκλις τραγουδάκια - σουξέ του τύπου «Number one»;

Βέβαια, είναι γνωστό, ότι οι τάσεις στον πολιτισμό και την ψυχαγωγία διαμορφώνονται κύρια από την άρχουσα τάξη. Ωστόσο η ΚΝΕ πρέπει να ορθώσει - όπως και πολύ καλά το κάνει - την αντίσταση για τον ελεύθερο χρόνο με διάφορους τρόπους που ασφαλώς οι νεολαίοι τους ξέρουν καλύτερα. Στη διαμόρφωση της αισθητικής, πολιτιστικής άποψης της νεολαίας πρέπει να έχει θέση, ό,τι πραγματικά αξίζει, από το κλασικό ρεπερτόριο της λογοτεχνικής, μουσικής, θεατρικής, ποιητικής, ζωγραφικής και οποιασδήποτε άλλης μορφής δημιουργίας έχει πετύχει ο άνθρωπος. Τίποτε πολύτιμο πολιτιστικά δεν πρέπει να μένει αναξιοποίητο στην πάλη για την ανάπτυξη αυτής της αντίστασης, από τον Κωστή Παλαμά, ως τον Λούις Αρμστρονγκ.

Ενας άλλος τρόπος με τον οποίο γίνεται στις μέρες μας προσπάθεια να επηρεαστεί η νεολαία και μάλιστα προς κατεύθυνση πρακτικά ιδεολογικής καθυστέρησης είναι το θρησκευτικό συναίσθημα. Ασφαλώς οι θρησκευτικές πεποιθήσεις ενός εκάστου είναι δικαίωμα και μάλιστα σεβαστό. Και ασφαλώς είναι ελεύθερες, με την προϋπόθεση να μην υπάρχει το στοιχείο του επίσημου καταναγκασμού και να υπάρχει ελευθερία γενικά στη διάδοση όλων των ιδεών.

Μια τάση, λοιπόν, που τείνει να καλλιεργηθεί σε μια μερίδα της νεολαίας, είναι αυτή της καταφυγής στο θρησκευτικό συναίσθημα σαν μια «ειρηνική» λύση, ένα φαινομενικά ασφαλές λιμανάκι αγάπης, που πολλοί με όλη την ψυχή τους και ειλικρινά το πιστεύουν. Ο νέος που ακολουθεί αυτή την επιλογή και μάλιστα τις περισσότερες φορές με τις ευλογίες μιας οικογένειας όχι φανατικά θρησκευόμενης - και περισσότερο με τη σκέψη «καλύτερα στη θρησκεία παρά στα ναρκωτικά» - δέχεται ουσιαστικά τις συνέπειες της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης με τρόπο μάλλον παθητικό. Μπερδεύεται στην ερμηνεία των κοινωνικών και φιλοσοφικών φαινομένων με βάση μεταφυσικές και μυθολογικές λογικές, μακριά από τις εξελίξεις της σύγχρονης επιστήμης και τεχνολογίας. Οι απόψεις που υιοθετεί δεν έχουν καμία σχέση με τη μαρξιστική σκέψη και εξήγηση, πως σε τούτο τον πλανήτη η εργασία παράγει τον πλούτο, που τον νέμονται οι λίγοι, ενώ οι πολλοί, πολύ καλά γνωρίζει η νεολαία τι «νέμονται»: την ανεργία, τη φτώχεια, την ανασφάλεια, την αμάθεια, το περιθώριο.

Είναι βέβαια γνωστό ότι σε περιόδους κρίσης η θρησκεία αποτελεί καταφύγιο των μαζών, και ευκαιρία για δράση πολλών επιτηδείων. Αλλά γι' αυτά έχουν μιλήσει αναλυτικά οι θεωρητικοί του μαρξισμού - λενινισμού.

Αγγελική Σωτήρη

ΚΟΒ Νοσοκομείου Νοσημάτων Θώρακος Αθηνών «Η Σωτηρία» - ΕΚΑΒ

Είναι πολύ σημαντικό για τη νεολαία σήμερα να της δοθεί η αίσθηση ότι πράγματι κατανοούμε τα προβλήματα που την αφορούν και την αγγίζουν, ότι μιλάμε τη γλώσσα της. Δεν είναι μόνο θέμα τρόπου διατύπωσης των κειμένων ή των ομιλιών μας, αλλά και τι ακριβώς προωθούμε ως προβληματική στον κάθε χώρο την κάθε περίοδο. Αυτό, βέβαια, δεν μπορεί παρά να είναι μέσα στο γενικότερο πλαίσιο της πολιτικής του ΚΚΕ. Πρέπει όμως να εξειδικεύεται πραγματικά στο συγκεκριμένο χώρο της νεολαίας.

Απαραίτητη προϋπόθεση, κατά τη γνώμη μου, είναι η βελτίωση της πολιτικο - ιδεολογικής κατάρτισης των μελών και των στελεχών της ΚΝΕ. Μέσα στη δίνη της καθημερινής δουλιάς η λειτουργία αυτή θεωρώ ότι υποτιμάται ενώ, κυρίως για τη νεολαία (την ΚΝΕ), είναι πολύ σημαντικό στοιχείο. Πιο συγκεκριμένα, πιστεύω ότι πρέπει να γίνεται τακτικά πολιτική συζήτηση πάνω στην επικαιρότητα και να συνδυάζεται αυτό με την κατάστρωση της καθημερινής δράσης. Να μην καταλήγουμε σε «πρακτικίστικο» στιλ δουλιάς, το οποίο ιδιαίτερα για τη νεολαία δημιουργεί αίσθημα ρουτίνας, αγγαρείας και τάσεις απομάκρυνσης από τις διαδικασίες. Επίσης, θετική επίδραση θα έχει η διεξαγωγή σειράς ιδεολογικο - πολιτικών μαθημάτων - συζητήσεων, όπου θα δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην ενεργή συμμετοχή των μελών. Να επιδιώκεται να γίνονται ερωτήσεις, να θέτουν τόσο τις όποιες απορίες ή διαφορετικές αντιλήψεις που έχουν όσο και προβλήματα που παρουσιάζονται κατά τη δραστηριότητά τους προς τα έξω (σε συζητήσεις με άλλους νέους).

Οι περισσότεροι νέοι σήμερα βρίσκονται σε αδιέξοδο ιδεολογίας και προοπτικής, τόσο σε προσωπικό επίπεδο όσο και σε κοινωνικό. Πρέπει λοιπόν να τους μιλάμε όχι μόνο για τα καθημερινά προβλήματα και τις επαγγελματικές τους προοπτικές (και βέβαια είναι πολύ σημαντικά και απαραίτητα αυτά!), αλλά και για τη γενικότερη παγκόσμια κατάσταση, την εξέλιξη της ιστορίας, την ιδεολογική προβληματική (ιστορικός -διαλεκτικός υλισμός, σε κατάλληλα προσαρμοσμένη διατύπωση), επιμέρους ζητήματα θεωρητικά, ανάλογα με το χώρο. Και ας μας φαίνεται συχνά αυτή η συζήτηση ότι δεν «περνάει», δεν έχει αποτέλεσμα. Αμεσα ίσως αυτό να ισχύει, σε ευρύτερη όμως προοπτική δίνει βάση για ουσιαστική ιδεολογική και πολιτική παρέμβαση. Αυτό ισχύει ειδικότερα για τους μαθητές και τους φοιτητές, αλλά και κάθε νέο. Είναι βέβαια και μια πρόκληση πρώτα - πρώτα για τα μέλη της ΚΝΕ, και άρα πριν από αυτά για τα μέλη του ΚΚΕ: τα υποχρεώνει να μελετούν και να σκέφτονται τη θεωρία και την επιχειρηματολογία του Κόμματος, ώστε να είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν όλες τις καταστάσεις, από την πλήρη αδιαφορία και αποχαύνωση μέχρι την πιο εκλεπτυσμένη έκφραση της κυρίαρχης ιδεολογίας. Είναι όμως κατά τη γνώμη μου απαραίτητη συνθήκη για τη βελτίωση της ουσιαστικής (και όχι ευκαιριακής και καμπανιακού τύπου) δουλιάς προς τη νεολαία.

Το ζήτημα αυτό συνδέεται με το γενικότερο θέμα των σκόρπιων γνώσεων που παρέχονται στις διάφορες βαθμίδες του εκπαιδευτικού συστήματος, όπου οι διδασκόμενοι (επομένως και οι ΚΝίτες) δε μαθαίνουν να συνδέουν τα διάφορα στοιχεία της γνώσης που παρέχονται σε ένα ενιαίο και συνεκτικό σύνολο, να τα αναλύουν και εξάγουν συμπεράσματα (συστηματική αποστήθιση, επιδιωκόμενη άκριτη αποδοχή του όποιου περιεχομένου σπουδών). Δεν μπορούν έτσι αντικειμενικά να φτάσουν σε μια σφαιρική κατανόηση της πραγματικότητας, και μάλιστα στην ιστορική - εξελικτική της διάσταση. Οι λόγοι για τους οποίους συμβαίνει αυτό είναι προφανείς από την πλευρά της κυρίαρχης ιδεολογίας και της αστικής εξουσίας, και έχουν επανειλημμένα αναφερθεί από άλλους. Είναι βέβαια αρκετά δύσκολη αυτή η δραστηριότητα, αν αναλογιστούμε την πίεση της καθημερινότητας, τις απαιτήσεις της δράσης των οργανώσεων και τις αντικειμενικές και υποκειμενικές αδυναμίες όλων μας. Νομίζω όμως ότι έχει καθοριστική σημασία να αντιμετωπίσουμε -στο μέτρο των δυνατοτήτων - το λειτουργικό αυτό έλλειμμα στη διαμόρφωση της ικανότητας των νέων ανθρώπων να αφομοιώνουν και να κατανοούν την όποια γνώση τους προσφέρεται, και την παρεπόμενη έλλειψη συγκροτημένης σκέψης και κριτικής ικανότητας.

Κλείνοντας τη σύντομη αυτή συνεισφορά μου στο διάλογο, θα ήθελα να υπογραμμίσω την ιδιαίτερη σημασία και προσοχή που θεωρώ ότι πρέπει να δίνουμε στα μέσα πολιτικής προπαγάνδισης των θέσεών μας στη νεολαία. Να προσπαθούμε έξυπνα, με χιούμορ και εφευρετικότητα στις εκφράσεις και τη γλώσσα, αλλά και τα μέσα που επιλέγουμε, να κεντρίζουμε το ενδιαφέρον των νέων. Οχι μακροσκελή και εξεζητημένα κείμενα με «αυστηρά πολιτικό» περιεχόμενο, χρήση αφισών με απλά σχήματα ή σκιτσάκια, συνθήματα στη «γλώσσα των νέων», αλλά όλα αυτά καλά μελετημένα, ώστε να έχουν πολιτικο-ιδεολογικό ζουμί, αναφορές σε γεγονότα που προκαλούν το ενδιαφέρον πλατιών μαζών νεολαίας δείχνοντας τι κρύβεται από κάτω. Ο «Οδηγητής» μπορεί να παίξει εν μέρει έναν τέτοιο ρόλο. Χωρίς να λέω ότι το περιεχόμενό του δεν έχει ενδιαφέρον, πιστεύω ότι μπορεί και πρέπει να γίνει ένα πολιτικό έντυπο πιο προσιτό σε πλατύτερες μάζες νέων, τόσο σε επίπεδο εμφάνισης και αισθητικής όσο και επί της ουσίας. Να γίνει ακόμα περισσότερο ένα ελκυστικό νεολαΐστικο έντυπο (μπορούμε γι' αυτό να ζητήσουμε την παρέμβαση των ίδιων των νέων, αρχίζοντας από τα ίδια τα μέλη της ΚΝΕ) και να γίνεται συστηματική διακίνησή του από τα μέλη της ΚΝΕ στο πλαίσιο της πολιτικής τους δράσης, παράλληλα με τη διάθεσή του ως ένθετο στο «Ριζοσπάστη».

Περικλής Παπαβασιλείου

Αναπληρωτής καθηγητής - Τμήμα Ξένων Γλωσσών, Μετάφρασης και Διερμηνείας στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο - ΚΟΒ Παιδείας Κέρκυρας