Ενας τεράστιος πλούτος γνώσης, συσσωρευμένης πείρας από τη δουλειά και τη δράση στους χώρους Ψυχικής Υγείας, μεταφέρθηκε από πανεπιστημιακούς, μάχιμους υγειονομικούς, επιστήμονες, συνδικαλιστές στην ημερίδα του Τμήματος Υγείας - Πρόνοιας της ΚΕ του ΚΚΕ για την ψυχική υγεία το Σάββατο 21 Γενάρη. Τίτλος της ημερίδας ήταν «Ζητήματα ψυχικής υγείας: Σύγχρονες προσεγγίσεις - απαντήσεις στα αδιέξοδα που δημιουργεί ένα σύστημα που σαπίζει» και το «παρών» σε αυτή έδωσαν δεκάδες εργαζόμενοι στον κρίσιμο αυτό χώρο, ερευνητές, φοιτητές κ.ά.

Ο «Ριζοσπάστης» παρουσιάζει σήμερα μικρά αποσπάσματα από τις παρεμβάσεις που πλαισίωσαν τις πρώτες τέσσερις από τις επτά συνολικά θεματικές ενότητες της ημερίδας, και θα δώσει συνέχεια σε επόμενα φύλλα του. Υπενθυμίζεται ότι όλο το υλικό της ημερίδας θα εκδοθεί σε ειδική έκδοση της «Σύγχρονης Εποχής», καθώς και ότι στον «Ριζοσπάστη του Σαββατοκύριακου» θα δημοσιευτεί η εισηγητική ομιλία από την Αφροδίτη Ρέτζιου, ψυχίατρο, επιμελήτρια Α' ΕΣΥ στο Γενικό Νοσοκομείο «Θριάσιο» και μέλος του Τμήματος Υγείας - Πρόνοιας της ΚΕ του ΚΚΕ.

Βασίλης Κούδας, ψυχίατρος, διευθυντής ΕΣΥ στο ΠαΓΝΗ, MSc Νευροεπιστημών, διδάκτωρ Πανεπιστημίου Κρήτης: «Η γραμμή μεταξύ "φυσιολογικού" και "μη φυσιολογικού" είναι πολύ λεπτή, ενώ η χρήση της σύγχρονης ορολογίας και των σύγχρονων διαγνωστικών εργαλείων υποδηλώνουν ξεκάθαρα όρια, τα οποία στην πραγματικότητα δεν υφίστανται (...) Θέλοντας λοιπόν να καταλήξουμε σε ένα απλό σχήμα, προσομοιάζοντας την ψυχική υγεία και την ψυχική νόσο με δύο πόλους τοποθετημένους στις άκρες ενός συνεχούς πάνω στο οποίο κινείται το άτομο προς τα εμπρός και προς τα πίσω σε όλη τη διάρκεια της ζωής του, οι κοινωνικές σχέσεις και συνθήκες που καθορίζονται από αυτό το σύστημα που σαπίζει είναι το βαρίδι που οδηγεί προς την ψυχική ασθένεια και τον ζόφο. Αν κάποιος αναρωτηθεί ποιο είναι το αντίπαλο δέος, το βαρίδι αυτό που μας "ξελασπώνει" από την γκρίζα ή και τη μαύρη απειλή της ψυχικής ασθένειας, θα ήθελα να απαντήσω με τη ρήση του μεγάλου Ιταλού ψυχιάτρου Φ. Μπαζάλια, που υποστήριζε ότι "η καλύτερη πρόληψη ενάντια στις ψυχικές παθήσεις είναι ο αγώνας ενάντια στη φτώχεια"».

Τατιάνα Λιβέρη, ειδικευόμενη Ψυχιατρικής στο ΨΝΑ Δαφνί: «Αν παρέμβουμε σε έναν θεμελιώδη παράγοντα όπως είναι η κοινωνικοοικονομική κατάσταση, αυτό θα επηρεάσει συνολικότερα το επίπεδο υγείας του πληθυσμού. Ειδικά αν σκεφτούμε ότι η κοινωνικοοικονομική κατάσταση συνδέεται με μείζονες ψυχικές διαταραχές, αλλά και με 14 μείζονες αιτίες θανάτου. Παρότι η γνώση υπάρχει και εμπλουτίζεται διαρκώς, οι προληπτικές παρεμβάσεις εξαντλούνται στη στόχευση των εγγύς παραγόντων. Η ευθύνη για την τροποποίησή τους μετακυλίεται στο ατομικό επίπεδο, ενώ όπου επιχειρείται η παρέμβαση σε απώτερους παράγοντες αυτή γίνεται αποσπασματικά και αφορά κυρίως τα πιο εξαθλιωμένα κομμάτια του πληθυσμού, με ανάμεικτα αποτελέσματα, καθώς καταπιάνονται με ορισμένες μόνο πτυχές των ταξικών ανισοτήτων. Αν ο στόχος είναι η ουσιαστική πρόληψη, τότε πρέπει να απευθυνθούμε στη ρίζα του προβλήματος, στο σύστημα που γεννά τις ταξικές αντιθέσεις».

Παναγιώτης Ρεντζελάς, επίκουρος καθηγητής Κοινωνικής Ψυχολογίας στο University College London: «Η μελέτη των παραγόντων που επιδρούν στην ψυχική υγεία και στην εμφάνιση ψυχικής διαταραχής ταλαντεύεται μεταξύ ενός διπόλου που ξεκινάει από τον θετικισμό και τον βιολογικό ντετερμινισμό ή βιολογισμό, που θεωρούν ότι η ψυχική υγεία, όπως και η ανθρώπινη ψυχολογία, γίνονται κατανοητές ως βιολογικά φαινόμενα μόνο, μέχρι έναν χυδαίο μεταμοντερνισμό, που σε ακραία μορφή αρνείται την ύπαρξη των ψυχικών διαταραχών και υποστηρίζει πως είναι κοινωνικά κατασκευάσματα. Οι ψυχικές διαταραχές δεν είναι κοινωνικά κατασκευάσματα, ούτε βιολογικά καθορισμένα νοσήματα, αλλά διαταραχές στις οποίες το κοινωνικό, ιστορικό και πολιτισμικό περιβάλλον έχει μεγάλη σημασία για την εκδήλωσή τους».

Βασίλης Παυλόπουλος, καθηγητής Διαπολιτισμικής Κοινωνικής Ψυχολογίας στο ΕΚΠΑ: «Η ίδια η ψυχική ασθένεια, ως απόκλιση από την "κανονικότητα" και το νοούμενο "φυσιολογικό", έχει αποτελέσει διαχρονικό στόχο του κοινωνικού στιγματισμού. Με αυτά τα δεδομένα, το στίγμα έχει αναγνωριστεί ως το πιο σημαντικό εμπόδιο στη θεραπευτική αντιμετώπιση των ψυχικών διαταραχών και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών παγκοσμίως, καθώς ο στιγματισμός πυροδοτεί έναν φαύλο κύκλο επιδείνωσης της ψυχοπαθολογίας των ατόμων, την οποία εξαρχής απαξιώνει. Οι επιπτώσεις του στίγματος της ψυχικής ασθένειας δεν θα έπρεπε ωστόσο να μας παρασύρουν σε μία ιατρικοποίηση του προβλήματος, η οποία το περιορίζει στο στενό πλαίσιο της ατομικής ψυχοπαθολογίας. Το στίγμα είναι κοινωνικά κατασκευασμένο, με την έννοια ότι ορισμένες ιδιότητες απαξιώνονται ως αποτέλεσμα συγκεκριμένων κοινωνικών διεργασιών, όπως είναι η άγνοια, η παραπληροφόρηση, οι αρνητικές στάσεις, αλλά και ο κοινωνικός έλεγχος ή η υπεράσπιση της ατομικής κοσμοθεωρίας όταν αυτή απειλείται».

Θανάσης Αλεξίου, καθηγητής Κοινωνιολογίας, Τμήμα Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου: «Οπως έχει επιβεβαιωθεί σε σημαντικές κοινωνικο-επιδημιολογικές έρευνες, η εργασιακή επισφάλεια, η ανεργία και η υποπληρωμένη εργασία, που επιτείνεται από την έλλειψη ασφαλιστικών πόρων, διευρύνουν τις κοινωνικές ανισότητες, καθιστώντας κυρίαρχο το αίσθημα της αδικίας και της κοινωνικής ανημποριάς, γεγονός που επιδρά διαβρωτικά στην ψυχική υγεία. Μπροστά σε αυτές τις ανατροπές, οι άνθρωποι αδυνατούν να ελέγξουν τη ζωή τους. Εντούτοις, όπως φαίνεται στην έρευνά μας, οι ανειδίκευτοι και οι άνεργοι έχουν την πλέον κακή ψυχική υγεία. Το εύρημα αυτό μας υποχρεώνει να εκτιμήσουμε εκ νέου τη σημασία της εργασίας, τόσο ως απασχόλησης που διασφαλίζει τους οικονομικούς - υλικούς πόρους για την επιβίωση (ποσοτικά), αποκαθιστώντας τους ανθρώπους ως παραγωγούς, όσο και ως δημιουργικής δραστηριότητας που παράγει υποκειμενικότητα και κοινωνία (ποιοτικά), εξανθρωπίζοντας τον άνθρωπο (Κ. Μαρξ)».

Γιώργος Πρέντζας, νοσηλευτής στην Ψυχιατρική Κλινική του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Ιωαννίνων, MSc στην Ψυχική Υγεία, υποψήφιος διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων: «Στα μέσα του 2020 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε να επενδυθούν 9,4 δισ. ευρώ μέσω του προγράμματος "Η ΕΕ για την υγεία", για την ενίσχυση των συστημάτων Υγείας το διάστημα 2021 - 2027. Ο προγραμματισμός για τη χώρα μας κατατέθηκε με το νέο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ψυχική Υγεία της επόμενης δεκαετίας, που παρουσιάστηκε στις 22/12/2022. Το μεγάλο τμήμα της χρηματοδότησης απευθύνεται σε ΜΚΟ Ψυχικής Υγείας, ΝΠΙΔ και φυσικά πρόσωπα. Είναι ενδεικτικό ότι στην πρόσκληση του υπουργείου για πρώτη φορά εισάγεται το στοιχείο της μη χρηματοδότησης στέγης για τις μονάδες που θα ιδρυθούν. Αντιθέτως, προβλέπεται η σύμπραξη των φορέων αυτών με ΝΠΔΔ, φυσικά πρόσωπα, φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και την Εκκλησία».

Τριαντάφυλλος Τριανταφυλλίδης, ψυχίατρος, επιμελητής Β' ΕΣΥ στο Γενικό Νοσοκομείο Κοζάνης, MSc στη Διαχείριση Γήρανσης και Χρόνιων Νοσημάτων, επιστημονικά υπεύθυνος του ξενώνα βραχείας παραμονής «Νεφέλη»: «Ο κλάδος παρουσιάζει ολιγοπωλιακά χαρακτηριστικά, καθώς οι 3 μεγαλύτερες κλινικές συγκεντρώνουν περίπου το 1/3 του συνολικού τζίρου και οι 6 μεγαλύτερες καταλαμβάνουν πάνω από το 50% της αγοράς. Την περίοδο 2009 - 2018 ο ιδιωτικός ψυχιατρικός τομέας ενισχύθηκε κατά πολύ σε κλίνες έναντι του Δημοσίου. Παρατηρείται μία αύξηση των κλινών του ιδιωτικού τομέα ως ποσοστό επί του συνόλου, από 27,3% το 2007 σε 33,1% το 2015. Η συρρίκνωση του δημόσιου συστήματος Υγείας πηγαίνει ταυτόχρονα με τη διόγκωση και κυριαρχία του ιδιωτικού - επιχειρηματικού τομέα Υγείας».

Σωτήρης Καρβουντζής, ψυχολόγος σε Κέντρο Ημέρας - ΑΜΚΕ, MSc Κλινικής Ψυχολογίας: «Με τον μανδύα της αποασυλοποίησης (η οποία ήταν σαφέστατα αναγκαία για τους ασθενείς), το ζήτημα ήταν να μειωθεί το μεγάλο οικονομικό κόστος για τον κρατικό προϋπολογισμό. Τα άσυλα έκλεισαν, αλλά οι ασθενείς μεταφέρθηκαν χωρίς προετοιμασία και χωρίς προϋποθέσεις σε ξενώνες, προστατευόμενα διαμερίσματα ή ακόμα και στις οικογένειές τους, με ανεπαρκή στήριξη. Οι υπηρεσίες οι οποίες προσφέρθηκαν και συνεχίζουν μέχρι και σήμερα να προσφέρονται είναι ξεκάθαρα ανεπαρκείς και ουσιαστικά καλύπτουν το μίνιμουμ των αναγκών των ασθενών. Εχουν στόχο τη διαχείριση του προβλήματος και όχι την προσπάθεια για ολόπλευρη στήριξη των πασχόντων από ψυχική νόσο. Είναι σαφές ότι όταν οι προσφερόμενες υπηρεσίες σχεδιάζονται με βασικό κριτήριο το κόστος, δεν έχουν ευεργετικά αποτελέσματα στους ασθενείς. Δυσμενείς είναι οι συνθήκες και για τους εργαζόμενους».

Σταύρος Καλαρίτης, πρόεδρος του Συλλόγου Εργαζομένων στο ΨΝΑ Δαφνί: «Τα επίσημα στοιχεία του ΤΕΠ στο ΨΝΑ Δαφνί από τον Ιανουάριο έως τον Οκτώβριο του 2022: Οι εξετασθέντες ήταν 3.851 (αύξηση 18% σε σχέση με το 2021), οι εισαγωγές 2.284 (αύξηση 16% σε σχέση με το 2021), οι είσοδοι ασθενών 1.345 (αύξηση 19% σε σχέση με το 2021), οι επανείσοδοι ασθενών 939 (αύξηση 12% σε σχέση με το 2021). Τα στοιχεία αυτά δεν περιλαμβάνουν την κίνηση ασθενών στην κοινότητα. Οι εξετασθέντες στην κοινότητα έχουν ξεπεράσει τους 78.000. Οι ακούσιες εισαγωγές σημειώνουν αύξηση της τάξης του 22%, ενώ οι εκούσιες της τάξης του 4%. (...) Οι στατιστικές μελέτες επιβεβαιώνουν, λέγοντας ότι περίπου το 20% του πληθυσμού θα αντιμετωπίσει πρόβλημα (μικρότερο ή σοβαρότερο) στην ψυχική του υγεία στο άμεσο μέλλον. Το 2009 το μητρώο των εργαζομένων ήταν 1.770. Σήμερα, υπολογίζοντας και τους εργαζόμενους με ελαστικές σχέσεις εργασίας, είναι 1.440 (...) Σε όλους τους χώρους του Νοσοκομείου το προσωπικό είναι μειωμένο από 40% έως 50%».

Τάσος Τραβασάρος, ψυχολόγος, ψυχοθεραπευτής, υποψήφιος διδάκτωρ ΕΚΠΑ: «Και μόνο ο βαθμός της ψυχικής οδύνης που υπάρχει σήμερα στις ισχυρότερες καπιταλιστικές χώρες του κόσμου και στην Ελλάδα αρκεί για να καταδείξει ότι η αστική κοινωνία του 21ου αιώνα όχι μόνο δεν είναι "μια κοινωνία ευζωίας και ψυχικής ευημερίας", όχι μόνο δεν είναι "το τέλος της Ιστορίας" όπως υποστηρίζουν οι απολογητές της, αλλά ότι αποτελεί μια κοινωνία εκμετάλλευσης και αλλοτρίωσης για τον κόσμο της μισθωτής εργασίας, που βλάπτει σοβαρά την ψυχική υγεία της εργατικής τάξης. Γι' αυτό, δεν αρκεί απλώς να εμφυσήσουμε τις κοινωνίες μας με παραπάνω "ανθρωπιά" ως αντίδοτο "της μοναξιάς και της αποξένωσης που είναι διάχυτες στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις", όπως λένε οι εκπρόσωποι του ρεύματος της ανθρωπιστικής ψυχολογίας. Γιατί για να αντιμετωπίσεις ένα πρόβλημα πρέπει να στοχεύεις την αιτία του, που στην προκειμένη περίπτωση είναι ο ίδιος ο καπιταλισμός».

Γιώργος Δούκας, επιθεωρητής Εργασιακών Σχέσεων, απόφοιτος της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης: «Η προστασία της ψυχικής υγείας των εργαζομένων δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση προτεραιότητα της κρατικής πολιτικής. Μια επισκόπηση του Εθνικού Καταλόγου Επαγγελματικών Ασθενειών είναι αρκετή για να διαπιστώσει κάποιος ότι στις επαγγελματικές ασθένειες που αναγνωρίζονται από το κράτος δεν συμπεριλαμβάνεται ούτε μία ψυχική νόσος. Μάλιστα, ο κατάλογος αυτός αποτελεί ενσωμάτωση στο εθνικό Δίκαιο σύστασης της Επιτροπής της ΕΕ που αφορούσε τον ευρωπαϊκό κατάλογο των επαγγελματικών ασθενειών».

Κωνσταντίνα Τσότρα, ψυχολόγος στο ΨΝΑ Δρομοκαΐτειο: «Οσο κι αν οι διάφορες μορφές "ευέλικτης" απασχόλησης, μεταξύ των οποίων και η τηλεργασία, παρουσιάζονται ως "η μεγάλη ευκαιρία" για τις εργαζόμενες, στην πραγματικότητα του καπιταλιστικού δρόμου ανάπτυξης σημαίνουν χειροτέρευση των όρων εργασίας, μισή ζωή, με επιπτώσεις σε όλες τις πλευρές της ζωής, επιβαρύνοντας τελικά και την ψυχική υγεία τους (...) Η εργασία από το σπίτι κατά τη διάρκεια του lockdown φαίνεται ότι ήταν πολύ δύσκολη, ειδικά για μητέρες με παιδιά κάτω των 15 ετών. Σύμφωνα με στοιχεία, οι μητέρες ήταν πιο πιθανό να βιώνουν άγχος, να εργάζονται υπερωρίες, τα Σαββατοκύριακα και με θολά όρια μεταξύ χρόνου εργασίας και φροντίδας της οικογένειας».

Αναστασία Ζήση, καθηγήτρια Ψυχολογίας, Τμήμα Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου: «Η πανδημία της νόσου COVID-19 έπαιξε τον ρόλο του επιταχυντή στις κοινωνικές ανισότητες και αυτό σημασιοδοτήθηκε μέσω του επινοημένου όρου "συνδημία", για να περιγράψει τη δυναμική αλληλεπίδραση και την αμοιβαία ενισχυτική σύνδεση μεταξύ των ασθενειών, των επιδημιών και των κοινωνικών - οικονομικών δυνάμεων μεγάλης κλίμακας που τις προκαλούν (Singer, 2009) (...) Η άνιση έκθεση και κατανομή των κοινωνικών προσδιοριστών υγείας (εργασιακές συνθήκες, πρόσβαση σε υπηρεσίες και αγαθά, στέγαση και δίκτυα στήριξης) προκαλεί τις ταξικές ανισότητες στην επικράτηση των χρόνιων μη μεταδοτικών νόσων, που με τη σειρά τους αυξάνουν την ανισότητα μόλυνσης στη νόσο COVID-19 και τις επιπλοκές της. Ενας από τους κρίσιμους προσδιοριστές της υγείας είναι οι εργασιακές συνθήκες και οι σχέσεις εργασίας».

Γιώργος Σαμπροβαλάκης, κοινωνικός λειτουργός, MSc στις Επιστήμες Αγωγής, εργαζόμενος σε πρόγραμμα ένταξης προσφύγων: «Οι διακηρύξεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη στήριξη για την ευημερία των προσφύγων αποτελούν αφηγήσεις μονάχα των κρατών - θυτών προς τους λαούς - θύματα, μήπως τυχόν χρειαστεί προς όφελος των θυτών να αναπαραχθεί η εργατική δύναμη μέρους αυτών των θυμάτων. Χαρακτηριστικά έχουμε δει την κάνουλα προσφυγικών ροών προς την ΕΕ να ανοιγοκλείνει ανάλογα με τις επιταγές της αστικής τάξης κάθε χώρας για φτηνό εργατικό δυναμικό προς άμεση εκμετάλλευση και κέρδος (...) Οι άνθρωποι που αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τη χώρα τους βιώνουν φυσικές και συμβολικές απώλειες, που αποτελούν σημαντικά γεγονότα αλλαγής της ζωής τους και συχνά θρηνούν για αυτά».

Γιάννης - Μάριος Ρόκας, ειδικευόμενος Παιδοψυχιατρικής στο Νοσοκομείο «Π. & Αγλαΐα Κυριακού»: «Με βάση το βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο, η βιολογική πλευρά περικλείει νευροψυχιατρικά, γενετικά και ζητήματα φυσιολογίας, ιατρικές συννοσηρότητες, σωματική ανάπτυξη, ιδιοσυγκρασία κ.τ.λ., εστιάζοντας, αλλά δεν περιορίζεται στη λειτουργική δραστηριότητα του εγκεφάλου και σε ό,τι μπορεί να τον επηρεάζει άμεσα. Η ψυχολογική διάσταση περιλαμβάνει μια αξιολόγηση της συναισθηματικής ανάπτυξης, δομή προσωπικότητας, αυτοεκτίμηση, ψυχολογικές άμυνες, πρότυπα συμπεριφοράς, τρόπος σκέψης και γνωσιακές διεργασίες, αντιδράσεις σε στρεσογόνους παράγοντες, στρατηγικές επίλυσης προβλημάτων. Η κοινωνική διάσταση τοποθετεί το παιδί στο περιβάλλον του, διερευνώντας τις σχέσεις με την οικογένεια και τους φίλους, καθώς και ευρύτερες κατηγορίες, όπως σχολείο, θρησκεία, κοινωνικοοικονομική τάξη και εθνότητα. Κατά τη διάρκεια της αξιολόγησης ενός παιδιού θα αξιολογήσουμε καθέναν από τους παραπάνω παράγοντες χωριστά, όμως είναι πολύ βασικό να κατανοήσουμε παράλληλα ότι δεν χωρίζονται με απόλυτα στεγανά ο ένας από τον άλλον, αλλά αντίθετα αλληλοεπηρεάζονται. Για παράδειγμα, η ανεργία και η φτώχεια σχετίζονται με αυξημένο άγχος των γονιών, συχνούς τσακωμούς, το οποίο με τη σειρά του διαταράσσει την ικανότητά τους να ασκήσουν σωστά τον γονεϊκό τους ρόλο και διαταράσσεται η συναισθηματική ανάνπτυξη του παιδιού. Επίσης, τα τελευταία χρόνια έχει αποδειχτεί πως το περιβάλλον μπορεί και επιδρά στα γονίδιά μας επηρεάζοντας το πώς θα εκφραστούν/λειτουργούν (επιγενετική)».

Ρούλα Γεωργιάδη, ειδικευόμενη Ψυχιατρικής στο ΨΝ Θεσσαλονίκης (έστειλε γραπτή παρέμβαση που διαβάστηκε): «Πέρα από τις μείζονες εκδηλώσεις στην ψυχική σφαίρα του νέου ανθρώπου, ο αντίκτυπος της πανδημίας και των συνεπειών της εγκληματικής διαχείρισής της απ' όλα τα καπιταλιστικά κράτη επιδρά συνολικά αρνητικά στην ομαλή ψυχοκοινωνική ανάπτυξη και εξέλιξη του παιδιού. Επιδρά ανασταλτικά και εμποδίζει την ωρίμανση και εξέλιξη στην απόκτηση κοινωνικών δεξιοτήτων, τη συναισθηματική εξέλιξη και στη δυνατότητα αναγνώρισης και έκφρασης συναισθημάτων (πόσο μάλιστα με υγιή τρόπο και όχι με "αναπαραγωγή" θυμού και οργής που αντίστοιχα μπορεί να οδηγήσει σε έκφραση βίας και επιθετικότητας) (...) Σημαντική παράμετρος, λοιπόν, σε όλα αυτά είναι η ταξική διάσταση ακόμη και στις ψυχοκοινωνικές συνέπειες της πανδημίας».

Ειρήνη Γκιτάκου, ψυχολόγος, ψυχοθεραπεύτρια, MSc στην Εφαρμοσμένη Δημόσια Υγεία: «Στην Ελλάδα το φαινόμενο της παιδικής κακοποίησης είναι συχνό, ωστόσο η έλλειψη ερευνών και δεδομένων είναι αποκαλυπτική. Και ενώ τα μεγέθη και η έκταση του φαινομένου είναι σοκαριστικά, η αποποίηση της ευθύνης του κράτους στον τομέα αυτό είναι εξίσου σοκαριστική. Χαρακτηρίζεται από την παντελή έλλειψη υπηρεσιών πρόληψης, από εγκατάλειψη της θεραπείας και αποκατάστασης στα χέρια των ιδιωτών και των ΜΚΟ και από βίαιες διαδικασίες για τα θύματα που προχωρούν σε καταγγελίες».

Γεωργία Κουρή, ψυχοπαιδαγωγός, ειδικευμένη στην Ειδική Αγωγή, εκπαιδεύτρια ατόμων με νοητική αναπηρία: «Το 1959 ο Σοβιετικός ψυχολόγος Λεόντιεφ έθεσε ένα ερώτημα για τα παιδιά με προβλήματα διανοητικής ανεπάρκειας όπως τότε ονόμαζαν τη νοητική αναπηρία: "Ηταν όμως αυτά τα παιδιά πραγματικά καταδικασμένα ή η μοίρα τους καθορίστηκε από την επίδραση συνθηκών και τυχαίων καταστάσεων οι οποίες μπορούσαν ν' αλλάξουν ή που μπορούσαν να απομακρυνθούν από τον δρόμο της ανάπτυξής τους;" (...) Για να πάψει να καθορίζεται η μοίρα αυτών των παιδιών από τέτοιες συνθήκες και καταστάσεις χρειάζεται η πρώιμη παρέμβαση να είναι ευθύνη του κράτους, να την παρέχει δωρεάν μέσα από δομές και υπηρεσίες για το παιδί και την οικογένεια».

Εύη Χαβελέ, ψυχολόγος, εργαζόμενη σε Κέντρα Ειδικής Αγωγής: «Είναι ανάγκη για χιλιάδες οικογένειες να επισκεφτούν ειδικούς Ψυχικής Υγείας, να γνωματευτούν συγκεκριμένα οι δυσκολίες του παιδιού, να σχεδιαστεί το θεραπευτικό πλάνο και άμεσα να ξεκινήσει η παρέμβαση που απαιτείται. Ας δούμε, όμως, ποια πραγματικότητα περιμένει τη λαϊκή οικογένεια, αν αναζητήσει τη θεραπευτική υποστήριξη που έχει ανάγκη: Καταρχάς, χρειάζεται να απευθυνθεί στις ειδικότητες αυτές που θα μπορέσουν να κάνουν εύστοχη διάγνωση των δυσκολιών του παιδιού. Κάτι τέτοιο θα έπρεπε να διασφαλίζεται μέσα από δημόσιες και δωρεάν δομές, στελεχωμένες με το κατάλληλο διεπιστημονικό προσωπικό, όλων των ειδικοτήτων που συνεργάζονται, λειτουργούν δωρεάν στο πλαίσιο νοσοκομείων. Βέβαια, όχι απλά δεν επαρκούν, αλλά είναι πολύ πίσω από τις ανάγκες».