ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΙΑ: Παναγιώτης ΡΑΜΜΟΣ

Φωτογραφίες: Βαγγέλης ΤΟΚΑΣ

"Πολιτική αντιπαράθεση", "υποκινούμενη ομάδα", "ρεβάνς", "μεγαλοτσιφλικάδες Θεσσαλοί", "μπαταχτσήδες", "μπουζουκόβιοι", "καλοταϊσμένοι από τις επιδοτήσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης",κλπ. κλπ. Και τι δεν έχει ειπωθεί για τους αγρότες, ιδιαίτερα του θεσσαλικού κάμπου, από τους διάφορους πολιτικούς ή φερέφωνα δημοσιογράφους - υπηρέτες της ευρωενωσιακής "σύγκλισης". Μάρτης '95, Δεκέμβρης '96, Γενάρης '97 και έπεται συνέχεια. Ο μεγαλειώδης αγώνας τους έχει ξεπεράσει τα σύνορα της χώρας. Η ενότητα και η αποφασιστικότητά τους έχει θορυβήσει την άρχουσα τάξη και καλύτερη απόδειξη γι' αυτό είναι ο τρόπος αντιμετώπισής τους από την "εκσυγχρονιστική" κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ.

"Δίνουμε αγώνα επιβίωσης, παλεύουμε για να αποφύγουμε το ξεκλήρισμα", είναι το πρώτο που λένε, πριν από οτιδήποτε άλλο οι αγρότες. Αυτή η μεγάλη αλήθεια είναι που τους κινητοποιεί, αυτό είναι το σημείο - κλειδί που τους ενώνει. Δυστυχώς, αυτή είναι η πραγματικότητα. Αλλωστε, είναι ομολογημένο κατά τον πλέον επίσημο τρόπο από την κυβέρνηση, ότι ο αγροτικός πληθυσμός πρέπει να μειωθεί δραστικά. Αυτό το έχουν νιώσει ήδη στο πετσί τους οι αγρότες. Και το εντυπωσιακό είναι ότι αυτό δεν ισχύει μόνο για τους μικροκληρούχους...

Στο μπλόκο της Θεόπετρας συναντήσαμε τον Στέφο Κολοβό,έναν από τους πλέον δραστήριους, να συμμετέχει ενεργά και με πάθος στις συζητήσεις. "Ετσι συμμετέχω σε όλες τις κινητοποιήσεις. Πρέπει να αντισταθούμε στο ξεκλήρισμα. Αυτό που τους φοβίζει δεν είναι το πόσοι είμαστε, αλλά ότι είμαστε ενωμένοι", μας είπε.

Είναι δυνατόν όμως αυτός που καλλιεργεί 150 στρέμματα - όταν ο μέσος κλήρος στην περιοχή είναι 43 στρέμματα - να κινδυνεύει με αφανισμό; Ζητήσαμε να συζητήσουμε μαζί του αναλυτικά και αυτός, πρόθυμος, μας κάλεσε στο σπίτι του, να πιούμε και ένα τσίπουρο, να έχει μαζί και τα βιβλία με τους λογαριασμούς του.

Το χωριό του, ο Σωτήρας, βρίσκεται δίπλα στην πόλη των Τρικάλων και κατοικείται από 110 οικογένειες. Εχει 5.000 στρέμματα καλλιεργήσιμη έκταση. Την καλλιεργούν περίπου 100, αλλά οι πραγματικοί ενεργοί αγρότες είναι περίπου 30 και κάποιοι ακόμη αγρότες - συνταξιούχοι. Οι υπόλοιποι έχουν και τις άλλες δουλιές τους. Ο Στέφος είναι ένας από τους τρεις - τέσσερις καλύτερους του χωριού. Εχει δικά του 70 στρέμματα και ενοικιάζει και άλλα τόσα και περισσότερα, προς 15.000 το στρέμμα, άλλοι ενοικιάζουν και ακριβότερα. Διαθέτει τρακτέρ 80 ίππων με όλα τα παρελκόμενα (πλατφόρμες, δισκόσβαρνα, φρέζα, σπορέα, κλπ.) τρεις αντλητικές μηχανές, δίκτυο για πότισμα και ό,τι άλλο χρειάζεται μια σύγχρονη εντατική καλλιέργεια. "Ολα αυτά κάνουν σήμερα πάνω από 40.000.000 δραχμές", λέει.

Το τρακτέρ το αγόρασε το 1986, 2.000.000 δραχμές. "Μας λένε γιατί δεν αγοράζουμε μικρότερα, λες και εμείς θέλουμε να δίνουμε τζάμπα τα λεφτά μας στους εισαγωγείς. Μα ο τρόπος της καλλιέργειας απαιτεί μεγάλη ιπποδύναμη. Αλλο πράγμα ότι θα μπορούσε να απασχοληθεί περισσότερες ώρες. Αλλά έτσι μας έκαναν. Δουλεύουμε για να αγοράζουμε σίδερα που τα πληρώνουμε πανάκριβα. Οπως πανάκριβα αγοράζουμε τα φάρμακα και τα λιπάσματα από τις πολυεθνικές. Μας έχουν αναγκάσει να μπούμε στο λούκι τους. Ωρες ώρες σκέφτομαι μήπως αυτές οι εταιρίες που κερδοσκοπούν πάνω μας είναι οι σύγχρονοι τσιφλικάδες. Αυτοί και η ΑΤΕ που μας ρουφάει το αίμα. Εγώ πήρα πέρσι τον Απρίλη καλλιεργητικό δάνειο 1.000.000 δραχμές για να αγοράσω σπόρο και λιπάσματα. Στις 31 Δεκέμβρη που πέρασε έπρεπε να πληρώσω στην τράπεζα 1.200.000. Δεν τα είχα και οι τόκοι τρέχουν. Το φθινόπωρο αναγκάστηκα να χρεωθώ άλλες 700.000 για να σπείρω σιτάρι. Θεωρητικά το εισόδημά μου από την περσινή χρονιά ήταν 1.580.000 ακριβώς! Χωρίς να υπολογίσω τη δουλιά τη δική μου και τα έξοδα συντήρησης των μηχανημάτων. Ομως, ακόμη δεν έχω εισπράξει την αποζημίωση από τον ΕΛΓΑ για το βαμβάκι. Είμαι δηλαδή σόλο μέσα και ζούμε από τα έτοιμα, που τελειώνουν και αυτά".

Ο Στέφος είναι 42 χρόνων, παντρεμένος από το 1990 με τη 30χρονη Αφροδίτη. Εχει τρία παιδάκια, τη Σωτηρία,5 χρόνων, τη Βαϊτσα,3 χρόνων και τον Αλέξανδρο,1,5. Από μικρό παιδί στα χωράφια, γεύτηκε καλά τις δυσκολίες της αγροτικής ζωής. Ο πατέρας του, ο 71χρονος Αλέξανδρος,είχε δικά του 60 στρέμματα, δεν ήταν από τους φτωχούς του χωριού.

Ο Στέφος μεγάλωσε όπως όλα σχεδόν τα παιδιά των αγροτών. "Διάβασε να φύγεις από δω να γλιτώσεις", του έλεγε ο πατέρας του. Τέλειωσε το 6τάξιο Γυμνάσιο, αλλά δεν κατάφερε να σπουδάσει. Δεν κατάφερε επίσης να βρει μια άλλη δουλιά, "να τρυπώσει", "να πιαστεί από την κρικέλα". Ισως κάπου και να μην το πολυήθελε, όπως λέει τώρα, γιατί ήταν πολλά αυτά που τον ένωναν με τη γεωργία. "Οποιος καλλιεργεί τη γη, την πονάει, είναι δεμένος μαζί της, της μιλάει και του μιλάει. Μια ψυχή, ένα σώμα. Μεγαλώνει και αυτός μαζί με το σπαρτό, είναι σαν παιδί του", λέει και τα μάτια του φωτίζονται.

Ετσι αποφάσισε να γίνει αγρότης και από το 1984, όταν ο πατέρας του ονομάστηκε συνταξιούχος - γιατί στην πραγματικότητα εξακολουθεί να δουλεύει παρά τα 71 χρόνια του - ο Στέφος ανέλαβε την ευθύνη της καλλιέργειας ουσιαστικά και τυπικά. Τότε τα πράγματα ήταν διαφορετικά.

Πέρσι ο Στέφος καλλιέργησε 80 στρέμματα βαμβάκι, 40 στρέμματα σιτάρι και 30 στρέμματα καλαμπόκι. Αν η παραγωγή πήγαινε καλά και στις τρεις καλλιέργειες, υπολόγιζε ότι θα του έμενε καθαρό εισόδημα πάνω από 4,5 εκατομμύρια δραχμές.

"Δηλαδή, τουλάχιστον 375.000 δραχμές το μήνα, είναι ένας πολύ καλός μισθός", του λέμε.

"Μακάρι να ήταν έτσι", απαντάει. "Σε μας δυστυχώς δεν ισχύει το "βρέχει χιονίζει η καραβάνα γεμίζει". Σχεδόν ποτέ οι καλλιέργειες δεν πάνε όλες μαζί καλά. Κάποια θα σε βάλει "μέσα". Εμείς παλεύουμε και με τα στοιχεία της φύσης, τρέμουμε για τον καιρό. Και όταν η ζημιά γίνεται ταυτόχρονα σε δύο καλλιέργειες, άστα, είμαστε για κλάματα. Ομως δεν είναι αυτό το πρόβλημα. Τα τελευταία χρόνια τα έξοδα αυξάνονται κατακόρυφα και οι τιμές των προϊόντων πέφτουν. Αν συνεχίσει αυτή η κατάσταση, που δυστυχώς βλέπω να συνεχίζεται, το μέλλον είναι αβέβαιο για μας. Θα γίνουμε όλοι μας σιγά σιγά εργάτες γης στους νέους τσιφλικάδες".

Η απορία μας έρχεται αυτόματα και λίγο άκομψα τον διακόπτουμε: "Για σιγά ρε Στέφο. Εσύ είσαι ένας από τους μεγαλύτερους αγρότες του χωριού. Λογικά, αν έχουμε τέτοια εξέλιξη, εσύ πρέπει να πάρεις τα χωράφια των άλλων, των μικρότερων".

Χαμογελάει συγκαταβατικά για την ένστασή μας και απαντά: "Ναι, αλλά αυτό ισχύει μόνο για τους μεγαλοκτηματίες, για τους μεγάλους αγρότες. Στο χωριό μας δεν υπάρχει τέτοιος. Σε μας θα έρθουν αυτοί που θα μπουν από το "παράθυρο" στο Μητρώο Αγροτών και θα έχουν τα κεφάλαια για να αγοράσουν τα χωράφια, ή μεγαλοαγρότες από άλλα χωριά. Αυτή τη στιγμή στο χωριό μου τα χωράφια πουλιούνται στη μισή τιμή απ' ό,τι πριν πέντε χρόνια. Αυτοί που τα αγοράζουν, δεν έχουν κύριο επάγγελμα τη γεωργία, ή δεν ασχολούνται και καθόλου με αυτήν, απλά τα ενοικιάζουν σε αγρότες. Δυστυχώς, αυτή είναι η πραγματικότητα. Εργάτες γης θα καταντήσουμε. Και καλά να γινόμασταν όλοι. Ετσι ή αλλιώς και σήμερα ένα μεροκάματο βγάζουμε, αλλά δυστυχώς πολλοί θα πρέπει να φύγουμε για τις πόλεις, κάτι που ήδη άρχισε να γίνεται".

Ο Στέφος ανοίγει τα βιβλία του και αρχίζει να παραθέτει νούμερα. Κάνει ταυτόχρονα και τις συγκρίσεις. Φέτος αγόρασα τη νιτρική αμμωνία 3.000 το τσουβάλι, πριν πέντε χρόνια είχε 900. Εδωσα για σπόρο καλαμποκιού 129.000. Πριν πέντε χρόνια για τα ίδια στρέμματα έδινα 60.000 κ.ο.κ.

Οι αριθμοί είναι αποκαλυπτικοί. "Τι να συμπιέσω από το κόστος; Τις τιμές στα εφόδια τις καθορίζουν αυτοί που τα παράγουν. Εγώ το μόνο που μπορώ να κάνω είναι να μειώσω τα εργατικά, αλλά γι' αυτά δεν τα υπολογίζω καν γιατί δουλεύω εγώ και η οικογένειά μου, τέσσερα άτομα συνολικά".

Η απόδοση στο καλαμπόκι μπορεί να φτάσει μέχρι 1.200 κιλά το στρέμμα. Φέτος περίμενε το πολύ 36 τόνους, αλλά πήρε 20, αφού το χαλάζι στις 9 Αυγούστου έκανε ζημιά. Εκανε αίτηση στον ΕΛΓΑ, αλλά η απάντηση ήταν ότι η ζημιά είναι 15% και έτσι δεν πρόκειται να πάρει δραχμή αποζημίωση (ο ΕΛΓΑ αποζημιώνει από 25% και πάνω). Το πούλησε 45 δραχμές το κιλό, πήρε δηλαδή 900.000 δραχμές και μαζί με 390.000 η επιδότηση συνολικά 1.290.000. Οσο για τα έξοδα; Για πετρέλαιο, λίπασμα, σπόρους και φάρμακα, σύνολο 30.000 το στρέμμα, δηλαδή 900.000 δραχμές! Του έμεινε δηλαδή μόνο η επιδότηση των 390.000 δραχμών.

Για κάθε στρέμμα χρειάζεται: Για όργωμα και προετοιμασία (δισκόσβαρνες κλπ.) 1.500 δραχμές πετρέλαιο. Για 80 κιλά λίπασμα πριν τη σπορά 6.000. Χρειάζονται 3 κιλά σπόρος. Κοστίζει 1.200 δραχμές το κιλό ο εισαγόμενος και 720 δραχμές ο ελληνικός. Χρησιμοποίησε και από τους δύο και είχε κόστος 2.400 δραχμές. Για φυτοφάρμακο μαζί με το σπόρο 700 δραχμές και για ζιζανιοκτόνο όταν έχει αναπτυχθεί το φυτό άλλες 2.000. Το ράντισμα πάνω στο δέσιμο 1.000 δραχμές.

Από εκεί και πέρα χρειάζονται σκαλίσματα (2 - 3 μεροκάματα το στρέμμα), που τα κάνει όλη η οικογένεια. Χρειάζονται επίσης το ελάχιστο επτά ποτίσματα, με συνολικό κόστος 5.000 το στρέμμα.

Στην περιοχή του, λόγω καιρικών συνθηκών, γλιτώνει το ράντισμα για να πέσουν τα φύλλα πριν τη συγκομιδή. Η συγκομιδή κοστίζει 6.000 δραχμές. Δηλαδή φέτος είχε κόστος πάνω από 24.000 δραχμές το στρέμμα, ή 1.920.000 για τα 80 στρέμματα.

Φέτος πήρε παραγωγή μόνο 3,5 τόνους! Μετά από 1,5 μήνα από την καταστροφή, ο ΕΛΓΑ εκτίμησε ζημιά 80%. Με βάση αυτό το ποσοστό θα αποζημιωθεί για παραγωγή 160 κιλών το στρέμμα, δηλαδή πρέπει να εισπράξει περίπου 3.200.000 δραχμές και μαζί το ποσό από την πώληση των 3,5 τόνων, μείον τα έξοδα, απομένουν περίπου 1.700.000.

Καλλιέργησε 40 στρέμματα μαλακό σιτάρι και είχε πολύ καλή παραγωγή, φτάνοντας τους 20 τόνους. Πούλησε προς 50 δραχμές το κιλό και εισέπραξε 1.000.000 δραχμές. Μαζί με τις 120.000 επιδότηση, σύνολο 1.120.000 δραχμές. Αν αφαιρέσουμε περίπου 500.000 δραχμές τα έξοδα απομένουν 620.000.

Δηλαδή από τα έσοδα και των τριών καλλιεργειών, μείον το ενοίκιο 1.200.000 δραχμές, ο Στέφος Κολοβός θα εισπράξει περίπου 1,6 εκατ. και είναι ήδη χρεωμένος στην τράπεζα κοντά στα 2 εκατ. με τους τόκους να τρέχουν, ενώ πρέπει να ξοδέψει πολλά ακόμη για την καλλιέργεια της φετινής χρονιάς...

83ο ΜΕΡΟΣ

Μετά την ήττα στο Βίτσι - Γράμμο και την υποχώρηση του ΔΣΕ στην Αλβανία και τη Βουλγαρία, η ηγεσία του ΚΚΕ αλλά και ολόκληρο το κίνημα, τόσο στο εξωτερικό όσο και στην Ελλάδα, βρέθηκε μπροστά σε μια καινούρια κατάσταση, για την οποία έπρεπε να χαραχτεί σαφής και συγκεκριμένη πολιτική. Το πρόβλημα δεν ήταν αποκλειστικά των Ελλήνων κομμουνιστών και προοδευτικών ανθρώπων. Αφορούσε και τα αδελφά κόμματα, ιδίως της ΕΣΣΔ και των λαϊκών Δημοκρατιών, αφού χιλιάδες πολιτικοί πρόσφυγες έβρισκαν καταφύγιο στα εδάφη τους και είχαν την ανάγκη της στήριξης και βοήθειάς τους. Πέραν όμως αυτού, ο κίνδυνος εισβολής των ιμπεριαλιστών στις λαϊκές Δημοκρατίες και κυρίως στην Αλβανία, με προγεφύρωμα την Ελλάδα και με πρόσχημα την παρουσία εκεί του ΔΣΕ, ήταν κάτι παραπάνω από υπαρκτός. Ετσι ο Ν. Ζαχαριάδης επισκέφθηκε αμέσως τη Σοβιετική Ενωση για επαφές με τη σοβιετική ηγεσία και τον ίδιο το Στάλιν. Οι επαφές αυτές είχαν ως αποτέλεσμα να συμφωνηθεί ένα πλαίσιο κοινών εκτιμήσεων - του ΚΚΕ και του ΚΚΣΕ - για την ήττα και τη στάση του ΚΚΕ μπροστά στη στη νέα κατάσταση που διαμορφώθηκε. Επίσης, κανονίστηκαν ζητήματα σχετικά με την εγκατάσταση των πολιτικών προσφύγων - μαχητών του ΔΣΕ, στην ΕΣΣΔ και στις λαϊκές Δημοκρατίες Η πολιτική αυτή γραμμή αποκρυσταλλώθηκε σε ένα κείμενο που είναι ευρύτερα γνωστό ως "Ντοκουμέντο της Μόσχας", ή ως "ντοκουμέντο της Λίμνης Ρίτσα". Για το ντοκουμέντο αυτό έχουν γραφεί πολλοί μύθοι και αντικομμουνιστικές ανοησίες. Η αλήθεια είναι πιο πεζή.

Από τα τότε ηγετικά στελέχη του Κόμματος, μαρτυρίες γύρω από το ντοκουμέντο έχουν δώσει ο Βλαντάς και ο Γούσιας. Ο πρώτος συνοδεύει τη μαρτυρία του με διάφορες κρίσεις αντικομμουνιστικού χαρακτήρα, που βεβαίως δεν απηχούν τις τότε απόψεις του, αλλά πηγάζουν από τη μετέπειτα πορεία που ακολούθησε έξω από το ΚΚΕ. Η μαρτυρία του δεύτερου είναι ένα κράμα αλήθειας και μυθοπλασιών. Στην πραγματικότητα η ιστορία που διηγείται είναι ένα κατασκεύασμα, αφού - πέραν των μυθοπλασιών - ανακατεύονται αληθινά γεγονότα που δεν έχουν χρονική συνάφεια μεταξύ τους - δηλαδή έχουν γίνει σε διαφορετικό χρόνο το ένα από το άλλο - και συνεπώς το αποτέλεσμα που βγαίνει είναι, χωρίς υπερβολή, μυθιστόρημα. Η επισήμανσή μας αυτή αφορά, κυρίως, τα όσα ισχυρίζεται ο Γούσιας ότι συζήτησαν ο Στάλιν με το Ζαχαριάδη. Ας δούμε όμως τις μαρτυρίες αυτές περιοριζόμενοι αποκλειστικά στα στοιχεία που κατατίθενται γύρω από την ιστορία του ντοκουμέντου.

Σύμφωνα με όσα λέει ο Δ. Βλαντάς, μετά την ήττα του ΔΣΕ και το πέρασμά του στην Αλβανία, ο Ν. Ζαχαριάδης πήγε στη Σοβιετική Ενωση για επαφές με το ΚΚΣΕ. Συναντήθηκε με τον Στάλιν στο Καύκασο, σε μια βίλα στις όχθες της λίμνης Ρίτσα, όπου ο Σοβιετικός ηγέτης παραθέριζε. Εκεί ο Ζαχαριάδης παρέδωσε στο Στάλιν ένα κείμενο θέσεων για τις αιτίες ήττας του ΔΣΕ και τα καθήκοντα του Κόμματος μπροστά στην καινούρια κατάσταση που είχε διαμορφωθεί. Το κείμενο αυτό ήταν στα ρώσικα. Ο ηγέτης της ΕΣΣΔ έκανε ορισμένες επουσιώδης διορθώσεις. Η πιο σοβαρή διόρθωση ήταν να σβήσει από το κείμενο την εκτίμηση ότι "η υποχώρηση του ΔΣΕ ήταν προσωρινή". Στο τέλος το υπέγραψε ιδιοχείρως. Στη συνέχεια ο Ζαχαριάδης επέστρεψε στην Αλβανία, όπου στα Τίρανα συγκλήθηκε το ΠΓ και ενέκρινε το κείμενο αυτό καθιστώντας το απόφασή του και συνεπώς επίσημο κείμενο του Κόμματος. Κατόπιν το ντοκουμέντο αυτό και η πολιτική γραμμή που χάρασσε για το Κόμμα εγκρίθηκε από τη συνδιάσκεψη των κομματικών οργανώσεων των τμημάτων Βίτσι - Γράμμου του ΔΣΕ, που συγκλήθηκε στις 29 - 30/9/1949 στο Μπουρέλι της Αλβανίας. (Βλέπε Δ. Βλαντά: "1950 - 1967: Τραγωδία του ΚΚΕ", σελ. 12 - 13).

Η μαρτυρία του Γούσια, συμφωνεί απόλυτα με όσα λέει ο Βλαντάς για ταξίδι του Ζαχαριάδη στην ΕΣΣΔ και συνάντηση του με το Στάλιν στη λίμνη Ρίτσα. Ο Γούσιας αναφέρει επίσης ότι ο Ζαχαριάδης αναχώρησε για τη Σοβιετική Ενωση στις 4/9/1949, τη νύχτα. Για διορθώσεις του Στάλιν πάνω στο ντοκουμέντο δεν αναφέρει τίποτα πέρα από το ότι ο Σοβιετικός ηγέτης το υπέγραψε. (Βλέπε: Γ. Βοντίτσιος - Γούσιας: "Οι αιτίες για τις ήττες, τη διάσπαση του ΚΚΕ και της ελληνικής αριστεράς", τόμος β', σελ. 11).

Για ταξίδι του Ζαχαριάδη στη Σοβιετική Ενωση, μετά την ήττα και την υποχώρηση του ΔΣΕ, μιλάει και ο Β. Μπαρτζιώτας στο βιβλίο του "Εξήντα χρόνια Κομμουνιστής" (σελ. 314 - 315). Ομως δεν κάνει καμία αναφορά στο ντοκουμέντο. Απλά αναφέρει ότι επιστρέφοντας ο Ζαχαριάδης στην Αλβανία έφερε μαζί του απόφαση της ΚΕ του ΚΚΣΕ και της Σοβιετικής Ενωσης με την οποία γίνονταν δεχτοί στην ΕΣΣΔ, ως πολιτικοί πρόσφυγες, οι μαχητές του ΔΣΕ που πολέμησαν στο Βίτσι - Γράμμο.

Ιστορικά στοιχεία για το ντοκουμέντο έχουν δώσει κι άλλοι, μεταξύ των οποίων οι Λ. Ελευθερίου και Π. Ανταίος. Τα γραπτά των τελευταίων είναι ένα ανακάτεμα της αλήθειας με τα παραμύθια. Εντούτοις, απ' όσα λένε επιβεβαιώνεται πως το επονομαζόμενο Ντοκουμέντο της Μόσχας κάθε άλλο παρά ήταν δημιούργημα των Σοβιετικών. Σύμφωνα με τα γραπτά του Ελευθερίου και του Ανταίου, ο Ζαχαριάδης πήγε στην ΕΣΣΔ μετά την ήττα του ΔΣΕ και συναντήθηκε με τον Στάλιν στη Μόσχα. Πριν τη συνάντηση ο Στάλιν ζήτησε από τον ηγέτη του ΚΚΕ ένα κείμενο θέσεων για τις αιτίες της ήττας του ΔΣΕ και τα νέα καθήκοντα του ΚΚΕ. Στο κείμενο αυτό - πάντα κατά τον Ελευθερίου και τον Ανταίο - έκαναν αρχικά παρατηρήσεις οι Μολότοφ - Μαλένκοφ, ενώ ο Στάλιν επέμεινε να υπογραμμιστεί στις αιτίες ήττας του ΔΣΕ "η προδοσία του Τίτο". Κατόπιν, ο Στάλιν έγραψε κάτω από το διορθωμένο κείμενο τη ρώσικη λέξη "πράβιλνο" (σωστά) και το υπέγραψε. Ως ημερομηνία τελικής επεξεργασίας του ντοκουμέντου από τον Ζαχαριάδη και τη σοβιετική ηγεσία - και υπογραφής του από τον Στάλιν - οι Ελευθερίου και Ανταίος, ορίζουν τη 16η Σεπτεμβρίου 1949. (Βλέπε: Λ. Ελευθερίου: "Συνομιλίες με το Ν. Ζαχαριάδη", σελ. 44 και Π. Ανταίος: "Ν. Ζαχαριάδης: Θύτης και θύμα", σελ. 172).

Είναι αναμφισβήτητο γεγονός ότι μετά την ήττα του ΔΣΕ υπήρξε συνάντηση Στάλιν - Ζαχαριάδη, απόρροια της οποίας ήταν το επονομαζόμενο "Ντοκουμέντο της Μόσχας" ή "Ντοκουμέντο της Λίμνης Ρίτσα". Η συνάντηση αυτή έγινε στη λίμνη Ρίτσα, όπως βεβαιώνει ο Ν. Ζαχαριάδης στο τελευταίο, πριν το θάνατό του, γράμμα (Βλέπε: Π. Ανταίος: "Ν. Ζαχαριάδης: Θύτης και θύμα", σελ. 505 - 506). Επίσης, είναι γεγονός ότι αυτό το ντοκουμέντο δεν ήταν τίποτε άλλο παρά ένα κείμενο που συντάχθηκε από τον Ζαχαριάδη και διορθώθηκε σε επιμέρους πλευρές του από τον Σοβιετικό ηγέτη. Πρέπει ακόμη να θεωρηθεί μάλλον ορθή η πληροφορία που δίνει ο Βλαντάς ότι ο Στάλιν διέγραψε την εκτίμηση για προσωρινή υποχώρηση του ΔΣΕ. Και τούτο διότι η ηγεσία του ΚΚΕ αμέσως μετά την υποχώρηση προέβαλε αυτή τη θέση πιθανόν για να κρατήσει υψηλό το ηθικό των μαχητών του ΔΣΕ, των μελών και των οπαδών του Κόμματος. Τέλος, ανταποκρίνεται στην αλήθεια ότι το Ντοκουμέντο αυτό φέρει ιδιόχειρη σημείωση του Στάλιν. Σύμφωνα με τον Ζαχαριάδη, ο Στάλιν έγραψε τη λέξη "Σύμφωνος" (στο ίδιο, σελ. 506). Προφανώς αυτό έγινε γιατί ο Σοβιετικός ηγέτης και το ΚΚΣΕ ήθελαν να βοηθήσουν το ΚΚΕ να αποφύγει τις αδικαιολόγητες τριβές που ήταν δυνατό να εμφανιστούν στο Κόμμα μετά από μια τέτοια ήττα.

Τα όσα ισχυρίζονται οι Ανταίος - Ελευθερίου περί επιμονής του Στάλιν για υπογράμμιση της προδοσίας του Τίτο, δεν επιβεβαιώνονται από πουθενά. Πρόκειται για αυθαιρεσίες που καμία σχέση δεν έχουν με την πραγματικότητα. Καταρχήν, ο Στάλιν - ανεξαρτήτως του τι πίστευε ή τι ήθελε - δεν είχε κανένα λόγο να επιμείνει στην υπογράμμιση της προδοσίας του Τίτο. Το ίδιο το ΚΚΕ υπογράμμιζε αυτή την προδοσία και μάλιστα δημόσια, με σαφή και κατηγορηματικό τρόπο. Επίσης, αξίζει να προσεχτεί ότι το ντοκουμέντο αναφέρει τρεις αιτίες για την ήττα. Η δε "προδοσία του Τίτο" καταγράφεται τρίτη στη σειρά, πράγμα που σημαίνει πως αν υπήρχε επιμονή του Στάλιν να υπογραμμιστεί ιδιαίτερα, η καταγραφή της σίγουρα θα ήταν σε διαφορετική θέση. Το Ντοκουμέντο δεν ήταν τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο από μια βάση κοινών εκτιμήσεων ΚΚΕ - ΚΚΣΕ.

Τέλος, πρέπει να ληφθούν ως ορθές οι μαρτυρίες που παραθέσαμε και οι οποίες αναφέρουν ότι αυτό το ντοκουμέντο υιοθετήθηκε από το ΠΓ, έγινε δηλαδή επίσημο κείμενο του ΚΚΕ και πολιτικός του μπούσουλας. Αλλωστε στη βάση των θέσεων που περιέχει στηρίχτηκαν οι αποφάσεις της κομματικής συνδιάσκεψης στο Μπουρέλι και της 6ης Ολομέλειας της ΚΕ, λίγες μέρες αργότερα.

Μιλώντας στην 7η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, το 1957, ο Ν. Ζαχαριάδης ανέφερε αυτολεξεί ολόκληρο το ντοκουμέντο (Βλέπε: "7η πλατιά Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, 18 - 24 Φλεβάρη 1957 - Μόνο για εσωκομματική χρήση" σελ. 211 - 212 και Π. Δημητρίου: "Η διάσπαση του ΚΚΕ", εκδόσεις ΘΕΜΕΛΙΟ, τόμος Α', σελ. 97 - 98). Αναφορές στο ντοκουμέντο γίνονται εκτενώς και στην 7η Ολομέλεια της ΚΕ του 1950, κυρίως από τον Ζαχαριάδη και τον Παρτσαλίδη. Επίσης ο Ν. Ζαχαριάδης το παραθέτει ολόκληρο - πλην του σημείου "ε" της παραγράφου 5 - στην παράνομη μπροσούρα του "Προβλήματα της κρίσης του ΚΚΕ" (Εκδόσεις ΓΛΑΡΟΣ, σελ. 36 - 38). Το ντοκουμέντο στην πρωτότυπη μορφή του ήταν στα ρώσικα. Μεταφράστηκε δε στα ελληνικά από τον Μ. Παρτσαλίδη, σύμφωνα με τη μαρτυρία του Ν. Ζαχαριάδη που κατατέθηκε στην 7η Ολομέλεια της ΚΕ το 1950. Για να έχει πλήρη γνώση του θέματος ο αναγνώστης παραθέτουμε ολόκληρο το "Ντοκουμέντο της Λίμνης Ρίτσα" - όπως υπάρχει μεταφρασμένο στα ελληνικά - καθώς και την απόφαση της συνδιάσκεψης στο Μπουρέλι. Τα υλικά αυτά προέρχονται από το αρχείο του ΚΚΕ και μας παραδόθηκαν από το Ιστορικό Τμήμα της ΚΕ του. Σε ό,τι αφορά το "Ντοκουμέντο της Λίμνης Ρίτσα" σημειώνουμε ότι μέχρι στιγμής δεν έχει γίνει δυνατός ο εντοπισμός του ρώσικου πρωτοτύπου.

"1. Υστερα από την ήττα του ΔΣΕ (Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας) στο Βίτσι - Γράμμο, η κατάσταση στην Ελλάδα άλλαξε, πράγμα που υποχρεώνει το ΚΚΕ να αλλάξει την πολιτική του γραμμή. Οι αιτίες της ήττας του ΔΣ είναι οι ακόλουθες:

α) Η αδυναμία του ΚΚΕ να λύσει το πρόβλημα των εφεδρειών του ΔΣΕ, καθώς και του εφοδιασμού των τμημάτων του ΔΣΕ που βρίσκονταν στις περιοχές της Κεντρικής και Νότιας Ελλάδας.

β) Η βοήθεια που οι Αμερικάνοι και οι Εγγλέζοι έδωσαν στο μοναρχοφασισμό.

γ) Η προδοσία της κλίκας του Τίτο.

2. Στην καινούρια κατάσταση που δημιουργήθηκε, η καθοδήγηση του ΚΚΕ ενέργησε σωστά αποκρούοντας την τυχοδιωκτική "τακτική συνέχισης της επίθεσης ό,τι και να γίνει" με την αναπόφευκτη συνέπεια της συντριβής των στελεχών και εφαρμόζοντας την τακτική της υποχώρησης που έδωσε τη δυνατότητα να σωθούν τα στελέχη από τα χτυπήματα και να φυλαχτούνε για τους μελλοντικούς αγώνες.

3. Παρά τις στρατιωτικές επιτυχίες του μοναρχοφασισμού, η πολιτική και οικονομική κατάστασή του παραμένει οξυμένη. Το μαζικό λαϊκό κίνημα, που στα 1949 δυνάμωσε, θ' αναπτυχθεί σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση και τις διαφωνίες μέσα στο φασιστικό στρατόπεδο, θα βαθαίνει τις δυσκολίες των κυρίαρχων τάξεων και του μοναρχοφασισμού.

4. Το ξεπούλημα της Ελλάδας στους Αμερικάνους που μετέτρεψε τη χώρα σε πολεμική τους βάση ενάντια στη Σοβιετική Ενωση και τις χώρες της Λαϊκής Δημοκρατίας μεγαλώνει τις ανησυχίες των λαϊκών μαζών που δε θέλουνε τον πόλεμο.

5. Πάνω στη βάση των παραπάνω, το ΚΚΕ πρέπει:

α) Να σταματήσει σήμερα τον ένοπλο αγώνα, κρατώντας μικρά παρτιζάνικα τμήματα σαν μέσο πίεσης πάνω στο μοναρχοφασισμό, για όσο το δυνατό μεγαλύτερη δημοκρατική ειρήνευση στον τόπο, πάνω στη βάση των προτάσεων της σοβιετικής κυβέρνησης, καθώς επίσης κι εκεί όπου το βγάλσιμο τμημάτων του ΔΣΕ έξω από την Ελλάδα παρουσιάζει σοβαρές δυσκολίες (Πελοπόννησο, νησιά).β) Να μεταφέρει το κέντρο βάρους της δουλιάς του στην οργάνωση και καθοδήγηση των οικονομικών και πολιτικών αγώνων όλων των στρωμάτων του εργαζόμενου λαού. Στηριζόμενο στη δυνατή παράνομη κομματική οργάνωση, το ΚΚΕ πρέπει να χρησιμοποιήσει όλες τις νόμιμες δυνατότητες (συνεταιρισμούς, επαγγελματικά συνδικάτα, Τύπο, συλλόγους, κάθε είδους πολιτικά αιρετά όργανα), και ακόμη να δημιουργήσει καινούριες για τη συγκέντρωση των μαζών, για την οργάνωσή τους, για την καθοδήγηση των πολιτικών και οικονομικών τους αγώνων.

γ) Πάνω στη βάση του προγράμματος του αγώνα για την ανεξαρτησία και τη δημοκρατικοποίηση της Ελλάδας, το ΚΚΕ πρέπει να δημιουργήσει πλατύ δημοκρατικό συνασπισμό, όπου να τραβηχτούνε όσοι δέχονται το μίνιμουμ αυτό πρόγραμμα δημοκρατικής ανάπτυξης της Ελλάδας.

δ) Το ΚΚΕ, χρησιμοποιώντας τις δυνατότητες που υπάρχουν, πρέπει να βγάλει στην Αθήνα, νόμιμη, περιοδική, μαζική πολιτική εφημερίδα.

ε) Το ΚΚΕ πρέπει να προετοιμάσει και να στείλει στις μεγάλες πόλεις ολόκληρη σειρά κομματικά στελέχη, για το δυνάμωμα και την αναδιοργάνωση των τοπικών κομματικών οργανώσεων και για την εξασφάλισης της εφαρμογής της καινούριας γραμμής.

στ) Το ΚΚΕ πρέπει να ξεδιπλώσει πλατιά ιδεολογική, πολιτική και οργανωτική δουλιά στα τμήματα του ΔΣΕ που τραβήχτηκαν από την Ελλάδα. Το ΚΚΕ πρέπει να εξασφαλίσει την παραπέρα πολεμική προετοιμασία και τελειοποίηση των αξιωματικών και μαχητών, καθώς και την κομματική τους διαπαιδαγώγηση και την ανύψωση του πολιτικού και ιδεολογικού τους επιπέδου.6. Η σωστή κατανόηση και εφαρμογή στη ζωή της στροφής στην πολιτική του κόμματος μέσα στις συνθήκες της κρίσης του μοναρχοφασισμού, της αύξησης των δυσκολιών στο ιμπεριαλιστικό στρατόπεδο και της ανάπτυξης των δυνάμεων της ειρήνης, της δημοκρατίας και του σοσιαλισμού σ' όλο τον κόσμο, θα δώσει τη δυνατότητα για γρήγορη σταθεροποίηση και ανάπτυξη του ελληνικού λαϊκού δημοκρατικού κινήματος στην Ελλάδα, στο μέλλον.

16/9/49".

"ΑΠΟΦΑΣΗ

Η Συνδιάσκεψη των Κομματικών Οργανώσεων των τμημάτων του ΔΣΕ Βίτσι - Γράμμου, που συνήλθε στις 29 - 30 του Σεπτέμβρη 1949, αφού άκουσε και συζήτησε την έκθεση του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ για τη διαμόρφωση στην πολιτική κατάσταση ύστερα απ' τη μάχη στο Βίτσι - Γράμμο και τη νέα αποστολή των τμημάτων Βίτσι - Γράμμου αποφασίζει:

Πρώτο: Εγκρίνει την πολιτική της ηγεσίας του ΚΚΕ στο διάστημα της νέας αντίστασης. Επιδοκιμάζει βασικά την πραχτική καθοδήγηση του αγώνα στα τρία χρόνια της νέας ένοπλης λαϊκο-απελευθερωτικής πάλης του λαού της Ελλάδας, ενάντια στο μοναρχοφασισμό και τον αμερικανοαγγλικό ιμπεριαλισμό.

Δεύτερο: Εγκρίνει την καινούρια αποστολή που η καθοδήγηση του ΚΚΕ καθορίζει για τα τμήματα Βίτσι - Γράμμου του ΔΣΕ και διαδηλώνει την πιο ατράνταχτη απόφασή της να δουλέψει με όλες τις δυνάμεις της για να εκπληρωθούν ολοκληρωτικά τα νέα καθήκοντα που μπαίνουν σήμερα μπροστά στα τμήματα Βίτσι - Γράμμου του ΔΣΕ.

Μαχητές και μαχήτριες, διοικητές και πολιτικοί επίτροποι εκπλήρωσαν βασικά το καθήκον τους στο πεδίο της μάχης στο Βίτσι - Γράμμο και φάνηκαν άξια παιδιά του λαού. Με την ίδια πίστη και αποφασιστικότητα, μαχητές - μαχήτριες και στελέχη του ΔΣΕ θα ριχτούν στα καινούρια καθήκοντα που τους βάζει το κόμμα, καθήκοντα που απορρέουν απ' τη νέα κατάσταση που διαμορφώθηκε σήμερα στη χώρα μας και να φανούν πάλι άξια της εμπιστοσύνης του λαού, ατσαλώνοντας την ψυχή, το μυαλό και το κορμί για τους καινούριους αγώνες, για την απελευθέρωση της Ελλάδας, αγώνες που ωριμάζουν και πλησιάζουν.

Οι κομμουνιστές και κομμουνίστριες, που αντιπροσωπεύονται στη συνδιάσκεψη αυτή, αποτελούν εγγύηση για την εφαρμογή στη ζωή των καινούριων καθηκόντων που το κόμμα σήμερα βάζει μπροστά μας.

30 Σεπτέμβρη 1949

Η ΣΥΝΔΙΑΣΚΕΨΗ ΤΩΝ ΚΟΜΜΑΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ

ΤΩΝ ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΒΙΤΣΙ - ΓΡΑΜΜΟΥ ΤΟΥ ΔΣΕ".