Στο Δώμα του «Ευαγγελισμού» φιλοξενήθηκε η εκδήλωση

Ξεχωριστή ηρωική σελίδα αυτής της σχετικά άγνωστης πτυχής της λαϊκής εποποιίας είναι το πογκρόμ των ναζί ενάντια στους ανάπηρους που έγινε στις 30 Νοέμβρη 1943 στα 19 Νοσοκομεία της Αθήνας. Η εκδήλωση τίμησε τα θύματα αυτής της άγριας επίθεσης, τόσο με το καλλιτεχνικό πρόγραμμα που περιλάμβανε απαγγελίες ποιημάτων, ζωντανή μουσική και αφήγηση μαρτυριών όσο και μέσα από την κεντρική ομιλία του Χρήστου Παπάζογλου, μέλους του Γραφείου της ΤΟ Υγείας - Πρόνοιας της ΚΟ Αττικής του ΚΚΕ.

Το στέλεχος του Κόμματος, μιλώντας στους συγκεντρωμένους, αναφέρθηκε στη μεγάλη συμβολή των υγειονομικών στην Αντίσταση, με τη στήριξη των κομμουνιστών και των λαϊκών αγωνιστών, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την απόδραση των στελεχών του Κόμματος από το «Σωτηρία». Οπως είπε: «Η μελέτη της συμβολής των αναπήρων και των υγειονομικών την περίοδο της κατοχής και συνολικότερα η μελέτη του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου και της στάσης του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος και του ΚΚΕ απέναντί του, δεν έρχεται από το παρελθόν, αλλά αντίθετα, συνιστά αναγκαίο εφόδιο για τον προσδιορισμό των κατευθύνσεων της σημερινής και της μελλοντικής κομματικής δράσης».

Ο Χρ. Παπάζογλου μίλησε στην εκδήλωση

Οι ανάπηροι μαζί με τους υγειονομικούς μετέτρεψαν τα νοσοκομεία σε φρούρια του αγώνα: Μέσα σ' αυτά κατέστη δυνατό να συνεδριάζει η ΟΠΛΑ και η Λαϊκή πολιτοφυλακή, να νοσηλεύονται αγωνιστές ανάμεσα στους αναπήρους κάτω από το βλέμμα του κατακτητή κ.λπ. Εμπνευστής, καθοδηγητής και ραχοκοκαλιά αυτού του αγώνα ήταν η Αχτίδα Αναπήρων του ΚΚΕ, που έδωσε το δικό της φόρο αίματος όλη τη δεκαετία του 1940.

Δομές οργάνωσης της πάλης μέσα στα νοσοκομεία ήταν οι Νοσοκομειακές Επιτροπές, με κύρια αποστολή τη διεκδίκηση ιατρικής περίθαλψης, επαρκούς και καλής διατροφής. Από αυτές τις επιτροπές συγκροτήθηκε η Παννοσοκομειακή Επιτροπή ως ενιαίο κέντρο όλων των νοσοκομείων με στόχο το συντονισμό του αγώνα τους. Στη συνέχεια, οι Νοσοκομειακές Επιτροπές πήραν τη διαχείριση των τροφίμων και των φαρμάκων στα χέρια τους, κάνοντας πέρα τους αξιωματικούς που είχε διορίσει στα νοσοκομεία το καθεστώς των χιτλερικών ελληνικών κυβερνήσεων, οι οποίοι έκαναν «μαύρη αγορά» με τα εφόδια των νοσοκομείων.

«60.000 μάρκα κοστίζει στην κοινωνία αυτός ο εκ γενετής ανάπηρος ισοβίως. Αυτά είναι και δικά σου χρήματα...», γράφει η ανατριχιαστική αφίσα του ναζιστικού κόμματος, που εκτέθηκε μαζί με άλλα υλικά στην εκδήλωση

Μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας στις αρχές του Σεπτέμβρη του 1943, ο αγώνας των αναπήρων στα νοσοκομεία αποκτά κι άλλο περιεχόμενο, όπως με τη συγκέντρωση του οπλισμού των Ιταλών από τα στρατόπεδα που ήταν κοντά στα νοσοκομεία, ο οποίος διοχετεύεται στον ΕΛΑΣ.

Με τα νοσοκομεία να μετατρέπονται σε σοβαρό εμπόδιο των κατακτητών και των κυβερνήσεών τους και τη στάση των αναπήρων να εμπνέει συνολικά τη λαϊκή αντίσταση, οι αρχές κατοχής αποφασίζουν να παρέμβουν, με στόχο τη διάλυση των νοσοκομείων. Αρχικά, επιχειρούν τη λεγόμενη «λύση των Μεθάνων», προσπαθώντας να στείλουν τους ανάπηρους στα Μέθανα, δήθεν για λουτροθεραπεία! Η αντίσταση των αναπήρων ματαιώνει αυτήν τη «λύση».

Ετσι στις 30 Νοέμβρη του 1943 οι ταγματασφαλίτες, με την καθοδήγηση της Γκεστάπο, ξεκινούν την επιχείρηση διάλυσης των νοσοκομείων. Στις 2 μετά τα μεσάνυχτα, αφού κυκλώνουν όλα τα νοσοκομεία έως και τρία τετράγωνα, ξεκινούν την έφοδο στους θαλάμους. Οι περιγραφές είναι ανατριχιαστικές, όπως η παρακάτω μαρτυρία που διαβάστηκε στην εκδήλωση:

«... δεν τους άφησαν ούτε τα ξύλινα πόδια να φορέσουν, ούτε τις πατερίτσες, παρά τους έριξαν σαν τσουβάλια στα καμιόνια και τους πήγαν στις φυλακές Χατζηκώστα και Χαϊδαρίου... Στη συνέχεια, εκτέλεσαν κάποιους εν ψυχρώ, ενώ κάποιους άλλους τους έστειλαν στο στρατοδικείο όπου αργότερα τους εκτέλεσαν. Αίσθηση προκάλεσε ο τρόπος με τον οποίο εκτέλεσαν τους ανάπηρους Τζαμουράνη και Γονατά, τους οποίους αφού δεν μπόρεσαν να τους στήσουν όρθιους, γιατί δεν είχαν πόδια, τους έδεσαν στα καροτσάκια και τους εκτέλεσαν, πυροβολώντας τους από κοντά!...

Εσερναν ανάπηρους με κομμένα και τα δυο πόδια στο χώμα μέχρι που μάτωναν. Δεν άφηναν τις νοσοκόμες να τους βοηθήσουν. Αρπαζαν από τα χέρια τους ή από τα χέρια των αναπήρων τα τεχνητά μέλη και τα έσπαζαν για να μην τα χρησιμοποιήσουν και τους χτύπαγαν με αυτά στο κεφάλι. Μεγαλύτερη αγριότητα και μίσος έδειχναν στα μέλη των νοσοκομειακών επιτροπών, τα οποία υποδείκνυαν οι πράκτορές τους μέσα σε κάθε νοσοκομείο...».

Τις επόμενες 10 μέρες, εκτελούνται 283 ανάπηροι, ήρωες της ΕΑΜικής Αντίστασης. Οι ανάπηροι και μετά τον πόλεμο συνεχίζουν τον αγώνα τους ταυτισμένοι με το ΕΑΜ και το ΚΚΕ. Παίρνουν το δρόμο για τις φυλακές και τις εξορίες, στη Γιούρα και τον Αϊ - Στράτη, στις φυλακές Αβέρωφ και Χατζηκώστα. Είναι τέτοια η ταύτιση των αγωνιστών αναπήρων του 1940 - '44 με το λαϊκό κίνημα και το ΚΚΕ που η απόφαση για τη διάλυση του Συνδέσμου των Αναπήρων Πολέμου από την αστική κυβέρνηση κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου δημοσιεύτηκε την ίδια μέρα με την απόφαση που έθετε το ΚΚΕ και επίσημα στην παρανομία τον Οκτώβρη του '47.

Συγκλονιστική είναι η μαρτυρία του ανάπηρου πολέμου Αριστείδη Μούχαλου για τη συμβολή των αναπήρων στον μεγαλειώδη αγώνα που ματαίωσε την επιστράτευση εργαζομένων από την Ελλάδα, για να υποστηρίξουν τους ναζί ενάντια στους Σοβιετικούς.

Η μαρτυρία διαβάστηκε στην εκδήλωση:

«... Αυτή την εποχή διάλεξαν οι Γερμανοί να στρατολογήσουν νέους για το Ανατολικό Μέτωπο. Οι νέοι έρχονταν στο Α΄ Γενικό, καταγράφονταν και προγυμνάζονταν για τα περαιτέρω.

Ο Σύνδεσμος Αναπήρων Πολέμου είχε επισημάνει την περίπτωση τότε. Μας ειδοποίησε, κι έτσι όλη αυτή τη δουλειά της διαφώτισης την αναλάβαμε οι ανάπηροι των δύο νοσοκομείων.

Είχαμε πιάσει τα πόστα και κατά την έξοδό τους κάναμε την κατάλληλη διαφώτιση. Τους λέγαμε ότι θ' άφηναν τα κόκκαλά τους εκεί κι ότι δεν θα ξαναγύριζαν. Εμείς που τους μιλούσαμε όλοι με μεγάλες και ευδιάκριτες αναπηρίες τους λέγαμε: "Κοιτάξτε μας πώς μας σημάδεψε ο πόλεμος. Τα ίδια και χειρότερα σας περιμένουν".

Βλέποντας τις μεγάλες και ευδιάκριτες αναπηρίες μας αυτό τους κλόνιζε. Ετσι δεν ξανάρχονταν στην υπηρεσία καταγραφής. Ηταν μια εποχή που με τις πιτζάμες χιλιάδες ανάπηροι γυρνούσαμε στους δρόμους της Αθήνας. Στα συλλαλητήρια και σε κάθε πατριωτική εκδήλωση μαγνήτιζαν και ξεσήκωναν τους πεινασμένους της Αθήνας.

(...) Ηταν η παραμονή της 5ης του Μάρτη. Και μέσα στο σκοτάδι που άρχιζε να πέφτει, οι ανάπηροι πολέμου στα κρεβάτια τους συζητούσαν για το συλλαλητήριο της επόμενης μέρας. Εντολή του συνδέσμου μας, οι βαριές αναπηρίες δεν θα 'πρεπε να πάρουν μέρος. Πολλοί απ΄ αυτούς ωστόσο μοιάζουν δυσαρεστημένοι και αρκετοί δεν πειθάρχησαν, όπως η περίπτωση του αείμνηστου Αλέκου Μοσχούδη.

(...)

Στις 5 του Μάρτη 1943 κατεβήκαμε στους δρόμους ενάντια στην επιστράτευση. Ανάπηροι και φοιτητές βάδιζαν μπροστά στον ξεσηκωμό της Αθήνας. Η γενική απεργία των Δημοσίων Υπαλλήλων και επαγγελματιών είχε νεκρώσει τα πάντα. Οι δρόμοι της Αθήνας ήταν γεμάτοι από τρικ και προκηρύξεις. Οταν από τη Βασιλίσσης Σοφίας κινηθήκαμε προς το Κολωνάκι, (Ιταλική Πρεσβεία τότε) για να δώσουμε υπόμνημα, οι Ιταλοί μάς πυροβόλησαν και εκεί είχαμε τα πρώτα θύματα. Υποχρεωθήκαμε να κάνουμε πίσω και να ξαναβγούμε στη Βασιλίσσης Σοφίας και εκεί όμως οι Ιταλοί συνέχισαν να βάλλουν εναντίον μας πισώπλατα. Εκεί σκοτώθηκε ο Αλέκος Μοσχούδης και άλλοι, και τραυματίστηκαν αρκετοί διαδηλωτές....

Την επαύριο ήταν η κατάσταση έκρυθμη. Περίπολα των κατακτητών γύριζαν στους δρόμους με το χέρι στη σκανδάλη.

(...)

Τραυματίες στο συλλαλητήριο είχαμε πολλούς. Τους βάλαμε στα διάφορα νοσοκομεία ανάμεσα στους αναπήρους κι έτσι δεν έπεσε κανένας στα χέρια των κατακτητών. Η επιστράτευση είχε ματαιωθεί».