Τη λογική πονάει κεφάλι - κόβει κεφάλι εφαρμόζει ο υφυπουργός Πολιτισμού, κ. Τατούλης, σε άρθρο του στην Καθημερινή της Κυριακής, 24 Οκτώβρη, με τίτλο «Τέλος στον κρατικοδίαιτο πολιτισμό», θεωρώντας ότι οι βλαβερές συνήθειες πρέπει να κόβονται.

Η ύπαρξη της επιχορήγησης, ως μορφής παρέμβασης του κράτους στον Πολιτισμό, ακόμα και με τον τρόπο που την αξιοποίησε το ΠΑΣΟΚ («Εξύφανε σχέσεις και ομφάλιους λώρους εξάρτησης του κόσμου του Πολιτισμού της χώρας μας με το κράτος και ειδικότερα με τα ταμεία του», σημειώνει σωστά ο κ. Τατούλης), δεν είναι αρεστή στην κυβέρνηση, που επιχειρεί να δώσει ώθηση και κίνητρα στη δραστηριοποίηση του κεφαλαίου και θέλει να επιταχύνει τις διαδικασίες διαμόρφωσης της βιομηχανίας του θεάματος. Υιοθετεί τις κατευθύνσεις της ΕΕ για ανάπτυξη πολιτιστικής βιομηχανίας, που θ' ανταγωνιστεί τις ΗΠΑ. Θέλει το χώρο μια όαση για την κερδοφορία των επιχειρήσεων, που θα ορίζουν τι θα παίζεται, τι θα ακούγεται και τι θα βλέπεται, με σκοπό από τη μια το κέρδος, και, από την άλλη, τη χειραγώγηση των συνειδήσεων, ιδιαίτερα της νεολαίας, αδιαφορώντας για τις συνέπειες στο πολιτιστικό και μορφωτικό επίπεδο του λαού.

Η κριτική μόνο στη διαχείριση από το ΠΑΣΟΚ της κρατικής επιχορήγησης δείχνει ότι αναζητεί ένα «ισχυρό» επιχείρημα, για να δικαιολογήσει την πολιτική επιτάχυνσης των διαδικασιών της αγοράς στο χώρο, μετατρέποντας το καλλιτεχνικό έργο σε εμπόρευμα υψηλής κερδοφορίας και τον καλλιτέχνη σε υποχείριο των αφεντικών του επιχειρηματιών.

Η μέχρι τώρα πολιτική όλων των κυβερνήσεων δεν αντιμετώπισε τον Πολιτισμό σαν κοινωνικό αγαθό και λαϊκό δικαίωμα. Δεν απέκλειε τη δράση του ιδιωτικού κεφαλαίου στις διαδικασίες των τεχνών και του πολιτισμού, ενώ αντίθετα τη στήριζε και την επιδίωκε. Αλλωστε, οι όποιες δαπάνες του κράτους καταλήγουν, με οποιοδήποτε τρόπο, στις τσέπες του μεγάλου κεφαλαίου.

Το κύριο ζήτημα, ουσίας και πραγματικής κοινωνικής ανάγκης, είναι το δικαίωμα όλου του λαού για πολιτιστική ανάπτυξη, η ανύψωση του μορφωτικού και πολιτιστικού επιπέδου του, η καλλιέργεια υψηλού αισθητικού κριτηρίου. Την κυβέρνηση δεν την αφορά αυτό το ζήτημα. Αντίθετα, με την πολιτική της, συμβάλλει στην υποβάθμισή του.

Το πραγματικό πρόβλημα τίθεται ως εξής: Ο Πολιτισμός είναι κοινωνικό αγαθό και δικαίωμα για το λαό ή όχι;

Το ΠΑΣΟΚ συνέβαλε να μειωθούν κατακόρυφα οι κρατικές δαπάνες για τον Πολιτισμό, να αυξηθούν οι χορηγίες και να δυναμώσει η είσοδος του μεγάλου κεφαλαίου στο χώρο, προετοιμάζοντας τις ιδιωτικοποιήσεις. Κινήθηκε στη γραμμή της ΕΕ, στην οποία συνέβαλε ουσιαστικά, για την ενιαία πολιτιστική ταυτότητα και τη δημιουργία των προϋποθέσεων της βιομηχανίας του θεάματος.

Η ΝΔ θεωρεί ότι το κράτος είναι αρωγός της ιδιωτικής πρωτοβουλίας και του κεφαλαίου, στην προσπάθεια να μετατραπεί πλήρως ο Πολιτισμός σε εμπόρευμα και σ' αυτό θα πρέπει να προστρέχουν οι δημιουργοί. Στο πρόγραμμά της «θεωρεί την ιδιωτική πρωτοβουλία προϋπόθεση του πολιτισμού, ότι οι συλλέκτες έργων τέχνης συμβάλλουν στη διάσωση της πολιτιστικής κληρονομιάς, παρέχει κίνητρα και ενθαρρύνει την ιδιωτική πρωτοβουλία, θεωρεί μεγάλη τομή τη μείωση της φορολογίας των χορηγών για να προσελκύσει κεφάλαια κλπ.». Ο υφυπουργός λέει: «Το κράτος δεν μπορεί και δεν πρέπει να επικαλύπτει και να ποδηγετεί την ατομική πρωτοβουλία είτε έμμεσα είτε άμεσα». Δηλαδή, ίδια πολιτική με προωθημένα ταξικά χαρακτηριστικά, ώστε να επιταχυνθούν οι ρυθμοί για το βάθεμα της εμπορευματοποίησης στις Τέχνες και τον Πολιτισμό.

Και ποιο το όφελος των λαϊκών στρωμάτων; Θα συνεχίσουν με πιο έντονους ρυθμούς να χειροτερεύουν οι όροι διαβίωσης, μόρφωσης ανάπτυξης των πλατιών λαϊκών στρωμάτων μαζί και οι υλικές προϋποθέσεις της πολιτιστικής ανάπτυξης και πνευματικής ανύψωσης όλου του λαού.

Ομως, ο Πολιτισμός είναι κοινωνικό αγαθό και δικαίωμα. Είναι κοινωνική ανάγκη που το κράτος πρέπει αποκλειστικά να αναλάβει και να διαμορφώσει τις προϋποθέσεις για να καλύπτεται για όλους. Απαιτείται να φύγουν οι κάθε είδους μορφές παρέμβασης του κεφαλαίου και να μπει φραγμός σε κάθε είδους ιδιωτικοποίηση και εμπορευματοποίηση.

Συνεχίζοντας, προκύπτει το ερώτημα: Ποιος διαμορφώνει τα κριτήρια παραγωγής και διανομής του καλλιτεχνικού έργου;

Λέει ο κ. Τατούλης: «Πρέπει, ξανά, ο πολίτης να αποφασίζει με προσωπική του επιλογή ποιος καλλιτέχνης είναι σε θέση να προχωρήσει και να αναδειχτεί και ποιος όχι, και όχι ο κρατικός λειτουργός», «ακολουθώντας το επιτυχημένο παράδειγμα άλλων πιο προηγμένων κρατών της Δύσης». Η κυβέρνηση, δηλαδή, θα προωθήσει την παρέμβαση του κεφαλαίου, ώστε πιο αποτελεσματικά να διαμορφώνει τα αισθητικά κριτήρια, τις αντιλήψεις και τη συμπεριφορά του κόσμου, σύμφωνα με τις επιδιώξεις του για τη χειραγώγηση των εργαζόμενων μαζών και της νεολαίας.

Αφήνοντας, όμως, την παραγωγή και τη διανομή στις διαδικασίες της αγοράς η ποιότητα του καλλιτεχνικού έργου υποβαθμίζεται. Κι αυτό γιατί ενισχύεται η εξάρτηση και οι πιέσεις των καλλιτεχνών από τις επιδιώξεις των εταιριών και των χορηγών, με όλες τις συνέπειες στο περιεχόμενο της καλλιτεχνικής δημιουργίας και αρνητικές επιδράσεις στην αισθητική του κόσμου.

Αν γίνει σύγκριση στο καλλιτεχνικό έργο που δημιουργήθηκε το πρώτο μισό του 20ού αιώνα με το έργο του τέλους του και των αρχών του 21ου τι συμπεράσματα θα βγουν; Γιατί αυτή η οπισθοδρόμηση στην ποιότητα, στην εξέλιξη των μορφών και της τεχνοτροπίας, στο περιεχόμενο των έργων σε όλες τις τέχνες; Ποιες αιτίες επέδρασαν σ' αυτή την κατάπτωση; Ακριβώς η ταχύτατη είσοδος και κυριαρχία της αγοράς, ιδιαίτερα μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο είναι το στοιχείο, που μπορεί να δώσει απαντήσεις.

Η λειτουργία της αγοράς σκοτώνει τη δημιουργία. Στην εποχή του ιμπεριαλισμού, οι μεγάλες μονοπωλιακές επιχειρήσεις καθορίζουν στην πρώτη γραμμή την παραγωγή, διανομή και κατανάλωση των προϊόντων της μαζικής κουλτούρας. Υποτάσσονται οι Τέχνες και ο Πολιτισμός στους όρους αξιοποίησης του κεφαλαίου, στις βιομηχανικές μορφές απόκτησης κέρδους και στις μεθόδους πνευματικής χειραγώγησης.

Ετσι, κάθε διάθεση για πειραματισμό και αναζήτηση με νέες μορφές στην τέχνη περιορίζεται. Μειώνεται αισθητά κάθε δυνατότητα εξέλιξης και προόδου, κάθε δυνατότητα ανάπτυξης της δημιουργίας, αφού το κριτήριο των επιχειρήσεων είναι το μέγιστο και γρήγορο κέρδος, το οποίο απαιτεί καλλιτεχνικό προϊόν που μπορεί να καταναλωθεί απ' όλες τις ηλικίες, από κάθε κοινωνική τάξη και ομάδα, σε κάθε χώρα, σε όλο τον κόσμο. Η πολιτική της ΕΕ για την προώθηση πολιτιστικής και καλλιτεχνικής ομογενοποίησης στη δημιουργία και το παραγόμενο προϊόν της, πηγάζει απ' αυτή την επιδίωξη, στα πλαίσια και του ανταγωνισμού με τις ΗΠΑ, που κυριαρχούν στην αγορά.

Οπότε δεν μπορούν να ανεχτούν την παραμικρή διάθεση κριτικής, τον όποιο κριτικό λόγο. Τρανταχτό παράδειγμα η ταινία του Μάικλ Μουρ «Φαρενάιτ 9/11», που δε βρήκε διανομή στις ΗΠΑ, αν και ο Μουρ φτάνει ως το σημείο να κατηγορεί τον καταστροφέα του Ιράκ Μπους, αλλά να τάσσεται υπέρ του ισοπεδωτή της Γιουγκοσλαβίας Κλίντον ή του Κέρι ως το μικρότερο κακό.

Ακόμα, η πολιτική της κυβέρνησης σκοπό έχει να βάλει οριστική ταφόπλακα σε όποια κοινωνική δραστηριότητα υπάρχει. Λέει στο άρθρο: «H πολιτεία θα δώσει μεγαλύτερη βαρύτητα στις υποδομές και στην εκπαίδευση των νέων μας γύρω από το χώρο του Πολιτισμού, ώστε να επιτρέψουμε στους νέους δημιουργούς να κάνουν ένα βήμα εμπρός και να παρουσιάσουν τη δουλιά τους στο ευρύ κοινό...». Λόγια του αέρα, αφού τα πάντα θα τα παραδώσει στους ιδιώτες, στα κριτήρια της αγοράς και στους ειδικούς. Ο,τι πουλάει, αυτό θα βγαίνει.

Ποια η συμμετοχή του λαού; Τι θα γίνει με την ανάγκη πολιτιστικής δραστηριότητας από τους μαζικούς φορείς; Ποιος θα υπηρετήσει αυτή την ανάγκη; Ποιος θα δώσει ανάσα ζωής στην ερασιτεχνική δημιουργία; Ο ιδιώτης;

Η ανάγκη για ανάπτυξη των τεχνών και διάχυσής τους σε ολόκληρο το κοινωνικό σώμα, ώστε ευρύτατα τμήματα του λαού και της νεολαίας, με κάθε τρόπο και μορφή, να συμμετάσχουν στην πολιτιστική ανάπτυξη με ρόλο ενεργητικό και όχι ως καταναλωτές των έργων των ειδικών, δεν υφίσταται για την κυβέρνηση.

Οι χιλιάδες πολιτιστικοί σύλλογοι που υπήρχαν στο παρελθόν έχουν διαλυθεί. Οσοι μέχρι σήμερα υπάρχουν φυτοζωούν. Οι δήμοι δεν έχουν κονδύλια από το ΥΠΠΟ, αφού η στρόφιγγα έχει κλείσει χρόνια, ενώ οι περισσότεροι κινούνται στη λογική της εμπορευματοποίησης των πολιτιστικών αναγκών και δραστηριοτήτων. Γι' αυτά κουβέντα η κυβέρνηση.

Είναι ανάγκη η ανάπτυξη της πολιτιστικής δράσης και της ερασιτεχνικής δημιουργίας μέσα από ένα μεγάλο δίκτυο συλλόγων και πολιτιστικών φορέων, από το εργατικό κίνημα, τα σωματεία, καθώς και την Τοπική Αυτοδιοίκηση, τους φοιτητικούς συλλόγους, σχήματα και πρωτοβουλίες της νεολαίας, η οποία μπορεί να φέρει σε επαφή ευρύτερες μάζες με το καλλιτεχνικό έργο και να συμβάλλουν στην ανάδειξη νέων ταλέντων και δημιουργών.

Η γενναία χρηματοδότηση του Πολιτισμού, ως κοινωνικού δικαιώματος, από τον κρατικό προϋπολογισμό και γενικότερα από κρατικούς πόρους είναι η πιο ουσιαστική επένδυση για τη νεολαία και την κοινωνία γενικότερα. Γιατί η ανάπτυξη των Τεχνών δεν είναι υπόθεση λίγων φτασμένων καλλιτεχνών, ορισμένων ταλέντων, αλλά υπόθεση όλου του λαού και κυρίως της εργατικής τάξης και του κινήματός της.

Το ΚΚΕ απορρίπτει την εμπορευματοποίηση, τη μετατροπή του έργου τέχνης σε εμπόρευμα. Διεκδικεί να περάσουν τα κέντρα και οι θεσμοί παραγωγής τέχνης και πολιτισμού στα χέρια της κοινωνίας, καθώς και τα συγκεντρωμένα μέσα παραγωγής και διανομής των έργων τέχνης να μπουν στην υπηρεσία του λαού. Στο χώρο των τεχνών δεν έχουν θέση και ρόλο οι μεγάλες μονοπωλιακές επιχειρήσεις και οι μεγαλοχορηγοί, που σκοπό έχουν την απόσπαση κερδών και άλλα οφέλη. Η όποια προσφορά από ιδιώτες δεν μπορεί να συνδέεται με όρους που επιδρούν στη διαμόρφωση του καλλιτεχνικού έργου, καθώς και οποιαδήποτε προβολή, διαφήμιση και αξιοποίησή της.

Η εφαρμοζόμενη πολιτική είναι υπέρ του κεφαλαίου, μακριά από τις λαϊκές ανάγκες και σε αντίθεση μ' αυτές, άρα και πρόταση πολιτιστικής ανάπτυξης που στρέφεται εναντίον του λαού, γιατί, αυτή η πολιτική χειροτερεύει το επίπεδο ζωής, μειώνει τα εισοδήματα, επιδεινώνει τους όρους μόρφωσης και πνευματικής ανόδου του.

Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, είναι επιτακτικά αναγκαίος ο δρόμος της αντίστασης και της ρήξης με την κυρίαρχη πολιτική και τα συμφέροντα που εκφράζει. Είναι ο δρόμος συγκρότησης του αντιιμπεριαλιστικού αντιμονοπωλιακού δημοκρατικού μετώπου, που θα εξυπηρετεί τα συμφέροντα όλου του λαού, της εργατικής τάξης και των συμμάχων της, που θ' αξιοποιεί τις αντικειμενικές δυνατότητες της χώρας προς το συμφέρον όλου του λαού.

Αυτή είναι πρόταση ανάπτυξης, πρόταση πολιτισμού, που βασική επιδίωξή της είναι η διαμόρφωση των προϋποθέσεων για την ολόπλευρη βελτίωση των υλικών όρων ζωής του λαού και την πνευματική και πολιτιστική ανάπτυξή του.