Associated Press

Από τις ανακοινώσεις των αποτελεσμάτων των ερευνών στη Βρετανία

«Συντονισμένος» φαίνεται πως παραμένει για την ώρα ο αγώνας δρόμου ανάμεσα στην ιδιωτική εταιρία «ΣΕΛΕΡΑ» του δρ. Κρεγκ Βέντερ και του διεθνούς κρατικού φορέα επιστημόνων, που συγκροτούν το «Σχέδιο Ανθρώπινου Γονιδιώματος» με επικεφαλής τον Βρετανό δρ. Φράνσις Κόλινς. Οι δύο φορείς δημοσιεύουν αυτή τη βδομάδα τις εργασίες τους πάνω στο λεγόμενο «χάρτη» των γονιδίων του ανθρώπου σε δύο έγκυρα επιστημονικά περιοδικά («NATURE», «SCIENCE»), μένοντας αμφότερες οι πλευρές έκπληκτες από τον απροσδόκητα μικρό αριθμό των γονιδίων που έχει ο άνθρωπος: Κάπου 32.000 με 36.000 γονίδια. Ενα άλλο στοιχείο στο οποίο συμφωνούν οι δύο πλευρές είναι πως ένα σημαντικό ποσοστό γονιδίων (40% λέει η ΣΕΛΕΡΑ, περίπου το ένα τρίτο λέει το «Σχέδιο Ανθρώπινου Γονιδιώματος») παραμένει «μυστήριο» καθώς παραμένει άγνωστη η λειτουργία και η αλληλεπίδραση της ύπαρξής τους με άλλα «αναγνωρισμένα» γονίδια.

Σύμφωνα με άρθρα των επιστημόνων του διεθνούς κρατικού φορέα «Σχέδιο Ανθρώπινου Γονιδιώματος», που δημοσιεύονται στο περιοδικό «NATURE», το οποίο κυκλοφορεί την ερχόμενη Πέμπτη, πιστοποιείται - και επιστημονικά... - πως όλοι οι άνθρωποι (ανεξαρτήτως φύλου, χρώματος κλπ.) έχουν κατά 99,99% τον ίδιο γενετικό κώδικα, ενώ επισημαίνεται πως αυτό που κάνει τον καθένα από εμάς μοναδικό είναι η κλασματική διαφορά των περίπου τριών δισεκατομμυρίων βάσεων αμινοξέων, γνωστών με τα γράμματα G(γουανίνη) T(θυμίνη), A(αδενίνη), C(κυτοσίνη). Επισημαίνεται επίσης πως στους άνδρες (που διαθέτουν το χρωμόσωμα Υ) οφείλονται οι περισσότερες κληρονομικές γενετικές μεταλλάξεις, ενώ το επιπλέον χρωμόσωμα που διαθέτουν χαρακτηρίζεται από τους επιστήμονες «αληθινό χρυσωρυχείο» για την κατανόηση της εξέλιξης των ανθρώπινων χρωμοσωμάτων.

Επίσης, το 35% των γονιδίων του ανθρώπου μπορεί να «αναγνωστεί» με παραπάνω από έναν τρόπους, ενώ πολύ μεγάλο ρόλο για τη λειτουργία ενός γονιδίου παίζει το πότε ενεργοποιείται και πότε όχι αλλά και σε ποιους ιστούς είναι ενεργό. Κατ' αυτόν τον τρόπο, το ανθρώπινο γονιδίωμα μπορεί να κωδικοποιήσει πέντε φορές περισσότερες πρωτεΐνες απ' ό,τι το λιγότερο εύκαμπτο γονιδίωμα της μύγας δροσόφυλλα ή του σκουληκιού... γι' αυτό και όπως θα δούμε στη συνέχεια δεν παίζει ρόλο ο αριθμός αλλά ο τρόπος συμπεριφοράς και αλληλεπίδρασης των γονιδίων...

Ετσι, δεν είναι διόλου υπερβολή να λεχθεί πως σε σχέση με άλλους οργανισμούς, ο άνθρωπος δεν υπερέχει κατά πολύ σε αριθμό γονιδίων. Το γονιδίωμά του έχει, για παράδειγμα, λίγες εκατοντάδες (περίπου 300) περισσότερα γονίδια από αυτό του ποντικού... Ενδεικτικά αξίζει να αναφερθεί πως το γονιδίωμα ενός κόκκου ρυζιού έχει περίπου 30.000 γονίδια, το γονιδίωμα του μικροσκοπικού φυτού «Αραβίδοψη Θαλιάνα» έχει 25.498 γονίδια και ενός σκουληκιού κάπου 19.000... Επιπλέον, αξίζει να αναφερθεί πως στον άνθρωπο υπάρχουν περίπου 12 γονίδια ανά εκατομμύριο βάσεων ανθρώπινου DNA, σε σύγκριση με τα 117 γονίδια ανά εκατομμύριο βάσεων στο DΝΑ της μύγας δροσόφυλλα...

Αίσθηση επίσης προκαλεί το γεγονός πως ένας σημαντικός αριθμός ανθρώπινων γονιδίων (από τις μερικές εκατοντάδες έχουν αναγνωριστεί 223) προέρχονται από τα βακτήρια, ενώ αρκετές εκατοντάδες άλλα από τους ιούς! Οπως έγραφε χαρακτηριστικά σε άρθρο του ένας από τους επιστήμονες του «Σχεδίου Ανθρώπινου Γονιδιώματος», η ομοιότητα των ανθρώπινων γονιδίων με τα γονίδια σε βακτήρια και ιούς δεν πρέπει να προκαλεί έκπληξη, εξαιτίας της ικανότητας των βακτηρίων και των ιών να ανταλλάσσουν γονίδια, γεγονός που είναι και η βάση για τη γενετική μετάλλαξη κάθε οργανισμού... «Ετσι, όλοι οι άνθρωποι, ακόμη και αυτοί που είναι κατά των γενετικά μεταλλαγμένων φυτών και ζώων, δεν είναι στην πορεία της ιστορίας του ανθρώπου παρά γενετικά μεταλλαγμένοι οργανισμοί», σημειώνει χαρακτηριστικά ο καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Λιντς, Χένρι Γκι, στο άρθρο του με τίτλο «Το ταξίδι των γονιδίων» στο περιοδικό «NATURE»!

Με αφορμή τις δημοσιεύσεις των επιστημονικών άρθρων στα περιοδικά «NATURE» (Φύση) και «SCIENCE» (Επιστήμη), κυβερνητικοί αξιωματούχοι από χώρες που συμμετέχουν στο διεθνές επιστημονικό ερευνητικό δίκτυο «Σχέδιο Ανθρώπινου Γονιδιώματος» έκαναν σχετικές ανακοινώσεις.

Ο υπουργός Επιστημών της Γαλλίας επισήμανε πως η «12η Φλεβάρη είναι η χειρότερη μέρα για τους απανταχού ρατσιστές, καθώς οι επιστημονικές μελέτες αποδεικνύουν ξεκάθαρα πως όλοι οι άνθρωποι σ' όλη την υφήλιο έχουν σχεδόν το ίδιο γενετικό υλικό».

Ο υπουργός Ερευνών της Γερμανίας υπογράμμισε πως μετά τη χαρτογράφηση του ανθρώπινου γονιδιώματος (η οποία, ως γνωστόν, είχε συντελεστεί κατά 95% και ανακοινωθεί τον περασμένο Ιούνη, και ολοκληρώθηκε πριν λίγες μέρες) οι έρευνες των γενετιστών επιστημόνων θα εστιαστούν στην καταπολέμηση των πέντε πιο κοινών ασθενειών που ταλαιπωρούν τον άνθρωπο: Οι καρδιοπάθειες, οι ασθένειες που αφορούν στο νευρικό σύστημα, οι διάφορες μορφές καρκίνου αλλά και ασθένειες που σχετίζονται με το περιβάλλον και τις μολύνσεις.

Και ενώ το κεφάλαιο «γονίδιο», που αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα κομμάτια στο δίκτυο του γενετικού υλικού του ανθρώπου, θεωρείται «ήδη καταγραμμένο», τώρα τι; Τώρα, έρχεται το πιο δύσκολο μέρος της έρευνας καθώς από την «αναγνώριση» της ταυτότητας και της ιδιότητας εκάστου από τα περίπου 36.000 ανθρώπινα γονίδια θα πρέπει να εντοπιστεί ο τρόπος λειτουργίας και αλληλεπίδρασής τους με άλλα «ελαττωματικά» γονίδια, τα οποία «ενοχοποιούνται», άλλωστε, για μία σειρά από ανίατες, σήμερα, ασθένειες... Και επιπλέον; Το σημερινό επίτευγμα της χαρτογράφησης του ανθρώπινου γονιδιώματος μοιάζει με την κατάκτηση μίας μικρής μόνον κορυφής του όρους των Ιμαλαΐων... Οσο για τη... γενετικού τύπου υψηλότερη κορυφή, το «Εβερεστ»; Αυτό φαντάζει για την ώρα μακριά καθώς πλέον φαίνεται ο καιρός κατάλληλος για την εξερεύνηση ενός άλλου μεγάλου «μυστηρίου»: Της ταυτότητας, σύνθεσης και λειτουργίας των πρωτεϊνών(πρωτεϊνοδίωμα), που θεωρούνται το άλλο, εξ ίσου μεγάλο, κλειδί για την κατανόηση της λειτουργίας και του μυστηρίου της ανθρώπινης - και όχι μόνον... - ζωής.

Το ανθρώπινο γονιδίωμα δεν είναι ούτε μόνον, ούτε απλώς... αντικείμενο επιστημονικής μελέτης. Η απόφαση της ιδιωτικής εταιρίας γενετικής ΣΕΛΕΡΑ να χαρτογραφήσει μόνη της το ανθρώπινο γονιδίωμα, σε αντιπαράθεση, με το διεθνές κρατικό δίκτυο επιστημόνων, που ακούει στο όνομα «Σχέδιο Ανθρώπινου Γονιδιώματος», κρύβει κατά ορισμένους αρκετές παγίδες. Οι χτεσινές διαβεβαιώσεις του διευθυντή της ΣΕΛΕΡΑ Δρ. Κρεγκ Βέντερ πως η χαρτογράφηση του ανθρώπινου γονιδιώματος από τη ΣΕΛΕΡΑ και το διεθνές κονσόρτσιουμ επιστημόνων «γίνεται για χάρη της επιστήμης και της σύγκρισης των δεδομένων», δεν πείθει εκείνους που βλέπουν καχύποπτα την πρόσβαση στις βάσεις γενετικών δεδομένων της ΣΕΛΕΡΑ, είτε με περιορισμούς (όταν είναι «δωρεάν»), είτε κατόπιν αδρής «συνδρομής»...

Γύρω από τον αριθμό των γονιδίων του ανθρώπου έχει ενταθεί την τελευταία οκταετία ένας τρελός χορός δολαρίων... Είτε από εκείνους που σπεύδουν να κάνουν έρευνα με σκοπό να πατεντάρουν κάποιο «ενδιαφέρον» ανθρώπινο γονίδιο (που ευθύνεται π.χ. για κάποια μορφή καρκίνου), είτε από εκείνους που κάνουν έρευνες για να φτιάξουν πρώτοι γονιδιακά φάρμακα και θεραπείες που θα λιγοστέψουν το σωματικό πόνο του ανθρώπινου είδους έναντι... ενός διόλου ευκαταφρόνητου χρηματικού ποσού. Οι διάφορες γονιδιακές θεραπείες, λένε ορισμένοι επικριτές του ρόλου των πολυεθνικών εταιριών του φαρμάκου, θα είναι διαθέσιμες (για αρκετά χρόνια τουλάχιστον) μόνον στους πολίτες ανεπτυγμένων χωρών ή, ακόμη χειρότερα, μόνον για αυτούς που θα μπορούν να πληρώνουν...

Το βάρος τέτοιων σκέψεων ήταν που έκανε χτες τον Τζον Σούλστον, το συντονιστή της βρετανικής ομάδας γενετιστών που συμμετείχε στο «Πρόγραμμα Ανθρώπινου Γονιδιώματος» να δηλώσει: «Το ανθρώπινο γονιδίωμα δεν είναι για πούλημα και είναι εγκληματικό οι έρευνες πάνω σε αυτό το θέμα να περιοριστούν στον ιδιωτικό τομέα». Και ο Σούλστον επέρριψε έμμεσες πλην σαφείς βολές κατά της ΣΕΛΕΡΑ, λέγοντας πως «υπάρχουν ορισμένοι που θέλουν η ανθρώπινη φυλή να πληρώσει μια περιουσία για να μπορέσει να διαβάσει το δικό της γενετικό κώδικα»...

Ετσι, ο Μάικ Ντέξτερ, διευθυντής της οργάνωσης «Γουέλκαμ Τραστ», που χρηματοδότησε τις βρετανικές έρευνες, δήλωσε χτες: «Η χαρτογράφηση του γονιδιώματος είναι ένα δώρο για όλον τον κόσμο και χιλιάδες επιστήμονες θα πρέπει να έχουν καθημερινή πρόσβαση στα δεδομένα». Ο Ντέξτερ δήλωσε τα παραπάνω επισημαίνοντας πως περίπου 10.000 οργανώσεις από όλον τον κόσμο συμβουλεύονται δωρεάν τα δεδομένα για το Ανθρώπινο Γονιδίωμα, ενώ στην τράπεζα δεδομένων της ΣΕΛΕΡΑ έχουν πρόσβαση περίπου 50 συνδρομητές...