Για κάθε 1.000 τσιγάρα "Μάλμπορο" που παράγει η καπνοβιομηχανία "Παπαστράτος" πληρώνει στη γνωστή πολυεθνική "Φίλιπ Μόρις" - πρωτογενή παραγωγό των τσιγάρων αυτών - 1,66 δολάρια ΗΠΑ, τα οποία αποτελούν δικαιώματα παραγωγής, περισσότερο γνωστά με τον αγγλικό όρο "Royalty" (ρόγιαλτι).

Αν τώρα λάβουμε υπόψη ότι η κατανάλωση των τσιγάρων "Μάλμπορο" έφτασε το 1995 τα 3,93 δισ. τσιγάρα ή τα 196,6 εκατομμύρια πακέτα, τότε προκύπτει ότι τα δικαιώματα παραγωγής που πλήρωσε το 1995 η "Παπαστράτος" στη "Φίλιπ Μόρις" έφτασαν στο καθόλου ευκαταφρόνητο ποσό ύψους 1,566 δισ. δραχμών ή στα 6,5 εκατομ. δολάρια ΗΠΑ.

Ενδιαφέρον έχει να παρακολουθήσουμε τον τρόπο με τον οποίο ο πολυεθνικός- πολυκλαδικός αυτός γίγαντας διαχειρίζεται τα συγκεκριμένα κονδύλια που εισπράττει από την "Παπαστράτος". Από τα 1,66 δολάρια, τα 1,05 τα παρακρατεί η θυγατρική εταιρία "Φίλιπ Μόρις Ελλάς", ενώ τα υπόλοιπα 0,5 αποστέλλονται στην Ολλανδία, όπου η πολυεθνική έχει εγκαταστήσει το στρατηγείο της για τις δραστηριότητές της στην Ευρώπη. Με τα χρήματα που παρακρατεί η θυγατρική στην Ελλάδα, η "Φίλιπ Μόρις" κατάφερε να εξαγοράσει τη γνωστή εταιρία "Φιέστα Καφέ", συνιδρυτής της οποίας ήταν ο γνωστός ολυμπιονίκης στην ελληνορωμαϊκή πάλη Π. Γαλακτόπουλος.Η "Φίλιπ Μόρις" έχει ιδρύσει στη χώρα μας την επίσης γνωστή εταιρία τροφίμων "Kraft" (Κραφτ). Ο κύκλος δραστηριοτήτων του πολυεθνικού αυτού μονοπωλίου στη χώρα μας περισσότερο κινείται στο χώρο των τροφίμων και σε άλλες δραστηριότητες, παρά στα τσιγάρα, χάρη στα οποία έχει γίνει γνωστή σε παγκόσμια κλίμακα.

Η περίπτωση της "Φίλιπ Μόρις", εν μέρει, ρίχνει φως στο πολυδιαφημισμένο κεφάλαιο... "ξένες επενδύσεις στην Ελλάδα", το οποίο έχει γίνει αντικείμενο παραπληροφόρησης και δημαγωγίας από την πλευρά των εκπροσώπων του κεφαλαίου. Οι απολογητές του καπιταλισμού στη χώρα μας, από τις αρχές της μεταπολεμικής περιόδου ακόμα, στήριζαν την οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας στη διαβόητη "συνεργασία" με το ξένο κεφάλαιο, στο οποίο προσέφεραν "γην και ύδωρ", προκειμένου να... μας προτιμήσει ως χώρα επενδύσεων. Ενώ όμως σε προπαγανδιστικό επίπεδο οι αναφορές στις δήθεν "ευεργετικές" επιπτώσεις από τις επενδύσεις ξένων κεφαλαίων στην Ελλάδα δίνουν και παίρνουν, πρακτικά πολύ λίγα πράγματα είναι γνωστά για τον τομέα αυτό. Οι επενδύσεις που πραγματοποιεί για παράδειγμα η "Φίλιπ Μόρις" στη χώρα μας, αλλά και ο τρόπος που αυτές γίνονται, σίγουρα δεν είναι γνωστά στο ευρύ κοινό. Συνήθως σε τέτοιες περιπτώσεις προβάλλεται το γεγονός ότι μια μεγάλη πολυεθνική πραγματοποιεί "επενδύσεις". Αυτό αποτελεί τίτλο τιμής για κάθε αστική κυβέρνηση και για τις ηγετικές ομάδες των εμποροβιομηχάνων, οι οποίοι έχουν αποδεχτεί το ρόλο του κολαούζου του διεθνούς κεφαλαίου. Αυτό που δε θα πουν ποτέ, αλλά αντίθετα θα το έχουν εφτασφράγιστο μυστικό, είναι ότι πολλές φορές οι ξένες επενδύσεις γίνονται με χρήματα του ελληνικού λαού.Η περίπτωση της "Φίλιπ Μόρις", που κάνει στη χώρα μας μπίζνες χωρίς να έχει εισρεύσει συνάλλαγμα από το εξωτερικό, είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστική και - βεβαίως - κάθε άλλο παρά μοναδική. Το εκπληκτικό της υπόθεσης είναι ότι οι επενδύσεις αυτές εντάσσονται στο καθεστώς των αποικιακών νόμων "περί προστασίας των ξένων επενδύσεων", το οποίο προβλέπει αυξημένα φορολογικά και άλλα προνόμια.

Τα δικαιώματα παραγωγής που πληρώνει η εταιρία "Παπαστράτος" στη "Φίλιπ Μόρις", είναι από τις χαρακτηριστικές και αποκαλυπτικές περιπτώσεις για τον τρόπο με τον οποίο οι μεγάλες ιμπεριαλιστικές χώρες εμπορεύονται την τεχνολογική τους υπεροχή και απομυζούν υπεραξία σε διεθνές επίπεδο, εις βάρος των λιγότερο αναπτυγμένων και αναπτυσσόμενων χωρών και ειδικότερα των εργαζόμενων των χωρών αυτών. Σήμερα στη χώρα μας εκατοντάδες, ίσως και χιλιάδες επιχειρήσεις - βιομηχανικές αλλά και εμπορικές - έχουν συνάψει συμφωνίες με τα πιο γνωστά πολυεθνικά μονοπώλια του κόσμου, οι οποίες τους επιτρέπουν τη χρήση έτοιμων ξένων μεθόδων παραγωγής. Πρόκειται για συμφωνίες παραχώρησης τεχνογνωσίας (Knowhow Agreements) ή συμφωνίες Licehse. Δικαιώματα πληρώνουν επίσης οι εταιρίες στην περίπτωση που χρησιμοποιούν το όνομα των ξένων πολυεθνικών ή ακόμα και στην περίπτωση διακίνησης των εμπορευμάτων τους στα όρια των αγορών της χώρας τους. Μια τέτοια χαρακτηριστική περίπτωση είναι αυτή της αλυσίδας σούπερ μάρκετ "Βερόπουλος", η οποία χρησιμοποιεί στον τίτλο το όνομα της γνωστής πολυεθνικής SPAR.

Αν και δεν είναι γνωστό το ποσό που πληρώνουν οι ελληνικές εταιρίες για τις διάφορες συμφωνίες που συνάπτουν με τα μεγάλα πολυεθνικά συγκροτήματα - τα οικονομικά υπουργεία ισχυρίζονται ότι δεν έχουν συγκεντρωτικά στοιχεία οικονομικής φύσης για τις συμφωνίες αυτές - σίγουρα αυτό θα μετριέται σε δεκάδες δισεκατομμύρια δραχμές.

Οι συμφωνίες αυτές ευθέως αναγάγουν στις ανισότιμες οικονομικές και πολιτικές σχέσεις που έχουν αναπτυχθεί μεταξύ της μειοψηφίας των ιμπεριαλιστικών χωρών από τη μια πλευρά και της μεγάλης πλειοψηφίας των καθυστερημένων και αναπτυσσόμενων χώρων από την άλλη. Στις σύγχρονες συνθήκες η υποδούλωση ολόκληρων τμημάτων του πλανήτη δε γίνεται με ένοπλες επεμβάσεις, αν και αυτές χρησιμοποιούνται όπου κρίνεται ότι είναι... αναγκαίες. Σήμερα πλέον μπορεί το αποικιοκρατικό σύστημα να κατέρρευσε, οι σχέσεις εξάρτησης και ιμπεριαλιστικής εκμετάλλευσης, όμως, διατηρήθηκαν, πιο αφανείς, περισσότερο δυσδιάκριτες, αλλά πάντα ισχυρές. Ισως περισσότερο απ' ό,τι στο παρελθόν. Σήμερα, για παράδειγμα, αν μια αναπτυσσόμενη χώρα μπει στη "μαύρη λίστα" και αποκλειστεί από τη χρήση των νέων τεχνολογιών, οι οποίες παράγονται, αναπτύσσονται και ελέγχονται σχεδόν ασφυκτικά από τις μεγάλες ιμπεριαλιστικές χώρες, είναι καταδικασμένη σε οικονομική κατάρρευση.

Τα ζητήματα της εξάρτησης, που στις σημερινές συνθήκες ένταξης της χώρας μας στην ΕΕ προσλαμβάνουν διαστάσεις εκχώρησης κυριαρχικών δικαιωμάτων, καθώς και η υποτιθέμενη σύγκλιση βρίσκονται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος τα τελευταία χρόνια. Η άρχουσα τάξη και τα κυβερνητικά εκτελεστικά της όργανα, τα κόμματα και άλλες δυνάμεις, που ανεξάρτητα από επί μέρους διαφορές τάσσονται αναφανδόν υπέρ της λογικής του μονόδρομου, καθώς και οι λογής λογής απολογητές του καπιταλισμού, προσπαθούν να μας πείσουν ότι η περίφημη "σύγκλιση" με την Ευρώπη είναι υπόθεση των ονομαστικών δεικτών της Συνθήκης του Μάαστριχτ. Και μάλιστα, κόντρα σε κάθε λογική, ισχυρίζονται ότι η υλοποίησή της θα οδηγήσει στην ευημερία και την εξάλειψη των περιφερειακών ανισοτήτων. Πρόκειται ασφαλώς για μύθο, με τον οποίο προσπαθούν να καλύψουν το αποκρουστικό πρόσωπο της σύγχρονης καπιταλιστικής βαρβαρότητας. Η Συνθήκη του Μάαστριχτ όχι μόνο δε θα οδηγήσει στον περιορισμό των περιφερειακών ανισοτήτων, αλλά αντίθετα θα τις επιτείνει. Η εφαρμογή της δημιουργεί και θα δημιουργήσει στο μέλλον μεγαλύτερο χάσμα μεταξύ των αδύνατων και ισχυρών χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης, θα οξύνει σε μεγαλύτερο βαθμό τις ταξικές και κοινωνικές αντιθέσεις. Η τυχόν υλοποίησή της όχι μόνο δε θα οδηγήσει σε σύγκλιση μιας και ο καπιταλισμός δεν μπορεί να αρνηθεί τον εαυτό του, αλλά αντίθετα δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την ανάπτυξη μιας νέου τύπου αποικιοκρατίας, όπου ο βάναυσος οικονομικός εξαναγκασμός έχει - και θα έχει- τον πρώτο λόγο.

Θανάσης ΚΑΝΙΑΡΗΣ

Ιδιαίτερα στους κόλπους της ΕΕ, καταγράφονται πάνω από 20 εκατ. άνεργοι. Το πρόβλημα της απασχόλησης δεν αφήνει, φυσικά, ανεπηρέαστο και ένα ιδιαίτερο κομμάτι της οικονομίας, τον πιστωτικό τομέα. Διάφορες πληροφορίες και στοιχεία διεθνών οργανισμών επισημαίνουν ότι ο τραπεζικός τομέας, και γενικότερα ο πιστωτικός τομέας, δεν αποτελεί πλέον πηγή απασχόλησης.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΟΣΑ (1993), η τραπεζική απασχόληση στη Γαλλία, κατά την περίοδο 1990 - 1992, παρουσιάζει ταχύτατους ρυθμούς μείωσης. Το ίδιο παρατηρείται και στη Βρετανία, η οποία χαρακτηρίζεται από πολλούς, ως η μεγαλύτερη πιστωτική αγορά, από πλευράς τζίρου. Η απασχόληση δείχνει μια επιταχυνόμενη καθοδική πορεία κατά την περίοδο 1989 - 1993.

Στην Ιταλία, από το 1993 και μετά, η απασχόληση μειώνεται σταθερά, ενώ για τη Δανία τα στοιχεία του ΟΟΣΑ αναφέρουν ότι, μεταξύ 1988 και 1995, η τραπεζική απασχόληση μειώθηκε σχεδόν κατά 18%.Για τη Νορβηγία, τα στοιχεία της Ενωσης Νορβηγικών Τραπεζών αναφέρουν μείωση της απασχόλησης κατά 24%,στην περίοδο 1989 - 1992. Στη Φινλανδία, επίσης, ο τραπεζικός τομέας κατά την περίοδο 1990 - 1995 έχασε το 1/3 της εργατικής του δύναμης. Το ίδιο συμβαίνει και στις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ, και φυσικά και στην Ελλάδα.

Παράλληλα, σχολιάζεται, επίσης, ότι η ιδιωτικοποίηση των δημοσίων πιστωτικών ιδρυμάτων και οι οδηγίες της ΕΕ συμβάλλουν στην επιτάχυνση του πιστωτικού ανταγωνισμού, με τα παραπάνω αποτελέσματα. Ιδιαίτερα επισημαίνεται η αρνητική επίδραση της νέας τεχνολογίας και της πληροφορικής στην απασχόληση στον τραπεζικό και πιστωτικό τομέα. Οι ίδιες πληροφορίες αναφέρουν ότι, σύμφωνα με τους μετριότερους υπολογισμούς, η μείωση της τραπεζικής απασχόλησης θα φτάσει τουλάχιστον το 4% τα επόμενα χρόνια. Κατά συνέπεια, διάφοροι εργοδοτικοί κύκλοι επισημαίνουν την ανάγκη της αναπροσαρμογής του εργατικού δυναμικού στον πιστωτικό τομέα, μέσω της εθελοντικής εξόδου του πλεονάζοντος εργατικού δυναμικού, μέσω εσωτερικών μετακινήσεων του προσωπικού, είτε μέσω της χρησιμοποίησης του συστήματος της διανομής της εργασίας.

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι αναφορές, που έγιναν στο Συνέδριο της Επιτροπής Κοινωνικών Υποθέσεων της ΕΕ, στους Δελφούς, στις 6 - 7 Ιούνη 1996, σχετικά με τις Συλλογικές Συμβάσεις στον τραπεζικό τομέα, που σηματοδοτούν και τις γενικότερες εξελίξεις στον τομέα αυτό.

Πιο συγκεκριμένα, για την Ολλανδία αναφέρεται ότι υπογράφτηκαν Συλλογικές Συμβάσεις 3ετούς διάρκειας για μισθολογικές αυξήσεις μεταξύ 2 - 3%. Για το ζήτημα του ωραρίου αναφέρεται ότι οι μεγαλύτερες τράπεζες έχουν εισηγηθεί προς το παρόν την 36ωρη εβδομαδιαία εργασία, ενώ υπάρχει και ένας αριθμός μικρότερων τραπεζών, που έχει ήδη αποφασίσει ότι όλοι οι υπάλληλοι θα εργάζονται σε 40ωρη εβδομαδιαία βάση. Παράλληλα, σημειώνεται και μια ελαστικότητα των εργάσιμων ημερών, μιας και οι τράπεζες εισηγούνται κανονική διάρκεια των εργάσιμων ημερών από Δευτέρα μέχρι και το Σάββατο.

Για τη Νορβηγία η Ομοσπονδία Εργοδοτών των Νορβηγικών Τραπεζών συντάσσεται με την άποψη ότι οι καθημερινές εργάσιμες ώρες θα πρέπει να είναι μεταξύ 6 π.μ. και 9 μ.μ., καθώς επίσης και οι εβδομαδιαίες εργάσιμες ημέρες να είναι από Δευτέρα μέχρι και Σάββατο.

Στη Δανία οι τράπεζες προωθούν ένα νέο μισθολογικό σύστημα, το οποίο, όπως αναφέρεται, παράδειγμά του είναι το σουηδικό μισθολογικό σύστημα, σύμφωνα με το οποίο το γενικότερο μισθολογικό πλαίσιο διαχωρίζεται σ' ένα οργανικό και σ' ένα επιχειρησιακό μέρος. Τέλος, στη Δανία, προωθείται και ένα σύστημα εξυπηρέτησης πελατών και κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου.

Μεταξύ άλλων επισημαίνεται ότι:

• Σύμφωνα με την Εκτελεστική Επιτροπή της Ενωσης Τραπεζών, μια τέτοια μελέτη θα ήταν ανεπιθύμητη ή τουλάχιστον πρόωρη, και θα μπορούσε να προβάλει πολιτικούς κινδύνους, αν δοθεί τόση μεγάλη σημασία στο ζήτημα των απωλειών θέσεων εργασίας στον τραπεζικό τομέα, εξαιτίας των μειώσεων σε συγκεκριμένες υπηρεσίες, όπως του συναλλάγματος, του Dealing Room κ.ά.
• Θα ήταν πολιτική παραφροσύνη, για μια μελέτη χρηματοδοτούμενη μάλιστα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και υποστηριζόμενη από την Ενωση Τραπεζών, να βγάλει εχθρικές αποφάσεις, ως προς το ενιαίο νόμισμα, όταν και οι δύο αγωνίζονται υπέρ της υποστήριξης της Ευρωπαϊκής Νομισματικής Ενωσης. Τέλος, στο παραπάνω "Εμπιστευτικό" κείμενο, αναφέρεται και ένας προκαταρκτικός κατάλογος θεμάτων, μεταξύ των οποίων αναφέρονται:

- Σχετικά με την ελαστικότητα του εργάσιμου χρόνου και της απασχόλησης στον τραπεζικό τομέα. Ιδιαίτερα αναφέρεται στην ανάπτυξη της ελαστικότητας προς την κατεύθυνση του 24ωρου Telebanking, της έναρξης της εργασίας, της μερικής απασχόλησης κλπ.

- Αναφορικά με την επίδραση της αύξησης του ανταγωνισμού στην απασχόληση, από την αύξηση των τραπεζικών δραστηριοτήτων από ασφαλιστικές εταιρίες, από επιχειρήσεις έκδοσης πιστωτικών καρτών κλπ.

Από τα παραπάνω αναφερόμενα συνάγεται το συμπέρασμα ότι μαύρα σύννεφα μαζεύονται πάνω από τους εργαζόμενους στον πιστωτικό τομέα, και φυσικά οι προβλέψεις κάθε άλλο παρά ευνοϊκές είναι για τους εργαζόμενους.

Το συνδικαλιστικό κίνημα στις τράπεζες πρέπει και είναι ανάγκη να συνειδητοποιήσει ότι η κυβερνητική πολιτική στον πιστωτικό τομέα, συνεπικουρούμενη και από τις πολιτικές δυνάμεις του "ανήκομε στο Μάαστριχτ", είναι επικίνδυνη, τόσο για τον τόπο, όσο και για το λαό γενικότερα, και η αντίδραση επιβάλλεται να είναι άμεση και δυναμική, ούτως ώστε να αποτελέσει ανάχωμα των αντεθνικών και αντιλαϊκών εξελίξεων που επιφυλάσσει η Συνθήκη του Μάαστριχτ και κατ' επέκταση η ΟΝΕ.

Μιχάλης ΚΑΧΡΗΣ

Σύμφωνα με τα στοιχεία του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας, το 30% του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού - περί τα 820 εκατ. άτομα - είναι χωρίς εργασία ή υποαπασχολούνται, ποσοστό που χαρακτηρίζεται ως το υψηλότερο από την εποχή του μεγάλου κραχ της δεκαετίας του '30