Το χέρσο κομμάτι που φαίνεται στην 1η φωτογραφία είναι τα κληροτεμάχια των προσφύγων. Στη δεύτερη φωτογραφία απεικονίζεται η ακριβώς διπλανή περιοχή, όπου οι βίλες ξεφυτρώνουν μέσα στα δένδρα

Το θέμα ήρθε στην επικαιρότητα με δραματικό τρόπο μετά την απεργία πείνας που πραγματοποίησε η Νατάσα Γερασιμίδου, η ψυχή της επιτροπής των ιδιοκτητών κληροτεμαχίων, βάζοντας σε κίνδυνο τη ζωή της, προκειμένου να δοθεί λύση στην αδικία απέναντι στις 400 οικογένειες.

Το περιαστικό δάσος της Θεσσαλονίκης είναι ένα από τα μεγαλύτερα τεχνητά δάση και ξεκίνησε να δημιουργείται το 1921, όταν για πρώτη φορά αποφασίστηκε η δάσωση 1.300 περίπου στρεμμάτων στην περιοχή Σέιχ Σου. Το 1935 ο γενικός διοικητής Μακεδονίας κήρυξε ως αναδασωτέα μία έκταση 14.500 στρεμμάτων εντός της παραπάνω περιοχής. Η απόφαση αυτή όριζε ότι η αναδάσωση αυτής της έκτασης θα πραγματοποιηθεί «συμφώνως με το συνημμένον τη παρούση χρονοδιάγραμμα, πλην των ήδη υπαρχουσών συμπαγών γεωργικών εκτάσεων των διαφόρων εντός και πέριξ ταύτης χωρίων». Μεγάλο μέρος των εκτάσεων αυτών βρίσκεται στο Πανόραμα και πρόκειται για τη γη έκτασης περίπου 600 στρεμμάτων που διανεμήθηκε στους πρόσφυγες του Πανοράματος από την ανταλλάξιμη περιουσία, με παραχωρητήρια του Ελληνικού Δημοσίου. Ηταν μια άγονη χέρσα έκταση, στη Λοφοσειρά που εκτείνεται από Ανατολή προς Δύση, 10 χιλιόμετρα νότια του Σέιχ Σου, στις παρυφές του ρέματος που αργότερα ονομάστηκε Ελαιόρεμα και που το έδαφος δεν καλυπτόταν όχι μόνο από δασικό, αλλά ούτε και από οποιοδήποτε άλλο είδος βλάστησης.

Στην αναδασωτέα έκταση που ορίζεται με την απόφαση του 1973 συμπεριλαμβάνονται και τα «652 στρέμματα που ανήκουν κατά κυριότητα εις ιδιώτας εξ οριστικών διανομών». Ο λόγος για τα κληροτεμάχια του Πανοράματος, τα οποία αποτελούν τη μοναδική οριστική διανομή εντός της έκτασης των 30.000 στρεμμάτων του σημερινού περιαστικού δάσους. Χωρίς να αμφισβητείται ο αγροτικός χαρακτήρας των εκτάσεων αυτών, με τη συγκεκριμένη απόφαση επιβάλλεται η δάσωσή τους και μάλιστα χωρίς να προβλέπεται αποζημίωση για τους ιδιοκτήτες τους.

Το 1977 ο εισαγγελέας Πρωτοδικών Θεσσαλονίκης γνωμοδοτεί ότι πρέπει να ανακληθεί η απόφαση της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης και το 1978 το υπουργείο Εσωτερικών εκδίδει διαταγή «περί υποχρεώσεως της Διοικήσεως διά την τυπικήν ανάκλησιν της απαλλοτριωτικής αποφάσεως» (12792/265/27.11.78). Μέχρι σήμερα και παρά τα παραπάνω, η απόφαση του 1973 δεν έχει ανακληθεί.

Στη δεκαετία του '70 η αξία της γης ανεβαίνει και η εποχή εκείνη βρίσκει τα κληροτεμάχια του Πανοράματος δεσμευμένα και τους ιδιοκτήτες τους να απαιτούν αποδέσμευση. Το 1979 ο νομάρχης Θεσσαλονίκης εκδίδει απόφαση για αποκατάσταση της νομιμότητας σχετικά με τις γεωργικές ιδιοκτησίες, αποφεύγοντας όμως να ανακαλέσει την απόφαση του 1973.

Εκτοτε, μεσολάβησαν αποφάσεις και διατάγματα με τα οποία άλλοτε δεσμευόταν η συγκεκριμένη έκταση και άλλοτε αποδεσμευόταν, με αποτέλεσμα εκείνοι που είχαν χρήματα να προλαβαίνουν να χτίζουν και οι υπόλοιποι να μην έχουν μπορέσει ποτέ μέχρι σήμερα να αξιοποιήσουν τα κληροτεμάχια. Αυτό είναι άλλωστε ορατό και στην περιοχή, όπου μπορεί κάποιος να διακρίνει πολυτελείς κατοικίες πνιγμένες στα δέντρα και από την άλλη τα κληροτεμάχια να βρίσκονται σε μία χέρσα ζώνη. Στο διάστημα αυτό, κάποια από τα κληροτεμάχια δασώθηκαν παράνομα, ενώ αγνοήθηκε μέχρι σήμερα η πρόταση του Δασαρχείου για εξαίρεσή τους από την αναδάσωση.

Μια μέρα πριν βγει από το νοσοκομείο μίλησε στο «Ρ» η Νατάσα Γερασιμίδου. Παρά την περιπέτειά της, δεν έχασε ούτε στιγμή την αποφασιστικότητά της

- Ποιο πιστεύετε ότι ήταν το σημαντικότερο αποτέλεσμα που έφερε ο αγώνας σας;

- Αλλαξε η κοινή γνώμη εντελώς και αυτό είναι το πιο σημαντικό. Μέχρι τώρα λέγονταν χίλια ψέματα σε βάρος των προσφύγων, ότι δεν είναι ιδιοκτήτες κληροτεμαχίων, αλλά δασοτεμαχίων. Προσπαθούσαν να πείσουν τους Θεσσαλονικείς ότι θα αναπνεύσουν από τα 650 στρέμματα των προσφύγων του Πανοράματος, τα οποία είναι ανταλλάξιμη περιουσία για αποκατάσταση αυτών των προσφύγων με τη Συνθήκη της Λωζάνης.

- Πώς ζήσατε εσείς αυτό το πρόβλημα;

- Το ζω από κοντά καθημερινά και ατέλειωτες ώρες. Μου έχει γίνει έμμονη ιδέα. Γιατί δεν μπορώ να ξεχάσω τα δάχτυλα της γιαγιάς μου, ροζιασμένα και ματωμένα, να βγάζει από αυτή τη γη βράχια, πέτρες, να ξηλώνει πουρνάρια, για να γίνουν μονοπάτια. Να πηγαίνουμε ποδαρόδρομο 500 μέτρα, ένα χιλιόμετρο τη μέρα. Μας έπιανε από το χέρι και κατεβαίναμε εκεί στα κληροτεμάχια, περνούσαμε πάνω από οχιές, ποτέ δε μας πείραξε καμία και δεν πειράξαμε καμία, καλημέριζε τους λύκους η γιαγιά η Ανάστα. Και έρχεται τώρα το ίδιο το κράτος που παραχώρησε αυτά τα κληροτεμάχια, έρχεται τώρα μετά από τόσα χρόνια και μας λέει ότι δεν είναι δικά μας. Για την ψυχή της γιαγιάς μου αγωνίζομαι, δεν έχω ούτε 100 τετραγωνικά μέτρα στο Πανόραμα.

Σήμερα υπάρχουν σπίτια χτισμένα νόμιμα με άδεια από την Πολεοδομία. Από το '73 μέχρι το '91 έχουν χτιστεί ακριβώς δίπλα από το φράκτη της γιαγιάς μου 38 βίλες μέσα στο ελαιόρεμα. Και χτίζονται ακόμα. Πέρσι τέλειωσαν άλλες 8 βίλες, τέσσερις μεζονέτες, πάλι στην ίδια περιοχή. Στο χάρτη που βγήκε μετά το '73 φαίνεται καθαρά ένα ζιγκ ζαγκ και λένε «σε αυτό το κομμάτι χτίζεις, σε εκείνο όχι». Πώς γίνεται αυτό που χτίζεται να είναι του πλούσιου η βίλα, αυτό που δε χτίζεται στο επόμενο ζιγκ ζαγκ να είναι του πρόσφυγα...

Αυτό συμβαίνει από το '73: Μια δεσμεύονται και χτίζονται μερικές βίλες και μια αποδεσμεύονται. Εμείς που δεν έχουμε λεφτά δεν προλαβαίνουμε να χτίσουμε. Και να 'χεις στους δέκα πόντους δίπλα σου βίλα κι εσύ να μην μπορείς ούτε καν να το φράξεις, ούτε να το φυτέψεις.

- Πώς αντιμετωπίζει η επιτροπή ιδιοκτητών την πρόταση για ανταλλαγή των συγκεκριμένων κληροτεμαχίων με άλλα;

- Μιλούν για ανταλλαγή χωρίς να μας ρωτήσουν καν αν τη θέλουμε. Γιατί το παιχνίδι είναι στα χέρια μας, όχι στα χέρια τους. Ολα αυτά τα 30 χρόνια αν θέλαν να μας πάρουν την περιουσία μας θα την είχαν πάρει. Ομως είναι τόσο ισχυρές οι υπογραφές τιμής που έβαλαν αυτές οι χώρες, που δεν μπορούν να την πάρουν με τίποτα. Λένε να πάρουμε γη στην περιοχή της Πολύζεβας και Γεώργεβας που ανήκουν στο Ασβεστοχώρι και την καλλιεργούν αγρότες του Ασβεστοχωρίου. Αν εμείς ποτέ δεχόμασταν ανταλλαγή, δε θα δεχόμασταν ίσα στρέμματα σε άλλο μέρος. Δεν μπορείς να φύγεις από ιδιαιτέρου κάλλους περιοχή και να πας εκεί που σε στέλνουν οι... κάλοι. Ας δώσει στον πρόσφυγα του Πανοράματος για το ένα στρέμμα του Ελαιορέματος έξι στρέμματα σε μία άλλη περιοχή και - αν δεν είχε αυτό το ισχυρό συμβόλαιο - να θυσιαστεί. Τώρα που το έχει, τέτοια θυσία δε θα κάνει ποτέ.

Ομως, το κυριότερο είναι ότι ο αγρότης του Πανοράματος δε θα δεχόταν ανταλλαγή σε περιοχή που τρώει ψωμί άλλος αγρότης, γείτονας του. Είναι ντροπή να το κάνουν αυτό, μετά από τόσα χρόνια που τα καλλιεργούν. Και δικά τους να μην είναι, δεν έπρεπε ποτέ να τους αγγίξει το κράτος αυτούς τους ανθρώπους.

- Ποιες θα είναι οι επόμενες κινήσεις της επιτροπής, αλλά και οι δικές σας προσωπικά;

- Πρέπει να πω ότι περιμένω να δω ποιες θα είναι οι κινήσεις της κυβέρνησης, γιατί αυτή τη στιγμή ο μόνος που ευθύνεται είναι αυτή η κυβέρνηση και κανένας άλλος. Ο δικηγόρος μας έχει ασκήσει δίωξη στον πρώην και νυν περιφερειάρχη για παράβαση καθήκοντος και για κάθε υπεύθυνο.

Μέχρι τώρα όλοι οι πολιτικοί, οι βουλευτές φοβόντουσαν την κοινή γνώμη για να μην χάσουν ψήφους, δεν κοιτούσαν τους πρόσφυγες που φτύσανε αίμα σ' αυτό το χωριό και τώρα το διεκδικεί και το απολαμβάνει ο καθένας εκτός από αυτούς. Τώρα που η κοινή γνώμη έχει καταλάβει περί τίνος πρόκειται, τι έχουν να πουν; Ακόμα φοβούνται την κοινή γνώμη;

Και τόσοι δήμαρχοι δεν μπορούν να υπογράψουν ότι τα τόσα αδάσωτα στρέμματα είναι πιο χρήσιμα από τα 651 στρέμματα των προσφύγων; Επαναλαμβάνουμε ότι η συγκεκριμένη περιοχή δεν ήταν ποτέ δάσος. Το '98 έβγαλαν ένα νόμο τεχνητής φυτείας που κατοχυρώνει και αποδεσμεύει όλα τα καταχρηστικά δασωμένα τεμάχια του Πανοράματος πλην από αυτά του Ελαιορέματος που δεν αποδεσμεύουν παρόλο που ανήκουν στην ίδια κατηγορία και δασώθηκαν καταχρηστικά από το δασαρχείο. Και αυτή τη στιγμή αποδεσμεύονται των πλούσιων, με τον όρο τεχνητή φυτεία και μπορούν να χτίζουν στα 500 μέτρα από το σπίτι του πρόσφυγα, ενώ για εμάς ούτε τεχνητή φυτεία υπάρχει, ούτε δικαιοσύνη...

Στον αγώνα τους οι κάτοικοι του Πανοράματος έχουν τη συμπαράσταση του ΚΚΕ, που και με παρεμβάσεις στη Βουλή προσπαθεί να δοθεί λύση στο πρόβλημα.

Για την ουσία του προβλήματος, το οποίο είναι πολιτικό, τις ευθύνες της κυβέρνησης και την αναγκαία επίλυσή του, μίλησε στο «Ρ» ο βουλευτής του Κόμματος Αγγ. Τζέκης: «Η ουσία του προβλήματος βρίσκεται στο ότι υπάρχουν δύο μέτρα και δύο σταθμά αντιμετώπισης ίδιων πραγμάτων. Γιατί στην περιοχή εκείνη έχουν στο μεταξύ αξιοποιηθεί ιδιοκτησίες, έχουν χτιστεί νομότυπα σπίτια, βίλες και συγκεκριμένων αν θέλετε επιχειρηματιών και ανθρώπων του Πανεπιστημίου. Για μας λοιπόν υπάρχει μια πολιτική διάκριση απέναντι στους πρόσφυγες, τους οποίους οφείλει η πολιτεία να αποκαταστήσει. Δεν μπορεί δηλαδή η κυβέρνηση αλλού να δίνει την άδεια για να χτίζονται οι πολυτελείς βίλες και αλλού να απαντά "δε δικαιούστε"», δηλώνει ο βουλευτή του ΚΚΕ. Και συμπληρώνει ότι «το πρόβλημα βέβαια αποκτά άλλη σημασία γιατί δεν πρόκειται για πλούσιους, οι οποίοι θέλουν τη συγκεκριμένη γη ως οικόπεδο, τη διεκδικούν ως κληροτεμάχια, τα οποία τους είχαν δοθεί με νομότυπες διαδικασίες. Η ουσία του προβλήματος ακόμα είναι στο εξής: Οτι αυτή η γη δεν αποτελεί μέρος του πάρκου δάσους όπως ονομάζουν το Σέιχ Σου, δεν αποτελούσε και δεν αποτελεί, δεν είναι δάσος ούτε αναδασωτέα έκταση. Γι' αυτό εξάλλου και η πρόταση που πιστεύουμε ότι δίνει το μέγεθος του προβλήματος είναι αυτή της Διεύθυνσης Δασών που ζητά τον αποχαρακτηρισμό αναδασωτέας όπως την είχε κάνει το 1973 η νομαρχία και το 1990. Αρα λοιπόν η ουσία του προβλήματος είναι και πολιτική, γιατί η κυβέρνηση και το υπουργείο Γεωργίας είναι που πρέπει να δώσουν άμεσα τη λύση και λύση είναι να παραχωρηθεί η συγκεκριμένη έκταση στους συγκεκριμένους ιδιοκτήτες».

Αναφερόμενος στη στάση που τηρεί η κυβέρνηση, ο Αγγ. Τζέκης σημείωσε: «Από την πλευρά της ενώ κατανοεί ότι έχουν δίκιο από τη μια μεριά οι ιδιοκτήτες, όπως λέει διά του υπουργείου Γεωργίας, τους παραχωρεί ανάλογη έκταση σε άλλη τοποθεσία που ανήκει όμως σε άλλη κοινότητα. Στον ίδιο βέβαια δήμο, αλλά σε άλλο διαμερισματικό μέρος, στο Ασβεστοχώρι. Αρα από τη μια κατανοεί, από την άλλη όμως δε θέλει να δώσει συνολική και δίκαιη λύση, που είναι η απονομή της έκτασης που δικαιούνται οι συγκεκριμένοι κληρούχοι. Γιατί τονίζουμε, για μια ακόμα φορά, ότι έτσι θα γεννηθεί ένα άλλο ζήτημα, ότι εκείνη την έκταση τη διεκδικούν και ήδη την καλλιεργούν κάτοικοι του Ασβεστοχωρίου. Είναι μια πάγια τακτική της κυβέρνησης, όπως έχει κάνει και με τους υδάτινους πόρους, να θέλει να βάλει κατοίκους γειτονικών χωριών να μαλώνουν μεταξύ τους, ενώ δε θα πρέπει να συμβεί κάτι τέτοιο».

Οσον αφορά τις ενέργειες που έχει κάνει το ΚΚΕ, ο βουλευτής του Κόμματος υπογράμμισε: «Από τότε που ξεκίνησε το ζήτημα ανταποκρίθηκε θετικά στο πρόβλημα αυτό, γιατί διερεύνησε και εκτίμησε ότι πραγματικά έχουν δίκαιο οι δικαιούχοι των κλήρων αυτών. Μάλιστα με επιτόπια έρευνα είδαμε το τι συμβαίνει και κρίναμε ότι δεν μπορεί να υπάρχει η άνιση αντιμετώπιση από πλευράς κυβέρνησης προς τους κατοίκους του Πανοράματος. Γι' αυτό καταθέσαμε και Ερώτηση στη Βουλή, αλλά και τελευταία Επίκαιρη Ερώτηση με την οποία αναγκάσαμε το υπουργείο Γεωργίας να μας δώσει την εξής απάντηση: Οτι ναι, έχουν δίκαιο και αναγνωρίζουν τα προσφυγικά, αλλά δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα άλλο παρά να τους δώσουμε μία έκταση σε άλλη τοποθεσία και ακριβώς εκεί ξεκινά η αντίθεση και αντιπαράθεση που προσπαθεί να επιφέρει ανάμεσα στους κατοίκους Πανοράματος και Ασβεστοχωρίου. Στηρίζουμε τον αγώνα των κατοίκων του Πανοράματος και θα φέρουμε ξανά το ζήτημα στη Βουλή. Από εκεί και πέρα πάντως τονίζουμε ότι και ο αγώνας των κατοίκων της περιοχής είναι αυτός που μπορεί να φέρει και το αποτέλεσμα. Σε αυτό το σημείο να τονίσουμε τη συμπαράστασή μας στον αγώνα που κάνει και η Νατάσα η Γερασιμίδου, η οποία είναι και η ψυχή της διεκδίκησης από πλευράς των κατοίκων. Παράλληλα είχαμε επικοινωνία και με το υπουργείο, τονίσαμε για μια ακόμα φορά ότι πρέπει να δοθεί λύση στο πρόβλημα, παρόλα αυτά η κυβέρνηση διατηρεί την ίδια στάση. Δε φαίνεται δηλαδή διατεθειμένη να δώσει δίκαια λύση στο ζήτημα».