Ο Σχολικός Επαγγελματικός Προσανατολισμός (ΣΕΠ) ήταν μέχρι πρόσφατα ένα μάθημα ενταγμένο στο ωρολόγιο πρόγραμμα της τελευταίας τάξης του Γυμνασίου, που για τους περισσότερους μαθητές ισοδυναμούσε με την «ώρα του χαβαλέ». Τώρα, όμως, τα πράγματα αλλάζουν...

Ο ΣΕΠ γίνεται ένα κανάλι μέσα από το οποίο προσπαθούν να διαμορφώσουν στους μαθητές συνείδηση «απασχολήσιμου».

Σύμφωνα με κείμενο του απερχόμενου υπουργού Παιδείας, που χαιρετίζει σ' ένα ιλουστρασιόν φυλλάδιο αυτό το εγχείρημα, ο ΣΕΠ, πέρα από τον παραδοσιακό του ρόλο, αυτόν της πληροφόρησης, εκπαιδεύει το μαθητή, ώστε «να μπορεί να ανιχνεύει και να βρίσκει τις πληροφορίες που του χρειάζονται» και, επιπλέον, τον οδηγεί και τον βοηθά «να συνειδητοποιήσει τις δικές του δυνάμεις και δεξιότητες, για να μπορέσει να προσδιορίσει και να καθορίσει τους επαγγελματικούς του στόχους, με βάση τις συνθήκες που επικρατούν στους εργασιακούς χώρους».

Ποιες είναι, όμως, οι συνθήκες, που επικρατούν και σε λίγο θα κυριαρχούν στους εργασιακούς χώρους; Η ανεργία είναι ένα δεδομένο, που ο νέος βγαίνοντας στην αγορά εργασίας πρέπει, όχι μόνο να γνωρίζει, αλλά και να το αποδεχτεί. Παραπέρα, η νέα πραγματικότητα με τις αναδιαρθρώσεις στις εργασιακές σχέσεις υπαγορεύει τη γενίκευση του μοντέλου του «απασχολήσιμου». Του νέου, δηλαδή, που η απασχόλησή του θα είναι μερική, θα δουλεύει για κάποιες ώρες, κάποιες μέρες, ανασφάλιστος, ζώντας συνεχώς στην αβεβαιότητα. Κι αυτή την πραγματικότητα ο νέος πρέπει, όχι μόνο να έχει υπόψη του ότι θα την αντιμετωπίσει, αλλά και να τη θεωρήσει μη αναστρέψιμη, να τη δεχτεί σαν «φυσική» εξέλιξη και να μη θελήσει να αντιταχθεί σ' αυτήν.

Ο ΣΕΠ, λοιπόν, μέσα από την αντιεκπαιδευτική μεταρρύθμιση, έχει στόχο ακριβώς να κάνει τους νέους να αποδεχτούν χωρίς αντιδράσεις το «μαύρο» μέλλον που τους ετοιμάζουν.

Τα φανταχτερά φυλλάδια του υπουργείου Παιδείας, μας «ενημερώνουν» ότι ο Σχολικός Επαγγελματικός Προσανατολισμός, πέρα από μάθημα εντός του σχολείου που θα διδάσκεται στη Γ` Γυμνασίου και στην Α` Λυκείου, θα απλώνεται και σ' ένα μηχανισμό εκτός του σχολείου. Γι' αυτό εξαγγέλλουν τη δημιουργία 68 Κέντρων Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού (ΚΕΣΥΠ) στις έδρες των νομών της χώρας, από τα οποία η ηγεσία του υπουργείου Παιδείας ισχυρίστηκε ότι λειτουργούν τα 16.

Επίσης, εξαγγέλλουν τη λειτουργία κάποιων Γραφείων Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού (Γραφεία ΣΕΠ) σε 200 σχολικές μονάδες της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Ομως, οι καθηγητές που επιμορφώνονται φέτος για να στελεχώσουν αυτά τα γραφεία είναι μόνο 120, άρα πιθανότατα αυτός θα είναι κι ο αριθμός των γραφείων που θα λειτουργήσουν. Μάλιστα, ο Γερ. Αρσένης έλεγε ότι τα γραφεία αυτά είναι πλήρως εξοπλισμένα, με όλα τα σύγχρονα μέσα και με ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Ομως, στην «επιμόρφωση» των καθηγητών που θα τα στελεχώσουν δε συμπεριλαμβάνεται μάθημα για ηλεκτρονικούς υπολογιστές και είναι πιθανόν αυτός ο εξοπλισμός να μην μπορέσει να χρησιμεύει πουθενά, αφού πολλοί δε θα ξέρουν να τον χρησιμοποιήσουν.

Από τα υλικά που δίνονται, τα μαθήματα, τον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας του προγράμματος επιμόρφωσης των καθηγητών που θα ασχοληθούν με το ΣΕΠ και θα στελεχώνουν τα ΚΕΣΥΠ και τα Γραφεία ΣΕΠ, επιβεβαιώνεται ο βασικός στόχος που καλείται να παίξει ο ΣΕΠ, η δημιουργία, δηλαδή, συνείδησης «απασχολήσιμου».

Αντί για ολόπλευρη γνώση, που θα δίνει στο μαθητή τη δυνατότητα να γνωρίζει και να αναπτύσσει τις ικανότητές του, η αντιμεταρρύθμιση θέλει να δημιουργήσει στους νέους από τα μικρά τους χρόνια συνείδηση «απασχολήσιμου»

Με βάση πρόγραμμα που συνδιοργάνωσαν το υπουργείο Παιδείας, το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, η Διεύθυνση Σπουδών Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και η Διεύθυνση Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης, μια και το πρόγραμμα χρηματοδοτούνταν από την Ευρωπαϊκή Ενωση και συγκεκριμένα από τα ευρωκονδύλια του ΕΠΕΑΕΚ, αποδεικνύεται η σταθερή επιδίωξη των κυβερνώντων για τη δημιουργία μέσω της εκπαίδευσης χειραγωγήσιμων τόσο καθηγητών - εκπαιδευτών όσο και μαθητών.

Στόχος του προγράμματος ήταν η επιμόρφωση καθηγητών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στο Σχολικό Επαγγελματικό Προσανατολισμό (ΣΕΠ) και στη Συμβουλευτική. Αρχικά, προβλεπόταν να είναι επιδοτούμενο, αλλά τελικά κατέληξε απλά στην υπόσχεση μιας μηδαμινής αποζημίωσης για τους καθηγητές που το παρακολούθησαν. Η διάρκειά του ήταν περίπου τέσσερις μήνες, με ένα υπερεντατικό, εξαντλητικό ωρολόγιο πρόγραμμα, που, σύμφωνα με καταγγελίες καθηγητών που το παρακολούθησαν, συνεχώς άλλαζε και έδινε την εικόνα μιας διοργάνωσης... εντελώς ανοργάνωτης. Παρά όμως την εντατικότητα του προγράμματος, το αποτέλεσμα παρέμεινε για πολλούς εκπαιδευόμενους αμφίβολο.

Η ταυτότητα και το μορφωτικό υπόβαθρο των υπεύθυνων εκπαιδευτών του προγράμματος ποίκιλλε ανάμεσα σε καθηγητές πανεπιστημίων και ιδιώτες ψυχολόγους - ψυχοθεραπευτές, εκπροσώπους των φορέων που διοργάνωναν το πρόγραμμα, αλλά και συμβούλους και υπευθύνους ιδιωτικών επιχειρήσεων, μέχρι και... του χρηματιστηρίου. Σε πολλές περιπτώσεις, δε, κρατούνταν «μυστικό» στους εκπαιδευόμενους ποιος ήταν αυτός που τους «επιμόρφωνε» ή τους συστηνόταν λέγοντας ότι έχει κάποιους τίτλους σπουδών από το εξωτερικό, πράγμα όμως που δεν μπορούσε να ελεγχθεί και να επιβεβαιωθεί και εύλογα προκαλούσε αμφιβολίες.

Το μεγαλύτερο μέρος του προγράμματος αναλώθηκε σε μαθήματα «Ψυχολογίας» και σχετικές ασκήσεις. Και βάζουμε εισαγωγικά στην Ψυχολογία, γιατί αυτό που υποτίθεται ότι διδάσκονταν οι καθηγητές, οι οποίοι αύριο θα ασχοληθούν με το ΣΕΠ, ήταν μια περίεργη σύνθεση ρευμάτων και τάσεων αυτής της επιστήμης που οδηγούσε σε διαστρεβλώσεις της Ψυχολογίας και σε αντιεπιστημονικά συμπεράσματα.

Αυτή η επιμονή στην «Ψυχολογία» εξηγείται γιατί, σύμφωνα με τους εμπνευστές όλης αυτής της διοργάνωσης, ένα βασικό κομμάτι του ΣΕΠ αποτελεί η «θεραπεία». Ο μαθητής, δηλαδή, που καλείται να αποφασίσει ποιο δρόμο σπουδών θα ακολουθήσει ή ποιο επάγγελμα θα επιλέξει, αντιμετωπίζεται ως «άρρωστος», ως «άτομο που χρήζει θεραπείας». Κάτι τέτοιο φαίνεται, βέβαια, παράλογο σε κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο, όμως για τους στυλοβάτες των κοινωνικών αναδιαρθρώσεων είναι όχι μόνο λογικό, αλλά και αναγκαίο, γιατί θέλουν τους νέους εύκολα χειραγωγήσιμους και υποταγμένους στην πολιτική τους.

Ο μαθητής που κάνει όνειρα και σχέδια για το μέλλον του, που μεγαλώνει και επιλέγει το αντικείμενο που θέλει να σπουδάσει και πάνω στο οποίο θέλει να βρει μια δουλιά όταν ολοκληρώσει τις απαραίτητες σπουδές του, μπορεί να γίνει επικίνδυνος για το σύστημα. Πρέπει, σύμφωνα με τις βλέψεις των «μεταρρυθμιστών» της παιδείας, να μάθει από πολύ νωρίς, από τα σχολικά του χρόνια, ότι αυτές οι προσδοκίες είναι παράλογες. Είναι παράλογο, παρανοϊκό, να απαιτεί ο μαθητής να σπουδάσει, να αποκτήσει ολοκληρωμένη μόρφωση και να θέλει να βρει μια δουλιά με δικαιώματα. Αν δεν καταλάβει ο μαθητής ότι θα αποτελεί τον αυριανό «απασχολήσιμο», τότε τον βαφτίζουν «άρρωστο». θέλουν να δημιουργούν στους νέους από πολύ νωρίς τη συνείδηση του «απασχολήσιμου», γιατί αλλιώς θα μάθουν να διεκδικούν τα δικαιώματά τους, να αγωνίζονται και θα είναι επικίνδυνοι...

Αυτή τη λογική όμως πρέπει πρώτα να την ενστερνιστούν οι ίδιοι οι καθηγητές, που θα συμβάλλουν στη διάπλαση και τη διαμόρφωση του χαρακτήρα και της συνείδησης των νέων. Κι αυτός ήταν ένας από τους βαθύτερους στόχους του προγράμματος, αυτή ήταν η «επιμόρφωση» που πήραν οι καθηγητές, οι οποίοι θα διδάξουν ΣΕΠ και θα στελεχώσουν τα Γραφεία ΣΕΠ και τα ΚΕΣΥΠ.

Ομως, μια τέτοια λογική δεν είναι εύκολο να «περπατήσει» αμέσως. Γι' αυτό και οι εκπαιδευτές φρόντιζαν να θυμίζουν συνεχώς στους εκπαιδευτικούς που παρακολουθούσαν το πρόγραμμα ότι μπορεί να μην είναι ικανοί και έτοιμοι να συμβουλέψουν και να καθοδηγήσουν κάθε μαθητή με τις ιδιαίτερες ανησυχίες του, τις κλίσεις, τα ενδιαφέροντα ή τα προβλήματά του. Μπορεί να μην είναι ικανοί να «αναλάβουν το κάθε περιστατικό», όπως ήταν η χαρακτηριστική ορολογία που χρησιμοποιούσαν.

Γι' αυτά τα δύσκολα περιστατικά, λοιπόν, για τους νέους που αρνούνται πεισματικά να συμμορφωθούν, υπάρχουν τα διάφορα Κέντρα Ψυχολογικής Υποστήριξης. Πρόκειται για ιδιωτικά κέντρα, που παρέχουν ψυχολογική βοήθεια και έχουν αρχίσει να ξεφυτρώνουν σαν μανιτάρια στις γειτονιές των μεγάλων πόλεων. Μάλιστα, πολλά από αυτά τα κέντρα έχουν ήδη... αναλάβει δράση και στα πελατολόγιά τους μετρούν μαθητές που απέτυχαν ή πήγαν στα ΤΕΕ. Δεν ήταν τυχαία, λοιπόν, η προτροπή του προγράμματος προς τους καθηγητές που θα στελεχώσουν αύριο τα Γραφεία ΣΕΠ να ανιχνεύσουν πόσα Κέντρα Ψυχολογικής Υποστήριξης υπάρχουν και λειτουργούν στην περιοχή τους, ώστε να παραπέμπουν, να στέλνουν εκεί τους μαθητές που αποτελούν «δύσκολα περιστατικά».

Η αντιδραστικότητα, όμως, του όλου εγχειρήματος, που στόχο έχει τη δημιουργία εύκολα χειραγωγήσιμων και υποταγμένων συνειδήσεων, φαίνεται και από άλλες απόψεις, που αθρόα διατυπώνονταν κατά τη διάρκεια επιμόρφωσης των καθηγητών ΣΕΠ. Χαρακτηριστικός ο ισχυρισμός μιας εκπαιδεύτριας ότι «σήμερα δεν υπάρχει ανεργία (!), όποιος έχει ικανότητες δουλεύει». Η ανεργία, δηλαδή, δεν είναι ένα κοινωνικό, αλλά ένα ατομικό πρόβλημα του κάθε άνεργου. Αν, δηλαδή, κάποιος δε βρίσκει δουλιά, φταίει ο ίδιος, γιατί είναι ανίκανος.

Εδώ μάλιστα βρίσκουν τη θέση τους και τα διάφορα «τεστ ικανοτήτων», που προτείνονται στους καθηγητές του ΣΕΠ σαν ένας «σύγχρονος» τρόπος διαπαιδαγώγησης. Πρόκειται για τεστ που ανιχνεύουν τα χαρακτηριστικά και τις ικανότητες των νέων με βάση το τι θέλουν οι επιχειρήσεις και το πώς επιλέγουν εργαζόμενους.

Αυτά τα τεστ μπορούν επιπλέον να χρησιμεύσουν για το φιλτράρισμα των μαθητών, το διαχωρισμό αυτών που «είναι ικανοί» να πάνε στο Ενιαίο Λύκειο κι αυτών που «δεν είναι τόσο ικανοί» και θα πεταχτούν στα ΤΕΕ. Ενα τέτοιο σύστημα ξεκίνησε να λειτουργεί στη Μ. Βρετανία τη δεκαετία του '40 με ειδικά τεστ στους εντεκάχρονους μαθητές, για να διαχωριστούν τα παιδιά της εργατικής τάξης από αυτά της ελίτ, τα τελευταία να πάνε στα Grammar schools και τα υπόλοιπα στα λεγόμενα Modern και Technikal schools.

Επίσης, δεν έλειπαν από το πρόγραμμα οι κορόνες για τα «θετικά» της αντιεκπαιδευτικής μεταρρύθμισης και των αλλαγών που προωθούνται στην εκπαίδευση. Ο λόγος είναι απλός: Οι καθηγητές πρέπει να μετατραπούν σε διαφημιστές των αντιδραστικών αυτών αλλαγών και παράλληλα να λειτουργήσουν σαν κυματοθραύστες για τις αντιδράσεις των μαθητών και των γονιών τους. Είναι δεδομένο ότι τα δικαιώματα των νέων στη μόρφωση και τη δουλιά συνεχώς θα μειώνονται και γι' αυτό φροντίζουν να δημιουργούν αναχώματα στη λαϊκή οργή, οι αντιδράσεις για τις πόρτες που θα «κλείνουν στα μούτρα» των νέων, στην προσπάθειά τους να βρουν μια δουλιά με δικαιώματα, να «σκοντάψουν» πάνω στους υπερασπιστές της μεταρρύθμισης, σ' αυτούς που έχουν «πειστεί» για τα θετικά της.