Υπάρχει συγχορδία αστών, κονδυλοφόρων του συστήματος, εξαγορασμένων διανοούμενων που τους αρέσει να τους λένε «αριστερούς» - δεν κοστίζει και τίποτα, αντιθέτως συχνά λειτουργεί ως διαβατήριο... - που «ενδιαφέρεται» για το Συνέδριο του Κόμματος. «Νοιάζεται» για τη γραμμή και τις θέσεις μας, «έχει αγωνία» για το σοσιαλισμό, «φοβάται» για τη στροφή που διαπιστώνει, «στηλιτεύει» την έλλειψη δημοκρατίας στο σοσιαλισμό που γνωρίσαμε. Μέχρι και για το μέσο όρο ηλικίας των καθοδηγητικών οργάνων του ΚΚΕ ενδιαφέρεται και τη διαδοχικότητα των γενεών... Δεν είναι κάτι καινούριο, αντίθετα πρόκειται για αναμενόμενο φαινόμενο. Οξύνεται σε περιόδους προσυνεδριακές, όχι μόνο τώρα, πάντα. Αρκεί να θυμηθούμε το αντίστοιχο ειλικρινές «ενδιαφέρον» πριν και κατά τη διάρκεια του 13ου Συνεδρίου, όταν παίζονταν η ίδια ύπαρξη και ο χαρακτήρας του Κόμματος.

Αυτήν την περίοδο φαίνεται πως στον καταμερισμό κάποιοι μας έχουν αναλάβει εργολαβικά. Ενας από αυτούς είναι και ο Γ. Ρούσης (Γ. Ρ.). Ετσι καταρχήν μας είπε ότι στη Σοβιετική Ενωση δεν οικοδομούνταν σοσιαλισμός, τα γνωστά περί ανελευθερίας, δικών και διώξεων, «σταλινολογία»... Αφρίζει στην κυριολεξία ο Γ. Ρ. για την περίοδο του '20 και '30. Ο στόχος είναι σαφής, ούτε παραβλέπει, ούτε «κάτι του ξέφυγε». Ο Γ. Ρ. γράφει ως καθαρόαιμος μικροαστός που μπορεί να κλίνει σε όλες τις πτώσεις την «επανάσταση», τον «κομμουνισμό» κλπ., τρέμει όμως στην ιδέα πρακτικής εφαρμογής της σοσιαλιστικής εξουσίας και των νομοτελειών της. Αμφισβητεί το δικαίωμα της εργατικής τάξης, όταν πάρει την εξουσία και ειδικά στα πρώτα βήματα του νέου - ανώτερου κοινωνικο-οικονομικού σχηματισμού, να πάρει όλα τα απαραίτητα μέτρα, να αξιοποιήσει όλα τα επαναστατικά μέσα, για να εδραιώνει, σιγουρεύει τη νίκη της. Ολα τα μέτρα, που σημαίνουν όφελος για τους πολλούς, τους μέχρι τότε καταπιεσμένους και περιορισμό, βία στην αντίπαλη τάξη που έχει μεν χάσει την εξουσία, διατηρεί όμως ακόμη κύρος, προνόμια, επαφές, πείρα, προσβάσεις. Κυρίως διατηρεί την αντίσταση στο νέο που φέρνει ο σοσιαλισμός, γεγονός επίσης φυσιολογικό γιατί καμία τάξη δεν αποσύρεται οικειοθελώς από το προσκήνιο της ιστορίας, δε λέει «περάστε παρακαλώ...». Αυτό συνέβη στη Ρωσία μετά την επανάσταση, στον εμφύλιο πόλεμο, στη ΝΕΠ, στην κολεκτιβοποίηση και στην αδυσώπητη μάχη με τους κουλάκους. Στη μάχη επίσης με τις παρεκκλίσεις, που υπονόμευαν θανάσιμα το σοσιαλισμό, πήραν το χαρακτήρα συνωμοσίας, σαμποτάζ, δολιοφθορών, όπως παραδέχτηκαν μετά από χρόνια και εμπνευστές τους.

Αυτή λοιπόν η βία, η επαναστατική, και μάλιστα σε συνθήκες οικοδόμησης του σοσιαλισμού, ενοχλεί τον Γ. Ρ. και όχι η κάθε βία. Αν είναι αλλιώς, ας αποκηρύξει και τη βία π.χ. που άσκησε η αστική τάξη για να έρθει στην εξουσία, τα λουτρά αίματος στη Γαλλική Επανάσταση, το «φωτιά και τσεκούρι στους προσκυνημένους» του Κολοκοτρώνη. Αν τον ενοχλεί γενικώς η βία, ας πει μια κουβέντα για την καθημερινή, κυνική, ταξική βία που ασκεί το κεφάλαιο απέναντι στους εργάτες όπου Γης και στη χώρα μας. Για την καθημερινή τρομοκρατία στους χώρους δουλειάς, τη στυγνή εκμετάλλευση, την κοπέλα που κρύβει ότι είναι έγκυος για να μην την απολύσουν, τους μετανάστες που, αφού θαλασσοδέρνονται και οι μισοί πεθαίνουν για να φτάσουν εδώ, δέχονται το πιο σκληρό έως απάνθρωπο ξεζούμισμα από το κεφάλαιο. Βεβαίως, για να δεις, έστω να αφουγκραστείς αυτούς τους καταφρονεμένους, πρέπει να πας σε κανένα χώρο δουλειάς, σε εργατογειτονιές..., αλλά αυτό «πάει πολύ» και η αλήθεια είναι με τέτοιες απόψεις καλύτερα μην το επιχειρήσει... Ας τις κρατήσει για τα σαλόνια...

Αν γενικώς ήταν εναντίον των «διώξεων» και των «εγκλημάτων», θα έλεγε μια κουβέντα και για τις διώξεις, τις καθαιρέσεις που έγιναν στο ΚΚΣΕ μετά το '56 και το 20ό Συνέδριο, που είναι ασυγκρίτως περισσότερες απ' ό,τι στην «αιμοσταγή» περίοδο. Θα έλεγε κάτι για τους δολοφονημένους κομμουνιστές στη Ρωσία, την Ουγγαρία, την Τσεχοσλοβακία από τους τότε «δημοκράτες»...

Η επιδίωξη - στόχευση δε γίνεται μόνο ή κυρίως για θεωρητικούς λόγους. Αλλωστε, γνωρίζει πως οι εκτιμήσεις του ΚΚΕ για τη σοσιαλιστική οικοδόμηση, ο εμπλουτισμός της προγραμματικής μας αντίληψης για το σοσιαλισμό είναι μεγάλο, βασικό όπλο στην καθημερινή πάλη του Κόμματος, στην πιο αποτελεσματική προβολή της πρότασης διεξόδου, στην παρέμβαση του ΚΚΕ και της ΚΝΕ στο κίνημα, πρωτίστως στο εργατικό. Τα 2 θέματα του Συνεδρίου δεν είναι ξεκομμένα το ένα απ' το άλλο. Επίσης οι εκτιμήσεις που κάνουν οι Θέσεις, τα καθήκοντα που θέτουν σε σχέση με την ανάγκη ανασύνταξης και αντεπίθεσης του εργατικού - λαϊκού κινήματος ήδη δοκιμάζονται στη ζωή. Αποδεικνύεται η εύστοχη σημασία τους από τις τελευταίες εξελίξεις με την οικονομική κρίση, το θάνατο του 15χρονου, το μακελειό στην Παλαιστίνη. Προβάλλει και επιβεβαιώνεται αυτό που το ΚΚΕ έθεσε από την πρώτη στιγμή: Η ανάγκη για μαζικό, ταξικά προσανατολισμένο, πολιτικοποιημένο κίνημα, οργανωμένο και περιφρουρημένο. Ριζωμένο καταρχήν στους χώρους δουλειάς - εκεί που κρίνονται οι αντοχές του καθενός - αλλά και στις γειτονιές, τους χώρους εκπαίδευσης, παντού. Χειραφετημένο από τον εργοδοτικό και κυβερνητικό συνδικαλισμό, που δε θα πέφτει στις παγίδες της ενσωμάτωσης, των αυταπατών των μικροδιορθώσεων.

Ο Γ. Ρ., όμως, αποφάσισε πάλι να μας διορθώσει. Ετσι σε πρόσφατο άρθρο του στην «Ελευθεροτυπία» μας κατηγορεί μεταξύ άλλων για σεχταριστική πολιτική, για το ότι δεν πιάνουμε το αυθόρμητο ξέσπασμα των νέων, ότι κίνημα που δεν το ελέγχουμε δεν το στηρίζουμε, και αφού ...μας γλυκαίνει για την καλή μας περιφρούρηση, τελικά μας καλεί στο να φτιάχνουμε ακροατήριο με τα οργανωμένα μας μπλοκ σε ΓΣΕΕ - ΑΔΕΔΥ! Η πολιτική του ΚΚΕ είναι λοιπόν τόσο «σεχταριστική», που οι κομμουνιστές δεν υπάρχει απεργία, κινητοποίηση, αίτημα που απ' το χάραμα έως το βράδυ να μην το στηρίζουν έμπρακτα, να μην πρωτοστατούν στην οργάνωση της πάλης, στην περιφρούρηση σε εργοστάσια, λιμάνια, εμπορομάγαζα. Είναι τόσο «απομονωμένη», που τα τελευταία χρόνια είναι εκατοντάδες τα μέλη του ΚΚΕ και της ΚΝΕ που το κεφάλαιο, με την ταξικότητα που έχει, τους έχει απολύσει από τη δουλειά τους. Είναι τόσο «στενή», που οι κομμουνιστές πρωτοστατούν στην ίδρυση κλαδικών συνδικάτων που ενώνουν - οργανώνουν τους εργάτες ανεξάρτητα από εργασιακές σχέσεις και μισθό. Τόσο «απομονωμένη», που στη Μανωλάδα, στη «Lady Fasion», οι μετανάστες βρήκαν στην πάλη τους για τα στοιχειώδη δικαιώματά τους αληθινό συμπαραστάτη, εμψυχωτή και οργανωτή το ΚΚΕ. Θα μπορούσαμε βεβαίως να γίνουμε πιο αρεστοί στον Γ. Ρ. και σε διάφορους άλλους όψιμους υπερασπιστές του «κινήματος»... Να είμαστε αγκαλιά με τον ΣΥΝ-ΣΥΡΙΖΑ και τη ΓΣΕΕ, ΑΔΕΔΥ, να ξερογλειφόμαστε στους κοινωνικούς διαλόγους, να καλούμε σε «ενότητα στο πρόβλημα»... Δεν πειράζει... Εμείς έχουμε επιλέξει να μας παραδέχονται και να γίνονται συναγωνιστές μας οι εργάτες και οι εργάτριες, τα υπόλοιπα λαϊκά στρώματα.

Οσον αφορά τα περί του αυθόρμητου κινήματος των νέων που τάχα δεν αφουγκραζόμαστε, οι θεωρίες είναι τόσο πρωτότυπες και καινοφανείς, που ούτε οι λέξεις δεν αλλάζουν 50-60 χρόνια τώρα...

Να πούμε, λοιπόν, κάτι επίσης μη πρωτότυπο: Ετσι είναι η ταξική πάλη. Ο καθένας επιλέγει στρατόπεδο και αντίστοιχα πορεύεται...

Το δεύτερο ντοκουμέντο του 18ου Συνεδρίου για το σοσιαλισμό αποτελεί σίγουρα ένα βήμα στην αντίληψη του Κόμματος στη βάση της στρατηγικής και του προγράμματος, αλλά δεν είναι άτοπο να πούμε ότι είναι και ένα παραπέρα βήμα στην ανάπτυξη της μαρξιστικής - λενινιστικής κοσμοθεωρίας. Είναι όχι μόνο αναγκαίο, αλλά θα ήταν αντίθετο προς τη διαλεκτική υλιστική αντίληψη, αν το Κόμμα δεν επιχειρούσε αυτό το βήμα.

Αλλωστε, σύμφωνα με τον Μαρξ, «η ανθρωπότητα δε βάζει μπροστά της παρά μόνο τα προβλήματα που μπορεί να λύσει», έτσι και το Κόμμα βάζει μπροστά του αυτό που έχει χρέος να λύσει. Μάλιστα, το κείμενο δεν περιορίζεται σε μια απαρίθμηση των συν και των πλην κατά την οικοδόμηση του σοσιαλισμού στη Σοβιετική Ενωση, αλλά επεκτείνεται και στο πώς αυτά τα συμπεράσματα θα εισαχθούν στο σήμερα, θα υλοποιηθούν στο μέλλον. Το Κόμμα, δηλαδή, μένει πιστό στη θέση του Μαρξ ότι «το ζήτημα δεν είναι μόνο να ερμηνεύσουμε τον κόσμο, αλλά και πώς θα τον αλλάξουμε».

Οι βάσεις για την έναρξη της οικοδόμησης του σοσιαλισμού (δηλαδή τις κομμουνιστικές σχέσεις) θεμελιώνονται με την κατάργηση των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής, πρώτα και κύρια με την κατάργηση της ατομικής - ιδιωτικής ιδιοκτησίας στα βασικά και συγκεντρωμένα μέσα παραγωγής (θέση 13). Ωστόσο, αυτό δε σημαίνει άμεσα πέρασμα σε κομμουνιστικές σχέσεις παραγωγής.

Αυτή η διαδικασία συνεχίζεται, όσο οι νέες σχέσεις δεν επεκτείνονται και δεν ολοκληρώνονται με την κατανομή. Αλλωστε, κάθε προηγούμενο κοινωνικοοικονομικό σύστημα ξεκινούσε με τις σχέσεις ιδιοκτησίας στην παραγωγή και έφτανε στο ανώτερο στάδιό του με τις σχέσεις κατανομής, δηλαδή τον καταμερισμό της εργασίας και την κατανομή του παραγόμενου προϊόντος και εμπορεύματος. Αν, δηλαδή, οι σχέσεις στην παραγωγή αποτελούν τη βάση, τότε οι σχέσεις στην κατανομή αποτελούν το επιστέγασμα των κομμουνιστικών σχέσεων. Αρα, ως μία από τις βασικές προϋποθέσεις, ο κομμουνισμός θα περάσει στην ανώτερη βαθμίδα του με την ολοκλήρωση της «κομμουνιστικής κατανομής».

Να πάρουμε με τη σειρά τις φάσεις των νέων κομμουνιστικών σχέσεων στο προτσές της παραγωγής:

• Πρώτα και κύρια η παραγωγή κοινωνικοποιείται, καταργείται κάθε ατομική και ομαδική ιδιοκτησία. Αυτό μπορεί στην αρχή να μην καλύπτει όλο το φάσμα των μέσων παραγωγής, ανάλογα βέβαια με την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων. Είναι, όμως, ανάγκη να επεκτείνεται η κοινωνικοποιημένη ιδιοκτησία κάθε φορά που αναπτύσσονται οι παραγωγικές δυνάμεις σε ένα ανώτερο στάδιο.
• Η φάση της ανταλλαγής παύει να υπάρχει. Ετσι τα προϊόντα δεν προορίζονται για ανταλλαγή και δεν είναι εμπορεύματα. Αυτό γίνεται βαθμιαία ανάλογα και με τη μείωση της ατομικής ιδιοκτησίας, την επέκταση της κοινωνικής ιδιοκτησίας και τον περιορισμό των μεταξύ τους αναγκαίων μέχρι κάποια χρονική στιγμή ανταλλαγών. Αντίστοιχα, βαθμιαία εκλείπει και η ανάγκη ύπαρξης του χρήματος.
• Η φάση της κατανομής είναι αυτή, στην οποία, κατά τη γνώμη μου, γίνεται το νέο θεωρητικό βήμα.

α) Από τη μια περιλαμβάνει τον κεντρικό σχεδιασμό, που «δεν πρέπει να κατανοείται ως τεχνοοικονομικό εργαλείο, αλλά ως κομμουνιστική σχέση παραγωγής και κατανομής...» (θέση 6). Εξασφαλίζει, κατά τη γνώμη μου, αφενός τον καταμερισμό της εργασίας με στόχο την κατάργηση του ίδιου του καταμερισμού (μέσω της ικανότητας για εξειδικευμένη εργασία και της εναλλαγής στον τεχνικό καταμερισμό της εργασίας) και αφετέρου τη σοσιαλιστική συσσώρευση. Αυτό, βέβαια, εξασφαλίζει σε μεγάλο βαθμό η ασύγκριτη με τον καπιταλισμό ταχύτητα ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων.

β) Από την άλλη, περιλαμβάνει τη σχεδιασμένη κατανομή - διανομή του παραγόμενου κοινωνικού προϊόντος. Στον καπιταλισμό, ο μισθός είναι η αξία της εργατικής δύναμης, στο σοσιαλισμό η θέση «στον καθένα ανάλογα με την εργασία του» σημαίνει το μέτρο της ατομικής συνεισφοράς στην κοινωνική εργασία για την παραγωγή του συνολικού προϊόντος (θέση 7). Για το εισόδημα υπολογίζεται η εργασία και όχι η αξία της εργατικής δύναμης, παρόλο που μπορεί φαινομενικά μόνο να μοιάζουν. Και αυτό όμως πρέπει να περιορίζεται και θα περιορίζεται κάθε φορά που αναπτύσσονται οι παραγωγικές δυνάμεις, ώστε να καλύπτουν τις νέες συνεχώς διευρυνόμενες ανάγκες με άλλους τρόπους και άλλα μέσα έμμεσων και άμεσων απολαβών.

γ) Να επισημάνω και το ρόλο των θεσμών του εργατικού ελέγχου, όχι μόνο ως στοιχείο του εποικοδομήματος, αλλά ως σημαντικού παράγοντα της αναγκαίας επίδρασης του υποκειμενικού στοιχείου πάνω στο αντικειμενικό - σε αντίθεση με το αυθόρμητο και άναρχο της καπιταλιστικής παραγωγής. Δεν πρέπει να εκλαμβάνεται μόνο ως έλεγχος στους θεσμούς του εποικοδομήματος και του κράτους, ως προσπάθεια για κάλυψη των πλάνων, αλλά και ως ενεργητική συμμετοχή των εργαζομένων στον καθορισμό των αναγκών, στο σχεδιασμό ανά κλάδο και τόπο (με βάση πάντα το κεντρικό σχέδιο), στην προετοιμασία τους για εναλλαγή στον τεχνικό καταμερισμό της εργασίας που οφείλει να περιλαμβάνει και τον τομέα του κεντρικού σχεδιασμού, στη σχεδιασμένη τοπική ή ευρύτερη διανομή του κοινωνικού προϊόντος, για κάθε εργάτη και εργάτρια...

Βάσει, λοιπόν, του κεντρικού σχεδιασμού και της σχεδιασμένης κατανομής - διανομής του κοινωνικού προϊόντος, περιορίζεται η έκταση της ισχύος του νόμου της αξίας μόνο στην ελεγχόμενη εμπορευματική παραγωγή και στις ανταλλαγές αυτής με το κεντρικό κρατικό σχέδιο. Ο νόμος της αξίας, λοιπόν, είναι νόμος της εμπορευματικής παραγωγής, υπάρχει όσο υπάρχει αυτή και περιορίζεται όσο περιορίζεται αυτή.

• Τελικά, ο κύκλος ολοκληρώνεται με τη φάση της κατανάλωσης (ατομική ή κοινωνική), αφού έχει εφαρμοστεί σε όλες τις προηγούμενες φάσεις ο βασικός οικονομικός νόμος του κομμουνιστικού τρόπου παραγωγής για τη σχεδιασμένη διευρυνόμενη ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών (θέση 6). Εδώ είναι απαραίτητο να τονιστεί η διαλεκτική κατηγορία της ανάγκης σε σχέση με την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων.

Πιστεύω, γίνεται φανερό ότι όλο το προτσές ανάπτυξης και του κομμουνιστικού τρόπου παραγωγής διέπεται από την αέναη πάλη μεταξύ της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων και της αναντιστοιχίας των παραγωγικών σχέσεων. Τελικά, αυτές οι δεύτερες είναι που πρέπει να αντιστοιχηθούν με τις πρώτες και όχι το αντίθετο, όπως κάνει ο καπιταλισμός για να ξεπεράσει προσωρινά μόνο την κάθε κρίση του ή όπως επιχείρησε η οπορτουνιστική στροφή και η αντεπανάσταση στην ΕΣΣΔ.

Τελικά, αυτή η αντίθεση εκφράζεται όπως και στον καπιταλισμό έτσι και στον ανώριμο κομμουνισμό με την ταξική πάλη, αλλά όχι απαραίτητα ανάμεσα σε αστούς και προλετάριους, αλλά ανάμεσα στην εργατική τάξη και τους συμμάχους της από τη μια και στα τμήματα εκείνα της κοινωνίας που υπερασπίζονται την καθυστέρηση και την οπισθοδρόμηση για ίδιο όφελος από την άλλη. Θα αναφέρω την ουσία κατά τη γνώμη μου: «Η εργατική τάξη συγκροτείται ως ηγετική δύναμη της νέας εξουσίας, πάνω από όλα με το κόμμα της» (θέση 21). Πολλοί αντιδρούν σε αυτό είτε γιατί απλά εχθρεύονται το κόμμα, είτε γιατί δεν το αντιλαμβάνονται σαν κομμάτι της εργατικής τάξης (βλέπε απόψεις περί νομενκλατούρας και σεχταρισμού). Αντίθετα, όχι μόνο είναι κομμάτι της εργατικής τάξης, αλλά είναι και το πιο πρωτοπόρο τμήμα της, που οφείλει να είναι μπροστά από τη συνείδηση αυτής. Αυτή η αντίληψη δεν είναι βουλησιαρχική, αλλά βαθύτατα υλιστικοδιαλεκτική.

Στο παραπάνω εκφράζεται και ο ρόλος που πρέπει να διαδραματίσει το κομμουνιστικό κόμμα για να επιβεβαιώσει για άλλη μια φορά το σύνθημα «πρωτοπόρα θεωρία - πρωτοπόρα πράξη». Σημαντικό σε αυτή τη διαδικασία είναι το μεγαλύτερο δυνατό άνοιγμα στην εργατική τάξη και το λαό της χώρας μας, στα κομμουνιστικά κόμματα και τις καταδυναστευμένες τάξεις των άλλων χωρών. Να δείξει το κόμμα το βαθιά διεθνιστικό του ρόλο και χαρακτήρα, σύμφωνα και με τα συμπεράσματα για την ανάγκη συγκρότησης διακριτού κομμουνιστικού πόλου στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα (θέση 107 στις Θέσεις του ΚΚΕ για το 18ο Συνέδριο).