Σπάσιμο γραφείων του «Ριζοσπάστη» Νοέμβρης 1934

Στο σημερινό αφιέρωμα στεκόμαστε στην περίοδο που ο «Ριζοσπάστης» δενόταν με το εργατικό - λαϊκό κίνημα και με το ΣΕΚΕ - ΚΚΕ, τις δεκαετίες του μεσοπολέμου. Μια περίοδος γεμάτη από διώξεις, λογοκρισία και κυνηγητό από το αστικό κράτος στην εφημερίδα που έμπηγε καρφί στο μάτι της αστικής τάξης και του κράτους της, όποια κυβέρνηση κι αν βρισκόταν απέναντι στους εργαζόμενους και τον λαό.

Ενα δείγμα της καταστολής αυτής της περιόδου, που η εφημερίδα κυκλοφορούσε σε συνθήκες «μισοπαρανομίας», με απειλές και μηνύσεις, φυλακίσεις, εξοντωτικά πρόστιμα μέχρι και κρατικές και παρακρατικές επιθέσεις στα γραφεία της, καταγράφεται στο ειδικό ένθετο που κυκλοφόρησε με τον «Ριζοσπάστη του Σαββατοκύριακου» 21 - 22 Σεπτέμβρη.

Μόνο την περίοδο 1926 - 1931, ο «Ριζοσπάστης» αντιμετώπισε 175 μηνύσεις! Οι καταδίκες στο ανθρώπινο δυναμικό του έφτασαν αθροιστικά τα 202 χρόνια φυλάκισης. Τα πρόστιμα ήταν πολλά εκατομμύρια δραχμές. Σημειώθηκαν 24 επιδρομές στα γραφεία από αστυνομία και μπράβους.

Σήμερα δημοσιεύουμε δύο μαρτυρίες που αφορούν σε τραμπούκικες επιθέσεις στα γραφεία της εφημερίδας.

Στις 31 Ιούλη 1920, με αφορμή τη δολοφονική επίθεση μοναρχικών κατά του πρωθυπουργού Βενιζέλου στη Γαλλία, βενιζελικοί επιτίθενται στα γραφεία του «Ριζοσπάστη». Να πώς περιγράφει ο τότε συντάκτης της εφημερίδας Τάκης Φίτσιος εκείνη τη μέρα, σε άρθρο του με τίτλο «Πριν 15 χρόνια», στο «Κόκκινο Ημερολόγιο του 1935» (εκδόσεις «Ριζοσπάστης»):

Σκίτσο από το «Κόκκινο Ημερολόγιο» με τους υπερασπιστές των Γραφείων του «Ριζοσπάστη»

Ημουν τότε νεολαίος και μόλις μάθαμε πως οι βενιζελικές ορδές τραβούσαν να σπάσουν τα γραφεία, με μερικούς, πολύ λίγους συντρόφους τραβήξαμε και σταθήκαμε εκεί κοντά και προσπαθούσα με την προπαγάνδα ανακατεμένοι στον κόσμο που στο μεταξύ από περιέργεια είχε συνταχτεί και κοίταζε, να κάνουμε ώστε να αποτύχει η επίθεση και να λυθεί η πολιορκία. Στο μεταξύ έφτασε κάποιος κι έδωκε το σύνθημα της εισβολής και της καταστροφής.

Ο φόβος όμως των θρασύδειλων ήταν τόσος ώστε - θυμάμαι καλά - δεν ξέρω ποιος έριξε τη φωνή πως μέσα στα γραφεία οι μπολσεβίκοι έχουν... μπόμπες! Μάλιστα, δε, έπεσε μέσα από τα γραφεία και μια πιστολιά. Αυτό έκανε τους θρασύδειλους μπράβους να σκορπίσουν μονομιάς φεύγοντας και φτάνοντας ως την Ομόνοια. Και πάλι, όμως συντάχτηκαν. Και εισέβαλαν. Και τότε πια έγινε η μεγαλύτερη καταστροφή που έπαθε ποτέ ο "Ρίζος".

Τίποτα δεν άφησαν όρθιο. Τίποτα. Ολα τα τσάκισαν, τα θρυμμάτισαν. Τόση ήταν η λύσσα των κανίβαλων, ώστε με τις ξιφολόγχες τους, οι γυπαραίοι τρύπησαν τους τοίχους, άνοιξαν βαθιές ρωγμές. Κι ακόμα η λύσσα τους στάθηκε πιο μεγάλη ώστε θέλησαν να βάλουν φωτιά και θα την έβαζαν αν από πάνου από τα γραφεία δεν κάθονταν οικογένειες που έμπηξαν τις πιο σπαραχτικές κραυγές.

Το «Κόκκινο Ημερολόγιο του 1935»

Οι κανίβαλοι όμως γελάστηκαν. Θάρρεψαν πως έτσι ο "Ριζοσπάστης" θα 'κλεινε τη φωνή του. Ο "Ριζοσπάστης" όμως, - ο "Ρίζος" μας - συνέχισε με πιο πολύ σθένος την αντιπολεμική του πάλη και τράβηξε τον Ιστορικό του δρόμο αλύγιστος και μεις σήμερα - παλιοί και νέοι - ξέρουμε πολύ καλά πόσο πολύτιμος ο "Ρίζος" κι όλος ο επαναστατικός Τύπος, στέκεται βοηθός στην πάλη μας, στην πάλη που κάνουν χιλιάδες σκλάβοι για ψωμί και λευτεριά».

Στις 15 Νοέμβρη του 1934, η Ασφάλεια επιτίθεται στα τυπογραφεία της εφημερίδας. Καταστρέφει μέρος της ύλης και ζητά τα πιστοποιητικά των συντακτών. Η επιδρομή είναι προπαρασκευή αυτής που γίνεται την επόμενη νύχτα (16 Νοέμβρη), στα γραφεία του «Ριζοσπάστη» από τους φασίστες της μεταξικής οργάνωσης «Τρίαινα», τους οποίους συνδράμει ολόκληρη η αστυνομική δύναμη της Αθήνας.

Αποκρούονται ηρωικά από την εργατική φρουρά των γραφείων. Η μάχη κρατά πάνω από δύο ώρες. Οι φασίστες εισβάλλουν στα γραφεία, αφού οι υπερασπιστές τους έχουν τραυματιστεί. Καταστρέφουν έπιπλα και βιβλιοθήκες. Κλέβουν χρήματα, βιβλία, το τηλέφωνο και άλλα αντικείμενα. Σε απάντηση οι εργάτες τις επόμενες μέρες προχωρούν σε διαδηλώσεις. Κάνουν οικονομική εξόρμηση και συγκεντρώνουν 95.000 δραχμές, τις οποίες δίνουν στον «Ριζοσπάστη».

Στο ίδιο «Κόκκινο Ημερολόγιο του 1935», ο τότε δημοσιογράφος του «Ριζοσπάστη» Στάρκος (πραγματικό όνομα: Τάκης Κόντος) - σε άρθρο του με τίτλο «Η μάχη του "Ρίζου"» - θυμάται για την 16η Νοέμβρη του 1934:

«...Δεκάμισι η ώρα θάτανε. Στη νυχτερινή συντροφική ησυχία των εργατών του "Ριζοσπάστη", ακούστηκε ξαφνική η κραυγή: "Σύντροφοι, οι φασίστες!"

Μια από τις κλειδωμένες πόρτες της Σύνταξης, που έσπασαν με τα τσεκούρια οι χαφιέδες

...Τα μολύβια, οι πένες, τα χαρτιά, τα βιβλία μπήκανε στην μπάντα και η προλεταριακή γροθιά βαρειά και ανήλεη άρχισε γοργά να μαθαίνει στα καθάρματα της "Τρίαινας" τι θα πει να παραβιάζεις το άσυλο των "εργατικών σπιτιών".

Μα δεν είχανε φτάσει στα τελευταία σκαλοπάτια της σκάλας οι φασίστες κατρακυλώντας γκρεμοτσακιστά απ' το τρίτο πάτωμα των γραφείων του "Ριζοσπάστη" και νάσου πλακώσανε οι σύμμαχοι, οι βοηθοί τους, οι υποκινητές τους, οι συνάδελφοι στην Προβοκάτσια και στο έγκλημα: οι χαφιέδες.

Χωρίς δεύτερη κουβέντα άρχισαν να πέφτουν μαζωμένες οι πιστολιές. Κι από ψηλά οι εργάτες οπλισμένοι μ' ό,τι βρέθηκε μπροστά τους αρχίσανε την άμυνα και την αντεπίθεση.

Τριανταπέντε ήταν οι ηρωικοί υπερασπιστές του "Ριζοσπάστη" και κατοστές οι φασίστες και οι χαφιέδες της συνδυασμένης δολοφονικής επίθεσης.

Δεν είχαν παρά μονάχα τις γροθιές τους και κάτι παληοξύλα οι εργάτες για όπλα, και οι άλλοι ήτανε αρματωμένοι με πιστόλια, που ξερνούσαν ακατάπαυστα το θάνατο.

Κι όμως, οχτώ φορές, μέσα σε βροχή από σφαίρες, γκρεμοτσάκισαν το δολοφονικό σκυλολόι ως κάτω στην εξώπορτα.

...Τρεις ώρες ολάκερες στην οδό Σωκράτους αντηχούσαν οι πιστολιές των χαφιέδων και οι πολεμικές ιαχές των υπερασπιστών. Τρεις ώρες άνισης, ηρωικής, μάχης.

Πληγωμένοι, τσακισμένοι, χωρίς πνοή απ' την κόπωση της μάχης, οι εργάτες αποτραβήχτηκαν. Οι πόρτες κλείσανε. Και τα επαναστατικά τραγούδια βροντούσαν, ενώ οι χαφιέδες με μπαλτάδες σπάζανε τις πόρτες.

...Οι τοίχοι των γραφείων γεμίσανε τρύπες από σφαίρες και πιτσιλίστηκαν με εργατικό αίμα. Και τέλος, η φούχτα των ηρώων, αφού ξόδεψε και την τελευταία της σωματική δύναμη σύρθηκε κυριολεκτικά στα μπουντρούμια.

...Μέσα στα γραφεία δεν είχε μείνει τίποτα άσπαστο απ' τις βιβλιοθήκες ως τους κονδυλοφόρους. Και ο "Ριζοσπάστης" έμπηξε τη φωνή: "Σύντροφοι, βοηθήστε! Απαντήστε με την ίδια προλεταριακή αποφασιστικότητα στα σχέδια του φασισμού. Δώστε σα βόλι τη δραχμή σας!"

Και τα βόλια δόθηκαν. Πριν κλείσει ο μήνας ο έρανος του "Ρίζου" κοντολογούσε τις εκατό χιλιάδες.

Η εξαθλιωμένη, η ξεζουμισμένη οικονομικά, μα αλύγιστη εργαζόμενη μάζα έδειξε ακόμη μια φορά τη σταθερή της απόφαση να αγωνιστεί με όλη τη δύναμή της και με κάθε τρόπο ενάντια σε κάθε φασιστική επίθεση».