Για άλλη μια φορά αποδεικνύεται περίτρανα ότι ο νομός Εβρου είναι ανοχύρωτος μπροστά στα καιρικά φαινόμενα. Η περιοχή πλημμύρισε το Δεκέμβρη του 2014 και φέτος το Φλεβάρη. Η αντιπλημμυρική του προστασία, που σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε πριν περίπου 50 χρόνια, δεν μπορεί σήμερα να προστατέψει τις περιουσίες των αγροτών και των κατοίκων της περιοχής. Ετσι, για άλλη μια χρονιά, έσπασαν αναχώματα και πλημμύρισαν οικισμοί, σπίτια, καλλιεργήσιμες εκτάσεις, γεωργικές και κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις, προκλήθηκαν ζημιές σε αντλιοστάσια, οδοποιία, γεωτρήσεις. Αρκετές περιοχές επλήγησαν από την υπερχείλιση του ποταμού, με τον κάμπο της Ορεστιάδας να έχει υποστεί τις περισσότερες ζημιές. Περίπου 220.000 στρέμματα πλημμύρισαν στις πεδιάδες δίπλα από το ποτάμι.

Στις πλημμυρισμένες περιοχές του Εβρου περιόδευσε αντιπροσωπεία του ΚΚΕ με επικεφαλής τον ευρωβουλευτή Σωτήρη Ζαριανόπουλο. Ο ευρωβουλευτής επεσήμανε τις τραγικές ελλείψεις σε έργα υποδομής, που θα έδιναν οριστικές λύσεις, υπογραμμίζοντας πως «η ΕΕ δε θεωρεί ως επιλέξιμες δαπάνες τα έργα υποδομής, γιατί δε δίνουν κέρδος». Ο ευρωβουλευτής του ΚΚΕ αναφέρθηκε και στις αποζημιώσεις των αγροτών ως άμεσο ζήτημα: «Αν δεν αποζημιωθούν οι αγρότες, θα είναι ένα ακόμα βήμα για το ξερίζωμα της αγροτιάς», σημείωσε χαρακτηριστικά.

Την κύρια ευθύνη για αυτήν την, τραγικά επαναλαμβανόμενη, κατάσταση δεν έχουν τα καιρικά φαινόμενα αλλά η πολιτική που ακολουθούσαν οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ, της ΝΔ, οι διάφορες συγκυβερνήσεις, πολιτική, δηλαδή, μείωσης των δημοσίων επενδύσεων για έργα και υποδομές στον αγροτικό τομέα. Αλλωστε, οι επιλογές της ΕΕ, που υποστηρίζουν τα κόμματα του ευρωμονόδρομου, δεν κινούνται στην κατεύθυνση ανάπτυξης και προστασίας της αγροτικής παραγωγής και της μικρομεσαίας αγροτιάς, γι' αυτό και έργα, όπως αρδευτικά, φράγματα, αντιπλημμυρικά, αποστραγγιστικά κλπ., κρίνονται μη επιλέξιμα. Σοβαρές όμως ευθύνες έχουν και οι περιφερειακές και δημοτικές αρχές του νομού. Αντί να αναδείξουν τη χρόνια παλαιότητα και ανεπάρκεια της αντιπλημμυρικής προστασίας του νομού, την πρωτόγονη διαχείριση των υδάτινων πόρων, το ελλιπέστατο αποστραγγιστικό σύστημα, σπεύδουν κάθε φορά και επικαλούνται το «ακραίο» των καιρικών φαινόμενων, για να δικαιολογήσουν την εγκληματική πολιτική τους.

Οι αγρότες και οι κάτοικοι της περιοχής πρέπει κάθε φορά να διεκδικούν, εκτός από άμεση και πλήρη αποζημίωση όλων των ζημιών, τη δημιουργία Δημόσιου φορέα για την ολοκληρωμένη διαχείριση και αξιοποίηση των υδάτινων πόρων και του νομού, με περιφερειακή και νομαρχιακή δομή, την ανάπτυξη συνεργασίας με Βουλγαρία - Τουρκία για τη διευθέτηση των ζητημάτων που αφορούν τη διαχείριση των υδάτινων πόρων των ποταμών Εβρου και Αρδα και το σχεδιασμό και την εκτέλεση όλων των αναγκαίων εγγειοβελτιωτικών, αντιπλημμυρικών έργων υποδομής, που θα προλαμβάνουν, θα αμβλύνουν και θα αντιμετωπίζουν τις πλημμύρες, τη λειψυδρία, θα αποταμιεύουν και θα εμπλουτίζουν τα υδάτινα αποθέματα.

Η γιαγιά μου, η Ρήνα, πάντα μοιρολογούσε για τα δυο αδέλφια της - τον Αποστόλη και το 'Λια - μαχητές του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ) - που σκοτώθηκαν στο Γράμμο, χωρίς να μάθει ποτέ πού τάφηκαν. Αργότερα στα μοιρολόγια προστέθηκε κι ο καημός για τον ξενιτεμένο γιο της - το Θόδωρο - στη Γερμανία.

Ο θείος στην πρώτη άδεια τής έφερε και το θλιβερό μαντάτο: Τ' αδέρφια της σκοτώθηκαν το 1949, όπως έμαθε μέσω του ραδιοφωνικού σταθμού της Βουδαπέστης. Εσκουξε η γριά, παρά τη χαρά που της έδωσε η, μετά από πολλά χρόνια, συνάντηση με το γιο της. Και συνέχισε τα μοιρολόγια στο γνέσιμο της ρόκας, στο ξεφλούδισμα και στο ξεσπόριασμα του καλαμποκιού.

Καμιά φορά τραγουδούσε και χαρωπά: «Φουστανέλα με γαζί/ Κώστα Μπέκας τη φορεί»

-- Και ποιος ήταν αυτός ο Κώστας Μπέκας, που του 'βγαλαν και τραγούδι; ρωτούσα.

-- Πρωτομάστορας παιδί μου, που 'κτισε το γιοφύρι της Πλάκας.

Εκεί σταμάτησε και η ιστορική περιέργεια ενός παιδιού που πήγαινε στο δημοτικό σχολείο στα Ρετσιανά της Αρτας. Ηταν ένα απομονωμένο χωριό, χωρίς αυτοκινητόδρομο και ηλεκτρικό φως, που «για να βρεθείς εκεί πρέπει να 'σαι ή τρελός ή δημοσιογράφος», όπως έγραψε το περιοδικό «Ταχυδρόμος» (6 Νοέμβρη 1975).

Το μονότοξο γεφύρι της Πλάκας, πάνω απ' τον ποταμό Αραχθο, το Ουράνιο Τόξο των Τζουμέρκων, όπως το αποκάλεσαν, το αντίκρισα - για πρώτη και τελευταία φορά - τον Απρίλη του 1990. Τότε ως δημοσιογράφος του «Ριζοσπάστη», επισκέφτηκα το χωριό Κτιστάδες στα Τζουμέρκα για να συναντήσω τον πρώτο ψυχικά άρρωστο που βγήκε απ' το ψυχιατρείο της Λέρου. Μετά από πολύχρονη και επίπονη προσπάθεια των επιστημόνων κατάφερε ν' αφήσει πίσω του το άσυλο και να επιστρέψει στο χωριό του. (Η ιστορία είναι καταγεγραμμένη στο «Ριζοσπάστη» της 6.5.1990).

Είχα μάθει πια και την ιστορία της Πλάκας: Οτι είναι συνδεδεμένη με σημαντικά ιστορικά γεγονότα στον αγώνα κατά των Τούρκων. Ιδιαίτερα γνωστή όμως έγινε η Πλάκα απ' τη σύσκεψη το Φλεβάρη του 1944, όπου υπογράφτηκε (29.2.1944) η ομώνυμη συμφωνία. Οσοι συμμετείχαν δέχτηκαν «την πρόταση του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ περί τελειωτικής καταπαύσεως των εχθροπραξιών μεταξύ των δυνάμεων ΕΛΑΣ - ΕΔΕΣ», με σκοπό «την ολοκληρωτική και απερίσπαστον διεξαγωγή του Εθνικού Αγώνος εναντίον των κατακτητών και των οργάνων τους, τη συμβολή εις την επιτυχία του Συμμαχικού Αγώνος, την απελευθέρωση της Ελλάδος και την κατοχύρωση των λαϊκών ελευθεριών...».

Κι ύστερα έμαθα και την ιστορία των κιοπρουλήδων: «Κιοπρού» στα τούρκικα σημαίνει γέφυρα και κιοπρουλήδες ονομάστηκαν οι γεφυράδες. Ενας ξακουστός κιοπρουλής ήταν κι ο Κώστας Μπέκας απ' την Πράμαντα, που έκτισε το γεφύρι της Πλάκας.

Φαίνεται πως ο θαυμασμός του κόσμου για τον πρωτομάστορα Κώστα Μπέκα εκφράστηκε με αυτούς τους στίχους που τραγουδούσε η γιαγιά μου. «Φουστανέλα με γαζί φορούσαν οι άρχοντες», άκουσα μια φορά τον πατέρα να λέει σε μια ομήγυρη. Μάλλον, λοιπόν, ο κόσμος της περιοχής θα έκανε παραλλαγή στο δημοτικό τραγούδι «Φουστανέλα με γαζί», δυο στίχοι του οποίου λένε: «Τη φουστανέλα τη φορεί/ η λεβεντιά η ελληνική».

Οι στίχοι της γιαγιάς αποτυπώθηκαν στο υποσυνείδητό μου, για να ανασυρθούν αργότερα, όταν έμαθα την ιστορία των μαστόρων της Ηπείρου - οι οποίοι είχαν πλάσει και δικό τους γλωσσάρι, «τα μαστορικά» - για να συνεννοούνται μπροστά στα αφεντικά και να κάνουν παζάρια, ή να σχολιάζουν, χωρίς να τους καταλαβαίνουν.

Στο σημείο του Αραχθου, όπου χτίστηκε το γεφύρι της Πλάκας, υπήρχε μια παλιά γέφυρα, η οποία καταστράφηκε το 1860. Το 1863 ξαναχτίστηκε από την αρχή από το μάστορα Γιωργή από την Κόνιτσα. Η γέφυρα αυτή γκρεμίστηκε σχεδόν τη μέρα των εγκαινίων της. Μετά οι Τζουμερκιώτες έφεραν τον Κώστα Μπέκα και το γεφύρι κτίστηκε ξανά. Παραδόθηκε το Σεπτέμβρη του 1866, ενώνοντας τους νομούς Ιωαννίνων και Αρτας. Είχε άνοιγμα καμάρας 40 μέτρα, ύψος 19 μέτρα και με άνοιγμα στην κορυφή 3,2 μέτρα.Μεταξύ του 1881-92 ο Αραχθος ήταν το σύνορο Ελλάδας και Τουρκίας και σε μικρή απόσταση, στο γεφύρι της Πλάκας, υπήρχε φυλάκιο του ελληνικού στρατού, χάνι και υποτελωνείο. Το υπουργείο Πολιτισμού είχε ανακηρύξει το γεφύρι «διατηρητέο μνημείο χρήζον ιδιαιτέρας προστασίας» (ΦΕΚ 162/Β/2.3.1971 και ΦΕΚ 621/Β/22.8.1972).

Το Δεκέμβρη του 2000 ο Σπύρος Ι. Μαντάς - που μελέτησε 1.200 γεφύρια στην Ηπειρο και αλλού - έγραψε στο περιοδικό «Πύρρος» ότι «αφήσανε το γιοφύρι να πέφτει», δημοσιεύοντας και φωτογραφίες με το γκρεμισμένο κομμάτι του γεφυριού. Εκείνη την περίοδο υπήρξε ακόμα μια απειλή: Η ΔΕΗ ήθελε να φτιάξει ένα φράγμα και για να πετύχει τα σχέδιά της κάποιοι έταζαν μέχρι και ...μεταφορά του Γεφυριού. Ο «Ριζοσπάστης» στις 11.2.2001 αφιέρωσε μια σελίδα με τον τίτλο: «Το Γεφύρι της Πλάκας "βουλιάζει" στην αδιαφορία και την εγκατάλειψη».

«Το Γεφύρι της Πλάκας δε βουλιάζει σήμερα στη λίμνη της ΔΕΗ, αλλά στην εγκατάλειψη και την αδιαφορία που επιβλήθηκε άνωθεν, θαρρείς εκδικητικά. Η κατάρρευση είναι πλέον ζήτημα χρόνου!» έγραψε προφητικά ο Σπύρος Μαντάς.

Στην περίοδο της Κατοχής, οι Γερμανοί το βομβάρδισαν το γεφύρι στο κέντρο, αλλά άντεξε. Δεν άντεξε στην αδιαφορία και την εγκατάλειψη, όπου προστέθηκε η ορμή του Αραχθου απ' τις πλημμύρες. Την 1η Φλεβάρη 2015 τα Τζουμέρκα έχασαν το Ουράνιο Τόξο τους...

Πρωτοφανείς παραμένουν οι καταστροφές που σημειώθηκαν από την κακοκαιρία στην Αρτα, με τους κατοίκους να είναι ακόμα σε απόγνωση. Η ισχυρή βροχόπτωση και οι κατολισθήσεις συνέθεσαν ένα σκηνικό καταστροφής που παραπέμπει περισσότερο σε αποτέλεσμα ισχυρότατης σεισμικής δόνησης παρά σε πλημμυρικά φαινόμενα. Σε απόγνωση είναι και οι αγρότες που είδαν τον κάμπο της Αρτας να μετατρέπεται σε μια απέραντη λίμνη. Τώρα περιμένουν να υποχωρήσει η στάθμη των νερών, προκειμένου να δουν το μέγεθος της καταστροφής στις καλλιέργειές τους.

Το μένος των νερών και των κατολισθήσεων έπληξε κυρίως τα χωριά Ανθότοπος, Αγ. Παρασκευή, Κολομόδια, Ακροποταμιά, Λουτρότοπος, Παχυκάλαμος, Κεραμάτες, Γλυκόριζο, Λιμίνη καθώς επίσης και την περιοχή προς Κομπότι. Τα ζώα παραμένουν μέσα στα νερά πνιγμένα, κάθε λογής μονάδες είναι πλημμυρισμένες, σπίτια έχουν αποκλειστεί και το γεφύρι στο Κομπότι είναι έτοιμο να πέσει.

Μεγάλη ήταν και η ευθύνη της ΔΕΗ για την καθυστέρηση στο άνοιγμα του φράγματος Πουρναρίου, προκειμένου να γίνει εκτόνωση και διοχέτευση της μεγάλης ποσότητας νερού που είχε συσσωρευτεί, προς τον Αραχθο ποταμό. Ετσι, πλημμύρισαν υπόγεια σπιτιών, χωράφια, αγροτικές καλλιέργειες, κτηνοτροφικές μονάδες, αρκετά χωριά παρέμειναν χωρίς ρεύμα και στην εθνική οδό Ιωαννίνων - Αρτας υποχώρησε το οδόστρωμα στο ύψος του Τερόβου.

Από την πρώτη στιγμή, στην πόλη και τον κάμπο της Αρτας βρέθηκε κλιμάκιο του ΚΚΕ, με επικεφαλής τον βουλευτή Νίκο Μωραΐτη, που σε δηλώσεις σε τοπικά ΜΜΕ, αναφέρθηκε στην πλήρη και μακροχρόνια έλλειψη έργων αντιπλημμυρικής προστασίας, τις τεράστιες ευθύνες της ΔΕΗ, που στο όνομα του κέρδους δεν προχώρησε στη σταδιακή εκτόνωση του φράγματος, με αποτέλεσμα η βίαιη και απότομη εκτόνωσή του να προκαλέσει τις καταστροφές. Τόνισε ότι αυτό είναι το αποτέλεσμα των πολιτικών του καπιταλιστικού τρόπου ανάπτυξης που μπροστά στη λογική του κέρδους αφήνει να καταστραφούν ο παραγωγικός ιστός, αλλά και ιστορικά μνημεία, όπως το γεφύρι της Πλάκας, που ουσιαστικά είχε αφεθεί στην εγκατάλειψη.

Για όλα τα παραπάνω, η Ομοσπονδία Αγροτικών Συλλόγων Ν. Αρτας (ΟΑΣΝΑ) με το Εργατικό Κέντρο Αρτας προχωρούν σήμερα στις 11 το μεσημέρι στον Ανθότοπο σε κοινή σύσκεψη, ώστε να απαιτηθούν άμεσα μέτρα αποκατάστασης και πλήρης αποζημίωση όσων επλήγησαν.