Η χρονική συγκυρία που επιλέγει ο τραπεζικός κολοσσός να πάρει θέση δεν είναι τυχαία. Ηδη, η κυβέρνηση έχει κάνει σαφή την πρόθεσή της, μέχρι το τέλος του ακαδημαϊκού έτους να έχει περάσει μια σειρά ανατροπές, κύρια μέσα από το νέο νόμο - πλαίσιο που θα σαρώσει τη λειτουργία των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και η «επιτροπή σοφών» έχει βγάλει τις πρώτες κατευθύνσεις. Αρωγός στην όλη υπόθεση το ΠΑΣΟΚ που έχει - προεκλογικά ακόμα - δώσει την έγκρισή του για τη νομιμοποίηση της λειτουργίας των λεγόμενων «μη κρατικών» πανεπιστημίων. Ηδη, πρώτο προβαλλόμενο θέμα με όρους εξασφαλισμένης δικομματικής συναίνεσης στη συζητούμενη αναθεώρηση του Συντάγματος είναι αυτό της αλλαγής του άρθρου 16 του Συντάγματος, ώστε να επιτραπεί η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων.

Η τράπεζα παρουσιάζει στοιχεία για το επίπεδο των δαπανών για την εκπαίδευση, τις επιδόσεις μαθητών σε εξετάσεις μαθηματικών, του επιπέδου των αποφοίτων ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, συγκρίνοντας τα ελληνικά στοιχεία με τα αντίστοιχα άλλων χωρών της ΕΕ, της ζώνης του ευρώ και του ΟΑΣΑ. Ισχυρίζεται ότι για τις χαμηλές δαπάνες για την Παιδεία φταίει το γεγονός ότι αποκλειστικός χρηματοδότης της ανώτατης εκπαίδευσης είναι το κράτος και κατά συνέπεια προβάλλει ως δυνατότητα αύξησης της δαπάνης για την Παιδεία τη συμμετοχή και της ιδιωτικής πρωτοβουλίας στην ...«επένδυση»! Τονίζει ότι πρέπει η ανώτατη εκπαίδευση στην Ελλάδα - για να «αναβαθμιστεί» - να ακολουθήσει την παγκόσμια τάση, δηλαδή, την τάση «για διεθνοποίηση της εκπαίδευσης, για αποκέντρωση, για κατάργηση του προστατευτισμού των εγχώριων (κρατικών) εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και για άνοιγμα της εκπαίδευσης στην παγκόσμια αγορά και για ελεύθερη διακίνηση των γνώσεων και των ιδεών σε παγκόσμιο επίπεδο».

Μιλώντας για «διεθνοποίηση», στρέφονται αφενός στη διαπλοκή επιχειρήσεων, στη συγκεντροποίηση κεφαλαίων απο διαφορετικές χώρες, ή και στην εξαγωγή κεφαλαίων ή στην είσοδό τους στην Ελαδα, που απαιτεί ανάλογο εργατικό αλλά και στελεχικό δυναμικό. Και αφετέρου στην προσέλκυση κεφαλαίων με τη μορφή διδάκτρων από αλλοδαπούς φοιτητές και την ανεμπόδιστη λειτουργία ξένων ιδιωτικών ιδρυμάτων στην εκπαίδευση κι όλα αυτά ενταγμένα στο πλαίσιο της «ελεύθερης διακίνησης εργατικού δυναμικού» (σ.σ. μία από τις τέσσερις ελευθερίες που προβλέπει η Συνθήκη του Μάαστριχτ).

Επί της ουσίας, αξιώνουν να ενταχτούν ολοκληρωτικά τα εκπαιδευτικά ιδρύματα στους ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς, να είναι «φυτώρια» εκείνης της έρευνας, εκείνου του δυναμικού, εκείνης της γνώσης, που αντιστοιχεί στις επιδιώξεις του ιμπεριαλισμού.

«Πακέτο» προβάλλουν και την «αποκέντρωση», την απόλυτη περιχαράκωση των σπουδών στο πλαίσιο που θα εξυπηρετεί τα συμφέροντα του κεφαλαίου. Με το κάθε ίδρυμα να παίρνει τη θέση του στο σχεδιασμό του κεφαλαίου για ανάπτυξη δράσης σε περιφερειακό επίπεδο, και με βάση αυτή του τη θέση να καθορίζει το περιεχόμενο σπουδών, το επίπεδο της παρεχόμενης γνώσης, το ύψος των διδάκτρων, τις σχολές, την ίδια την αποστολή του.Για παράδειγμα εκπαιδευτικό ίδρυμα στη Θεσσααλία με περιεχόμενο σπουδών προσαρμοσμένο στην οικονομία της περιοχής.

Οσο για την περιβόητη «κατάργηση του προστατευτισμού», ενίοτε λεγόμενη και «ανεξάρτητη» λειτουργία των ιδρυμάτων, δεν είναι παρά μια ακόμα περιγραφή της ιδιωτικοποίησης. Αλλωστε είναι ξεκάθαρο το συμπέρασμα της τράπεζας, ότι θα πρέπει να αναλαμβάνουν οι φοιτητές «μέρος του κόστους των υπηρεσιών (!) που τους προσφέρονται», με το ρόλο του κράτους να περιορίζεται στην καταβολή «διευκολύνσεων και επιχορηγήσεων». Είναι περισσότερο από προφανές ότι μια τέτοια εξέλιξη έρχεται σε κάθετη αντίθεση με τα συμφέροντα του λαού και της νεολαίας, που θα νιώσουν στην άδεια τους τσέπη ότι «κατάργηση προστατευτισμού» θα πει απόλυτη κατάργηση της όποιας δημόσιας και δωρεάν Παιδείας έχει απομείνει.

Απ' όποια πλευρά και αν το κοιτάξει κανείς, κανένα επιμέρους μερεμέτι δεν αναιρεί ότι στο ανταγωνιστικό περιβάλλον που ευαγγελίζονται, η τιμή των διδάκτρων θα αναπτύσσεται παράλληλα με το επίπεδο σπουδών - και την προοπτική ανάλογης επαγγελματικής αποκατάστασης - στη βάση του δόγματος «ό,τι πληρώσεις παίρνεις».

Και επειδή το κεφάλαιο χρειάζεται μεν τα κατάλληλα στελέχη για να διαχειριστούν την ανάπτυξή του, αλλά χρειάζεται και εργάτες με εκείνες τις δεξιότητες ώστε να ανταποκρίνονται στο επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, δηλαδή στην ικανότητα της χρήσης των εξελισσόμενων μηχανών, της τεχνολογίας θα υπάρχει και η μεγάλη μάζα με τα δεύτερης κατηγορίας σχολές, που θα παρέχουν γνώσεις κομμένες και ραμμένες στα «προσόντα» των θέσεων εργασίας που... αναλογούν στα παιδιά των κατώτερων λαϊκών στρωμάτων.

Η απόλυτη μετατροπή της ανώτατης εκπαίδευσης σε εμπόρευμα, όσο και αν δε χρησιμοποιείται ως όρος, είναι εμφανής σε πολλά σημεία του σχετικού Οικονομικού Δελτίου: «Υπηρεσίες που παρέχονται» είναι η εκπαιδευτική διαδικασία, «χρήστες» είναι οι φοιτητές, «στελέχη» είναι οι καθηγητές - και οι μάνατζερ βέβαια που θα βρουν τη θέση τους στα «ανταγωνιστικά» ιδρύματα.

Η επιχειρηματολογία του κεφαλαίου, όπως και της κυβέρνησης σε μεγάλο βαθμό, ακολουθεί την ήδη δοκιμασμένη επιχειρηματολογία σε άλλους δημόσιους τομείς που έχουν υποστεί το σάρωμα των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων. Λέει ότι με βάση στοιχεία ερευνών «στην ουσία δε μας λείπουν τόσο τα εξειδικευμένα στελέχη, όσο η κατάλληλη νοοτροπία και το πλαίσιο που θα κάνει τα άτομα παραγωγικά μέσα σε ένα αξιοκρατικό περιβάλλον». Η νοοτροπία - μας λένε - λείπει, και είναι γεγονός ότι «στο μυαλό είναι ο στόχος», στη διαμόρφωση εκείνης της συνείδησης που δε θα διακρίνει πέρα από το μονόδρομο του καπιταλισμού, θα υποτάσσεται και θα ακολουθεί πιστά τους σχεδιασμούς του κεφαλαίου, θεωρώντας οτι για να έχει καλύτερη ζωή πρέπει να δουλεύει για την ανάπτυξη των επιχειρήσεων. Εχοντας δε διαμορφώσει στην κοινωνία την άποψη ότι εκείνο που φταίει και οι δημόσιες υπηρεσίες δε λειτουργούν καλά, είναι η μονιμότητα των υπαλλήλων και τα ρουσφέτια, η επανάληψη του επιχειρήματος για την ανώτατη εκπαίδευση έρχεται να πατήσει σε διαμορφωμένο έδαφος. Αλλο ένα δείγμα ότι οι όποιες αλλαγές στην εκπαίδευση συνοδεύουν και εξυπηρετούν τις αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις.

Δεν προκαλεί έκπληξη η ταύτιση των προτάσεων της τράπεζας με την ατζέντα που έχει καθορίσει το υπουργείο και τους βασικούς άξονες των προτάσεων της «επιτροπής σοφών». Εκείνο που αμφισβητείται, από όλες τις παραπάνω πλευρές, είναι η δημόσια και δωρεάν Παιδεία, το επίπεδο των προγραμμάτων σπουδών, το δικαίωμα στη μόρφωση και φυσικά το δικαίωμα στη δουλιά με δικαιώματα. Με αυτούς τους όρους, πράγματι, ο λόγος της όποιας τράπεζας είναι ...βαρύνουσας σημασίας, δεδομένου ότι διεκδικεί να ακούγεται η φωνή της όταν πρόκειται για το αυριανό εργατικό δυναμικό, για τη συνείδηση που θα έχουν οι εργαζόμενοι. Αλλά και βραχυπρόθεσμα, αφού διεκδικεί ρόλο σπόνσορα «ανταγωνιστικών» ιδρυμάτων και πιστωτή φοιτητικών δανείων.

Οι προωθούμενες αλλαγές στην ανώτατη εκπαίδευση, με γνώμονα τις παραγγελιές του μεγάλου κεφαλαίου, του ιμπεριαλισμού, είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες για το λαό και τη νεολαία. Οι ίδιες οι εξελίξεις επιβάλλουν το λαϊκό και νεολαιίστικο κίνημα να ορθώσουν ρωμαλέο ανάστημα υπεράσπισης των δικαιωμάτων τους, να αντισταθούν στην απόπειρα κατάργησης του δημόσιου και δωρεάν χαρακτήρα της εκπαίδευσης, να βάλουν τρικλοποδιά στα σχέδια του κεφαλαίου και των πολιτικών εκφραστών του. Να διεκδικήσουν εκείνη την ανώτατη εκπαίδευση που χωρίς ταξικούς περιορισμούς, θα παρέχει υψηλού επιπέδου επιστημονική μόρφωση, με μόνη προϋπόθεση να τεθεί ο πλούτος της γνώσης στην υπηρεσία των λαϊκών αναγκών.