Τα μέτρα ασφάλειας κοστίζουν για τον εργοδότη και γι' αυτό οι κίνδυνοι αυξάνονται στους τόπους δουλειάς

• Κάθε χρόνο, σε παγκόσμιο επίπεδο, 2,3 εκατ. άνδρες και γυναίκες πεθαίνουν από εργατικά ατυχήματα (360.000) και επαγγελματικές ασθένειες (1.950.000).
• Οι επικίνδυνες ουσίες προκαλούν περίπου 651.000 θανάτους - κυρίως στο λεγόμενο «αναπτυσσόμενο» κόσμο, αλλά όχι μόνο. Αυτός ο αριθμός είναι πολύ υποτιμημένος, αφού σε πολλές χώρες τα συστήματα υποβολής στοιχείων και αναγγελίας είναι ανεπαρκή.
• Οι επαγγελματικές ασθένειες των πνευμόνων, στα μεταλλεία και στις σχετικές βιομηχανίες, οι οποίες προκύπτουν από την έκθεση σε αμίαντο, άνθρακα και πυρίτιο, αποτελούν έναν από τους μεγαλύτερους κινδύνους σε όλες τις χώρες.

Το κεφάλαιο αντιλαμβάνεται σαν «κόστος» την υγιεινή και την ασφάλεια στην εργασία. Από τη μια, διαπιστώνει ότι «οι δαπάνες των επαγγελματικών τραυματισμών και ασθενειών μπορεί να είναι ουσιαστικές», όπως σημειώνει ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία, στη μελέτη για τον «Υπολογισμό του κόστους των ατυχημάτων και των ασθενειών στην εργασία» (Estimating the cost of accidents and ill health at work, 2013)».

Με άλλα λόγια, θεωρεί πως μπορεί και πρέπει να περιοριστούν τα εργατικά ατυχήματα και οι επαγγελματικές ασθένειες, προκειμένου να μειωθεί το κόστος που προκύπτει για το κράτος, για τα ασφαλιστικά Ταμεία, για τις επιχειρήσεις και για τον ίδιο τον εργαζόμενο. Την ίδια ώρα, όμως, σαν κόστος λογαριάζονται και τα μέτρα προστασίας της Υγείας και της Ασφάλειας στην εργασία.

Επομένως, οι καπιταλιστικοί επιχειρηματικοί όμιλοι -πέρα από ένα στάνταρ επίπεδο προστασίας που έχει κατακτηθεί με το πέρασμα των χρόνων, την εξέλιξη της τεχνολογίας και της επιστήμης- βάζουν στη ζυγαριά ποιο «κόστος» τους συμφέρει να επωμιστούν κάθε φορά: Αυτό που συνεπάγεται η λήψη ακόμα και στοιχειωδών μέτρων ασφάλειας, ή αυτό που συνεπάγεται η αποκατάσταση, η αντικατάσταση ή η αποζημίωση μιας «ζημιάς» που προκύπτει από εργατικά ατυχήματα ή επαγγελματικές ασθένειες;

Σε κάθε περίπτωση, αυτό που βαραίνει δεν είναι η υγεία και η ασφάλεια του εργάτη, ακόμα και η ζωή του, αλλά το τι βάζει και τι βγάζει από την τσέπη του ο καπιταλιστής... Αυτό, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι μειώνονται οι προϋπολογισμοί των κρατών για την πρόληψη, την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και την Κοινωνική Ασφάλιση, αυξάνουν τους κινδύνους στην εργασία.

Ταυτόχρονα, στο όνομα της μεγαλύτερης κερδοφορίας του κεφαλαίου, παίρνονται πίσω κατακτήσεις και δικαιώματα που σχετίζονται με την προστασία της Υγείας και της Ασφάλειας των εργαζομένων (π.χ. για τη νυχτερινή εργασία, για την εργασία σε βάρδιες, για τις γυναίκες).

Το ίδιο ισχύει και με άλλους παράγοντες κρίσιμους για την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων, που όμως επιδεινώνουν τις συνθήκες δουλειάς και πολλαπλασιάζουν τη φθορά της ανθρώπινης Υγείας. Τέτοιοι είναι η γενίκευση των ελαστικών μορφών εργασίας (π.χ. εργολαβικά συνεργεία σε βιομηχανικές μονάδες), η εντατικοποίηση της εργασίας λόγω μείωσης του προσωπικού, οι υπερωρίες, τα άστατα ωράρια, η εργασιακή ανασφάλεια.

Σ' αυτά προστίθενται και νέοι επαγγελματικοί κίνδυνοι για την υγεία των εργαζομένων, όπως είναι το εργασιακό άγχος, το οποίο είναι το δεύτερο σε συχνότητα αναφερόμενο πρόβλημα υγείας και επηρεάζει το 22% των εργαζομένων στην ΕΕ των 27 (στοιχεία 2005) σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία.

Πίσω, λοιπόν, από τα ευχολόγια για μείωση των ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών, η ΕΕ κρύβει ότι αυτά είναι φυσικό επακόλουθο του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, όπου όλες οι ανθρώπινες ανάγκες αποτελούν κόστος και εμπόρευμα. Η πραγματικότητα αυτή αντανακλάται στην υποχώρηση των κρατικών ελέγχων, στη σταδιακή κατάργηση της νομοθεσίας που ρυθμίζει κανόνες ασφάλειας και προστατεύει τον εργαζόμενο, στην περικοπή κρατικών δαπανών για περίθαλψη, για σύνταξη μετά από «ατύχημα» ή επαγγελματική ασθένεια και άλλα.

Αποκορύφωμα όλων αυτών, είναι οι προτάσεις που περιέχονται στο κοινό ψήφισμα των πολιτικών ομάδων του Ευρωκοινοβουλίου, που καλούν τους καπιταλιστές να εφαρμόσουν την «εταιρική κοινωνική ευθύνη» στην Υγεία κι Ασφάλεια της Εργασίας, δηλαδή να «ελέγχουν» οι ίδιοι τον εαυτό τους! (Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, στο Στρασβούργο, στη συζήτηση σχετικά με «Συνθήκες εργασίας και πρότυπα υγείας και ασφάλειας μετά τις πρόσφατες πυρκαγιές σε εργοστάσια και την κατάρρευση κτιρίου στο Μπαγκλαντές», Μάης 2013).

Τα στοιχεία της 5ης Πανευρωπαϊκής Ερευνας του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας και διαβίωσης (2010) φανερώνουν πως οι συνθήκες εργασίας στην Ευρώπη κάθε άλλο παρά βελτιώνονται. Σύμφωνα με την έρευνα, το εργατικό δυναμικό της ΕΕ των «27» άγγιζε το 2010 τα 235 εκατομμύρια και τα ευρήματα είναι τα εξής:

• «Οι Ευρωπαίοι εργάτες παραμένουν το ίδιο εκτεθειμένοι όπως πριν από 20 χρόνια στους φυσικούς κινδύνους».
• «Η εντατικοποίηση της εργασίας έχει αυξηθεί στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες τις τελευταίες δύο δεκαετίες». Για τους περισσότερους εργαζόμενους της ΕΕ των «27» (67%, δηλαδή για 157,45 εκατ. εργαζόμενους) ο αυξημένος ρυθμός εργασίας έχει να κάνει με τις μεγαλύτερες απαιτήσεις των εργοδοτών, την πίεση του χρόνου κ.λπ. Για το 18% των Ευρωπαίων εργαζομένων σχετίζεται με την αυτόματη ταχύτητα μιας μηχανής.
• «Περισσότερα χρόνια στη δουλειά». Το ποσοστό των ανθρώπων από 50-64 ετών που δουλεύουν ανήλθε το 2009 στο 56%, από 49% που ήταν το 2000. Η παράταση του εργάσιμου βίου επιβαρύνει τη σωματική και ψυχική υγεία του εργαζόμενου, ενώ αυξάνει και τον κίνδυνο εργατικού ατυχήματος, καθώς με την πάροδο των χρόνων μειώνεται η συγκέντρωση, η αντοχή, τα αντανακλαστικά κ.λπ.
• «Αυξάνουν το εργασιακό άγχος και η ανασφάλεια». Το 13% των εργαζομένων της ΕΕ των «27» εργάζεται λιγότερο από 20 ώρες τη βδομάδα - στην πλειοψηφία τους γυναίκες.

Ελάχιστα είναι τα στατιστικά και επιδημιολογικά στοιχεία που αφορούν τα προβλήματα επαγγελματικής υγείας που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενες γυναίκες. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία επικαλείται στοιχεία σύμφωνα με τα οποία οι γυναίκες αντιστοιχούν περίπου στις μισές από το σύνολο των περιπτώσεων των προβλημάτων υγείας που συνδέονται με την εργασία, συμπεριλαμβανομένων των αλλεργιών (45%), των μολυσματικών ασθενειών (61%), των νευρολογικών διαταραχών (55%) και των ηπατικών και δερματολογικών προβλημάτων (48%).

Σύμφωνα με στοιχεία που αφορούν το 2007, το 8,6% των εργαζομένων στην ΕΕ-27 ανέφερε ότι παρουσίασε ένα ή και περισσότερα προβλήματα υγείας σχετικά με την εργασία του κατά τη διάρκεια των τελευταίων 12 μηνών πριν τη διεξαγωγή της έρευνας. Το ποσοστό ήταν παρόμοιο για εργαζόμενες και εργαζόμενους. Τα προβλήματα υγείας αυξάνονται με την ηλικία και για τα δύο φύλα, ξεκινώντας από 3% στην ηλικιακή ομάδα 15-24 ετών και φτάνοντας σε 12% στην ηλικιακή ομάδα 55-64 ετών.

Από τις εργαζόμενες που αντιμετώπισαν κάποιο πρόβλημα υγείας, το 60% ανέφεραν ότι αντιμετώπισαν μυοσκελετικές διαταραχές. Αυτές οφείλονται στην έκθεσή τους σε παραγωγικές διαδικασίες με μονότονα επαναλαμβανόμενες κινήσεις, άρση σημαντικών φορτίων, συνεχή ορθοστασία ή καθιστική θέση, ακατάλληλη εργονομία των θέσεων εργασίας. Αν και οι άντρες εργαζόμενοι κουβαλούν ή μετακινούν βαριά φορτία σε μεγαλύτερο ποσοστό (43%) σε σύγκριση με τις γυναίκες (25%), όταν πρόκειται για επαγγέλματα που συμπεριλαμβάνουν το σήκωμα και τη μετακίνηση ανθρώπων, όπως για παράδειγμα τα επαγγέλματα στον κλάδο της Υγείας, αυτά είναι συχνότερα για τις γυναίκες (11,1%) παρά για τους άντρες (5,8%).

Στρες, κατάθλιψη και άγχος είναι προβλήματα που αναφέρθηκαν σε ποσοστό της τάξης του 16%. Την ψυχική υγεία των εργαζόμενων γυναικών επιβαρύνουν παράγοντες που σχετίζονται με το ρόλο τους στην οικογένεια, όπως, για παράδειγμα, η ευθύνη που επωμίζονται στη φροντίδα των παιδιών, αλλά και άλλων συγγενικών προσώπων. Επιβαρυντικοί παράγοντες είναι επίσης οι ελαστικές μορφές εργασίας, οι χαμηλές αποδοχές και η άσχημη οικονομική κατάσταση που αυτές συνεπάγονται.

Υποτιμημένος χαρακτηρίζεται όσον αφορά τις εργαζόμενες ο παράγοντας κινδύνου που έχει να κάνει με την έκθεση σε θόρυβο στο χώρο εργασίας. Το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα οξυμένο σε μια σειρά κλάδους στους οποίους συγκεντρώνονται γυναίκες, όπως τα επαγγέλματα της Εκπαίδευσης, της Υγείας, του Επισιτισμού, του Τουρισμού, καθώς και στα τηλεφωνικά κέντρα.

Είναι αξιοσημείωτο ότι πολύ πρόσφατα έχει καταταχτεί στον κατάλογο με τους καρκινογόνους παράγοντες για γυναίκες η νυχτερινή εργασία, η οποία ενοχοποιείται ως παράγοντας πρόκλησης καρκίνου του μαστού.