Παπαγεωργίου Βασίλης

Η παραπάνω διδακτική μέθοδος είναι γνωστή από τις αρχές του 20ού αιώνα. Στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη εφαρμόζεται εδώ και δεκαετίες, ενώ στην Ελλάδα έγινε αντικείμενο σταδιακής εφαρμογής μέσα στη δεκαετία του '90. Από εκεί και πέρα συνδέθηκε με την εφαρμογή της Ευέλικτης Ζώνης και των διαφόρων Προγραμμάτων, καθώς αποτελεί βασικό λειτουργικό στοιχείο των «σχεδίων εργασίας» (projects). Τελευταία αναδεικνύεται σε μια από τις βασικές μεθοδικές αρχές των νέων σχολικών βιβλίων.

Εδώ δημιουργείται το εξής ερώτημα: πώς ένα αστικό εκπαιδευτικό σύστημα, που στοχεύει στο άνοιγμα της μορφωτικής «ψαλίδας» σε βάρος των παιδιών των λαϊκών στρωμάτων και έχει σημαία του την «ανταγωνιστικότητα», πώς, λοιπόν, αυτό «προωθεί» προοδευτικές μεθόδους παιδαγωγικής, που χρησιμοποιήθηκαν κατ' εξοχήν στο σοσιαλιστικό σχολείο για να καλλιεργήσουν τις αξίες της ομαδικότητας, της συνεργασίας, της συλλογικότητας; Πρόκειται για μια «εκπαιδευτική επανάσταση»; Πρόκειται για μια προσπάθεια να «αλλάξει» η εκπαίδευση, ώστε οι απόφοιτοί της να «αλλάξουν» με τη σειρά τους την κοινωνία; Γιατί κανείς δεν αμφιβάλλει ότι η ομαδική δουλιά, η συλλογικότητα είναι βασικό στοιχείο κοινωνικοποίησης των μαθητών. Μπορεί όμως κανείς να την αποδεχτεί έτσι γενικά και άκριτα έξω από το περιεχόμενο των μαθημάτων και το σκοπό της αστικής εκπαίδευσης;

Αυτές οι «ομαδικές, συνεργατικές ή επικοινωνιακές δεξιότητες» έχουν γίνει περιζήτητες. Σε πολλές επιχειρήσεις ξοδεύονται σημαντικά ποσά για τη θεωρητική επιμόρφωση και την πρακτική άσκηση στον τομέα της επικοινωνίας και συνεργασίας.

Στις ομάδες παραγωγής έχει «εκσυγχρονιστεί» η πίεση προς κάθε ξεχωριστό εργάτη: πριν γινόταν στην «αλυσίδα παραγωγής», τώρα γίνεται στα πλαίσια της ομάδας, στη βάση του πλάνου της και με όργανο τη «δυναμική» της (αλληλοσυμπλήρωση, παράδειγμα, παρακίνηση, άσκηση πίεσης κλπ.). «Βραδυπορούντες» δεν έχουν θέση: σε κάθε ομάδα ξεχωρίζουν οι «αδύνατοι κρίκοι» (όπως στο γνωστό τηλεπαιχνίδι!), οι οποίοι πρέπει να διωχτούν με τη συναίνεση των συναδέλφων τους! Απώτερος σκοπός της επιχείρησης: η αύξηση του βαθμού εκμετάλλευσης με την «ενεργητική συναίνεση» των εκμεταλλευομένων!

Γι' αυτό το λόγο αναθέτουν οι καπιταλιστές στην εκπαίδευση την εκμάθηση της ομαδικής δουλιάς, της συνεργασίας και επικοινωνίας. Τις εντάσσουν, μάλιστα, σε «προνομιακές» δραστηριότητες για την υποβάθμιση της μόρφωσης των εργατών, για τον κατακερματισμό της συνείδησής τους, όπως είναι τα κάθε λογής «Προγράμματα» και οι «Ευέλικτες Ζώνες»!

Στην Παιδαγωγική διεξάγεται μια αντιπαράθεση για το αν οι ομάδες πρέπει να αποτελούνται μόνο από «καλούς» - αντίστοιχα μόνο από «αδύνατους» εκπαιδευόμενους ή να είναι μεικτές ως προς τις ικανότητες των μελών τους. Στη δεύτερη εκδοχή προωθείται η αλληλοβοήθεια μεταξύ των μελών κάθε ομάδας, με στόχο να πετύχουν όλοι τους κοινούς μαθησιακούς στόχους. Ακόμη και σε αυτή, όμως, την περίπτωση πολλοί παράγοντες παρεμποδίζουν την «εξισορρόπηση» στις επιδόσεις. Η διαφορά στα «σημεία εκκίνησης» των εκπαιδευόμενων, το ίδιο το γνωστικό και ιδεολογικό περιεχόμενο των μαθημάτων, η πίεση του χρόνου, η ίδια η λειτουργία των ομάδων που «απομακρύνει» σχετικά το δάσκαλο από το συγκεκριμένο παιδί, η ψυχολογική πίεση των τεστ και εξετάσεων, η συνολική επαγγελματική - ιδεολογική συγκρότηση των εκπαιδευτικών, η κυρίαρχη ιδεολογία ασκούν ασφυκτική πίεση σε βάρος των «αδυνάτων».

Αν κοιτάξουμε τι γίνεται σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες όπως στη Γερμανία, θα διαπιστώσουμε ότι ένας ανηλεής «βομβαρδισμός» με τεστ στην ηλικία των 10 ετών, διαχωρίζει σε σαφέστατη ταξική βάση τους μαθητές, στέλνοντας τους μελλοντικούς εργάτες σε κατώτερο σχολείο από εκείνο των μελλοντικών επιστημόνων! Παρόλο που μέχρι τότε έχουν συνεργαστεί σε ομάδες, τον ταξικό διαχωρισμό δεν τον αποφεύγουν! Αλλωστε και εδώ, στην Ελλάδα, το διπλό σχολικό δίκτυο και οι νέες επαγγελματικές σχολές (ΕΠΑΣ) θα υποδεχτούν ταξικά διαχωρισμένους τους μαθητές, που μέχρι πριν λίγο θα έχουν «βιώσει» τη «συλλογική δράση»! Σχετικό «κοσκίνισμα» με εξετάσεις στην Ε΄ και ΣΤ΄ τάξη του Δημοτικού και ποιος ξέρει ποιες άλλες επιλεκτικές διαδικασίες είναι ήδη «προ των πυλών»! Η «ομαδοσυνεργατική» έχει και τα όριά της!

Αυτό το εκπαιδευτικό σύστημα θα εφαρμόζει τη συνεργασία σε όλα τα επίπεδα της λειτουργίας του: στη διοίκηση, στο παιδαγωγικό έργο των εκπαιδευτικών με τη συνευθύνη των εκπαιδευόμενων, των γονιών και των μαζικών φορέων, στο μάθημα μέσα στην τάξη. Η συνεργασία δε θα περιορίζεται στη λειτουργία των μικρών ομάδων, αλλά θα κυριαρχεί σε κάθε μορφή κοινωνικής οργάνωσης της τάξης: στην «ολομέλειά» της, στο χωρισμό της σε μικρότερες ομάδες αλλά ακόμη και όταν ο καθένας ξεχωριστά, σε ατομική βάση, θα προσπαθεί να κατανοήσει κάτι, με στόχο να το μάθουν όλοι. Η ατομική δουλιά μπορεί κάλλιστα να αποτελεί συστατικό στοιχείο της συλλογικής, αφού ο καθένας συμβάλλει στην ομαδική προσπάθεια με ό,τι έχει ο ίδιος καταφέρει.

Η συλλογικότητα, ο αρμονικός συνδυασμός της ατομικής ευθύνης με τη συλλογική, η φροντίδα «για όλους μας» και όχι «για τον εαυτό μου» ανήκουν στις αξίες της εργατικής τάξης και θα αποτελέσουν κυρίαρχη ιδεολογία κάτω από τη δική της εξουσία. Στο αστικό εκπαιδευτικό σύστημα, οι ριζοσπάστες εκπαιδευτικοί αξιοποιούν και διευρύνουν όποιο «ρήγμα» πετυχαίνουν, με βασική, όμως, φροντίδα, να αναδεικνύουν την ανάγκη για τη μόρφωση του λαού κάτω από τη δική του εξουσία. Και να αγωνίζονται και για τα δυο, μέσα κι έξω από τις τάξεις, πρώτα και κύρια μαζί με τους εργάτες.