Ο διχασμός της λιβανικής κοινωνίας σε θρησκευτικές σέκτες, που εξυπηρετούν αποκλειστικά και μόνον, τελικά, το μεγάλο κεφάλαιο της χώρας και τις βλέψεις ξένων δυνάμεων, ταλανίζει ακόμη και σήμερα το λιβανικό λαό, υποστηρίζει ο Κχαλέντ Χανταντάχ, μέλος του ΠΓ του Λιβανικού ΚΚ, ο οποίος εκτιμά ότι αν ο Λίβανος δεν ακολουθήσει ένα λαϊκό πρόγραμμα εκδημοκρατισμού, το μέλλον διαγράφεται δυσοίωνο.

- Η λιβανική ηγεσία διατείνεται ότι η χώρα βρίσκεται σε φάση οικονομικής ανοικοδόμησης και ανάπτυξης μετά το τέλος του εμφύλιου σπαραγμού εδώ και αρκετά χρόνια. Παρ' όλα αυτά, δεν είναι λίγες οι φορές, που σκάνδαλα συνταράσσουν την πολιτική σκηνή του Λιβάνου. Τελικά, η χώρα αναπτύσσεται ή βυθίζεται στη διαφθορά;

- Είναι αλήθεια ότι όσον αφορά στον τομέα της ασφάλειας, η κατάσταση έχει βελτιωθεί πάρα πολύ. Αλλωστε, δε θα μπορούσε να είναι κι αλλιώς, αφού πλέον δε μαίνεται πόλεμος. Εκτός, όμως, από αυτό, η κατάσταση για το λιβανικό λαό, όσον αφορά στην κοινωνική του ασφάλιση, στην οικονομική του εξέλιξη και στην εργασία του, δεν έχει βελτιωθεί και πολύ.

Αξίζει να σημειώσουμε, γιατί αυτό είναι το κλειδί για την κατανόηση όλων των πολιτικών εξελίξεων στο Λίβανο, το εξής: Ο εμφύλιος πόλεμος, που ταλάνισε την καρδιά της χώρας, δεν τελείωσε μετά από την επίτευξη συμφωνίας ανάμεσα στις λιβανικές αντιμαχόμενες δυνάμεις. Αυτός ο πόλεμος ξεκίνησε και τελείωσε με εξωτερική παρέμβαση: Οι συριακές με τις αμερικανικές δυνάμεις κατέληξαν σε συμφωνία για το τέλος του πολέμου, μετά το πέρας του πρώτου πολέμου στον Κόλπο, και έτσι και έγινε.

Στο Λίβανο υπάρχουν σήμερα δύο διαφορετικές οπτικές γωνίες, για το πώς θα πρέπει να προχωρήσει η χώρα. Υπάρχει, από τη μία, η οπτική των διαφόρων θρησκευτικών σεκτών, η κάθε μία από τις οποίες επιδιώκει να επιβάλει τη δική της άποψη διακυβέρνησης της χώρας, άποψη που δεν έχει σχέση με τη θρησκεία, αλλά σχετίζεται περισσότερο με τα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα της εκάστοτε σέκτας. Από την άλλη, υπάρχει η οπτική της συμμαχίας της Αριστεράς, στην οποία πρωτοστατεί το ΚΚ Λιβάνου, η οποία υποστηρίζει ότι προτεραιότητα είναι ο εκδημοκρατισμός της χώρας. Μέχρι στιγμής, επικρατεί η πρώτη άποψη.

Επανήλθε σε ισχύ το καθεστώς, το Σύνταγμα που υπήρχε στο Λίβανο πριν από τον πόλεμο και το οποίο, ουσιαστικά, οδήγησε τη χώρα στον Εμφύλιο. Ο εκλογικός νόμος παραμένει ο ίδιος, οι νόμοι που διέπουν την οικονομική ζωή παραμένουν οι ίδιοι, οι νόμοι που καθορίζουν τις εργασιακές συνθήκες παραμένουν ίδιοι. Αυτό που άλλαξε, κάπως, είναι η νομοθεσία που ορίζει τη συμμετοχή στη διακυβέρνηση της χώρας από την άποψη των θρησκευτικών σεκτών, νομοθεσία από την οποία ξεκίνησε ο εμφύλιος πόλεμος. Πλέον, διασφαλίζεται η συμμετοχή όλων, χωρίς διακρίσεις, αλλά το καθεστώς διακυβέρνησης και το πολιτικό πλαίσιο παραμένει το ίδιο.

Η διαιώνιση του συγκεκριμένου καθεστώτος, που διαχωρίζει, ουσιαστικά, το λιβανικό λαό ανά θρησκευτική σέκτα, έχει, πλέον, διαβρώσει τα θεμέλια της λιβανικής κοινωνίας. Η κάθε θρησκευτική σέκτα έχει το δικό της Σύνταγμα, τους δικούς της κανόνες, το δικό της εκπαιδευτικό σύστημα, ακόμη και το δικό της σύστημα υγείας. Υπάρχουν, δηλαδή, 18 διαφορετικά πολιτικά καθεστώτα στο Λίβανο, συμπεριλαμβανομένου του επίσημου κράτους, το οποίο, δυστυχώς, είναι και το πλέον αδύναμο από άποψη εξουσίας και ισχύος.

Εμείς αγωνιζόμαστε για να ανατρέψουμε αυτήν την κατάσταση, για να εφαρμοστεί ένα λαϊκό πρόγραμμα εκδημοκρατισμού, στο οποίο δε θα έχουν σημασία οι θρησκευτικές σέκτες. Η άποψή μας είναι ότι όσο ο λιβανικός λαός είναι διαιρεμένος σε σέκτες, τόσο αυτές θα έχουν ανάγκη της υποστήριξης κάποιας εξωτερικής δύναμης για να προωθήσουν τις απόψεις τους, όπως άλλωστε έγινε, ήδη, μια φορά με τραγικά αποτελέσματα για τη χώρα. Δεν έχει σημασία αν αυτή η δύναμη θα είναι η Συρία, το Ισραήλ, οι ΗΠΑ, η Αίγυπτος ή ο οποιοσδήποτε άλλος. Σημασία έχει ότι η ξένη αυτή παρέμβαση θα είναι αναγκαία για τη διατήρηση και ισχυροποίηση της μίας σέκτας σε βάρος της άλλης.

Οι πολιτικοί επικεφαλής των θρησκευτικών αυτών σεκτών απαρτίζουν, σήμερα, σχεδόν το σύνολο του Υπουργικού Συμβουλίου. Διαφωνούν σε μια σειρά ζητήματα. Πώς θα τα λύσουν; Η τακτική που ακολουθείται απαρέγκλιτα μέχρι σήμερα είναι η αναζήτηση εξωτερικού συμμάχου, ο οποίος με την ισχύ και την άσκηση επιρροής του θα μπορέσει να ενισχύσει τη θέση της εκάστοτε σέκτας στην εξουσία. Για την επίλυση των εσωτερικών ζητημάτων του Λιβάνου, ανατρέχουμε σε ξένες δυνάμεις. Μπορεί, σήμερα, η κατάσταση να είναι ήρεμη, όμως η πολιτική παρουσία και άσκηση επιρροής εντός του Λιβάνου, διά μέσου των σεκτών, από ξένες δυνάμεις είναι δεδομένη.

- Εχει καλλιεργηθεί, όμως, η αίσθηση της οικονομικής ανάκαμψης. Δεν υπάρχει κάποια αλλαγή;

- Αν κάτι είναι καινούριο σε σύγκριση με τα προηγούμενα χρόνια, είναι ότι ο κατ' εξοχήν εκπρόσωπος του λιβανικού και του ξένου κεφαλαίου στη χώρα, ο πρωθυπουργός Ραφίκ Χαρίρι, έχει συμμαχήσει με τις διάφορες σέκτες, μοιράζοντας υποσχέσεις και δεσμεύσεις, στην κάθε μία χωριστά, για σειρά προνομίων. Είναι σαφές ότι δε γίνεται σεβαστό το Σύνταγμα ή η νομοθεσία στη δραστηριότητα αυτών των πολιτικών προσώπων και, φυσικά, κανείς δεν μπορεί να αποδώσει δικαιοσύνη, αφού το δικαστικό σώμα είναι άμεσα αναμεμειγμένο σ' αυτήν την πολιτική κατάσταση. Επικρατεί καθεστώς πλήρους ατιμωρησίας στην πολιτική ζωή της χώρας.

Ας μην ξεχνάμε ότι ο Λίβανος, μια χώρα με 4 εκατομμύρια κατοίκους, βαρύνεται με εξωτερικό χρέος ύψους 4 δισ. δολαρίων. Και επιπλέον, τα χρήματα αυτά ουδόλως χρησιμοποιήθηκαν για την ευημερία του λιβανικού λαού και την πραγματική οικονομική ανάπτυξη της χώρας, αλλά, αντίθετα, κατασπαταλήθηκαν για την ενίσχυση της μίας ή της άλλης σέκτας και των εκπροσώπων της κ.ο.κ. Φυσικά, η «εικόνα» της χώρας βελτιώθηκε προς τα έξω: Κατασκευάστηκαν πολυτελή ξενοδοχεία, κέντρα συνεδρίων και δρόμοι, έτσι ώστε να μπορεί η λιβανική ηγεσία να υποδέχεται επισήμους και να προσελκύει επενδυτές και πολυτελή τουρισμό. Η κατάσταση, όμως, του μέσου Λιβανέζου δε βελτιώθηκε καθόλου.

Επί της ουσίας, δεν υπάρχει καν οικονομική ζωή για το λιβανικό λαό. Η γεωργία, οι βιοτεχνίες, οι ελεύθεροι επαγγελματίες, κανένας τομέας δε λειτουργεί ικανοποιητικά στο Λίβανο. Για να ξεπληρώσουμε μόνον τους τόκους του δανείου, κρίθηκε αναγκαίο να ιδιωτικοποιηθούν οι τηλεπικοινωνίες και η ηλεκτροδότηση. Αυτό ήταν και το μοναδικό οικονομικό σχέδιο της κυβέρνησης. Χρήματα, που σπαταλήθηκαν από λίγους εκλεκτούς, να αποπληρωθούν από τους πολλούς, αφού τα τελευταία χρόνια η μοναδική φορολογία που αυξάνεται με ταχύτατους ρυθμούς είναι η έμμεση. Χαρακτηριστικό είναι ότι, παραδείγματος χάριν, το 50% των λογαριασμών των δημοσίων υπηρεσιών, όσες παραμένουν ακόμη δημόσιες, ή των κινητών τηλεφώνων, είναι φόροι. Και πάλι, δεν είναι βέβαιο ότι τα χρήματα αυτά θα αξιοποιηθούν για την αναθέρμανση της λιβανικής οικονομίας, για τη βελτίωση της καθημερινότητας του λιβανικού λαού.

Τελευταίο θύμα της κυβερνητικής πολιτικής είναι τα ταμεία κοινωνικής ασφάλισης και περίθαλψης. Διά νόμου, απαγορεύτηκε στις εργατικές συνομοσπονδίες να διαχειρίζονται τα χρήματα των ταμείων τους, των οποίων τον έλεγχο ανέλαβε η Κεντρική Τράπεζα του Λιβάνου, προκειμένου να τα διαχειριστεί κατά βούληση, π.χ., να τα επενδύσει σε ξένες χρηματαγορές.

- Στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής, η ισραηλινή ηγεσία θέτει πάντα το πρόβλημα της «Χεζμπολάχ». Τι ακριβώς συμβαίνει;

- Θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι το θέμα της «Χεζμπολάχ» έχει εσκεμμένα μεγαλοποιηθεί από το Ισραήλ και τις ΗΠΑ. Η «Χεζμπολάχ» είναι ένα από τα πολλά πολιτικά κόμματα του Λιβάνου. Οπως σε άλλα κόμματα δε συμμετέχουν παρά μόνο Χριστιανοί ή Δρούζοι, στη «Χεζμπολάχ» συμμετέχουν Σιίτες μουσουλμάνοι. Και δεν είναι το μοναδικό πολιτικό κόμμα των Σιιτών μουσουλμάνων, που κατοικούν κυρίως στο νότιο Λίβανο. Σήμερα, διαθέτει αρκετούς βουλευτές στο Κοινοβούλιο, έχει πολιτικό, όχι θρησκευτικό, πρόγραμμα, έχει πολιτική δραστηριότητα, όπως όλα τα κόμματα.

Η «Χεζμπολάχ» συμμετείχε, όπως και άλλες πολιτικές δυνάμεις, ενεργά στην αντίσταση κατά της ισραηλινής κατοχής, δηλαδή συμμετείχε σε ενέργειες κατά του ισραηλινού στρατού κατοχής εντός του λιβανικού εδάφους. Ας θυμηθούμε, επίσης, ότι δεν ξεκίνησε η «Χεζμπολάχ» τον απελευθερωτικό αγώνα. Το Κόμμα μας πρωτοστάτησε, σε συνεργασία με άλλες προοδευτικές δυνάμεις, στη σύσταση του Μετώπου για την Απελευθέρωση του Λιβάνου, το Σεπτέμβρη του 1982. Η «Χεζμπολάχ» άρχισε να συμμετέχει στον απελευθερωτικό αγώνα μερικά χρόνια αργότερα.

- Η ισραηλινή ηγεσία, όμως, υποστηρίζει ότι η «Χεζμπολάχ» ελέγχει τα σύνορα και όχι ο λιβανικός στρατός.

- Αυτό δεν ισχύει. Φυσικά και ελέγχει τα σύνορα ο λιβανικός στρατός. Είναι, επίσης, αλήθεια ότι η «Χεζμπολάχ» διατηρεί ακόμη το ένοπλο σκέλος της. Και υπάρχει λόγος που ακολουθεί αυτήν την τακτική. Ο ισραηλινός στρατός παραμένει στην περιοχή των αγροκτημάτων Σεμπάα και δεν έχει αποσυρθεί, ως όφειλε. Αν το πράξει αυτό, δε θα υπάρχει πλέον σπιθαμή λιβανικής γης υπό κατοχή και η «Χεζμπολάχ» θα καταθέσει τα όπλα. Το πρόβλημα είναι η ισραηλινή κατοχή, κάτι που, ως συνήθως, τόσο το Ισραήλ, όσο και οι ΗΠΑ επιμένουν να αγνοούν.

Επιμένουν, επίσης, να αγνοούν το ότι η Συρία έχει, ακόμη και με επίσημη επιστολή προς τα Ηνωμένα Εθνη, ξεκαθαρίσει ότι τα αγροκτήματα Σεμπάα είναι λιβανικό έδαφος, σε αντίθεση με ό,τι διατείνεται το Ισραήλ για να αιτιολογήσει την κατοχική του παρουσία εκεί.

- Αναφερθήκατε στη Συρία, και θα ήθελα να σας ρωτήσω για τις συχνές, τον τελευταίο καιρό, διαδηλώσεις με κύριο αίτημα την απόσυρση των συριακών στρατευμάτων. Τι ακριβώς γίνεται;

- Αναφέρθηκα, ήδη, στη διαίρεση που υπάρχει στη λιβανική κοινωνία, εξαιτίας των σεκτών και της αλληλένδετης σχέσης τους με εξωτερικές δυνάμεις. Δεν υπάρχει καλή ή κακή εξωτερική παρέμβαση στα εσωτερικά μιας χώρας. Υπάρχει μια συγκεκριμένη πολιτική χριστιανική δύναμη, η οποία βρίσκεται πίσω από αυτές τις διαδηλώσεις, καθώς εκτιμά, χωρίς να το διατυπώνει ανοιχτά, ότι όσο παραμένουν τα συριακά στρατεύματα στο λιβανικό έδαφος, τόσο αυξάνεται η επιρροή των μουσουλμανικών πολιτικών δυνάμεων στο πολιτικό γίγνεσθαι. Βέβαια, δε θα πρέπει να υπάρχουν αυταπάτες: Το συγκεκριμένο πολιτικό κόμμα μπορεί να επιδιώκει την απομάκρυνση των συριακών στρατευμάτων, αλλά δεν αντιδρά με τον ίδιο αρνητικό τρόπο στο ενδεχόμενο αμερικανικής παρέμβασης στο Λίβανο, ακόμη και απροκάλυπτης.

Εμείς πιστεύουμε ότι οι λιβανο-συριακές σχέσεις, σε όλα τα επίπεδα, είναι εξαιρετικά σημαντικές και για τις δύο χώρες και δε θα πρέπει να διαταραχτούν σε καμία περίπτωση. Θα πρέπει, όμως, να είναι σχέσεις ανάμεσα σε δύο ανεξάρτητες χώρες. Για εμάς, ισχύει απέναντι στη Συρία, ό,τι ισχύει και για τις άλλες δυνάμεις.

- Η Ουάσιγκτον έχει ανοιχτά διατυπώσει την πρόθεσή της να «αναδιαμορφώσει» το χάρτη της Μέσης Ανατολής και της ευρύτερης περιοχής του Κόλπου. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι η αρχή έγινε με την επέμβαση στο Ιράκ. Πιστεύετε ότι θα υπάρξει έξαρση του ισλαμιστικού εξτρεμισμού; Θεωρείτε πιθανή την εξαπόλυση νέας αμερικανικής στρατιωτικής επίθεσης εναντίον κάποιας άλλης χώρας, της Συρίας ή του Ιράν, π.χ.;

- Κατ' αρχάς, θα πρέπει να τελειώνουμε επιτέλους με τους αμερικανικούς ισχυρισμούς περί ισλαμιστικής τρομοκρατίας, εξτρεμισμού κλπ. Δεν υπάρχουν ισλαμιστές εξτρεμιστές χωρίς τη βοήθεια των Αμερικανών. Ο μπιν Λάντεν ήταν ο άνθρωπος των Αμερικανών στον πόλεμο του Αφγανιστάν. Η οικογένεια μπιν Λάντεν είναι συνεταίρος της οικογένειας Μπους σε διάφορες επιχειρήσεις. Ας μη συνεχίζουμε μ' αυτά τα ψέματα. Οι Αμερικανοί δεν ακολουθούν αυτήν την πολιτική λόγω του ισλαμιστικού εξτρεμισμού, ούτε προσπαθούν να τον αντιμετωπίσουν. Αντίθετα, όντως με τις ενέργειές τους, ενισχύουν ορισμένα ακραία στοιχεία.

Στο Λίβανο έχουμε 17 διαφορετικές σέκτες και θρησκευτικό πρόβλημα δεν είχαμε ποτέ. Διαφωνίες στη διαχείριση, στο χαρακτήρα και στη δομή της εξουσίας είχαμε. Πολιτικό πρόβλημα είχαμε και έχουμε. Πολλά πολιτικά προβλήματα βαφτίζονται θρησκευτικά και εξωθούνται στον εξτρεμισμό, για να αξιοποιηθούν ως άλλοθι στη συνέχεια. Γι' αυτό, άλλωστε, σας είπα ότι το θέμα της «Χεζμπολάχ» διογκώνεται επίτηδες και του αποδίδεται και θρησκευτική χροιά, ενώ δεν υφίσταται κάτι τέτοιο. Αξιοποιείται για να ασκηθούν περαιτέρω πιέσεις από τις ΗΠΑ και το Ισραήλ στο Λίβανο, στη Συρία και, φυσικά, στους Παλαιστινίους.

Δε θεωρώ πολύ πιθανό το ενδεχόμενο νέας αμερικανικής επέμβασης. Η Συρία είναι εντελώς διαφορετική περίπτωση από το Ιράκ. Η Συρία δεν επιτέθηκε και δεν κατέλαβε κανένα γείτονα, δε διαθέτει απαγορευμένα όπλα, όπως φαίνεται ότι δε διέθετε ούτε το Ιράκ, και έχει πολύ καλές σχέσεις με όλες τις αραβικές χώρες. Πιστεύω ότι οι ΗΠΑ θα αρκεστούν να ασκήσουν πιέσεις, κυρίως οικονομικές, στη Συρία, προκειμένου να την εξουδετερώσουν από όλες τις απόψεις: Πολιτική, οικονομική κλπ.

Οσον αφορά στο Ιράν, νομίζω ότι, προς το παρόν, μια στρατιωτική επέμβαση είναι εξαιρετικά απίθανη, λόγω του χάους και των τεράστιων δυσκολιών που οι Αμερικανοί αντιμετωπίζουν με την ιρακινή αντίσταση. Στόχος τους, όμως, είναι να μείνουν στο Ιράκ, και να έχουν στρατιωτικές βάσεις. Κατά συνέπεια, προς το παρόν, η στρατηγική τους απέναντι στο Ιράν πιθανότατα θα λάβει τη μορφή της πρόκλησης εσωτερικής αναταραχής, αξιοποιώντας τη δίκαιη και απόλυτα δικαιολογημένη λαϊκή δυσαρέσκεια κατά του ιρανικού καθεστώτος. Δεν μπορώ να προβλέψω, αν θα πετύχουν κάτι, τελικά, οι ΗΠΑ, όμως, θεωρώ δεδομένο ότι θα εξαντλήσουν κάθε δυνατότητα να θέσουν το Ιράν υπό τον έλεγχό τους.