Η ανίχνευση και η προσέγγιση της αλήθειας ήταν πάντα μια εξαιρετικά επίπονη και περίπλοκη υπόθεση και βεβαίως δεν κρίνεται κατά κανόνα από κάποιον φωτισμένο νου. Κρίνεται συλλογικά με την πείρα και τη γνώση. Και σε ό,τι μας αφορά, κρίνεται από τον συλλογικό διανοούμενο, το ΚΚΕ. Αφορά και την εκτίμηση αν αυτό που προέκυψε ως γεγονός αναμφισβήτητο ήταν θετικό ή αρνητικό, εννοώντας για ποια τάξη ήταν θετικό ή αρνητικό. Δεν υπάρχει υπερταξική ιστοριογραφία, ακόμα κι αν η θέληση του ιστοριογράφου τείνει ισχυρά να αναζητά μια τέτοια κατεύθυνση.

Η ιστορική έρευνα, για να είναι αντικειμενική, δεν φτάνει να έχει ως προϋπόθεση τη συσσώρευση γνώσεων και την καλή πρόθεση, αλλά χρειάζεται και την επιστημονική μεθοδολογία, τη μαρξιστική θεώρηση του κόσμου για την αλλαγή του, που αποτελεί μεγάλη καινοτομία της ανθρώπινης σκέψης.

Η προσέγγιση της αλήθειας μπορεί ακόμα να πάρει σε αρκετές περιπτώσεις πολύ χρόνο, ακόμα και δεκαετίες, για να επιβεβαιωθεί ένα γεγονός ή όχι. Και δεν αφορά κυρίως την ακριβή περιγραφή των ιστορικών γεγονότων. Αφορά πρωταρχικά την επισήμανση των αιτιών που τα γεγονότα εξελίχθηκαν έτσι και όχι διαφορετικά.

Με άλλα λόγια: Μεγάλα γεγονότα, όπως ο Δεκέμβρης, που αναλύαμε και εξηγούσαμε με τον άλφα και βήτα τρόπο στο παρελθόν, δεν μπορεί να εξετάζονται υπό το ίδιο πρίσμα και μετά από την αντεπανάσταση του 1989 - 1991. Και αυτό, πρώτα απ' όλα βεβαίως επειδή συντελέστηκε ένα γιγάντιο πισωγύρισμα της ανθρωπότητας, που είναι ασφαλώς προσωρινό, όμως δεν παύει να είναι ένα γιγάντιο πισωγύρισμα. Αλλά, επιπλέον, επειδή όχι μόνο δεν υπήρξε ούτε στοιχειώδης αντίσταση στην επικράτηση της αντεπανάστασης, αλλά η αντεπανάσταση καθοδηγήθηκε από τους ήδη τροποποιημένους, εκφυλισμένους κρατικούς και κομματικούς θεσμούς, γεγονός που τονίζει ακόμα περισσότερο το βάθος του προβλήματος μέσα στο ίδιο το κομμουνιστικό κίνημα. Επομένως και το καθήκον που έχει αυτό να αναζητήσει τις αιτίες αυτών των εξελίξεων, προκειμένου να βγάλει τα αναγκαία συμπεράσματα.

Η εξαγωγή διδαγμάτων συνιστά πολιτική στάση τιμής μιας ηρωικής πορείας και των πρωταγωνιστών της, των λαϊκών μαζών, καθώς και προσπάθεια εκπλήρωσης των οραμάτων τους, αφού ισχυροποιεί την πάλη για το σοσιαλισμό. Τέτοια μαθήματα έχουν δώσει στο παγκόσμιο εργατικό κίνημα αρχικά ο Μαρξ και ο Ενγκελς και στη συνέχεια ο Λένιν. Τίμησαν την Παρισινή Κομμούνα, ασκώντας ταυτόχρονα κριτική για τα λάθη της και βγάζοντας από αυτά συμπεράσματα για τον τύπο του κράτους που αντιστοιχεί στην οργάνωση της νέας κοινωνίας από την εργατική τάξη, αφού προηγηθεί το τσάκισμα του αστικού κράτους. Ετσι, πέρα από τον ηρωισμό της, που αποτελεί ένα από τα αθάνατα παραδείγματα ταξικής πάλης και διαδικασίας ωρίμανσης του εργατικού κινήματος, η Κομμούνα του Παρισιού πρόσφερε ανεκτίμητο έργο και με τα διδάγματα που βγήκαν από τα μισοτελειώματά της.

Διδάγματα από το Δεκέμβρη επισημαίνονται στην εισαγωγή της έκδοσης και αφορούν τη στρατηγική του Κόμματος και του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος στη διάρκεια της Κατοχής και στη συνέχεια, ως πηγής των συμφωνιών του Λιβάνου και της Καζέρτας.

Παραμένει βαρυσήμαντη η υπόμνηση του Μαρξ:

«...οι προλεταριακές επαναστάσεις (...) κάνουν αδιάκοπη κριτική στον ίδιο τον εαυτό τους, διακόπτουν κάθε τόσο την ίδια τους την πορεία, ξαναγυρίζουν σε κείνο που φαίνεται ότι έχει πραγματοποιηθεί για να ξαναρχίσουν από την αρχή, περιγελάνε με ωμή ακρίβεια τις μισοτελειωμένες δουλειές (...) φαίνονται να ξαπλώνουν χάμου τον αντίπαλό τους μόνο για να του δώσουν την ευκαιρία ν' αντλήσει καινούργιες δυνάμεις από τη γη και να ορθωθεί πάλι πιο γιγάντιος μπροστά τους, οπισθοχωρούν μπροστά στην ακαθόριστη απεραντοσύνη των σκοπών τους, ώσπου να δημιουργηθεί η κατάσταση που κάνει αδύνατο κάθε ξαναγύρισμα ...».

Τι αποδεικνύεται με αυτά τα δύο άρθρα;

Πρώτον, ότι η αστική παράταξη αντιμετώπισε το ΕΑΜ και το ΚΚΕ ενωμένη, παρά τις οξύτατες αντιθέσεις ανάμεσα σε δυνάμεις της, κυρίως ανάμεσα στους βασιλόφρονες και τους αντιβασιλικούς. Κι όπου αυτή η ενότητα πήγαινε να διαρρηχτεί, παρενέβαινε ο ενοποιητικός εγγλέζικος παράγοντας και την επέβαλλε.

Δεύτερον: Αποδεικνύεται ότι ο ενιαίος στόχος όλων των αστικών δυνάμεων για την περιφρούρηση της καπιταλιστικής εξουσίας είχε τεθεί ως καθήκον και η προετοιμασία για την εκπλήρωσή του είχε αρχίσει πολύ πριν από το Δεκέμβρη. Τον στόχο αυτό υπηρετούσαν και οι κυβερνήσεις των δοσιλόγων με τους ταγματασφαλίτες, και οι άλλες αστικές οργανώσεις του ΕΔΕΣ, της Χ, της ΠΑΟ, της ΡΑΝ κ.λπ., και η εγγλέζικη παρουσία μαζί με τις παραπάνω οργανώσεις και με την αστική ελληνική κυβέρνηση του Καΐρου. Στην τακτική τους απέναντι στο ΚΚΕ και στο ΕΑΜ δεν συνέπιπταν πάντα. Αλλοι χρησιμοποιούσαν μόνο την ένοπλη βία και την τρομοκρατία, άλλοι τη «συμμαχική» αναγκαιότητα για την αντιμετώπιση των κατακτητών, πολλές φορές μαζί με την προβοκάτσια, την ιδεολογικοπολιτική πίεση, τους εκβιασμούς. Οι διαφορετικές τακτικές υπηρετούσαν την κοινή επιδίωξη.

«...η σύνθεση, η πρακτική και τα αιτήματα του ΕΑΜ-Λογοτεχνών περιορίζονται στη διεξαγωγή της εθνικοαπελευθερωτικής πάλης. Αντίθετα η αστική διανόηση υπερασπίζεται πάντα την αστική εξουσία και προς επίτευξη αυτού του στόχου διαμορφώνει ανάλογα και τον πολιτικό της λόγο».

Ταυτόχρονα, στο άρθρο σημειώνονται και εξαιρέσεις του κανόνα, όπως αυτή του Γιάννη Ρίτσου, ο οποίος το 1942, δηλαδή μεσούσης της Κατοχής, έγραψε το ποίημα: «Η τελευταία Π. Α. εκατονταετία». Πρόκειται για ένα έργο που πηγαίνει πολύ πέρα από το στόχο της εθνικής απελευθέρωσης, φτάνοντας στην κομμουνιστική κοινωνία.

Το άρθρο οδηγείται στο παραπάνω πολιτικό συμπέρασμα για έργα ΕΑΜιτών λογοτεχνών, δείχνοντας ταυτόχρονα σεβασμό στη λογοτεχνική αξία των δημιουργημάτων της περιόδου και δίχως να επιχειρεί μια αισθητική αποτίμησή τους, αλλά και δείχνοντας απεριόριστη εκτίμηση στον πολιτικό αγώνα των εργατών της Τέχνης.

Εισάγεται, λοιπόν, ένας προβληματισμός, που δίνει το έναυσμα για μία σε βάθος μελέτη της τότε αλλά και της μεταγενέστερης περιόδου, όσον αφορά το εξής θέμα: Πώς επηρέασε τον πεζό και τον ποιητικό λόγο η αποτυπωμένη στην προγραμματική αντίληψη του Κόμματος ανάλυση, σχετικά με την αστική τάξη στην Ελλάδα. Ειδικότερα, πως επηρέασε η μη αντικειμενική εκτίμηση, ότι η αστική τάξη πρόδωσε την ιστορική αποστολή της, γιατί ήταν υποτελής και ξενόδουλη και επειδή συμβιβάστηκε με τις μισοφεουδαρχικές δυνάμεις. Επομένως, ότι το έργο της που το εγκατέλειψε, αναλάμβανε να φέρει σε πέρας η εργατική τάξη, ολοκληρώνοντας αυτή και το κόμμα της τον αστικοδημοκρατικό μετασχηματισμό. Και ότι στις συνθήκες της Κατοχής αυτό το καθήκον μπλεκόταν με το καθήκον της αντιφασιστικής εθνικοαπελευθερωτικής πάλης. Με αυτό τον τρόπο γινόταν επίκαιρο το 1821 και το «αθάνατο κρασί του» και ανεπίκαιρη η Παρισινή Κομμούνα και κυρίως η Οχτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση.

Ταυτόχρονα βρισκόμαστε σε φάση υλοποίησης της απόφασης του 19ου Συνεδρίου για τη νέα συγγραφή και έκδοση του Δοκιμίου Ιστορίας του ΚΚΕ, της περιόδου 1918 - 1949. Σε αυτό το καθήκον επιχειρείται να συμβάλουν εργασίες για μεμονωμένα ζητήματα, όπως η παρούσα «Δεκέμβρης '44».

Υπάρχει ένας πολύ σημαντικός και αναντικατάστατος παράγοντας που εγγυάται ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε. Και αυτός ο παράγοντας είναι η ωρίμανση της συλλογικής σκέψης και πολιτικής αντίληψης του ΚΚΕ.

Κατά την ομιλία - παρουσίαση της έκδοσης, ο Μ. Μαΐλης μεταξύ άλλων σημείωσε:

«Η έκδοση "Δεκέμβρης του '44 - Κρίσιμη ταξική σύγκρουση" αποτελεί συλλογική μελετητική προσπάθεια, όπως αναφέρεται και στον Πρόλογο του βιβλίου, και πραγματοποιήθηκε με αφορμή τα 70χρονα του Δεκέμβρη, που συμπίπτουν με τα 96 χρόνια από την ίδρυση του Κόμματός μας. Τιμάμε και μελετάμε την ιστορία μας, εμπνεόμαστε - διδασκόμαστε - συνεχίζουμε, γινόμαστε πιο ικανοί στην πάλη για το λαό με στόχο το σοσιαλισμό.

Στο πρώτο της έκδοσης περιλαμβάνεται το χρονικό του Δεκέμβρη, μαρτυρίες για την επιχείρηση ανατίναξης του ξενοδοχείου "Μεγάλη Βρετανία", όσα ονόματα νεκρών λαϊκών αγωνιστών (1.014) στις 33 μέρες, στην Αθήνα, στον Πειραιά και στην υπόλοιπη Ελλάδα, καθώς και 6 άρθρα που αφορούν: Στη σύντομη αναδρομή στην κρίσιμη χρονιά 1944. Στον πολιτικό συσχετισμό των δυνάμεων ανάμεσα στις δυο αντιμαχόμενες πλευρές. Στις αστικές πολιτικές και στρατιωτικές οργανώσεις της περιόδου. Στις μάχες των 33 ημερών στην Αθήνα. Στο ρόλο της γυναίκας ΕΑΜίτισας και ΕΠΟΝίτισας. Και τέλος, στη λαϊκή διανόηση κατά τη διάρκεια της Κατοχής και του Δεκέμβρη.

Το δεύτερο μέρος του βιβλίου περιλαμβάνει 5 ντοκουμέντα. Πρόκειται για: Την ιδρυτική πράξη της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης, της ΠΕΕΑ, γνωστής και ως κυβέρνησης του βουνού. Την ομιλία του Γεωργίου Παπανδρέου στο συνέδριο του Λιβάνου. Τη Συμφωνία του Λιβάνου, καθώς και τις Συμφωνίες της Καζέρτας και της Βάρκιζας. Ο λόγος που τα συγκεκριμένα ντοκουμέντα κρίθηκε σκόπιμο να συμπεριληφθούν στο βιβλίο, είναι πρώτα απ' όλα γιατί αφορούν απευθείας στο περιεχόμενο, στην εξέλιξη και στην κατανόηση του Δεκέμβρη, αλλά και της περιόδου που προηγήθηκε και που καθόρισε το Δεκέμβρη στο μεγαλύτερο βαθμό. Επιπλέον, γιατί συγκεντρωμένα αυτά τα ντοκουμέντα προσφέρονται ως εύχρηστο υλικό στο μελετητή, για περαιτέρω αξιοποίηση».