Ενα υπέροχο διήμερο περάσαμε, με σπάνια παιζόμενα έργα, που ως επί το πλείστον παίζονται κυρίως το Πάσχα, λόγω περιεχομένου - κειμένου και ιστορίας τους, ή σε θανάτους επιφανών (βλ. «Ρέκβιεμ» ή πένθιμα εμβατήρια).

Κατά σειρά παρακολουθήσαμε: Την Κυριακή 13/4, στην παλιά Λυρική, «Ολύμπια» Δημοτικό Μουσικό Θέατρο «Μαρία Κάλλας» της οδού Ακαδημίας, το «Ρέκβιεμ» σε ντο ελάσσονα του μεγάλου Ιταλού δασκάλου και συνθέτη Λουίτζι Κερουμπίνι (1760 - 1842) - τον οποίο θαύμαζε ο ίδιος ο Μπετόβεν, και μάλιστα στην κηδεία του παίχτηκε το συγκεκριμένο έργο - με τη Συμφωνική Ορχήστρα και Χορωδία (διδασκαλία Σταύρου Μπερή) του δήμου Αθηναίων, υπό τη διεύθυνση του μαέστρου Αλκη Μπαλτά.

Και τη Δευτέρα 14/4, στο αμφιθέατρο «Ι. Δεσποτόπουλος» του Ωδείου Αθηνών, είδαμε τη «Φιλαρμόνια», υπό την μπαγκέτα του καλλιτεχνικού της διευθυντή, μαέστρου Βύρωνος Φιδετζή, σε έργα Μπαχ, Ρέγκερ και Μπετόβεν, με σολίστες την ωριμότατη τω πνεύματι «μπαχίστρια» Αλεξάνδρα Παπαστεφάνου και τους Θεανώ Παπαδάκη (σοπράνο), Λένια Ζαφειροπούλου (μέτζο), Χρήστο Κεχρή (τενόρο) και Πέτρο Μαγουλά (μπάσο). Μαζί τους ήταν η Ακαδημαϊκή Χορωδία Νέων Αθηνών (διδασκαλία καθηγητή Νίκου Μαλιάρα) και η Χορωδία Εθνικού Ωδείου (διδασκαλία Σπ. Κλάψη).

Η πρώτη συναυλία, με το «Ρέκβιεμ» (1816) του Κερουμπίνι, ήταν αφιερωμένη από τον Μπαλτά στην σπουδαία μουσικό και επί δεκαετίες σύντροφό του, πιανίστα Βίκυ Στυλιανού, η οποία «έφυγε» άδικα από κοντά μας το περασμένο καλοκαίρι, γεγονός που έδωσε άλλο βάρος, βάθος και συγκίνηση στην ερμηνεία του έργου, όχι μόνο από τον μαέστρο αλλά και από όλους τους μουσικούς και χορωδούς. Η Χορωδία του δήμου Αθηναίων ήταν σε πολύ καλή φόρμα φωνητικά και ερμηνευτικά, αφού ο Μπαλτάς διηύθυνε το έργο όπως πραγματικά είναι: Με τη χορωδία σε ρόλο σολίστ, μιας που στο συγκεκριμένο έργο εκλείπουν οι σολίστες τραγουδιστές. Στα «γυμνά του χέρια», χωρίς μπαγκέτα (δανειζόμαστε τον χαρακτηρισμό από ένα ντοκιμαντέρ για τον κολοσσό μαέστρο όλων των εποχών Δημήτρη Μητρόπουλο, του Γιώργου Σκευά), κρατούσε κάθε συλλαβή της χορωδίας και έναν - έναν χορωδό ξεχωριστά, δίνοντας μια μοναδική αίσθηση και σημασία σε κάθε λέξη του κειμένου και σε κάθε συγχορδία ή νότα που άλλαζε τις αρμονίες, οδηγώντας μας σε άλλο κόσμο. Κατανυκτικό. Και η Ορχήστρα όμως έδωσε τον καλύτερο εαυτό της, με πολύ ωραίο δέσιμο και με αποκορύφωμα τη δύσκολη «φούγκα» του έργου. Χαρακτηριστικά του έργου είναι η έλλειψη φλάουτων και η χρήση του «ταμ-ταμ» στο «Dies Irae», που δείχνει τη βαθιά γνώση του συνθέτη στο θέατρο και δη στο μελόδραμα.

Δυστυχώς όμως έλειπε ένα εμπεριστατωμένο πρόγραμμα για τη συναυλία, η αφιέρωση του Μπαλτά στην Στυλιανού. Ενώ δημοσιεύτηκε σε διάφορα έντυπα, διαδικτυακά ή μη, δεν υπήρχε στο συνολικό του 3ου Φεστιβάλ Λατρευτικής Μουσικής (διοργάνωση ΥπΠο και ΕΛΣ), του οποίου ήταν μέρος η συγκεκριμένη συναυλία, αλλά ούτε και μια φωτογραφία της Βίκυς Στυλιανού κάπου στη σκηνή, εν είδει φιλολογικού - μουσικού μνημοσύνου.

Η δεύτερη συναυλία, με τη «Φιλαρμόνια» και τον Φιδετζή, ξεκίνησε με το Πρελούδιο - Χορικό για Εκκλησιαστικό Οργανο «Ανθρωπε, θρήνησε για τις μεγάλες σου αμαρτίες» (BWV622) σε διασκευή για ορχήστρα εγχόρδων, του Μάξ Ρέγκερ (1873 - 1916). Ενα αρκετά δύσκολο έργο για το δέσιμο των εγχόρδων, το οποίο ο Ρέγκερ έφτιαξε «μαστόρικα» μεν, επικίνδυνα δε, για την τονική ορθότητα και τη ρυθμική ακρίβεια, κυρίως μεταξύ πρώτων βιολιών και τσέλων. Νομίζουμε ότι η γνωστή αναλογία εγχόρδων, με περισσότερα βιολιά και λιγότερα τσέλα - κοντραμπάσα, σε μεταγραφές χορικών για εκκλησιαστικό όργανο του Μπαχ, μπορεί να δοκιμαστεί και ανάποδα, δηλαδή λιγότερα βιολιά και περισσότερα βαθιά όργανα, ώστε να αποδίδεται καλύτερα το βάθος του εκκλησιαστικού οργάνου.

Κατόπιν ακούσαμε το αριστουργηματικό και πασίγνωστο Κοντσέρτο σε ρε ελάσσονα για πληκτροφόρο και έγχορδα (BWV1052) του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ. Η διακεκριμένη σολίστ Σάντυ Παπαστεφάνου (κόρη της ιστορικής μαέστρου, επαναστάτριας στα χορωδιακά πράγματα του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα στα Τρίκαλα, Τερψιχόρης Παπαστεφάνου, και του αγωνιστή του ΕΑΜ Λεωνίδα Παπαστεφάνου), σπουδαγμένη στα Ωδεία Αθηνών και «Τσαϊκόφσκι», στην Ακαδημία «Λιστ» της Βουδαπέστης και στο «Μπλούμινγκτον» της Ιντιάνα (ΗΠΑ), θα μείνει στην Ιστορία αναμφισβήτητα ως «μπαχίστρια» ολκής. Την έχουμε ακούσει σε ερμηνείες αναφοράς σε κοντσέρτα Μπετόβεν, Σεν Σανς κ.ά., από πολύ μικροί, μα τα «Μπαχ» της αποτελούν πάντοτε ένα πεδίο ιδιαίτερης φιλοσοφικής διαύγειας, τρόπου ζωής και σπάνιας ωριμότητας. Αυτό άλλωστε φάνηκε και από τον τρόπο που βγήκε στη σκηνή και τον ρυθμό των βημάτων της. Το βιβλίο της, «J.S. Bach, ο Μουσικός του Απείρου» (εκδ. «Παπαγρηγορίου - Νάκας»), είναι μια πραγματεία που επιβάλλεται να μελετήσει κάθε άνθρωπος που θέλει να γνωρίσει με διαφορετικό τρόπο τον διάσημο κάντορα της Λειψίας και να απολαύσει παράλληλα την εκπληκτική χρήση της ελληνικής γλώσσας από την συγγραφέα. Η δε ορχήστρα «ακομπανιάρισε» την σολίστ υπό τον εμπειρότατο Φιδετζή, με σφρίγος, ευαισθησία και καλά αντανακλαστικά.

Η βραδιά τελείωσε με την εκπληκτική «Λειτουργία» σε ντο μείζονα, έργο 86, του Λούντβιχ βαν Μπετόβεν. Ο «Τιτάνας της Μουσικής» μάς δίδαξε σε ηλικία 37 ετών (1807) υποδειγματικές μικρές και μεγαλύτερες φούγκες και μια σφιχτή δομή μεταξύ ορχήστρας, χορωδίας και σολίστ, που μας έδειξε τι επρόκειτο να ακολουθήσει με την Ενάτη του, όπου θα άγγιζε την τελειότητα και ίσως το Θείο, κατά πολλούς. Δεν είναι τυχαία στη «Λειτουργία» αυτή τα μέρη που χρησιμοποιεί το σόλο κλαρινέτο, όπου διακρίθηκε η πολύ καλή συνάδελφός μας Μίνα Τσάμου, φέρνοντας στον νου μας αντίστοιχα μεγαλύτερα και παρεμφερή «σόλι» οπερών του Μότσαρτ. Αλλο «επαναστατικό» χαρακτηριστικό του Μπετόβεν μέσω του έργου αυτού είναι ότι ξεκινά με τους μπάσους μόνους, άνευ ορχήστρας, πράγμα πολύ σπάνιο.

Από την πρώτη στιγμή όμως που το έργο παρουσιάστηκε στα 1808 δεν έτυχε καλής αποδοχής, αφού ο πρίγκιπας Εστερχάζι, που το παρήγγειλε, δεν το εκτίμησε και έτσι έμεινε στην Ιστορία ως υποδεέστερο και υπό τη σκιά της «Μίσσα Σολέμνις», κατά τ' άλλα ύψιστου έργου τέχνης και πνευματικής υπόστασης, που ο «πολύς» Ιταλός αρχιμουσικός Ρικάρντο Μούτι, έχοντας διευθύνει «τον άμμο της θάλασσας», καταπιάστηκε με το συγκεκριμένο έργο μεσούντος του κορονοϊού και το πρωτοδιηύθυνε σε ηλικία 80 ετών!

Οι τέσσερις μονωδοί της περασμένης Δευτέρας απέδωσαν πολύ καλά τα μέρη τους, μουσικά, ρυθμικά και σε απόλυτη σύμπνοια με το σύνολο. Εκπληξη αποτέλεσε η άγνωστή μας νέα σοπράνο που διαπρέπει στην Αγγλία (και διπλωματούχος βιολονίστρια της τάξης του διακεκριμένου παιδαγωγού Γιώργου Δεμερτζή), ενώ η ορχήστρα, αν και με λίγα έγχορδα, εκ των οποίων αρκετοί νεότατοι συνάδελφοι, έδειξε ένα πολύ καλό δέσιμο, τόσο στα αργά μέρη όσο και στα γρήγορα δεξιοτεχνικά.

Τη συναυλία παρακολούθησαν οι βουλευτές του ΚΚΕ Βιβή Δάγκα (επίσης μέλος της ΚΕ) και Αφροδίτη Κτενά.

Οπως σημειώνει: «Τίποτα μεταφυσικό, τίποτα επουράνιο. Οι δικοί μου άγιοι, οι δικές μου αρχόντισσες περπατούν στη γη. Τους βρίσκεις στις καρέκλες των φτωχομάγαζων της γειτονιάς και όχι σε μεγάλα πάλκα ή σε ρεκλάμες περιοδικών. Στεγάζουν κάθε λογής ανθρώπινη στιγμή (χαρά, λύπη, έρωτα...). Ανοίγουν τα φτερά τους και με θαλπωρή μας σκεπάζουν αγωνιώντας να γίνουμε ένα. Ο κάθε ένας από αυτούς ξεχωριστός».