Μια πολύ αξιόλογη, φρέσκια και νεανική προσπάθεια από την Κρήτη έφτασε στα χέρια μας και παρουσιάζουμε σήμερα: Το διασχολικό περιοδικό «Τα Κρητικόπουλα», το πρώτο τεύχος του οποίου εκδόθηκε από τον Σύλλογο Νεανικής Δημοσιογραφίας «Τύπος και Ουσία» και περιλαμβάνει πολύ αξιόλογα άρθρα, ρεπορτάζ, συνεντεύξεις και σκίτσα, από μαθητικές εφημερίδες και πρότζεκτ από σχολεία όλων των νομών του νησιού.

Ο Σύλλογος «Τύπος και Ουσία» ιδρύθηκε το Μάρτη του 2012, στη μνήμη του δημοσιογράφου Λευτέρη Δασκαλάκη, του οποίου και το όνομα φέρει. Κύριος σκοπός του ήταν εξαρχής η προώθηση της ιδέας του μαθητικού εντύπου ως μέσου έκφρασης της νεολαίας και η ανάδειξή του ως κύριου εκπαιδευτικού εργαλείου για τα σχολεία. Κεντρική δράση του αποτέλεσε η υλοποίηση του Διαγωνισμού Δημοσιογραφικών Δεξιοτήτων σε συνεργασία με τους Συλλόγους Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης και τις ΕΛΜΕ της Κρήτης.

Οπως εξηγεί σχετικά στο προλογικό κείμενο του περιοδικού ο πρόεδρος του Συλλόγου, εκπαιδευτικός, Γιώργος Δασκαλάκης, «μία σχετική επιστολή στην αρχή κάθε σχολικού έτους ενημερώνει τους εκπαιδευτικούς των σχολείων και καλεί τους μαθητές Δημοτικών, Γυμνασίων και Λυκείων να αποστείλουν τις εργασίες τους, οι οποίες στη συνέχεια αξιολογούνται και επιβραβεύονται. Οι κατηγορίες του Διαγωνισμού είναι: α. Εντύπου, β. Ρεπορτάζ - φωτορεπορτάζ, γ. Συνέντευξης δ. Αρθρου, ε. Σκίτσου - γελοιογραφίας. Από το 2012 έως το 2014 ο διαγωνισμός διεξαγόταν στα σχολεία του νομού Ηρακλείου και από το σχολικό έτος 2014 - 2015 επεκτάθηκε και στους τέσσερις νομούς της Κρήτης (...)

Αποτέλεσμα αυτής της επτάχρονης σχέσης του Συλλόγου με τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές της Κρήτης είναι και το έντυπο που κρατάτε σήμερα στα χέρια σας, "Τα Κρητικόπουλα", που αναβιώνουν - στον πληθυντικό αριθμό - το πρώτο διασχολικό έντυπο της Κρήτης, το οποίο εκδόθηκε σε έξι τεύχη κατά το σχολικό έτος 1935-36, και του οποίου η έκδοση διακόπηκε λόγω της δικτατορίας του Μεταξά.

Αισιοδοξούμε η έκδοση αυτή να πραγματοποιείται σε ετήσια βάση και να αποτελέσει έναν σταθερό έντυπο χώρο ανάδειξης της μαθητικής δημοσιογραφίας, όχι μόνο στην Κρήτη, αλλά να αποτελέσει παράδειγμα και για άλλες γεωγραφικές ενότητες της Ελλάδας».

Στο «σαλόνι» του διασχολικού περιοδικού μπορεί κανείς να θαυμάσει εξώφυλλα κι άλλες μαθητικές δημιουργίες δεκάδων σχολικών εντύπων, ενώ στις υπόλοιπες σελίδες μπορεί να βρει πραγματικά, «μικρά, δημοσιογραφικά διαμαντάκια».

Αξιοσημείωτο είναι ότι κάποια από τα θέματα των μαθητικών αναζητήσεων έχουν να κάνουν με σημαντικές πλευρές της ιστορίας του τόπου:

• «Η βιομηχανική κληρονομιά του Ηρακλείου»: Πρόκειται για μια αναλυτική καταγραφή σημαντικών βιομηχανικών κτιρίων του Ηρακλείου (Εργοστάσιο «Αθηνά», αλευρόμυλοι Καστρινάκη, Εργοστάσιο Ηλεκτρικής, Βαρελάδικα, το Καπνοκοπτήριο, Σταφιδεργοστάσια, Παγοποιεία, Ταμπακαριά και Νεώρια - Αλαταποθήκες), από την Περιβαλλοντική Ομάδα του 6ου ΕΠΑΛ Ηρακλείου, που έγινε τη σχολική χρονιά 2015-2016, μετά από πολύμηνη συλλογική δουλειά, με τακτικές συναντήσεις, επιτόπια έρευνα και συλλογή πληροφοριών, της οποίας μικρά αποσπάσματα παρουσιάζονται στο περιοδικό.
• «Οι δυο Βαγγελιές: Βαγγελιώ Φωτιάδου, Βαγγελιώ Αρμενάκη, 20χρονες ηρωίδες στο Ηράκλειο του Εμφυλίου»: Την ιστορία των δύο κοριτσιών κατέγραψαν τα παιδιά του Πειραματικού Λυκείου Ηρακλείου τη σχολική χρονιά 2012-2013. Με πρωτογενείς συνεντεύξεις, με ενδελεχή αναζήτηση των πηγών και με δημοσιογραφική ροή στην παρουσίαση, η εργασία των παιδιών του Πειραματικού αποτελεί ακόμα και σήμερα μία από τις πιο περιεκτικές πηγές για τις δύο, περίπου συνομίληκές τους, εκτελεσθείσες αγωνίστριες, όπως σημειώνει το περιοδικό. Για την καταγραφή της ιστορίας τους τα παιδιά του Πειραματικού Λυκείου Ηρακλείου πήραν συνεντεύξεις από τον καθηγητή Ιστορίας Γιώργο Μαργαρίτη, από τον επιμελητή του Ιστορικού Μουσείου Κρήτης Κώστα Μαμαλάκη και από τους παλαίμαχους αγωνιστές της ΕΠΟΝ Γιώργη Κλάδο («έφυγε» από τη ζωή το 2017) και Δέσποινα Σκαλοχωρίτου.
• «Αλμυρές πατάτες για τους ναζί»: Η Χριστίνα Καλογεράκη, μαθήτρια της Γ' τάξης του Γυμνασίου Καστελλίου Πεδιάδας, στο πλαίσιο του 1ου διαγωνισμού δημοσιογραφικών δεξιοτήτων (κατηγορία: «Συνέντευξη»), έφερε στο φως μια άγνωστη ιστορία αντίστασης εναντίον των Γερμανών: Οι γυναίκες του Καστελλίου αλάτιζαν παραπάνω από το κανονικό τις... επιταγμένες πατάτες, που τις ανάγκαζαν οι Γερμανοί να μαγειρεύουν, για να τις στείλουν στους στρατιώτες του Ρόμελ στην Αφρική, ώστε οι Γερμανοί φαντάροι στην έρημο να διψούν περισσότερο και να καταναλώνουν πιο γρήγορα τα αποθέματα νερού που διέθεταν. Στα αποσπάσματα της συνέντευξης που παραθέτει το περιοδικό, την ιστορία αφηγείται στην Χριστίνα η γιαγιά της, Μαρία Καλογεράκη.
• «Ο πύργος του Δαμολίνου»: Με αυτόν τον τίτλο το περιοδικό πραγματεύεται τρία ρεπορτάζ, που τα δύο έχουν γραφτεί κατά το σχολικό έτος 1935-36, από μαθήτριες του Δημοτικού σχολείου Αλικιανού Χανίων και περιλαμβάνονταν στο 1ο τεύχος του μαθητικού περιοδικού, «Το Κρητικόπουλο», ενώ το τρίτο συντάχθηκε 82 χρόνια αργότερα, από ομάδα μαθητριών του Γενικού Λυκείου Αλικιανού. Κοινό τους θέμα, ο πύργος του Δαμολίνου, η ιστορία του και ο θρύλος που τη συνοδεύει: Η κατάπνιξη της επανάστασης του Καντανολέου και η σχέση της με τον «Ματωμένο Γάμο».

Στον πλούτο της μαθητικής ανησυχίας βρίσκουμε επίσης έντονο κοινωνικό προβληματισμό ακόμα κι αν... δε φαίνεται πάντα με την πρώτη ματιά:

• Οι «διαφορετικές» συμμαθήτριες: Το 2014 μια μεγάλη ομάδα προσφύγων διασώθηκε στα ανοιχτά των Χανίων, όταν το πλοίο που τους μετέφερε στην Ιταλία έμεινε ακυβέρνητο. Οι 155 πρόσφυγες, μεταξύ των οποίων και αρκετά παιδιά, φιλοξενήθηκαν σε ξενοδοχείο της Νέας Χώρας Χανίων. Το επόμενο σχολικό έτος (2015-2016), οι μαθητές του 5ου Γυμνασίου Χανίων απέκτησαν τρεις «διαφορετικές» συμμαθήτριες, την Ντάνια, την Νεσρίν και η Χανίν, από τις οποίες ζήτησαν να τους πουν την ιστορία τους, ώστε να καταγραφεί στην ηλεκτρονική εφημερίδα του σχολείου, «Λόγια του Θρανίου».
• «Οι οδοκαθαριστές ακροβατούν στο ξημέρωμα...»: Συνέντευξη από τον πατέρα μιας συμμαθήτριάς τους, που είναι οδοκαθαριστής, επέλεξαν να πάρουν τα παιδιά της 5ης τάξης των συστεγαζόμενων 28ου και 57ου Δημοτικών Σχολείων Ηρακλείου. Η συντακτική ομάδα της σχολικής εφημερίδας «Πεφταστέρι» τον συνάντησε και μίλησε μαζί του για τις δυσκολίες της δουλειάς του, για το μεγάλο θέμα της καθαριότητας στην πόλη και για όσα περίεργα βλέπει πάνω στο απορριμματοφόρο.
• «Ο Αγιος Βασίλης των... "μικρών" πραγμάτων»: Σταχυολόγηση γραμμάτων προς τον Αγιο Βασίλη από μαθητές του 2ου Δημοτικού Σχολείου Βουτών, όπου πρωταγωνιστές δεν είναι τα παιχνίδια, αλλά ο παππούς που «έφυγε», το ενοίκιο που είναι βραχνάς για την οικογένεια, η αγωνία για τον μπαμπά που ταξιδεύει πολύ με αεροπλάνο, ο ελεύθερος χρόνος για τη μαμά και τον μπαμπά, για να παίζουν με τα παιδιά τους...

Θέματα λαϊκής τέχνης, αλλά και άλλων δραστηριοτήτων που ξεδιπλώνονται μέσα στα σχολεία, γίνονται επίσης αφορμή για ρεπορτάζ, συνεντεύξεις, δημιουργία:

• «Συζήτηση μεταξύ... επαγγελματιών»: Ο μουσικός λαϊκής κιθάρας Δημήτρης Μυστακίδης βρέθηκε το Μάρτη του 2018 για συναυλία στα Χανιά και δέχτηκε πρόσκληση των μαθητών του Μουσικού Σχολείου για μια συνέντευξη στο περιοδικό τους «Διαπασών». Η κουβέντα που καταγράφηκε δείχνει πως έγινε συζήτηση μεταξύ επαγγελματιών της μουσικής!
• «Ο δισέγγονος για τον προπάππου»: Μία σελίδα στον σημαντικό λυράρη των Χανίων Μανώλη Ακουμιανάκη (ή Χαντρακομανώλη) αφιέρωσε η εφημερίδα «Παιδικά Χαμόγελα» του Δημοτικού Σχολείου Ναυστάθμου Σούδας και το αφιέρωμα επιμελήθηκε ο... δισέγγονός του.
• «Χρυσοχόοι των λέξεων»: Το Πειραματικό Γυμνάσιο Ρεθύμνου εξέδωσε μια επιλογή ποιημάτων, γραμμένων από τους μαθητές που συμμετείχαν στον όμιλο Λογοτεχνίας του σχολείου τους τα σχολικά έτη 2012-16 κι έπλασαν τους στίχους τους σαν «χρυσοχόοι των λέξεων»...
• «Με αποκαλούσαν "Κόκκινο φίδι"»: Μια φανταστική συνέντευξη με τον Νίκο Καζαντζάκη από μαθήτρια του 19ου Δημοτικού Σχολείου.
• «Εκδοτικός οίκος» εντός σχολείου: Παρουσιάζεται η ξεχωριστή περίπτωση του Γυμνασίου Πλατανιά Χανίων, όπου τα παιδιά και οι καθηγητές τους, μέσα σε λίγα χρόνια, προχωρώντας πολύ πιο πέρα από την απλή έκδοση μαθητικής εφημερίδας, έφτιαξαν έναν μικρό «εκδοτικό οίκο», ο οποίος έχει δώσει ζωή σε λογοτεχνικά κείμενα και ιστορικές έρευνες των ίδιων των παιδιών και στο περιοδικό παρουσιάζονται μερικά δείγματα αυτής της δουλειάς.
• «Τα Βατολακκιανάκια χρειάζονται βοήθεια! Ενα σχολείο-πρότυπο κινδυνεύει να κλείσει»: Παρουσιάζονται οι πλούσιες δράσεις του Δημοτικού Σχολείου Βατόλακκου Χανίων, που γέμιζαν χαρά τους μαθητές του, οι οποίοι όμως έχουν μείνει πέντε και κινδυνεύει να κλείσει...

Πέρα από τις μαθητικές δημιουργίες, στα «Κρητικόπουλα» ο αναγνώστης βρίσκει ακόμα άρθρο του δασκάλου και ιστορικού ερευνητή Γιώργου Γ. Πιτσιτάκη με θέμα «Μαθητικά - νεανικά έντυπα της Κρήτης: ένας αιώνας ιστορία», άρθρο για το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Χανίων και τα εκπαιδευτικά του προγράμματα από τον Ματθαίο Φραντζεσκάκη, διευθυντή του Φεστιβάλ και άρθρα των εκπαιδευτικών Μαρίας Μελεσσανάκη και Αννας Πατεράκη για τους μαθητές που ασκούνται στο πρόγραμμα μαθητικού ραδιοφώνου.