Κι όμως, η συμμετοχή των γυναικών στη διατύπωση, το σχεδιασμό και την εφαρμογή της περιβαλλοντικής πολιτικής παραμένει μικρή. Ολο και περισσότερο γίνεται συνείδηση διεθνώς ότι η βιώσιμη ανάπτυξη δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς την πλήρη συμμετοχή των γυναικών. Ωστόσο η φτώχεια και η περιβαλλοντική υποβάθμιση είναι αλληλένδετες. Και η πλειοψηφία των φτωχών του κόσμου είναι γυναίκες - ιδιαίτερα οι γυναίκες της υπαίθρου στον Τρίτο Κόσμο που πληρώνουν την έλλειψη πόσιμου νερού κουβαλώντας νερό από μεγάλες αποστάσεις και βλέποντας τα παιδιά τους να πεθαίνουν εξαιτίας του μολυσμένου νερού...

Ηδη ενθαρρύνονται έρευνες όπως η επίδραση των ρύπων στη γονιμότητα ανδρών και γυναικών. Μια άλλη έρευνα θα μπορούσε να περιλαμβάνει την ενεργό συμμετοχή των γυναικών στην εφαρμογή πολιτικών που στοχεύουν στην προστασία περιβαλλοντικών χαρακτηριστικών ευνοϊκών για την ανθρώπινη υγεία θέτοντας π.χ. πρότυπα πόσιμου νερού.

Οι γυναίκες συνεχίζουν να είναι οι κύριες υπεύθυνες για τις ανάγκες του σπιτιού και να καθορίζουν τις καταναλωτικές τάσεις. Ετσι μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη βιώσιμων και οικολογικά συνετών πρότυπων κατανάλωσης και παραγωγής.

Αλλά και στα προβλήματα που δημιουργούνται στις πόλεις: Μιλώντας για το περιβάλλον η Μαρί Πρίφτη, αντιπρόεδρος της ΟΓΕ στο τελευταίο συνέδριο της Ομοσπονδίας Γυναικών Ελλάδας επισήμανε:

«Παρόλο που τα προβλήματα από την κακή οργάνωση μιας πόλης (σχεδιασμός, λειτουργίες και διαχείριση των κοινών) θίγουν τους κατοίκους στο σύνολο τους, εν τούτοις εκείνες που επιβαρύνονται περισσότερο από τις δυσλειτουργίες της πόλης είναι οι γυναίκες, οι οποίες είτε ως μητέρες που μετακινούνται και μεταφέρουν τα παιδιά τους, είτε ως νοσηλεύτριες ηλικιωμένων συγγενών και ασθενών, είτε ως συχνότεροι χρήστες των μέσων μαζικής μεταφοράς κυκλοφορούν περισσότερο... Ως σήμερα οι γυναίκες ελάχιστα έχουν πάρει μέρος στις αποφάσεις για το σχεδιασμό των πόλεων, την οργάνωση, τις λειτουργίες και τη διαχείριση των κοινών, με αποτέλεσμα να είναι αισθητή η απουσία της διάστασης του φύλου των γυναικών σε ό,τι αφορά την πολεοδομία, στη στέγαση, στις συγκοινωνίες και στις λειτουργίες της πόλης (χώροι αναψυχής, πράσινου, αθλοπαιδιών, ειδικών ρυθμίσεων για τους ηλικιωμένους και τα άτομα με ειδικές ανάγκες).

Στην Κίνα το 38% του συνόλου των υπαλλήλων που δουλεύουν στο τμήμα της περιβαλλοντικής προστασίας είναι γυναίκες. Στην Τυνησία οι γυναίκες κατέχουν το 19% των υψηλόβαθμων διοικητικών θέσεων στο υπουργείο Περιβάλλοντος και Περιφερειακής Ανάπτυξης. Οι γυναίκες αποτελούν το 36% των υπαλλήλων του υπουργείου.

Μαθήματα νέων ελληνικών για ξένες που ζουν στην Ελλάδα, οργάνωσε εφέτος για πρώτη φορά το Λύκειο Ελληνίδων. Τα μαθήματα, που παραδίδονταν δωρεάν, απευθύνονταν κυρίως σε γυναίκες από τα Βαλκάνια και την πρώην ΕΣΣΔ. Καμιά από αυτές δεν εξασκεί στην Ελλάδα το επάγγελμα που εξασκούσε στην πατρίδα της ή αυτό που είχε σπουδάσει! Οι περισσότερες δήλωσαν άνεργες ή οικιακοί βοηθοί. Πέντε ωστόσο από τις πιο προχωρημένες πέρασαν με επιτυχία τις εξετάσεις στο Διδασκαλείο Νέας Ελληνικής Γλώσσας του Πανεπιστημίου Αθηνών και πήραν τη βεβαίωση ότι γνωρίζουν επαρκώς την ελληνική γλώσσα.

Αυτή ήταν μια από τις νέες δραστηριότητες του Λυκείου Ελληνίδων, με προσφορά στη διαφύλαξη της ελληνικής παράδοσης. Το Λύκειο ιδρύθηκε το 1911 από την πρωτοπόρο του γυναικείου κινήματος, Καλλιρρόη Παρρέν, που με τη μαχητική αρθρογραφία της στην «Εφημερίδα των κυριών» μίλησε πρώτη για το δικαίωμα στην εργασία, για το δικαίωμα στην αξιοπρέπεια.

Στο Λύκειο των Ελληνίδων, πάνω από 2.500 παιδιά της Αθήνας από 6-18 χρόνων είχαν τη δυνατότητα να βιώσουν τη χορευτική παράδοση, έτσι όπως αυτή υπάρχει ακόμα ζωντανή στην ελληνική ύπαιθρο, δημιουργώντας τη συνέχεια της. Επίσης λειτουργεί αξιόλογη δανειστική βιβλιοθήκη.

Σημαντικές είναι και άλλες εκπαιδευτικές δραστηριότητες του Λυκείου, όπως τα προγράμματα των τμημάτων μουσικής, παιδικής χορωδίας, παραδοσιακών οργάνων. Το Λύκειο έχει εκδώσει δίσκους, κασέτες και CD, που αποτελούν πολύτιμα ντοκουμέντα καταγραφής και απαραίτητα βοηθήματα για τη διδασκαλία των ελληνικών χορών. Πολύτιμη είναι και η συλλογή εθνικών ενδυμασιών που διαθέτει (ξεπερνούν τις 2.500) και στεγάζονται στο «Μουσείο Ιστορίας της Ελληνικής Ενδυμασίας». Το υλικό που έχει συγκεντρωθεί ζωντανεύει με τις εμφανίσεις της χορευτικής ομάδας σε διάφορα φεστιβάλ στο εξωτερικό. Στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού, η Χορευτική Ομάδα εμφανίζεται από το 1964.

Μας ενδιαφέρει...

• Κυκλοφορεί το νέο τεύχος του περιοδικού της ΟΓΕ, που διακρίνεται για την πλούσια και πολύμορφη ύλη του: Ενημέρωση για τις επικείμενες αλλαγές στην κοινωνική ασφάλιση που πλήττουν ιδιαίτερα τις Ελληνίδες, άρθρο της Σούλας Βλησίδου για τις γυναίκες της μειονότητας, αφιέρωμα στην ποίηση του Γιώργου Σεφέρη που επιμελήθηκε η Καλλιόπη Φωτιάδη, μια ενδιαφέρουσα ιστορική ανάλυση της Δώρας Μόσχου για το Μουσείο της Ευρώπης, η εισήγηση για τον πολιτισμό της Γεωργίας Τσαμούρη, που έγινε πριν από την παράσταση του «Φον Δημητράκη» του Δ. Ψαθά με προσκλήσεις της ΟΓΕ, οι συγκλονιστικές μαρτυρίες εφτά χαροκαμένων παιδιών από τη Γιουγκοσλαβία, ένα ενημερωτικό άρθρο του Νίκου Μπουντούρογλου σχετικά με την απομυθοποίηση του ολλανδικού μοντέλου για την αποποινικοποίηση των ναρκωτικών, το Ελληνικό και Διεθνές Περισκόπιο με πολύ ενδιαφέροντα θέματα που αναλύει η Ν. Πασαλιμανιώτη, οι δραστηριότητες της ΟΓΕ, νέα σχετικά με το περιβάλλον, κατάλογος με τα ονόματα των γυναικών βουλευτών - με την προτροπή να αγωνιστούν προς όφελος των γυναικών... και των αδυνάτων κοινωνικών στρωμάτων.
• Το διαβάσαμε σε πρόσφατο τεύχος του περιοδικού που εκδίδουν οι «Γιατροί χωρίς σύνορα»: Στην Αιθιοπία ο υποσιτισμός πλήττει βρέφη και παιδιά σε ποσοστό 47%. Η βρεφική θνησιμότητα είναι 110 παιδιά στα 1.000 που γεννιούνται ζωντανά. Η θνησιμότητα κάτω των πέντε χρόνων είναι 161/1.000, ενώ η μητρική θνησιμότητα φτάνει τις 560 - 880 στις χίλιες μητέρες! Ενας μόνος γιατρός αναλογεί στους 33.000 κατοίκους, ενώ 75% του πληθυσμού δεν έχει πρόσβαση σε πόσιμο νερό...

Στην ίδια χρονική περίοδο γινόταν η Σύνοδος Κορυφής των «οκτώ» για την... αντιμετώπιση της φτώχειας στις χώρες του Τρίτου Κόσμου. Μια σύνοδος που χαρακτηρίστηκε σαν «Σύνοδος της σπατάλης» αφού για να πουν τα μπλα - μπλα τους οι ηγέτες σπαταλήθηκαν 750 εκατομμύρια δολάρια. Υπολογίζεται ότι με τα χρήματα που πετάχτηκαν στο στομάχι των υψηλών συνδαιτυμόνων θα μπορούσαν να πάνε στο σχολείο δώδεκα εκατομμύρια παιδιά και να καλυφθεί το χρέος της Τανζανίας για τρία χρόνια. Κατά τα άλλα μίλησαν για ...«εξανθρωπισμό της παγκοσμιοποίησης», χωρίς βέβαια να αναλαμβάνουν καμιά δέσμευση απέναντι στους λαούς που τους πίνουν το αίμα. Τέτοια ευαισθησία!

• Πέρσι η Αγγελική Βαλεοντή - Δεμερτζή είχε κάνει ατομική έκθεση στη Σάμο. Φέτος τα έργα της φιλοξένησε το αδελφό νησί, η Ικαρία: «Τα μυστικά της πέτρας και του ξύλου της Σάμου στο φως της Ικαρίας» ήταν ο τίτλος της έκθεσης που οργάνωσε ο Πολιτιστικός Οργανισμός Ευδήλου. Η Αγγελική Βαλεοντή - Δεμερτζή, στέλεχος του γυναικείου κινήματος και εκπαιδευτικός, ξεκίνησε το 1976 την πορεία της στην τέχνη, ζωγραφίζοντας θαλασσινές πέτρες. Η «συνομιλία» της με την πέτρα και το ξύλο της Σάμου συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Η αγάπη, η οικογένεια, ο έρωτας, η μοναξιά, τα νιάτα, τα γηρατειά, η Ειρήνη, η γυναίκα αναδεικνύονται μέσα από υλικά που ο καθένας στην πρώτη επαφή θεωρεί άχρηστα, υλικά της θάλασσας και του βουνού. «Πιστεύω πως σαν αγαπάς και σέβεσαι και το πιο άσημο πετραδάκι στο δρόμο σου, δεν μπορεί παρά να φροντίζεις για τη διατήρηση της αρμονίας της φύσης, αλλά και της ανθρώπινης ευτυχίας» λέει η ίδια. Αυτής της φύσης που τόσο δοκιμάστηκε φέτος στη Σάμο...

Και τρέχει η Γιάννα, η αρματωλή, κρατώντας στο ένα χέρι τη δάδα και στο άλλο το τίμιο ξύλο. Τα χρυσά πόδια της τα στολίζουν τα φτερά του Ερμή και τις πλάτες της τα φτερά του Ικάρου. Στα στήθια είναι ζωγραφισμένη η Αγιά Σοφιά και το Πατριαρχείο. Η ίδια η αθλήτρια, δηλαδή η Γιάννα, είναι η ενσάρκωση όλων των πολιτισμών - και όλων των θρησκειών - που πέρασαν από τον τόπο μας. Τρέχει και τρέχει μαζί της και η ιστορία! Και γονατίζουν στο πέρασμά της όλες οι φυλές του Ισραήλ. Και μαζί τους γονατίζει και ο Σάμαρανκ ο βασιλικός, ο Λιάσκας ο αριστερός και τα διαπλεκόμενα! Και η κυβέρνηση, με πρώτο τον Σημίτη - με σεβασμό και υποταγή, όπως η ίδια απαιτεί - της στρώνουν παχιά χαλιά για να περάσει...

Τρέξε Γιάννα, τρέξε, να σπάσουμε - σαν χώρα και σαν άτομα - όλα τα ρεκόρ της ανυποληψίας. Τρέξε να αποκαλύψεις στο γρήγορο πέρασμά σου - και στους πιο δύσπιστους - πως όλοι ετούτοι, θεσμοί και πρόσωπα, που σε περιβάλλουν, τέτοιοι και χειρότεροι είναι. Ατομα και θεσμοί χωρίς αξιοπρέπεια και μέτρο. Φτάνει να βλέπουνε στο βάθος τα δισεκατομμύρια να γυαλίζουν. Και τότε κάνουνε σκόντο σε κάθε ηθική αξία. Βουλώνουν τα στόματά τους και σκύβουνε το κεφάλι.

Τρέξε Γιάννα, τρέξε! Εσύ ξέρεις - καλύτερα από τον καθένα - την αξία του χρήματος. Τίποτα δε στέκεται απέναντί του. Η δύναμή του λυγάει τις, έτσι κι αλλιώς, ελαστικές συνειδήσεις. (Ντόπιες και ξένες). Τρέξε, γιατί εσύ ξέρεις, πως υπάρχουν στην αγορά (με τη χυδαία έννοια της λέξης) όλων των ειδών οι δημοσιογράφοι να σε υπηρετήσουν. Ολων των ειδών οι τσανακογλείφτες να σε στηρίξουν. Εσύ βάλε το χέρι σου βαθιά στην τσέπη μας και πλήρωσε. Ξένα λεφτά, κυρά μου, είναι, φάγε τους την Παναγία, ποιος να σε παρεξηγήσει!

Τρέξε Γιάννα, τρέξε, κορίτσι μου, για να τους ξεγυμνώσεις (Δεν ξέρουν τι μπελά έβαλαν στο κεφάλι τους, το μέλλον, φυσικά, θα τους δείξει). Τρέξε για να αποδείξεις πως ο Τρωικός Πόλεμος, έγινε, πράγματι, για την ωραία Ελένη. Πως οι καταστροφές προκαλούνται από ασήμαντες αφορμές και όχι από άλλες - βαθύτερες - αιτίες. Εγώ, πάντως, οφείλω να σου αναγνωρίσω, πως προσφέρεις εθνικό - και παγκόσμιο - έργο. Δεν είναι λίγο να φανεί, πως μια γυναίκα (μια γυναίκα φυσικά της δικής σου ιδιοσυγκρασίας, για να μη γενικεύουμε και γίνουμε άδικοι), μπορεί να σύρει ακόμα και μια ολόκληρη χώρα - και όχι μόνο - στην ανυποληψία! Οταν τη γυναίκα αυτή την έταξε η «μοίρα», όπως δείχνουν τα πράγματα και οι αποφάσεις της κυβέρνησης, να ενώσει το χρήμα με την πολιτική εξουσία, όλα είναι μπορετά.

Τρέξε, λοιπόν, Γιάννα, τρέξε! Εσύ μπορείς, από τις περιστάσεις και τη μεγάλη ατυχία μας, ακόμα και βουνά να κινήσεις. Και όχι, μόνο αυτά τα δυστυχισμένα άτομα και αυτή την ατροφική κυβέρνηση που κινείς τώρα. Τρέξε, κυρία μου, το ρεκόρ να περάσεις και εσύ στην ιστορία σαν μοιραία γυναίκα - που είναι ο σκοπός σου, όπως δείχνεις - θέλει και άλλη προσπάθεια. Μη διστάσεις να φτάσεις - και να μας φτάσεις - στα άκρα. Μόνο οι ακραίες καταστάσεις αρέσουν στην τραγωδία! Γι' αυτό παρακαλώ, τρέξε. Τρέξε Γιάννα!..