Οι ηγέτες των χωρών που πήραν μέρος στη Σύνοδο της Οργάνωσης Συνεργασίας της Σαγκάης στην Αστάνα του Καζακστάν

Η πρόσφατη συνάντηση των αρχηγών των κυβερνήσεων των κρατών - μελών, που έγινε την περασμένη βδομάδα στην Αστάνα του Καζακστάν, ανέδειξε τα σχέδια των μελών να συσφίξουν την οικονομική τους συνεργασία σε μια σειρά κλάδους στρατηγικής σημασίας. Τόσο στο πλαίσιο των εργασιών όσο και στο περιθώριό τους, συζητήθηκαν μια σειρά προτάσεις που βεβαιώνουν το αυξανόμενο ενδιαφέρον που μια σειρά μονοπώλια τρέφουν για την Κεντρική Ασία, δεδομένου του μεγάλου ενεργειακού και φυσικού πλούτου της περιοχής αλλά και της κρίσιμης -οικονομικά και γεωπολιτικά- θέσης της στον παγκόσμιο χάρτη. H SCO αντιπροσωπεύει σήμερα το 1/5 του παγκόσμιου πληθυσμού, ενώ το σύνολο της παραγωγής της έφτασε το 2013 να αντιστοιχεί στο 14,9% της παγκόσμιας παραγωγής, από μόλις 4,8% το 2001, τη χρονιά που ιδρύθηκε δηλαδή.

Με δεδομένες τις αλυσιδωτές συνέπειες που προκαλεί η ενδοϊμπεριαλιστική σύγκρουση στην Ουκρανία, είναι φυσικό η Ρωσία να προσπαθεί να «αξιοποιήσει» τη SCO για να εξασφαλίσει πάτημα και δίοδο προς νέες αγορές (μέχρι την Ανατολική Ασία και τον Ειρηνικό). Στο μεταξύ, ήδη, κινεζικά κεφάλαια επενδύουν δισεκατομμύρια δολάρια κατά μήκος των νέων «Δρόμων του Μεταξιού» που φτάνουν μέχρι την Ευρώπη. Η συνεργασία δεν αναιρεί και τη διεκδίκηση μεγαλύτερου κομματιού στη μοιρασιά. Ταυτόχρονα και μια σειρά άλλες περιφερειακές «παρουσίες» διεκδικούν αναβάθμιση της θέσης τους, με την αστική τάξη κάθε χώρας να μελετά ειδικότερες συμμαχίες που θα διασφαλίσουν τα συμφέροντά της. Για παράδειγμα, η αστική τάξη του Καζακστάν φαίνεται ότι επιδιώκει περαιτέρω σύσφιξη της συνεργασίας της με την Κίνα, ενώ οι σχέσεις της με τη Ρωσία φαίνεται ότι περνούν κάποιες δυσκολίες που αφορούν τον «προβληματισμό» σχετικά με το ζήτημα της ενσωμάτωσης της Κριμαίας.

Σημαντικά περιθώρια συγκέντρωσης κεφαλαίου

Σύμφωνα με την ιστοσελίδα του κινεζικού υπουργείου Εξωτερικών, το Τελικό Ανακοινωθέν της συνάντησης στην Αστάνα αναφέρει ότι «οι πρωθυπουργοί των κρατών - μελών πιστεύουν ότι το σχέδιο για (σ.σ. τη δημιουργία) χρηματοπιστωτικού μηχανισμού εγγυήσεων πρέπει να υλοποιηθεί όσο το δυνατόν πιο γρήγορα, ώστε να προωθηθεί η οικονομική ανάπτυξη και να επεκταθούν οι οικονομικές και εμπορικές επαφές μεταξύ των κρατών - μελών. Οι πρωθυπουργοί εκφράζουν την επιθυμία τους να ενισχυθεί η συνεργασία σε πεδία όπως οι επενδύσεις, οι μεταφορές, τα τελωνεία, η γεωργία, η Ενέργεια, η προστασία του περιβάλλοντος και ο έλεγχος και η παρεμπόδιση επιδημιών και υποστηρίζουν την περαιτέρω ανάπτυξη ανταλλαγών σε τομείς όπως ο πολιτισμός, η επιστήμη, η τεχνολογία, η εκπαίδευση, η υγιεινή, ο αθλητισμός και ο τουρισμός».

Ο Κινέζος πρωθυπουργός, Λι Κεκιάνγκ, κάλεσε «να εκλείψουν τα εμπορικά σύνορα... να ανοίξει η πρόσβαση στις αγορές μεταξύ των μελών της οργάνωσης», αντανακλώντας τις επιδιώξεις των κινέζικων μονοπωλίων να εξασφαλίσουν προβάδισμα σε περιοχές γεμάτες σημαντικές πρώτες ύλες (π.χ., ορυκτά).

«Τα κράτη - μέλη βρίσκονται σε μια μεταβατική περίοδο προς τη βιώσιμη ανάπτυξη, καθώς ανοικοδομούν την οικονομία» επισήμανε, εννοώντας προφανώς τις καπιταλιστικές μεταρρυθμίσεις που υλοποιούνται γοργά μετά την ανατροπή του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ στις αρχές της δεκαετίας του '90 και τα μεγάλα περιθώρια συγκέντρωσης κεφαλαίου που υπάρχουν. «Εμείς θα επενδύαμε στη χαλυβουργία, την τσιμεντοβιομηχανία, την παραγωγή ηλεκτρισμού και την επεξεργασία φυσικών πόρων, ώστε να βοηθήσουμε τις τοπικές οικονομίες μεταφέροντας ταυτόχρονα την πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα της Κίνας», ανέφερε ακόμα, καταγράφοντας τους τομείς όπου φαίνεται ότι θα δυναμώσει ο ανταγωνισμός. Δεν είναι τυχαίο ότι αυτοί οι τομείς συνδέονται σε μεγάλο βαθμό με τις υποδομές και την Ενέργεια, τομείς που πολλά ιμπεριαλιστικά κέντρα ιεραρχούν για να διοχετεύσουν λιμνάζοντα κεφάλαια, προσδοκώντας να αυξήσουν τα κέρδη τους μέσα από την ένταση του βαθμού εκμετάλλευσης των εργατών και την καταλήστευση του πλούτου των λαών.

Ειδικό βάρος φαίνεται, τέλος, να αποκτούν οι επιλογές της άρχουσας τάξης του Ιράν. Το αίτημά του ήταν για καιρό «παγωμένο» εξαιτίας των κυρώσεων για το πυρηνικό του πρόγραμμα. Στα τέλη του Νοέμβρη, ο εκτελεστικός γραμματέας του Επιχειρηματικού Συμβουλίου της SCO, Σεργκέι Κανάφσκι, δήλωνε στο ρωσικό πρακτορείο «Σπούτνικ» πως «το Ιράν συμπεριλαμβάνεται σχεδόν ως πλήρες μέλος όσον αφορά τους όρους της οικονομικής συνεργασίας με τη SCO. Η επιρροή των μελών της SCO (στο Ιράν) γίνεται όλο και μεγαλύτερη... Αν παλιότερα ήταν απομονωμένο εξαιτίας των κυρώσεων και μπορούσε να δράσει μόνο του, τώρα εμπλέκεται όλο και περισσότερο στη διεθνή διαδικασία».

«Εμείς (σ.σ. η SCO) έχουμε ένα ελαφρώς διαφορετικό σχέδιο συνεργασίας με το Ιράν απ' ό,τι η Ομάδα 5+1. Στην περίπτωσή μας, το Ιράν μπορεί να έχει πλήρη οικονομική συνεργασία με τη SCO», συμπλήρωσε όλο νόημα ο Κανάφσκι. «Φαίνεται ότι η SCO μεγάλωνε σε ζήτηση, κάτι που επεκτείνει τις δυνατότητες, τις δυνάμεις και την ικανότητα να ασκεί επιρροή όχι μόνο στην περιοχή της», κατέληξε.

Πολλά επενδυτικά σχέδια

Προμήνυμα όξυνσης των ανταγωνισμών αποτελούν πολλές επιχειρηματικές προτάσεις που «ψήνονται» εντός και εκτός SCO. Για παράδειγμα, εταιρείες από Τουρκμενιστάν - Αφγανιστάν - Πακιστάν - Ινδία έχουν ήδη συμφωνήσει για την κατασκευή αλλά και λειτουργία του αγωγού φυσικού αερίου TAPI, που θα ξεκινήσει το 2015 και όταν ολοκληρωθεί εκτιμάται ότι θα μπορεί να μεταφέρει ετησίως 33 δισ. κ.μ. (τουρκμενικού) αερίου.

Επιπλέον, τις μέρες της συνάντησης της SCO στην Αστάνα, ο πρωθυπουργός του Τουρκμενιστάν, Γκιουρμπαγκούνλι Μπερντιμουχαμέντοφ, επέλεξε να μιλήσει για το πρόβλημα της «ενεργειακής αξιοπιστίας» που υπάρχει και αφού σημείωσε ότι «οι νέες ενεργειακές υποδομές για την περιοχή της Ευρασίας αποτελούν μια επείγουσα πραγματικότητα», αναφέρθηκε συγκεκριμένα στην ανάγκη να προχωρήσουν αγωγοί αερίου που θα συνδέουν Τουρκμενιστάν - Ουζμπεκιστάν - Κιργιστάν - Κίνα και Τουρκμενιστάν - Ουζμπεκιστάν - Καζακστάν - Κίνα.

Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα των ανταγωνισμών που ξεπηδούν είναι ίσως η όλο και μεγαλύτερη σύσφιξη των σχέσεων της Κίνας με το Καζακστάν, μια από τις χώρες της περιοχής που ξεχωρίζει σε ρυθμούς καπιταλιστικής ανάπτυξης αλλά και σε φυσικό πλούτο.

Το Καζακστάν ανήκει σήμερα στους πρώτους παραγωγούς -παγκοσμίως- ουρανίου αλλά και χρωμίου, χαλκού, άνθρακα. Οσον αφορά το ουράνιο (που χρησιμοποιείται στην παραγωγή πυρηνικής ενέργειας) πολλοί το κατατάσσουν στην πρώτη θέση. Ο πλούτος του απλώνεται σε μια έκταση που το κατατάσσει στην 9η σε μέγεθος χώρα στον κόσμο, η οποία μοιράζεται με την Κίνα μια διασυνοριακή γραμμή μήκους 1.700 χιλιομέτρων. Το 2010, η Κίνα προσπέρασε τη Ρωσία και έγινε (τη συγκεκριμένη χρονιά) ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος του Καζακστάν.

Τις μέρες που έγινε η συνάντηση της SCO, ο Κινέζος πρωθυπουργός είχε μια σειρά συναντήσεις με την ηγεσία της χώρας στο πλαίσιο επίσημης επίσκεψης, όπου εισέπραξε ξανά επαίνους για τους «Δρόμους του Μεταξιού» (στη χάραξη των οποίων το Καζακστάν έχει κρίσιμη θέση).

Μεταξύ άλλων, ο Λι Κεκιάνγκ επισήμανε ότι πρέπει να προχωρήσει ο σχεδιαζόμενος αγωγός αερίου που θα συνδέει τις δυο χώρες, η εξερεύνηση νέων ευκαιριών στον τομέα των φωτοβολταϊκών αλλά και στην εκμετάλλευση «διασυνοριακών υδάτινων πόρων». Διαμήνυσε τη διάθεση του Πεκίνου να «στηρίξει το σχέδιο "Φωτεινός Δρόμος" του Καζακστάν», που αφορά την «αναζωογόνηση της οικονομίας, την ανάπτυξη χαλυβουργείων, την κατασκευή σιδηροδρομικών οδών».

Μαζί με τον Καζάχο ομόλογό του Καρίμ Μασίμοφ, υπέγραψαν συμφωνίες συνολικής αξίας 18 δισ. δολαρίων (ορισμένα ΜΜΕ έκαναν λόγο για 14 δισ. δολάρια). Μεταξύ άλλων, συμφώνησαν στη δημιουργία κοινοπραξίας για την παραγωγή πυρηνικών καυσίμων, τη «στήριξη» της βιομηχανίας άνθρακα του Καζακστάν (για την παραγωγή καλύτερου ποιοτικά άνθρακα, αλλά και καυσίμου ντίζελ, συνθετικού φυσικού αερίου και άλλων χημικών προϊόντων. Οι εταιρείες «KazMunayGas» και «CNPC» συμφώνησαν να ενισχύσουν την κοινή εκμετάλλευση των πετρελαϊκών κοιτασμάτων Νότιο Κουμκόλ και Καλάμκας. Επίσης, οι δυο πλευρές συμφώνησαν στις μεταξύ τους συναλλαγές να χρησιμοποιούν τα δικά τους νομίσματα.

Αυτά, ενώ το Καζακστάν διατηρεί στενές σχέσεις με τη Ρωσία, χαρακτηριστικά, είναι ένα από τα ιδρυτικά μέλη της νεοσύστατης Ευρασιατικής Οικονομικής Ενωσης.

Καλές σχέσεις με το Καζακστάν επιδιώκουν και άλλες δυνάμεις, πιο μακρινές, όπως η Γαλλία. Πριν δέκα μέρες, ο Φρ. Ολάντ έκανε επίσημη επίσκεψη στη χώρα, συνοδευόμενος από στελέχη επιχειρήσεων (συνολικά 50), όπως οι «Total», «Αreva», «Peugeot», «Airbus», «SNCF», «Vinci».