Στα τέλη του μήνα ολοκληρώνεται η περίοδος χάριτος που ζήτησε από το γαλλικό λαό ο Ντομινίκ ντε Βιλπέν, αναλαμβάνοντας τα καθήκοντα του πρωθυπουργού. Ο ντε Βιλπέν, που αντικατέστησε μετά την πανωλεθρία του δημοψηφίσματος για το «ευρωσύνταγμα» τον Ζαν Πιερ Ραφαρέν, ερμήνευσε, ακολουθώντας πιστά τη γραμμή του Προέδρου και μέντορά του Ζακ Σιράκ, το βροντερό «όχι» των Γάλλων στην ευρωπαϊκή συνθήκη ως διαμαρτυρία για την οικονομική και κοινωνική κατάσταση της χώρας.

Η ερμηνεία αυτή δεν απέχει πολύ από την πραγματικότητα. Μόνο που δεν είναι ούτε ολοκληρωμένη, ούτε εντελώς ειλικρινής. Η πλειοψηφία του γαλλικού λαού που απέρριψε το «ευρωσύνταγμα», αποδεδειγμένα πλέον, με βάση τις υπάρχουσες στατιστικές έρευνες και τα στοιχεία, απέρριψε ένα μοντέλο ανάπτυξης που δεν αφορά μόνο τη Γαλλία, αλλά και την Ευρώπη. Ιδιαίτερα οι τέσσερις τελευταίες βδομάδες της εκστρατείας για το δημοψήφισμα ανέδειξαν ως μείζονα ζητήματα την κατάλυση του κράτους πρόνοιας με όλες τις συνεπαγόμενες συνέπειες σε συντάξεις, όρια συνταξιοδότησης, μισθούς, περίθαλψη κλπ., την επικράτηση του νεοφιλελεύθερου μοντέλου στην οικονομία, με τις σταδιακές ιδιωτικοποιήσεις ακόμη και μεγάλων κρατικών υπηρεσιών, την κατάργηση των όποιων νόμων προστασίας των όρων εργασίας και άλλα πολλά παρόμοια.

Οι Γάλλοι μπήκαν σε μια σε βάθος συζήτηση, σχεδόν άρθρο άρθρο, του «ευρωσυντάγματος», για να καταλήξουν ότι δεν είναι το μέλλον που επιθυμούν. Δεν πλανεύτηκαν από τις διαβεβαιώσεις ότι «ψηφίζουν για την Ενωμένη Ευρώπη και όχι για τα εσωτερικά προβλήματα». Κατανόησαν ότι η πολιτική που εφαρμόζεται στη χώρα τους πηγάζει και από τις Βρυξέλλες. Δε λιποψύχησαν απέναντι στις απειλές περί «περιθωριοποίησης της Γαλλίας στην Ευρώπη και στον κόσμο» και «περί ανείπωτης καταστροφής στο όραμα της Ενωμένης Ευρώπης». Δε δίστασαν ούτε όταν επισταμένα έγινε προσπάθεια να τους προσάψουν εθνικισμό και ξενοφοβία, ως τα βασικά αίτια της άρνησής τους.

Ψήφισαν βροντερά «όχι» σε μια Γαλλία και σε μια Ευρώπη που δε θέλουν γιατί δεν είναι προς το συμφέρον ούτε το δικό τους, ούτε των υπολοίπων ευρωπαϊκών λαών. Το γεγονός και μόνο ότι «όχι» ψήφισαν σε συντριπτικό ποσοστό οι εργάτες, οι χαμηλόμισθοι ή περιστασιακοί εργαζόμενοι, οι χαμηλόβαθμοι δημόσιοι υπάλληλοι, οι αγρότες και οι νέοι, που βιώνουν περισσότερο από τον καθένα την εργασιακή ανασφάλεια και τη διάλυση του κοινωνικού κράτους, αρχής γενομένης από την παιδεία που σταδιακά απογυμνώνεται, δίνει σαφές στίγμα στο αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος.

Ο Πρόεδρος Ζακ Σιράκ βρέθηκε στη δίνη της λαϊκής οργής και έκτοτε, όπως δείχνουν οι δημοσκοπήσεις, η δημοτικότητά του δε «συνήλθε» ποτέ. Προχώρησε, όμως, στους ελιγμούς που είχε το περιθώριο να κάνει. Μέχρι στιγμής, πάντως, δε φαίνεται να πείθει κανέναν. Και πώς άλλωστε να γίνει αυτό, όταν, παρά τα λόγια και τις δεσμεύσεις, η πολιτική και της κυβέρνησης ντε Βιλπέν δεν ξεφεύγει από την πεπατημένη όλων των προηγούμενων κυβερνήσεων, τόσο του Σοσιαλιστικού κόμματος όσο και του γκολικού της «Ενωσης για ένα Λαϊκό Κίνημα».

Προσπαθώντας να απαντήσει στη λαϊκή οργή που εκφράστηκε στις κάλπες της 29ης Μάη, ο νέος πρωθυπουργός υποσχέθηκε ριζικά μέτρα για την αντιμετώπιση της ανεργίας, που παραμένει σταθερά, με βάση τις επίσημες μετρήσεις, πάνω από το 10,5%. Δεσμεύτηκε ότι εντός τριών μηνών από την ανάληψη των καθηκόντων του, στις αρχές Ιουνίου, θα έχει προχωρήσει σε εφαρμογή των μέτρων αυτών.

Οπως αναμενόταν, φυσικά, τα μέτρα ντε Βιλπέν μόνο τους Γάλλους εργαζόμενους και ανέργους δεν εξυπηρετούν. Το νέο εργασιακό νομοσχέδιο, το οποίο ούτε καν τέθηκε προς ψηφοφορία στη Βουλή αλλά εφαρμόστηκε με τη μορφή διατάγματος, αξιοποιώντας το άρθρο 38 του Γαλλικού Συντάγματος, αναμασά προς το χειρότερο ήδη εφαρμοσμένες «συνταγές». Αφορά, κυρίως, τις επιχειρήσεις που απασχολούν λιγότερους από 10 εργαζομένους, κάτι που σημαίνει ότι αναφέρεται σε περίπου 4 εκατομμύρια εργαζόμενους 2,2 εκατομμυρίων επιχειρήσεων. Με άλλα λόγια, στο 36% της συνολικής εργατικής δύναμης της Γαλλίας.

Προβλέπει παράταση της περιόδου «δοκιμής», από τους 2-3 μήνες σε 2 χρόνια! Κατά τη διάρκεια αυτής της διετίας, ο εργαζόμενος μπορεί να απολυθεί χωρίς καν να του δοθεί κάποια αιτιολογία, χωρίς σαφές ωράριο, χωρίς συγκεκριμένο μισθό. Και όλα αυτά, δε θα μπορεί να τα διεκδικήσει, καθώς «σε μια προσπάθεια να ενθαρρυνθούν οι μικρές επιχειρήσεις να προχωρήσουν σε προσλήψεις», όπως υποστηρίζει το νομοσχέδιο, παρέχεται πλήρη ελευθερία κινήσεων στον εργοδότη.

Φυσικά, κάπου στο κείμενο επισημαίνεται ότι το κράτος, διά μέσου των γραφείων ευρέσεων εργασίας, υποχρεούται στη συνέχεια να ξαναβρεί δουλιά στον απολυμένο, ενώ αυξάνεται, σε ελάχιστο ποσοστό, και το επίδομα ανεργίας. Παραλλήλως, δίνονται, και πάλι, επιπλέον οικονομικά κίνητρα στους εργοδότες για να προσλαμβάνουν εργαζομένους μικρότερους των 25 ετών.

Αν σε όλα αυτά συνυπολογιστεί το γεγονός ότι με το νέο νομοσχέδιο προβλέπονται ποινές για τον άνεργο που θα αρνηθεί εργασία που του προσφερθεί από τα γραφεία ευρέσεως εργασίας (π.χ. γιατί δεν είναι στην πόλη όπου μένει και δεν μπορεί να αντεπεξέλθει χωρίς συγκεκριμένο και σταθερό μισθό στα έξοδα μετεγκατάστασής του σε άλλη περιοχή), τότε γίνεται ακόμη σαφέστερος ο αντιλαϊκός αντιδραστικός χαρακτήρας και αυτού του νομοσχεδίου. Πόσο μάλλον, που σε όλες αυτές τις μικρές επιχειρήσεις στις οποίες αναφέρεται, είναι γνωστό ότι δεν υπάρχουν συνδικάτα εκπροσώπησης των εργαζομένων.

Παρά το άθλιο περιεχόμενο του νομοσχεδίου, η Ενωση Εργοδοτών - MEDEF - εξέφρασε δυσαρέσκεια, εκτιμώντας ότι «ο πρωθυπουργός δεν τόλμησε αρκετά». Διατυπώνει, στην ανακοίνωσή της, «λύπη, ιδιαίτερα για το γεγονός ότι δεν προβλέπονται ποινές για τους απεργούς στο δημόσιο τομέα που παραλύουν την οικονομική ανάπτυξη της χώρας, δε γίνονται ριζικές τομές έτσι ώστε να μην καθηλώνεται η παραγωγικότητα και η ανάπτυξη από την κρατική κηδεμονία και δεν προτείνονται επιπλέον περικοπές στις δημόσιες δαπάνες».

Την ίδια στιγμή, τα μεγάλα συνδικάτα της χώρας εξέφρασαν, φυσικά, διαφωνίες, αλλά δε φάνηκαν διατεθειμένα να έρθουν σε ευθεία αντιπαράθεση με την κυβέρνηση ντε Βιλπέν. Ενδεικτικό είναι ότι μια πρώτη γενική απεργία που ανακοίνωσε η CGT (συμμετέχουν και τα μέλη του ΚΚ Γαλλίας), αν και βρήκε ανταπόκριση σε μεγάλη μερίδα εργαζομένων, οργανώθηκε τόσο πρόχειρα που κατέληξε σε φιάσκο. Δε θα μπορούσε, άλλωστε, να χαρακτηρίσει κανείς ενθαρρυντικό το γεγονός ότι ο γραμματέας της CGT, Bernard Thibault, κατήγγειλε το περιεχόμενο του νομοσχεδίου, αλλά προέταξε ως σημαντικότερο ατόπημα το γεγονός ότι δε συζητήθηκε με τα συνδικάτα.

Από όλα αυτά, αν κάτι γίνεται ξεκάθαρο είναι ότι η περίοδος χάριτος της κυβέρνησης ντε Βιλπέν θα τελειώσει, χωρίς κανένα σημαντικό αποτέλεσμα. Εντούτοις, κανένα μέλος της δε φαίνεται προς το παρόν να ανησυχεί. Και γιατί άλλωστε; Ο Πρόεδρος Ζακ Σιράκ είναι σαφώς ο μεγάλος ηττημένος από το βροντερό «όχι» του δημοψηφίσματος. Διανύει, χωρίς αμφιβολία, την τελευταία του θητεία στο Προεδρικό Μέγαρο και το πιθανότερο είναι ότι δε θα καταφέρει να είναι εκ νέου υποψήφιος του κόμματός του, καθώς ο ισχυρότατος επικεφαλής της «Ενωσης για ένα Λαϊκό Κίνημα», πρώην τσάρος της οικονομίας, Νικολά Σαρκοζί, έχει, ήδη, θέσει το δικό του όνομα ως επικρατέστερου υποψηφίου.

Μάλιστα, σε μια επίδειξη δύναμης μετά τους κλυδωνισμούς του δημοψηφίσματος, ο Σαρκοζί απαίτησε από τον Σιράκ να παραμείνει στην ηγεσία του κόμματος, παρά την ανάληψη του υπουργείου Εσωτερικών στην κυβέρνηση ντε Βιλπέν, εκδικούμενος, πιθανώς, για την υποχρέωσή του από τον Πρόεδρο σε παραίτηση, πέρσι, από το υπουργείο Οικονομικών όταν εξελέγη επικεφαλής του κόμματος. Παρά την «ταπείνωση», ο Σιράκ προτίμησε να φέρει και πάλι τον Σαρκοζί στην κυβέρνηση, ακολουθώντας το γνωστό ρητό «έχε κοντά τους φίλους σου και ακόμη κοντύτερα τους εχθρούς σου». Του «έκοψε και το βήχα» περί πρωθυπουργίας, μάλιστα, διαρρέοντας ότι ένας άνθρωπος γνωστός για τις συντηρητικότατες απόψεις του, που αγγίζουν το ακροδεξιό «Εθνικό Μέτωπο» και υπέρμαχος της πλήρους φιλελευθεροποίησης της οικονομίας και, γιατί όχι, ακόμη και της ολικής κατάργησης του κράτους πρόνοιας, δε θα ήταν η καλύτερη επιλογή μετά από ένα «όχι» των Γάλλων στο «ευρωσύνταγμα» ακριβώς για αυτούς τους λόγους.

Με το διορισμό του ντε Βιλπέν, ενός πεπειραμένου διπλωμάτη που ουδέποτε συμμετείχε σε εκλογικό αγώνα, ο Ζακ Σιράκ απλώς κέρδισε χρόνο. Και όπως πάνε τα πράγματα, καθυστέρησε κάπως την άνοδο του Σαρκοζί στην εξουσία. Και αυτό, όχι γιατί οι απόψεις του Νικολά έχουν λαϊκή απήχηση. Αλλά γιατί απέναντί του δεν έχει κανέναν αντίπαλο ενόψει εκλογών.

Μετά τον Σιράκ, ο πραγματικά μεγάλος ηττημένος του δημοψηφίσματος είναι το Σοσιαλιστικό Κόμμα, του οποίου η ηγεσία, στην πλειοψηφία της, υπερθεμάτισε για το «ευρωσύνταγμα», ενώ περισσότερο από το 60% των μελών και ψηφοφόρων του το καταψήφισαν. Οσα στελέχη του δεν ακολούθησαν τη γραμμή του «ναι», το έκαναν, μάλλον, από μια δεξιά σκοπιά παρά από αυτήν του «όχι» της πλειοψηφίας.

Σε ιδιαίτερα καλή κατάσταση δε φαίνεται να βρίσκονται ούτε τα κόμματα της αριστεράς του Σοσιαλιστικού Κόμματος, όπως είναι το ΚΚ Γαλλίας και η τροτσκιστική «Λίγκα». Αν και αναδείχτηκαν ενισχυμένα από την υποστήριξη του «όχι», η μετέπειτα μετριοπαθής στάση τους και οι αλλεπάλληλες δηλώσεις περί «προοπτικής άσκησης πίεσης στα αστικά κόμματα που θα τα οδηγήσει σε πραγματική αλλαγή πολιτικής», όπως και περί «δυνατότητας βελτίωσης της ΕΕ», αλλά και οι εμφανείς προσπάθειές τους για κάποιου είδους «συνεργασία» με μερίδα των Σοσιαλιστών, έχουν απογοητεύσει πολλούς Γάλλους.

Αξίζει, ίσως, να σημειωθεί ότι σε ένα φλογερό άρθρο του στην «Le Monde» ο Ζακ Νικονόφ, επικεφαλής της οργάνωσης «Attac», που αυτοπροβάλλεται ως παράγοντας του γενικότερου κινήματος «κατά της παγκοσμιοποίησης», ιδιαίτερα στη Γαλλία, υποστηρίζει ότι «χωρίς αυταπάτες, πρέπει πλέον, μετά το "όχι", να υποστηριχτεί με όλες μας τις δυνάμεις η δημιουργία μιας ΕΕ δύο ταχυτήτων. Η δημιουργία ενός σκληρού πυρήνα της ΕΕ, μεταξύ Γαλλίας - Γερμανίας, ως μοναδικού αντίβαρου στην αμερικανική κυριαρχία, στους δορυφόρους της στην ΕΕ (οι νέες χώρες), στη βρυξελλιώτικη γραφειοκρατία, στη Βρετανία, που πατά και στις δύο όχθες του Ατλαντικού, και στις διαρκώς αυξανόμενες απαιτήσεις αχάριστων χωρών, όπως η Ελλάδα, που απλώς ζητούν διαρκώς περισσότερα λεφτά». Και η άποψη του Νικονόφ συζητιέται πολύ από στελέχη των κομμάτων της... αριστεράς.

Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω, είναι ξεκάθαρο ότι οι γαλλικές πολιτικές ηγεσίες, ακόμη και εκείνες που υποστήριξαν το «όχι» στο δημοψήφισμα, δε φαίνονται να άκουσαν καθαρά το μήνυμα της 19ης Μάη. Οι περισσότεροι αναλυτές εκτιμούν ότι η αντίστροφη μέτρηση για το ξέσπασμα μιας μεγάλης πολιτικής και κοινωνικής κρίσης στη Γαλλία έχει αρχίσει. Και τα περιθώρια για τον κατευνασμό της, π.χ. με την εναλλαγή στην εξουσία του ετέρου αστικού κόμματος του γνωστού δίπολου του δικομματισμού, δεν υπάρχουν. Κάτι που οδηγεί πολλούς στο συμπέρασμα ότι οι εξελίξεις θα είναι εκρηκτικές, αλλά και εξαιρετικά ενδιαφέρουσες, όχι μόνο για τη Γαλλία.