Ο τίτλος ενός λογοτεχνήματος, μιας ταινίας, μιας θεατρικής παράστασης ή performance, συνηθίζει να προϊδεάζει τον αναγνώστη ή τον θεατή για το τι πραγματεύεται το εν λόγω πολιτισμικό προϊόν. Μπορεί να είναι το όνομα του κεντρικού ήρωα, ίσως ο τόπος που διαδραματίζεται η πλοκή, μια χρονολογία ή οποιοσδήποτε ευφάνταστος ή μη τίτλος τού αποδώσει ο δημιουργός του. Με κάποιον τρόπο, όμως, στις περισσότερες περιπτώσεις, θα συνδέεται με την κεντρική ιδέα του έργου. Διαβάζοντας «Αράφ» στη μαρκίζα ενός θεάτρου χωρίς να υπάρχει κάποιος υπότιτλος, μου δημιουργήθηκε η αίσθηση πως είναι ένα όνομα που σίγουρα δεν είναι ελληνικό και με, κατ' εμέ, εμφανή τρόπο αραβοφέρνει. Από τα πρώτα πράγματα που έμαθα ως παιδί για τον αραβικό λαό είναι πως γράφει και διαβάζει από τα δεξιά προς τα αριστερά. Πώς θα ήταν άραγε κάποια πράγματα αν τα διαβάζαμε αντίστροφα;

Το νέο θεατρικό έργο του Γιάννη Τσίρου, με τον τίτλο «Αράφ», παρουσιάζεται στο θέατρο «Αποθήκη» από τον Οκτώβρη του 2023, σε σκηνοθεσία Γιώργου Παλούμπη. Πρόκειται για την τρίτη συνεργασία του Γιάννη Τσίρου με τον Γιώργο Παλούμπη, μετά την «Αόρατη Ολγα» και τα «Αξύριστα Πηγούνια». Ο Γιάννης Τσίρος είναι ένας συγγραφέας που μέσω των έργων του φανερώνει και σχολιάζει τη βιαιότητα της κοινωνίας μας, την εκμετάλλευση που υφίστανται πολλές κοινωνικές ομάδες και άλλες σκοτεινές πτυχές του συνόλου ή του ατόμου. Φυσικά ο άνθρωπος, ως μονάδα, αποτελεί μέρος της κοινωνίας από την οποία και επηρεάζεται και δυνητικά επηρεάζει.

Το «Αράφ», λοιπόν, ως έργο, διαδραματίζεται στον χώρο υποδοχής ενός ξενοδοχείου κάποιου ελληνικού νησιού. Μαθαίνουμε εξαρχής ότι ο ξενοδόχος, ονόματι Λεούσης (Ιωσήφ Πολυζωίδης), μαζί με τον φίλο του και κηπουρό του ξενοδοχείου, Φώτη (Φώτης Λαζάρου) κατά τη διάρκεια ψαρέματος με βάρκα διασώζουν έναν σκύλο, ο οποίος κινδύνευε να πνιγεί στα ανοιχτά του πελάγου. Η πράξη αυτή έχει επιφέρει σημαντική δημοσιότητα στον ξενοδόχο, ο οποίος και διατηρεί τον σκύλο στην αποθήκη του μέχρι να αναρρώσει. Η έναρξη της καλοκαιρινής σεζόν όμως πλησιάζει και οι κλήσεις και τα μηνύματα για τα «συγχαρητήρια» πέφτουν σωρηδόν. Ο Λεούσης διαβλέπει αύξηση του τζίρου του από φιλόζωους τουρίστες και η ανακαίνιση του ξενοδοχείου καθίσταται επιτακτική ανάγκη. Επομένως θέλει να απαλλαγεί από την ευθύνη του σκύλου το συντομότερο δυνατόν. Γι' αυτόν τον λόγο περιμένει την κτηνίατρο του νησιού, Ματίνα (Ράνια Σχίζα), ώστε να στειρωθεί ο σκύλος και να μεταφερθεί στο καταφύγιο αδέσποτων του νησιού. Για να γίνει αυτό, χρειάζονται την αρωγή του Φώτη, ο οποίος, όμως, ούτε που θέλει να ακούσει για ανάμειξή του σε αυτήν την υπόθεση. Ο Φώτης μένει απέναντι από το καταφύγιο και ξέρει πως οι συγχωριανοί του έχουν απαυδήσει με την τρέχουσα κατάσταση, καθότι τα σκυλιά είναι πια πάρα πολλά και έχουν «βρωμίσει τον τόπο»! Σιγά σιγά φανερώνεται πως και οι τρεις χαρακτήρες πάσχουν, ο καθένας σε διαφορετικό βαθμό από... «κυνοφοβία». Ο σκύλος παρουσιάζεται μεγαλόσωμος, εξαγριωμένος και αλυχτά συνεχώς.

Ο Γιάννης Τσίρος στήνει εξαίσια τις θεματικές του. Τι κι αν το σκυλί ανεβαίνει στη βάρκα και σώζεται; Ποιος θα είναι μετά υπεύθυνος γι' αυτόν; Αναφέρεται μόνο στον σκύλο; Τι άλλο θα μπορούσε να είναι στη θέση του; Το σκυλί τελικά λειτουργεί σαν βάρκα για τον συγγραφέα και καταφέρνει να ανάγει το θέμα του σε κάτι πολύ μεγαλύτερο. Μιλάει για το προσφυγικό ζήτημα, για το πρόβλημα των αδέσποτων και εν κατακλείδι για το τι κάνεις εσύ ο ίδιος. Με έναν άμεσο και ειλικρινή τρόπο. Αποφεύγοντας να κουνάει το δάχτυλο στον θεατή, να παραθέτει τσιτάτα και από καθέδρας ρητορείες. Καταφέρνει να μιλήσει για τον «Αλλον», αυτόν που τελικά είναι τόσο ξένος όσο και οικείος. Οι χαρακτήρες του έργου παρουσιάζονται με όλη τη ζωντάνια τους, με τα όποια θετικά και αρνητικά στοιχεία, με τα προβλήματά τους, με τα άγχη που τους επιφέρει η συνεχής προσπάθεια επιβίωσης. Μια παράσταση που αναδεικνύει το πρόβλημα σφαιρικά.

Η σκηνοθεσία του Γιώργου Παλούμπη βοήθησε την παράσταση να είναι άμεση, να δημιουργεί ποικίλους προβληματισμούς στον θεατή. Επίσης, φαίνεται να καθοδήγησε πολύ καλά τους έμπειρους ηθοποιούς που είχε στη διάθεσή του, οι οποίοι είχαν όλοι ανεξαιρέτως πολύ καλές στιγμές. Ειδική μνεία αξίζει στον Φώτη Λαζάρου, που παρέθεσε με εκπληκτικό τρόπο τις εσωτερικές συγκρούσεις του ρόλου του, με αποτέλεσμα να καταστήσει την ερμηνεία του ολοζώντανη. Τα σκηνικά/κουστούμια της Νατάσσας Παπαστεργίου, οι φωτισμοί του Βασίλη Κλωτσοτήρα καθώς και η μουσική του Κώστα Νικολακόπουλου ευθυγραμμίστηκαν με τη σκηνοθεσία παραδίδοντας ένα άρτιο και απολαυστικό αποτέλεσμα.

Σε μια εποχή όπου ο δελφικός χρησμός «ο σώζων εαυτόν σωθήτω» φαίνεται να αποτελεί κυρίαρχη αντίληψη, είναι πολύ ανακουφιστικό να σου χορηγούνται δόσεις ανθρωπιάς πότε πότε και να βλέπεις έτσι πως τα πράγματα μπορούν να είναι και αντίστροφα. Παραθέτω κλείνοντας τα λόγια του σπουδαίου Σοβιετικού λογοτέχνη Τζινγκίζ Αϊτμάτοφ «Ο άνθρωπος το καλό και το κακό το μαθαίνει από τον άνθρωπο».

• Για λίγες ακόμα παραστάσεις στο θέατρο «Αποθήκη» (Σαρρή 40. Ψυρρή) κάθε Σάββατο στις 21.15 και Κυριακή στις 18.00.