Η πολιτική που εφαρμόστηκε στην Ολλανδία απέναντι σε ορισμένες ναρκωτικές ουσίες όχι μόνο δεν απέδωσε όσα πρόβλεπαν όσοι ακόμα και σήμερα παπαγαλίζουν τα «καλά» του μοντέλου, αλλά αντίθετα: Η τοξικομανία δε μειώθηκε. Η συνακόλουθη εγκληματικότητα δεν καταπολεμήθηκε. Το Αμστερνταμ μεταβλήθηκε σε ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα διακίνησης ναρκωτικών, διεθνώς. Και οι αρμόδιες αρχές εξετάζουν ακόμα και το ενδεχόμενο κατάργησης του λεγόμενου «ολλανδικού μοντέλου».

Ο «Ρ» δίνει, σήμερα, πληροφορίες για το τι ισχύει στην Ολλανδία αναφορικά με τα ναρκωτικά και πόσο το ισχύον εκεί πλαίσιο απάντησε σε καίρια ζητήματα, που σχετίζονται με τα ναρκωτικά.

Στην Ολλανδία λειτουργούν τα περιβόητα coffee shops («μαγαζιά του καφέ»). Πρόκειται για χώρους όπου πωλούνται προϊόντα της κάνναβης. Δεν ονομάζονται cannabis shops, επειδή δεν τους επιτρέπεται - υποτίθεται - να διαφημίζουν την κάνναβη και τη χρήση της.

Λειτουργούν από το 1976, με απόφαση της ολλανδικής κυβέρνησης να θεωρήσει τα εγκλήματα που σχετίζονται με τη χρήση και την εμπορία της κάνναβης ως «χαμηλής προτεραιότητας». Οι αρχές επέτρεψαν σε μια σειρά «καφέ» να εμπορεύονται ποσότητες ανά χρήστη, αρχικά μέχρι 30 γραμμαρίων. Από το 1996, το ανώτερο επιτρεπόμενο όριο εμπορίας ανά «πελάτη» μειώθηκε στα 5 γραμμάρια. Τυπικά απαγορεύεται η πώληση κάνναβης σε ανήλικους και η πώληση άλλων ναρκωτικών.

Σήμερα, στην πρωτεύουσα (Αμστερνταμ) λειτουργούν περισσότερα από 300 τέτοια «καφέ». Πωλούνται ποικιλίες εγχώριες («Nederhash») και εισαγόμενες. Τα προϊόντα δεν καπνίζονται μόνο. Χασίς πωλείται και μέσα σε γλυκά ή πίνεται μέσα σε τσάι και αναψυκτικά. Πέρσι οι αρμόδιες αρχές ανακοίνωσαν ότι δεν πρόκειται να δοθούν νέες άδειες λειτουργίας τέτοιων «καφέ».

Οι υποστηρικτές της αντιαπαγορευτικής τάσης προβάλλουν ως επιχείρημα το «ολλανδικό μοντέλο» της αποποινικοποίησης της χρήσης και του διαχωρισμού των ναρκωτικών σε «σκληρά» και «μαλακά». Βέβαια, ο όρος «αποποινικοποίηση» δεν αποδίδει την πραγματικότητα διότι σε καμία περίπτωση δεν έχει αποποινικοποιηθεί η χρήση. Το «ολλανδικό μοντέλο» προβλέπει τη χορήγηση περιορισμένης ποσότητας ορισμένων ναρκωτικών ουσιών σε ειδικούς χώρους (στα «καφέ» που είδαμε πριν και στα κέντρα νεότητας).

Οι οπαδοί του «ολλανδικού μοντέλου» δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στη μικρή μείωση που παρατηρήθηκε σε χρήστες ηρωίνης και στη σταθεροποίηση της μέσης ηλικίας χρηστών στα 30 - 32 χρόνια. Υποστηρίζουν ακόμα ότι μειώθηκε η εγκληματικότητα που σχετίζεται με την εμπορία και τη χρήση ναρκωτικών.

Ο Ηλίας Μιχαλαρέας, ψυχολόγος - ψυχοθεραπευτής στο Θεραπευτικό Πρόγραμμα Απεξάρτησης Ουσιών «18 Ανω», διδάκτορας Ψυχολογίας και πρόεδρος της Πανελλήνιας Ενωσης Νοσοκομειακών Ψυχολόγων, σημειώνει για τα παραπάνω: «Η προσωρινή μικρή μείωση των χρηστών ηρωίνης είναι αποτέλεσμα άλλων ουσιαστικών παραμέτρων, όπως ο φόβος του ΕΪΤΖ και η αύξηση της εγκληματικότητας στους χώρους διακίνησης της ηρωίνης. Επίσης, αυξήθηκε η χρήση κάνναβης και η χρήση φαρμακευτικών ουσιών (ecstasy, PCP κλπ.)».

Υπογραμμίζει ότι η αλματώδης αύξηση της χρήσης διαφόρων πολυτοξικών, φαρμακευτικών ουσιών συνδέεται με την αλλαγή του προφίλ του τοξικομανή τα τελευταία χρόνια. «Διαπιστώνεται ότι ο σημερινός τοξικομανής δεν κάνει κυρίως χρήση ηρωίνης, αλλά πολλών και διαφορετικών ουσιών. Η ηρωινομανία, λοιπόν, είναι ενταγμένη σήμερα στο πλαίσιο μιας ιδιόμορφης πολυτοξικομανίας. Και το ερώτημα δεν είναι εάν μειώθηκε - ελάχιστα - η ηρωινομανία, αλλά εάν αυξήθηκε η τοξικομανία γενικά».

Ο Ηλ. Μιχαλαρέας θέτει και το ζήτημα της μείωσης της εγκληματικότητας, ως υποτιθέμενο αποτέλεσμα της νομιμοποίησης της χρήσης: «Το "ολλανδικό μοντέλο" αποτελεί μια αρνητική απάντηση σε αυτούς που ισχυρίζονται ότι η νομιμοποίηση θα μειώσει την εγκληματικότητα. Το Αμστερνταμ είναι αυτήν τη στιγμή κέντρο του διεθνούς εμπορίου ναρκωτικών. Αλλωστε, ανάλογα αποτελέσματα είχαμε και με το πάρκο της Ζυρίχης στην Ελβετία, το οποίο οι Αρχές αναγκάστηκαν τελικά να κλείσουν. Στο Λίβερπουλ της Αγγλίας, όπου αυτά τα μοντέλα προηγήθηκαν, οργανώθηκαν προγράμματα δωρεάν χορήγησης ηρωίνης στα νοσοκομεία. Μήπως υπήρξαν θετικά αποτελέσματα για την αντιμετώπιση του προβλήματος της τοξικομανίας στην Αγγλία; Ασφαλώς όχι».

Προσθέτει ότι το πείραμα της Ολλανδίας βρίσκεται - σύμφωνα με ειδική έκθεση του υπουργείου Υγείας της Ολλανδίας - αντιμέτωπο με σοβαρά αρνητικά αποτελέσματα και σε αυτήν την κατεύθυνση οι ολλανδικές αρχές εξετάζουν ακόμα και την κατάργησή του.

Να σημειωθεί ότι το πείραμα γίνεται σε μια χώρα με ένα άρτια οργανωμένο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης. Σε ό,τι αφορά στην εξάρτηση, ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι υπάρχουν περίπου 80 μονάδες παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας στους τοξικομανείς, 16 συμβουλευτικοί σταθμοί για την απεξάρτηση από το αλκοόλ και τα ναρκωτικά, 20 κλινικές απεξάρτησης και 40 οργανισμοί κοινωνικής πρόνοιας. Επίσης λειτουργούν προγράμματα πρόληψης, αγωγής υγείας, συμμετοχής των πολιτών σε δραστηριότητες πρόληψης κλπ.

«Μπορούμε, λοιπόν, ρωτά ο συνομιλητής μας, να κάνουμε τη μεταφορά του ολλανδικού προγράμματος με τόση ευκολία στην Ελλάδα, τη χώρα με ένα ουσιαστικά ανύπαρκτο σύστημα υγείας; Εξάλλου, τα πειραματικά μοντέλα, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, είναι υποχρεωμένα να λαμβάνουν υπόψη την πραγματικότητα μέσα στην οποία τίθενται σε εφαρμογή».

Στις εκθέσεις (για το 1998 και το 1999) της Διεθνούς Επιτροπής του ΟΗΕ για τον Ελεγχο των Ναρκωτικών, σημειώνεται:

Τα τελευταία χρόνια, η Ευρώπη εκτός από «προορισμό» για ναρκωτικά, αναδείχτηκε σε παραγωγό κάνναβης και συνθετικών ναρκωτικών. Η ουσία MDMA («έκσταση») παράγεται κρυφά στη γηραιά ήπειρο και διακινείται σε ολόκληρο τον πλανήτη. Τα περισσότερα συνθετικά ναρκωτικά (αμφεταμίνες, διεγερτικά, «έκσταση» κτλ.) που κατασχέθηκαν στη Δυτική Ευρώπη, είχαν παρασκευαστεί σε χώρες ακριβώς της Δυτικής Ευρώπης. Οι θάνατοι από τη χρήση τέτοιων ουσιών, αυξήθηκαν σημαντικά.

Η Ολλανδία είναι κύρια παραγωγός χώρα συνθετικών ναρκωτικών. Αλλες χώρες παραγωγοί είναι το Βέλγιο, η Γερμανία, η Πολωνία η Σλοβακία και η Βρετανία . Τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ότι η Ανατολική Ευρώπη (εκεί όπου επικράτησε η «ελευθερία» και η «δημοκρατία») χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο για παράνομη παρασκευή διεγερτικών και για εμπορία ουσιών, που χρησιμεύουν στην παρασκευή αυτών των ναρκωτικών. Σε μερικές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, η μεγάλης κλίμακας χρήση οπιούχων, εκτοπίστηκε από μια μετατόπιση προς τη χρήση αμφεταμινών και διεγερτικών.

Υπογραμμίζεται με έμφαση το γεγονός, πως η Ευρώπη γίνεται «σημαντική» ως πηγή κάνναβης, εξαιτίας της αυξανόμενης καλλιέργειάς της σε εσωτερικούς χώρους (ιδίως σπίτια). Αυτή η εξέλιξη διευκολύνεται κυρίως από το εμπόριο σπόρων κάνναβης. Η καλλιέργεια σε εσωτερικούς χώρους, που παρατηρήθηκε αρχικά, κυρίως στην Ολλανδία, εξαπλώνεται σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, ειδικά στη Βρετανία. Τονίζεται δε πως η καλλιέργεια κάνναβης σε εσωτερικούς χώρους, ελέγχεται όλο και περισσότερο από εγκληματικές οργανώσεις.

Αναφορικά με τα ναρκωτικά που εισέρχονται στην Ευρώπη, από άλλες ηπείρους, η Ισπανία και η Ολλανδία παραμένουν τα δυο κύρια κέντρα υποδοχής και διανομής αυτών των ναρκωτικών. Η Ισπανία είναι η κύρια είσοδος για την κάνναβη που έρχεται από το Μαρόκο. Η Ολλανδία είναι το σημείο εισόδου για την κάνναβη που έρχεται από την Κολομβία και τη Νιγηρία.

Ειδικά στην Ολλανδία, πολλές έρευνες έδειξαν μια ραγδαία αύξηση στη χρήση κάνναβης και «έκστασης» στους κόλπους της νεολαίας. Τώρα η ολλανδική κυβέρνηση προσπαθεί να διορθώσει τη λαθεμένη αντίληψη ανάμεσα στους νέους ότι η κάνναβη, η «έκσταση» και άλλες ναρκωτικές ουσίες δεν είναι επικίνδυνες.

Επίσης, η ολλανδική κυβέρνηση αναζητά τρόπους να καταπολεμήσει την ταχυδρομική αποστολή σπόρων κάνναβης από εταιρίες εμπορίας ναρκωτικών σε ιδιώτες, ιδιαίτερα σε κατοίκους άλλων χωρών. Οπως προσπαθεί να καταπολεμήσει και τη διαφήμιση σπόρων κάνναβης. Πρόσφατα, θέσπισε νομοθεσία για την απαγόρευση καλλιέργειας κάνναβης σε εσωτερικούς χώρους, εξαιτίας της «αυξανόμενης σοβαρότητας του προβλήματος».

Βέβαια, η Επιτροπή του ΟΗΕ δηλώνει ικανοποιημένη επειδή στην Ολλανδία ο μέσος όρος ηλικίας χρηστών οπιούχων αυξάνεται και επειδή ο αριθμός αυτών των χρηστών φαίνεται να έχει παραμείνει σταθερός τα τελευταία δέκα χρόνια. Υπογραμμίζει όμως, την αύξηση στη χρήση κοκαΐνης από χρήστες οπιούχων. Χρήση που γίνεται παράλληλα με τη χρήση οπιούχων.

Τι σημαίνουν οι όροι «έκσταση», «αμφεταμίνες» και «διεγερτικά» για την υγεία του χρήστη;

Η ουσία MDMA ή «έκσταση» (ιατρική ονομασία: «μεθυλενοδιοσιμετααμφεταμίνη»), πωλείται συχνά νοθευμένη με αμφεταμίνες. Αυξάνει την πίεση και τους παλμούς. Προκαλεί εφίδρωση, ενίοτε ναυτία και εμετό. Η υπερβολική δόση μπορεί να προκαλέσει και άγχος, παράνοια, ψύχωση και παραισθήσεις που διαρκούν 24 - 72 ώρες. Η καθημερινή χρήση μπορεί να προκαλέσει υπνηλία, κατάθλιψη και κυκλοθυμία.

Η χρήση της ουσίας έχει συνδυαστεί με τη νυχτερινή διασκέδαση, ιδιαίτερα σε μεγάλα κλαμπ. Ενας από τους κινδύνους που εγκυμονεί η χρήση της εκεί, είναι η δημιουργία αισθήματος ασφυξίας. Αυτό οφείλεται στις φαρμακολογικές επιδράσεις της ουσίας, αλλά και στην ένταση του περιβάλλοντος του κλαμπ. Μπορεί να προκαλέσει ακόμα και το θάνατο. Τα συμπτώματα της ασφυξίας είναι, μείωση της εφίδρωσης, κράμπες στα πόδια και στα χέρια, ζαλάδες και εμετός.

Οι αμφεταμίνες είναι φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία διαφόρων ψυχικών διαταραχών (π.χ. κατάθλιψη, απάθεια, μελαγχολία κλπ.). Ανήκουν στην κατηγορία των αντικαταθλιπτικών και ψυχοκινητικών διεγερτικών φαρμάκων.

Προκαλούν τις ακόλουθες ανεπιθύμητες ενέργειες που είναι ανάλογες με την ποσότητα που χορηγείται: Σε θεραπευτικές δόσεις προκαλούν άγχος, αϋπνία, ανησυχία, ταχυκαρδία, πονοκέφαλο κλπ. Σε μεγαλύτερες δόσεις, ψυχοσωματική ένταση, διέγερση, ζάλη κλπ. Σε ακόμα μεγαλύτερες δόσεις (τοξικές δόσεις), δηλητηρίαση με συμπτώματα τη μεγάλη ψυχοκινητική διέγερση, παρανοϊκές ή μανιακές καταστάσεις, καρδιακές αρρυθμίες, σοκ, ακόμα και το θάνατο. Οταν χορηγούνται για μεγάλο χρονικό διάστημα, προκαλούν ψυχική εξάρτηση, ελάττωση του βάρους του σώματος και υπερκόπωση.

Τα διεγερτικά είναι φάρμακα που διευκολύνουν σε μεγάλο βαθμό τη μετάδοση μιας νευρικής διέγερσης από ένα κύτταρο σε άλλο. Σε μεγάλες δόσεις, προκαλούν σπασμούς, οι οποίοι μπορούν να παραλύσουν το κέντρο της αναπνοής και να προκαλέσουν το θάνατο.

Αμφεταμίνες και διεγερτικά είναι γνωστά στην «αγορά» ως «σπιντ» ή «σπιντάκια», από την αγγλική λέξη «speed», που σημαίνει «ταχύτητα».