Ο Δίας, ο μεγαλύτερος πλανήτης του ηλιακού μας συστήματος, είναι ένας πολύπλοκος, γιγαντιαίος και ταραχώδης κόσμος, με πολικούς κυκλώνες που έχουν μέγεθος όσο η Γη, καταιγίδες που ξεκινούν από τα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιράς του και ταξιδεύουν βαθιά στο αεριώδες εσωτερικό του, αλλά και ένα ανομοιόμορφο μαγνητικό πεδίο, που ίσως παράγεται πιο κοντά στην επιφάνειά του, απ' ό,τι θεωρούνταν έως τώρα. Σε αυτά τα πρώτα συμπεράσματα κατέληξαν οι επιστήμονες της αποστολής «Ηρα» («Juno») της NASA, που βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τον Δία, από τις 4 Ιούλη του 2016.

Ολα τα μέχρι στιγμής συμπεράσματα προέκυψαν από το πρώτο κοντινό πέρασμα του σκάφους πάνω από τη νεφοκάλυψη του Δία, σε απόσταση μόλις 4.200 χιλιομέτρων απ' αυτή. Η αποστολή «Ηρα» ήταν η πρώτη προς τον γίγαντα πλανήτη μετά από δύο δεκαετίες και η πρώτη που μελετά τις πολικές περιοχές του.

Οι επιστήμονες βρίσκονται αντιμέτωποι με νέα δεδομένα που απαιτούν επανεξέταση ορισμένων θεωριών για τον Δία. Για παράδειγμα, οι κυκλώνες με διάμετρο σαν της Γης, που παρατηρήθηκαν στις πολικές περιοχές, είναι σε πυκνή διάταξη και σαν να τρίβονται μεταξύ τους, κάνοντάς τους να αναρωτιούνται για τα αίτια δημιουργίας τους, για την ενδεχόμενη σταθερότητα του μοτίβου τους, αλλά και γιατί ο βόρειος πόλος του Δία δεν μοιάζει με τον νότιο.

Μια άλλη έκπληξη έρχεται από τα δεδομένα του οργάνου μέτρησης της θερμικής ακτινοβολίας μικροκυμάτων, που εκπέμπει η ατμόσφαιρα του Δία, από την κορυφή των αμμωνιακών νεφών, μέχρι βαθιά μέσα στην ατμόσφαιρά του. Αυτά δείχνουν ότι οι χαρακτηριστικές ζώνες του Δία είναι διαφορετικές μεταξύ τους, με εκείνη στον ισημερινό να φτάνει σε μεγάλο βάθος και να είναι σχετικά σταθερή, ενώ οι ζώνες σε άλλα γεωγραφικά πλάτη τελικά εξελίσσονται σε άλλες δομές. Η συγκέντρωση της αμμωνίας ποικίλει από περιοχή σε περιοχή, αλλά γενικά αυξάνεται με το βάθος, τουλάχιστο όσο βαθιά μπορεί να «δει» το Ραδιόμετρο Μικροκυμάτων, δηλαδή μερικές εκατοντάδες χιλιόμετρα.

Πριν την αποστολή «Juno», ήταν γνωστό ότι ο Δίας έχει το ισχυρότερο μαγνητικό πεδίο στο ηλιακό σύστημα. Μετρήσεις της μαγνητόσφαιράς του από την «Ηρα» έδειξαν ότι είναι ακόμη πιο ισχυρό απ' ό,τι πρόβλεπαν τα μαθηματικά μοντέλα και πιο ακανόνιστου σχήματος. Ξεπερνάει τα 7,766 γκάους, είναι δηλαδή 10 φορές ισχυρότερο από το γήινο μαγνητικό πεδίο. Το γεγονός ότι είναι ακανόνιστο, κάνει πιθανότερο να δημιουργείται απόν κάποιο μηχανισμό που βρίσκεται πιο κοντά στην επιφάνεια, δηλαδή πάνω από το στρώμα μεταλλικού υδρογόνου (το υδρογόνο αποκτά μεταλλικές ιδιότητες σε συνθήκες τεράστιων πιέσεων).

Το σκάφος της NASA είναι κατάλληλα εξοπλισμένο για να μελετήσει και τα έντονα σέλαα στους πόλους του πλανήτη. Το σέλας προκαλείται από τις φωτεινές εκπομπές που δημιουργεί η πρόσκρουση σωματιδίων υψηλής Ενέργειας του ηλιακού ανέμου στα μόρια των αερίων της ατμόσφαιρας, αλλά οι καταρχήν παρατηρήσεις της «Ηρας» δείχνουν ότι τα σωματίδια φαίνεται να προέρχονται από τον ίδιο τον Δία.

Το σκάφος «Juno» βρίσκεται σε ελλειπτική πολική τροχιά γύρω από τον Δία (περιφέρεται κάθετα στον ισημερινό του, έτσι ώστε να περνάει πάνω από τους πόλους). Κάθε 53 μέρες κάνει ένα κοντινό δίωρο πέρασμα από τον βόρειο προς τον νότιο πόλο συλλέγοντας δεδομένα και με τα 8 επιστημονικά όργανα που φέρει. Τα δεδομένα αυτά, μεγέθους 6 μεγαμπάιτ, χρειάζονται 1,5 μέρα για να μεταδοθούν στη Γη. Στο επόμενο κοντινό πέρασμα, στις 11 Ιούλη, η «Ηρα» θα βρεθεί για λίγο ακριβώς πάνω από τη γνωστή Ερυθρά Κηλίδα του Δία. Στις 19 Μάη ολοκλήρωσε με επιτυχία την πέμπτη τροχιά της γύρω από τον γίγαντα πλανήτη.

Κάτι περισσότερο από ένα έτος απομένει μέχρι την εκτόξευση μιας ιστορικής διαστημικής αποστολής. Ο Ηλιακός Εξερευνητής Πάρκερ (ΗΕΠ) της NASA θα διασχίσει την ατμόσφαιρα του Ηλιου, πλησιάζοντας την επιφάνειά του περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο σκάφος, αντιμετωπίζοντας ακραίες συνθήκες θερμοκρασίας και ακτινοβολίας, προσφέροντας όμως τελικά τις αμεσότερες επιστημονικές παρατηρήσεις που είχαμε ποτέ από ένα άστρο. Το αρχικό όνομά του ήταν Ηλιακός Εξερευνητής Συν (Solar Probe Plus), αλλά μετονομάστηκε πρόσφατα παίρνοντας το όνομα του 90χρονου Ευγένιου Πάρκερ, που έχει προσφέρει πολλά στην αστρονομία, ειδικά στη μελέτη του ηλιακού ανέμου και του ηλιακού στέμματος. Είναι η πρώτη φορά που η αμερικανική διαστημική υπηρεσία δίνει σε σκάφος της όνομα ενός εν ζωή επιστήμονα.

Για να αποκαλύψει τα μυστικά της ατμόσφαιρας του Ηλιου, ο ΗΕΠ θα αξιοποιήσει τη βαρυτική έλξη της Αφροδίτης, ώστε μετά από ένα ταξίδι 7 ετών, να βρεθεί σταδιακά σε τροχιά πιο εσωτερική από του πλανήτη Ερμή. Ευρισκόμενος μέσα στο ηλιακό στέμμα, το εξώτερο τμήμα της ηλιακής ατμόσφαιρας, ο ΗΕΠ θα πραγματοποιήσει επιτόπιες μετρήσεις του ηλιακού ανέμου, που επηρεάζει κατά διαστήματα τον διαστημικό καιρό γύρω από τη Γη, με επιπτώσεις στη λειτουργία των υψηλής τεχνολογίας συσκευών σε τροχιά γύρω της αλλά και στην επιφάνειά της. Στην κοντινότερη απόσταση της τροχιάς του γύρω από τον Ηλιο, η θερμική ασπίδα πάχους 11,43 εκατοστών στο μπροστινό μέρος του ΗΕΠ θα αντιμετωπίζει θερμοκρασίες 1.400 βαθμών Κελσίου, επιτρέποντας στο επιστημονικό φορτίο του σκάφους να διατηρείται περίπου σε θερμοκρασία δωματίου.

Το ρεκόρ της κοντινότερης έως τώρα τροχιάς στον Ηλιο είχε το σκάφος Ηλιος 2, αλλά ο ΗΕΠ θα πλησιάσει το άστρο μας 7 φορές πιο κοντά, φτάνοντας σε απόσταση μόλις 6 εκατομμυρίων χιλιομέτρων. Η απόσταση αυτή είναι 10 φορές μικρότερη από εκείνη του Ερμή από τον Ηλιο.

Ο ΗΕΠ θα μελετήσει τον ηλιακό άνεμο ακριβώς στην περιοχή που τον δημιουργεί, δίνοντας στοιχεία που οι επιστήμονες ελπίζουν να προσφέρουν απαντήσεις για τον τρόπο που μεταφέρεται η Ενέργεια μέσα από το ηλιακό στέμμα, επιταχύνοντας τα σωματίδια του ηλιακού ανέμου σε ταχύτητες που φτάνουν το 1,6 εκατομμύρια χιλιόμετρα την ώρα!