Τελευταία ασπίδα κατά της φτώχειας είναι η οικογένεια στην Ελλάδα, όπως μας πληροφορούν οι έρευνες που έκανε το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών μαζί με τη Στατιστική Υπηρεσία και ανακοινώθηκαν πρόσφατα στα συμπεράσματα για το «Κοινωνικό Πορτρέτο της Ελλάδας». Ασπίδα, λοιπόν, κατά της φτώχειας η οικογένεια και, κατ' επέκταση, καταφύγιο των νέων, που μπαίνουν στην παραγωγική διαδικασία σε αρκετά μεγαλύτερη ηλικία, σε σχέση με πριν από μερικά χρόνια.

Ωστόσο, σχετικά μ' αυτό, υπάρχουν πολλές συζητήσιμες πλευρές. Η υλική στήριξη των νέων ανθρώπων - και μάλιστα των κοριτσιών - συχνά φρενάρει την εξέλιξη των νέων ανθρώπων. Η ανεργία και η ανασφάλεια στη σύγχρονη εργασιακή ζούγκλα, το γεγονός ότι οι νέοι μαθαίνουν πώς «βγαίνει το ψωμί» στα 30 τους ή και αργότερα, αφού σ' αυτό τους έχει οδηγήσει το ίδιο το σύστημα, δυσκολεύουν αφάνταστα τη δημιουργία δικής τους ζωής και οικογένειας. Ιδιαίτερα για τις νέες γυναίκες, που η έναρξη της εργασιακής τους ζωής μπορεί να συμβαδίζει με την έναρξη της μητρότητας, οι δυσκολίες είναι ακόμα περισσότερες. Οπως βεβαίως και πλευρές, που εκφράζονται με την «υπερπροστασία» ορισμένων γονιών προς τους νέους και δυσκολεύουν την ωρίμανσή τους για την αντιμετώπιση των δυσκολιών στη σύγχρονη κοινωνική ζωή. Αλλά επίδραση στην κοινωνικοποίησή τους ασκούν και διάφοροι άλλοι θεσμοί, μηχανισμοί (π.χ. εκπαίδευση, Εκκλησία, αλλά και μέσα ενημέρωσης με τα αρνητικά πρότυπα που καλλιεργούν).

Αλλά να μιλήσουμε και με μια εκπρόσωπο της νέας γενιάς, για το πώς βιώνουν οι νέοι τα πρότυπα που τους πολιορκούν: Είναι η Νίκη Κυριαζή, ιδιωτική υπάλληλος και μέλος του ΚΣ της ΚΝΕ. Ενώ αυξάνονται, λέει, οι κίνδυνοι για τους νέους ανθρώπους από κάθε άποψη (π.χ. ναρκωτικά) και υπάρχει μια διάθεση για υπερπροστασία - μάλλον άγχος θα έλεγα από την πλευρά των γονέων - από την άλλη πλευρά, υπάρχει η αντικειμενική δυσκολία να παρακολουθήσουν τα παιδιά τους, με την εξής έννοια: Εξαιτίας της εντατικοποίησης της δουλιάς και της ζωής γενικότερα, όλο και περισσότερο λείπουν από το σπίτι, με επιπτώσεις στη συναισθηματική επαφή που μπορεί να έχουν με τα παιδιά, στο χρόνο που μπορούν να διαθέσουν για να κουβεντιάσουν μαζί τα προβλήματά τους. Η αποξένωση, ο ατομικισμός σε όλα τα επίπεδα, επηρεάζει και την οικογένεια. Η γενικότερη κατάσταση που επικρατεί στην κοινωνία δεν μπορεί να μην αγγίζει ακόμα και τις προοδευτικές οικογένειες. Π.χ., η αγωνία να καταφέρουν τα παιδιά να βρούνε μια δουλιά και να τα βγάλουν πέρα... Αλλά τα πρότυπα που επηρεάζουν την προσωπικότητα των νέων εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες, είναι μια ιστορία που ξεκινάει από τα πρώτα χρόνια.

- Τα κοριτσάκια με τι πρότυπα μεγαλώνουν σήμερα;

- Τα κοριτσάκια ασχολούνται ακόμα με τις κούκλες, όχι τόσο με τις νοικοκυρές κούκλες, με τα κατσαρολικά όπως παλιά, αλλά σίγουρα με την ομορφιά της κούκλας, το ντύσιμό της... Από την άλλη πλευρά, τα αγοράκια παίζουν όχι μόνο με αυτοκινητάκια, αλλά και με ρομπότ, κάνουν πολέμους με σύγχρονα μέσα, ασχολούνται με ηλεκτρονικά παιχνίδια. Με ηλεκτρονικά και με πόκεμον παίζουν και τα κορίτσια - ίσως με άλλο περιεχόμενο. Εκτός από άντρες υπερήρωες, έχουν «βγει» και κοπέλες υπερήρωες.

- Και τα περιοδικά;

- Ας δούμε τις κυκλοφορίες και το τι περνάνε στη νεολαία. Ιδιαίτερα τα περιοδικά τύπου λάιφ στάιλ απευθύνονται σε νέους και των δύο φύλων και προβάλλουν ό,τι αφορά τον πετυχημένο επαγγελματία ή, αντίστοιχα, την πετυχημένη επαγγελματία, που κατορθώνουν να είναι και όμορφοι και τα 'χουν καταφέρει να αντεπεξέρχονται σε όλα τα επίπεδα - σαν σύγχρονοι υπερήρωες και αυτοί! Και, βέβαια, το κριτήριο είναι το οικονομικό, αυτό καθορίζει αν είναι πετυχημένος ή όχι, το κόστος, σ' ό,τι αφορά θυσίες, ιδανικά κλπ., δε συζητιέται πουθενά. Αντίθετα, η εξωτερική εμφάνιση, τι ρούχα φοράς, αυτό το επιφανειακό που υπάρχει παντού, αυτό είναι και το πρότυπο.

Η τηλεόραση παίζει μεγάλο ρόλο σήμερα, είναι ο βασικός πια παράγοντας διαμόρφωσης της συνείδησης της νεολαίας. Κι εδώ στο λάιφ στάιλ, οι κουτσομπολίστικες εκπομπές στοχεύουν και στις νέες. Ισως με πιο διακριτικούς τρόπους απ' ό,τι στο παρελθόν. Οσον αφορά τις βραζιλιάνικες σειρές και τις εκπομπές τύπου Μπιγκ Μπράδερ, νομίζω ότι οι προσπάθειες που κάνουν για να αλλάξουν το περιεχόμενό τους δείχνουν ότι δεν πιάνουν πια στον ίδιο βαθμό όπως παλιότερα. Ολες αυτές οι συζητήσεις για το «πώς να φτάσουμε πιο πολύ στα άκρα» και σ' όλο και κάτι καινούριο να βάλουμε, έχουν να κάνουν και με το ότι αυτού του είδους οι εκπομπές έχουν αρχίσει να κουράζουν...

- Υπάρχει κάποια τάση της νεολαίας να στρέφεται προς το υπερφυσικό;

- Δεν είναι ένα καινούριο φαινόμενο. Υπάρχει. Πολλές νέες κοπέλες ασχολούνται, λ.χ., με τα ζώδια και άλλα παρεμφερή...

- Και η θρησκεία;

- Νομίζω ότι η Εκκλησία κάνει πολύ σοβαρή προσπάθεια να προσεγγίσει τη νεολαία, όχι μόνο με τον παραδοσιακό τρόπο, μέσω του κηρύγματος, π.χ. με το ραδιόφωνο, περιοδικά και άλλα μέσα που είναι οικεία στη νεολαία. Περνάει μηνύματά της πιο έμμεσα και σε μεγάλο βαθμό αυτό έχει αποτελέσματα.

Αλλά και μέσα από την εκπαίδευση, τα εκκλησιαστικά σχολεία και τι προσφέρουν στα παιδιά (αν λάβει κανείς τη γενικότερη κατάσταση στην εκπαίδευση), την ανωτατοποίηση των εκκλησιαστικών σπουδών (με την εργασιακή ανασφάλεια που υπάρχει). Η Εκκλησία έχει και τα μέσα να τα κάνει όλα αυτά και τη στήριξη από την πολιτεία και από όλες τις πλευρές. Δεν ξέρω, αν αυτό αφορά περισσότερο τα κορίτσια, αλλά υπάρχει ενδιαφέρον για την Εκκλησία από τη νεολαία. Δεν έχει το χαρακτήρα που είχε στο παρελθόν, π.χ. να πηγαίνουν απαραίτητα κάθε Κυριακή στην Εκκλησία. Ομως, η άποψη ότι μια ανώτερη δύναμη υπάρχει και θα μας λύσει τα προβλήματα ή ότι θα έρθει η δικαιοσύνη κλπ. υπάρχει στο πίσω, ή στο μπροστινό μέρος του μυαλού πολλών νέων ανθρώπων.

Τι διεξόδους μπορεί να έχει σήμερα η νεολαία; Μα, τον αγώνα για τα δικαιώματά της, που είναι συνυφασμένος με τον αγώνα ενάντια στο σύστημα, που γεννά και αναπαράγει τα προβλήματά της, τις ανασφάλειές της, τα εμπόδια για μια πραγματική ζωή, όπου οι νέοι και οι νέες θα καθορίζουν οι ίδιοι τη ζωή τους μαζί με όλο το λαό.