Πρωτοπόρα η γυναίκα της Θεσσαλίας στην Αντίσταση, πρωτοπόρα και στο Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας. Οι νέες κοπέλες που συμμετείχαν σαν στελέχη και αντάρτισσες στο ΔΣΕ ήταν στη μεγάλη τους πλειονότητα κορίτσια που είχαν πάρει μέρος στην Αντίσταση, στην ΕΠΟΝ, στη Μάχη της Σοδειάς, στις αγροτικές κινητοποιήσεις. Και αυτό ήταν φυσικό, αφού οι γυναίκες της Θεσσαλίας είχαν πάρει μέρος μαζικά στον απελευθερωτικό αγώνα, ίσως περισσότερο από οποιαδήποτε περιοχή της Ελλάδας. Γράφει η Βάγια Παπακόγκου στο βιβλίο της «Σελίδες ανυποχώρητων»: «Η περιοχή Θεσσαλίας απαριθμούσε πάνω από 25.000 γυναίκες οργανωμένες στο ΕΑΜ, 2.000 περίπου στο εργατικό ΕΑΜ. Στην Εθνική Αλληλεγγύη ήταν οργανωμένες πάνω από 22.000 γυναίκες, ΕΠΟΝίτισσες περίπου 22.000».

«Ψυχή» των αγροτικών κινητοποιήσεων των γυναικών στο νομό Τρικάλων η Βάγια Παπακόγκου, δασκάλα τότε, στην εποχή της Αντίστασης, βγήκε στο βουνό αργότερα στις γραμμές του ΔΣΕ. Βοηθός Πολιτικού Επιτρόπου στην Πρώτη Μεραρχία Θεσσαλίας έγινε σε συνεχεία υπολοχαγός πολιτική επίτροπος, πήρε μέρος σε μάχες και κινητοποιήσεις.

Γράφει για τις πρώτες γυναίκες που βγήκαν στο βουνό, στο ΔΣΕ: «Τη σημερινή βία από μέρους του μοναρχοφασισμού δεν την άντεχαν. Και οι γυναίκες ήταν ασυμβίβαστες. Ολα τα κακά μπορούσαν να τα υποφέρουν λίγο λίγο - ξυλοδαρμούς, λεηλασίες, σκοτωμούς - τις διαπομπεύσεις, τους εξευτελισμούς και τις ταπεινώσεις δεν τις ανέχονταν. Ανατριχιαστικά φαντάσματα σάλευαν το μυαλό τους, άρπαζαν απ' αυτές τον αθώο τους ύπνο...».

Στο βιβλίο του «Μαχήτριες του Δημοκρατικού Στρατού» ο Κώστας Γκριτζώνας, πολιτικός επίτροπος της 1ης Μεραρχίας, αναφέρει μερικά από τα ονόματά τους στον τομέα πολιτικής δουλειάς στο ΔΣΕ. Να σημειώσουμε μερικά από αυτά:

* Στο κλιμάκιο του γενικού Αρχηγείου στη Νότια Ελλάδα ήταν η Μαρία Κολιγιάννη (σ.σ. η Μαρία Ράπτη - Κολιγιάννη που «έφυγε» πρόσφατα).

* Στην 1η Θεσσαλική Μεραρχία η Βάγια Παπακόγκου.

* Στην 139η Ταξιαρχία Θεσσαλίας η Ναυσικά Αγριγιαννάκη. Στα τάγματα της ταξιαρχίας ήταν οι Δημητριάδου Βαγγελιώ, Γουρζανοπούλου Αλεξάνδρα, Καλαϊτζίδου Αθανασία.

* Στην 123η Ταξιαρχία Θεσσαλίας η Γιάννα Τρικαλινού.

Για να είναι αποδοτικότερη η πολιτική δουλειά στις μαχήτριες, οι υπεύθυνες αξιοποιούσαν βοηθητικά και άλλα γυναικεία στελέχη. Οπως αναφέρει ο Κ. Γκριτζώνας: «Στη 1η Μεραρχία - για την οποία έχω προσωπική αντίληψη - η υπεύθυνή μας Βάγια είχε δίπλα της ένα τέτοιο βοηθητικό άτυπο "επιτελείο" από γυναίκες που το αποτελούσαν οι Φόνη Καρυά, η Διαμάντω Γκριτζώνα, η Φωτίκα Κουρδούκλα, η Χαρίκλεια Κολοβού κ.ά. Η Βάγια ήταν δασκάλα απ' το χωριό Παχτούρι της Αργιθέας. Ανήκε σε οικογένεια με πλούσια επαναστατική δράση στην περίοδο της Εθνικής Αντίστασης και στα κατοπινά χρονιά του εμφυλίου. Ηταν υπολοχαγός του ΔΣΕ, πρακτική γυναίκα, καλή οργανώτρια, προσιτή και ευχάριστη στις μαχήτριες της Μεραρχίας μας».

Να τι λέει η ίδια η Βάγια για το ξεκίνημα του ΔΣΕ στη Θεσσαλία: «Το Κλιμάκιο Γενικού Αρχηγείου Νότιας Ελλάδας (ΚΓΑΝΕ) και η Διοίκηση της Ι Μεραρχίας με επίλεκτα τμήματά της μπήκαν στο θεσσαλικό χώρο. Με τη μάχη της Καλαμπάκας και Τρικάλων στο πρώτο δεκαήμερο του Αύγουστο (1948) με τις μάχες της Φαρκαδόνας, Τυρνάβου, Αγιάς και περιχώρων στο δεύτερο δεκαήμερο του ίδιου μήνα έγιναν σημαντικές αλλαγές σε όφελος του ΔΣΕ. Εκατοντάδες νεαρά κορίτσια, οι περισσότερες εθελοντικά και άλλες με την πειθώ, κατατάχτηκαν στο Δημοκρατικό Στρατό.

Στο στρατιωτικό αχτίφ που πραγματοποιήθηκε κάπου στον Κάτω Ολυμπο και μελετήθηκαν τα συμπεράσματα από τις πρόσφατες μάχες, η καθοδήγηση του ΚΓΑΝΕ και της Μεραρχίας έδωσαν συγκεκριμένη προσοχή στην ιδιαίτερη πολιτική δουλειά που έπρεπε να γίνεται στις μαχήτριες των τμημάτων για την καλύτερη αφομοίωση των καθηκόντων στην καθημερινή τους δράση... Οι συν/σες Γιάννα Τρικαλινού, Ναυσικά Αγριανάκη, Φωτίκα Κουρδούκλα τοποθετήθηκαν υπεύθυνες Ταξιαρχιών...

... Ενα σούρουπο φύγαμε από την ανατολική Θεσσαλία και μέσα από δύσβατους δρομίσκους ανάμεσα από χαμηλόκλαδα καταπράσινα δέντρα, κατευθυνθήκαμε για τη Δυτική Θεσσαλία. Το ίδιο βράδυ, τμήμα του κυβερνητικού στρατού έστησε ενέδρα και μας επιτέθηκαν με πυκνά πυρά. Τα δικά μας ετοιμοπόλεμα τμήματα αμύνθηκαν με σθένος και σε ελάχιστο χρόνο απέκρουσαν την επίθεση και μάλιστα τους καταδίωξαν σε μεγάλη απόσταση. Στην απόκρουση της επίθεσης το τάγμα που συνόδευε τους νεοεπιστρατευμένους με διοικητή το συν. Κόκκινο έδειξε ηρωισμό και απαράμιλλη πολεμική τέχνη.

Τις πρωινές ώρες βλέπαμε φαντασμαγορικό το θέαμα της φάλαγγας των νέων μαχητριών με τις πολύχρωμες ενδυμασίες τους, καθώς ακούραστες ανέβαιναν τους κορδελιαστούς βουνίσιους δρόμους. Τότε έγραψα ένα περιγραφικό χρονικό και σε λίγες μέρες το ακούσαμε από το ραδιοφωνικό σταθμό της Ελεύθερης Ελλάδας».(Βάγιας Παπακόγκου, «Λαϊκών αγώνων αναπαραστάσεις» Εκδόσεις «Βαρβάκη»).

Οι γυναίκες της Καρδίτσας με 25 μέρες μόνο εκπαίδευση πολεμάνε στο Καρπενήσι και διακρίνονται. Από τις γυναίκες της Ανατολικής Θεσσαλίας που πήγαν στο ΔΣΕ καμιά δε λιποτάκτησε.

Οι μαχήτριες συμμετείχαν σε δύσκολες και επικίνδυνες αποστολές ακόμα και σε απομακρυσμένες περιοχές - στην Ηπειρο, στη Δυτική Μακεδονία, στο Σμόλικα και στο Γράμμο, και βγήκαν παλικάρια! Το ποσοστό τους έφτασε σιγά σιγά στο 27-30%. Ανάμεσά τους αμαζόνες του Ιππικού, σαμποτέρ, νοσοκόμες, ασυρματίστριες. Βαρύς ο φόρος του αίματος που πλήρωσαν στο πεδίο της μάχης, στην αιχμαλωσία, στις εκτελέσεις, στις εξορίες και τις φυλακές.