ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ | ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ

Επώνυμο Γκένσμπουργκ, όνομα Λυσιέν

Η βιογραφία του Γκένσμπουργκ συνιστά ορόσημο για την είσοδο του Ζοάν Σφαρ στη σφαίρα του σινεμά και διαπιστευτήρια μιας δραστικής προσωπικής γραφής με τα καλά και τα κακά της. Ο Σφαρ υποστηρίζει ότι για να γυρίσεις μια βιογραφία ή επιδίδεσαι σε έρευνα του θέματος, ή αφήνεσαι στη ροή της «διακειμενικότητας», δηλαδή ακουμπάς σε υποκειμενικά φιλτραρισμένες διηγήσεις τρίτων για το πρόσωπο της βιογραφίας (οτιδήποτε υπάρχει καταχωρημένο σε έντυπα και ηλεκτρονικά ΜΜΕ, προφορικές υποκειμενικές ή/και κατασκευασμένες μαρτυρίες κ.λπ.). Η δεύτερη εκδοχή «χωράει» και επιτρέπει στο δημιουργό της βιογραφίας, διαφόρων ειδών επεμβάσεις, παρεμβάσεις και προσθαφαιρέσεις του τύπου «μετατρέπεις κάτι σε αυτό που θα ήθελες να είναι» ή/και «θυμάσαι επιλεκτικά ό,τι θέλεις να θυμάσαι». Ο Σφαρ, λοιπόν, ξεκαθαρίζει εξαρχής τη βάση πάνω στην οποία στήνει την κινηματογραφική του «κατασκευή», η οποία διέπεται από συνεχή εμβόλιμο σχολιασμό/ διάλογο με τις άριστες ζωντανές φιγούρες κόμικς και με το πλήθος φλας μπακ από περασμένα, παιδικά χρόνια που και αυτά λειτουργούν κύρια σαν σχολιασμός/ διάλογος του Γκένσμπουργκ με τον εαυτό του και τη ζωή του. Η παρέλαση της πληθώρας των ηχηρών ονομάτων της τέχνης των δεκαετιών '60 και '70, πραγματοποιείται μέσα από περιγράμματα που καθένα εξ αυτών «γεμίζει» με το απόλυτο χαρακτηριστικό του υποδυόμενου. Αποτέλεσμα, η ταινία «Γκένσμπουργκ» φωνάζει από μακριά ότι «είναι τέχνη και δεν είναι ζωή» και ότι αυτά τα δύο δεν πρέπει να ταυτίζονται.

ΖΟΑΝ ΣΦΑΡ

Γκένσμπουργκ

Την ταινία υπογράφει ο 39χρονος Ζοάν Σφαρ, από τους γνωστότερους πια δημιουργούς κόμικς, με αρκετούς τίτλους βιβλίων στο ενεργητικό του. Ο Σφαρ εκφράζει σε όλους τους τόνους τον απόλυτο θαυμασμό του για τον Σερζ Γκένσμπουργκ, ο ίδιος μάλιστα κάποτε μετακόμισε στο Παρίσι από τη Νίκαια ακριβώς για να συναντήσει το είδωλό του, που όμως πέθανε ξαφνικά το 1991, σε ηλικία 62 ετών, ένα μήνα μετά την άφιξη του νεαρού κομίστα στη γαλλική πρωτεύουσα.

Ο αυθαίρετα υπερβολικός τονισμός της «εβραϊκότητας» του γόνου των Ρωσοεβραίων εμιγκρέδων Λυσιέν Γκίνσμπουργκ, μετέπειτα Σερζ Γκένσμπουργκ, δεν έχει ουσιαστική οργανική θέση στην αφήγηση. Ισως ο Εβραίος Σφαρ τοποθετεί την εκλεκτική συγγένεια που αισθάνεται με το είδωλό του, σε βάση αιματολογική. Η επιτηδευμένη, υπεροπτικά αντικομφορμιστική και αντιεξουσιαστική, κατά βάθος αμετάκλητα μικροαστική εικόνα του Γκένσμπουργκ, είναι μάλλον αποτέλεσμα σκληρών διανοητικών - και όχι μόνο - διεργασιών όχι απλά για υπαρξιακή επιβίωση αλλά υπεροχή του στο περιβάλλον της τέχνης και ιδιαίτερα στους κόλπους του γυναικείου φύλου. Το καθοριστικό σύμπλεγμα κατωτερότητας που έχει για την ασχήμια του, τον υποχρεώνει να εκπαιδεύει τον εαυτό του συνειδητά στη σοφιστικέ γοητεία. Τον υποχρεώνει σε συνεχή σκηνοθετική επαγρύπνηση του εαυτού του, απαγορεύοντάς του οποιονδήποτε αυθορμητισμό που θα τον έβγαζε εκτός πλαισίων της εικόνας που πλασάρει. Τον υποχρεώνει σε μια αιώνια παράσταση. Ακριβώς αυτό τον διχάζει, τον εγκλωβίζει στην αισθητική της ντεκαντάνς και της επιφάνειας, ενώ αναζητά απεγνωσμένα την αισθητική της αλήθειας όπερ επιβεβαιώνεται από το ανυπέρβλητο μεγάλου μέρους της καλλιτεχνικής του δημιουργίας...

Παίζουν: Ερίκ Ελμοσνινό, Λετίσια Καστά, Λούσι Γκόρντον, ΄Αννα Μουγκλαλίς, κ.ά.

Παραγωγή: Γαλλία, ΗΠΑ.

ΣΙΡΙΝ ΝΕΣΑΤ

Γυναίκες χωρίς άντρες

Ομορφα φτιαγμένο φιλμ με ποιητική και αλληγορική διάθεση. Τυπική φεμινιστική παραγωγή - παρωχημένη ιδεολογικά, όμως - φτιαγμένη από γυναίκες για γυναίκες και με θέμα τις γυναίκες και την αντιπαράθεση των γυναικών με τους άνδρες. Εξ ου και ο διευκρινιστικότατος τίτλος της ταινίας. Σε ό,τι αφορά το πολιτικοποιημένο περιβάλλον μέσα στο οποίο κινείται η ιστορία, αυτό παίζει απλά και μόνο ρόλο διακοσμητικό. Η ταινία μαγικού ρεαλισμού βασίζεται στην ομότιτλη νουβέλα της Σαρνούς Παρσιπούρ και σκηνοθετήθηκε από την Ιρανή φωτογράφο και εικαστικό Σιρίν Νεσάτ, που εδώ και χρόνια ζει και εργάζεται αυτοεξόριστη στην Νέα Υόρκη. Η ιστορία εξελίσσεται στο προσκήνιο του ταραγμένου Αύγουστου του 1953, όταν οι βρετανικές μυστικές υπηρεσίες και η CIA οργάνωσαν στρατιωτικό πραξικόπημα κατά του λαοφιλούς προέδρου Μοχαμάντ Μοσαντέγκ και έφεραν στην εξουσία τον σάχη.

Η ταινία ανοίγει και κλείνει με την ίδια νεαρή γυναίκα, την πιο ενδιαφέρουσα προσωπογραφία, την πολιτικοποιημένη, που κατέβηκε στο δρόμο, αναμείχθηκε με τους εξεγερμένους διαδηλωτές, εντάχθηκε σε ομάδα κομμουνιστών που η αστυνομία αργότερα εξολόθρευσε και, τέλος, αυτοκτόνησε . Η ίδια μας εξηγεί με voice off ότι «η δύναμη επιστρέφει σε μένα όταν βρίσκομαι ανάμεσα στο λαό, όχι απλώς για να είμαι παρούσα αλλά για να δράσω» ή «βρισκόμουν εδώ, όχι για να παρακολουθήσω αλλά για να δω». Ζει με τον θρησκευόμενο αδελφό της που της απαγορεύει να ενδιαφέρεται για την πολιτική, να ακούει τις ειδήσεις στο ραδιόφωνο και την πιέζει να παντρευτεί. Κι εκείνη δε βγαίνει έξω με ακάλυπτη κεφαλή. Λίγο πριν πηδήξει στο κενό από την ταράτσα του σπιτιού της, ακούγεται η φωνή του ιμάμη κι εκείνη ακούγεται να λέει ότι η πραγματική απελευθέρωση έρχεται μετά τη ζωή. Αλήθεια, μήπως η πολιτικοποίηση της Μουνές ήταν μάλλον ηττημένη a priori διέξοδος;

Η πόρνη - δε γνωρίζουμε τους λόγους για τους οποίους εκδίδεται - εστιάζει το πρόβλημά της στους πελάτες κι όχι στο σύστημα που την υποχρεώνει να εκδίδεται, είναι πετσί και κόκκαλο, αρνείται την τροφή, αρνείται τη ζωή, αρνείται την αντίσταση, οι άνδρες της προκαλούν αηδία, αισθάνεται βρώμικη και στο χαμάμ τρίβεται να καθαρίσει μέχρι αίματος, αποχωρεί από τη ζωή και παραδίδεται στην παντοτινή ξεκούραση.

Η τρίτη κοπέλα με ύψιστες αξίες το γάμο και την προγαμιαία καθαρότητα βιάζεται από δύο άνδρες, γεγονός που πυροδοτεί εσωτερικές μετατοπίσεις, οι οποίες εκφράζονται στην άρνησή της να δεχθεί να ενταχθεί σε περιβάλλον πολυγαμίας μολονότι είναι ερωτευμένη με τον θρησκευόμενο αδελφό της Μουνές που της προτείνει γάμο.

Η τέταρτη, η μεγαλύτερη ηλικιακά, απελευθερωμένη μεγαλοαστή, όταν εμφανίζεται ένας φίλος από τα παλιά που τη γεμίζει με κοσμικά κομπλιμέντα, χωρίζει το στρατιωτικό σύζυγό της ονειροπολώντας μια ζωή με έρωτα και αγοράζει ένα κτήμα μακριά από την Τεχεράνη. Παίρνει απόσταση από την Τεχεράνη και ό,τι αυτή αντιπροσωπεύει. Ομως, η Τεχεράνη εισβάλλει εκ νέου στο κτήμα.

Στον περιφραγμένο, ονειρεμένο, ειδυλλιακό κήπο του κτήματος με τα πανύψηλα δένδρα και τις μαγευτικές ηλιαχτίδες βρίσκουν καταφύγιο οι τέσσερις γυναίκες, μακριά από τους άνδρες, είναι σίγουρο, όμως, ότι τα πιο ενδιαφέροντα συμβαίνουν έξω από τα τείχη του κήπου.

Παίζουν: Πεγκά Φερεντονί, Αρίτα Σαχρζάντ, Σαμπνάρ Τολουέι, Ορζι Τοτ κ.ά.

Παραγωγή: Γερμανία, Αυστραλία, Γαλλία.

ΤΖΟΥΛΙ ΑΝ ΡΟΜΠΙΝΣΟΝ

Το τελευταίο τραγούδι

Στη βάση υπάρχει το ομότιτλο βιβλίο του Νίκολας Σπαρκς, συγγραφέα δακρύβρεχτων μπεστ σέλερ. Το γεγονός παραπέμπει σε πατρόν, που εσωκλείει ρομαντισμό, πάθος και δάκρυα στην αίθουσα - τουλάχιστον ίσης ποσότητας με όσα ρέουν στην οθόνη.

Η 17χρονη δύστροπη Ρόνι και το «μικρομέγαλα» ενοχλητικό αδελφάκι της φθάνουν, από τη Νέα Υόρκη, όπου ζουν με τη μητέρα τους, στο παραθαλάσσιο σπίτι του πατέρα τους, σε πολιτεία του Νότου, να περάσουν μαζί τις καλοκαιρινές διακοπές. Ο πατέρας, συμπαθής χαρακτήρας, μουσικός, που διανύει μυστικά το τελευταίο στάδιο του καρκίνου, επιθυμεί να συμφιλιωθεί πριν το τέλος με την έφηβη κόρη του, που του προσάπτει την ευθύνη της διάλυσης της οικογένειάς τους.

Καταλύτης το καλοκαιρινό ρομάντζο της Ρόνι - το ρόλο κρατά η Μάιλι Σάιρους από την «Χάνα Μοντάνα» του Ντίσνεϊ - με τον Γουίλ, το όμορφο πλουσιόπαιδο της παραλίας, που παίζει βόλεϊ, είναι μηχανικός αυτοκινήτων, είναι εθελοντής στο ενυδρείο της πόλης και πρόκειται να ξεκινήσει σπουδές στο κολέγιο που επέλεξαν οι γονείς του. Στερεότυπη προσέγγιση της απώλειας στα πλαίσια ενός ηθικοπλαστικού καλοκαιρινού μελοδράματος για εφηβικές ηλικίες, με όλα εκείνα τα συστατικά, που όχι απλά προϊδεάζουν, αλλά διαβεβαιώνουν τόσο για την προδιαγεγραμμένη εξέλιξη όσο και την τελική έκβαση της ιστορίας. Η συνταγή - που καταθέτει ο συγγραφέας και σεναριογράφος της ταινίας και που αποδίδει επίπεδα και συμβατικά η σκηνοθέτης - περιλαμβάνει αρρώστια στο τελευταίο στάδιο, έρωτες με ταξική διαφορά που δοκιμάζονται και αποκαλύψεις της τελευταίας στιγμής.

Παίζουν: Μάιλι Σάιρους, Κέλι Πρέστον, Γκρεγκ Κίνεαρ, Λίαμ Χεμσγουόρθ, κ.α.

Παραγωγή: ΗΠΑ.

ΝΤΑΝΙΕΛ ΑΛΦΡΕΝΤΣΟΝ

Το κορίτσι στη φωλιά της σφήκας

Αρκετά ισχνό και απλοϊκό κινηματογραφικά - συγκριτικά με το πρώτο μέρος που ήταν και το καλύτερο - για να μπορέσει να σταθεί στα ολόδικά του πόδια, το τελευταίο μέρος της τριλογίας «Μιλένιουμ». Στο τρίτο και έσχατο μέρος αναμένονται λύσεις και απαντήσεις σε ερωτηματικά και απορίες που δημιουργήθηκαν στις δύο προηγούμενες ταινίες.

Οντως, η αφηγηματική στρατηγική προσβλέπει στο ξεκαθάρισμα των πραγμάτων, στο «μάζεμα» και το κλείσιμο των ανοιχτών ζητημάτων.

Επαναπροσδιορίζεται ο σκελετός της ιστορίας και κάθε κομμάτι του παζλ αρχίζει να πέφτει στη θέση του. Αναπάντητο εν τούτοις παραμένει το ουσιαστικό ερώτημα που διαπερνά ολόκληρη την τριλογία Μιλένιουμ και εμφανίζεται χωρίς πλαίσια και ουσία, ενώ οι χοντρές γραμμές της ίντριγκας έχουν ήδη τεθεί από το αρχικό φιλμ. Ποιος είναι (ήταν) ο πραγματικός λόγος της συνωμοσίας εναντίον της Λίσμπετ Σαλάντερ; Σε ποια απάντηση καταλήγει η ταινία; Πρόκειται για μια χούφτα ξεμωραμένων αξιωματούχων των εθνικών μυστικών υπηρεσιών που κάνουν ό,τι κάνουν, για να καλύψουν τι; Ποια είναι αυτά τα επτασφράγιστα μυστικά που πρέπει, πάση θυσία, να μη διαρρεύσουν; Ποια είναι η πολιτική εμπλοκή; Η καθόλου πειστική απάντηση της ταινίας, πολύ κατώτερη της αναμενόμενης, που παραπέμπει θολά σε παιδοφιλία και σαδισμό, αποκαλύπτει ότι ολόκληρο το οικοδόμημα της τριλογίας δεν πατά στέρεα στο έδαφος αλλά παραμένει μετέωρο.

Παίζουν: Νοόμι Ραπάς, Μίκαελ Νίκβιστ, Λένα Εντρε, Λέναρτ Γιούλστρεμ, Χανς Αλφρεντσον, Μιχάλης Κουτσογιαννάκης, κ.ά.

Παραγωγή: Σουηδία, Δανία, Γερμανία.

ΧΟΥΑΝ ΧΟΣΕ ΚΑΜΠΑΝΕΛΑ

Το μυστικό στα μάτια της

Εξαίρετη αργεντινή ταινία, Οσκαρ καλύτερου ξενόγλωσσου φιλμ για το 2010, που αξίζει την προσοχή του κοινού. Η ταινία τέρπει, φοβίζει και προκαλεί με την ίντριγκα, την πλοκή και δράση της που κινείται σε πολλαπλά επίπεδα και σε δύο χρόνους, με σημείο εκκίνησης της αφήγησης την εκ νέου διερεύνηση δύο πολύ συμβατικών στοιχείων του σεναρίου. Του έρωτα και του εγκλήματος.

Ο Μπενχαμίν Εσπόζιτο, πρώην ντετέκτιβ, θέλει να συγγράψει το πρώτο του βιβλίο με θέμα την υπόθεση βιασμού και ωμής δολοφονίας μιας νεαρής γυναίκας στο Μπουένος Αϊρες, το 1974, υπόθεση που τη διερεύνηση και εξιχνίασή της είχε τότε ο ίδιος αναλάβει. Το κλίμα του φιλμ αντικατοπτρίζει την κοινωνικοπολιτική ατμόσφαιρα στην Αργεντινή τη δεκαετία του '70, των αμερικανοκίνητων κύρια πραξικοπημάτων, του «βρώμικου πόλεμου» και των εκατοντάδων χιλιάδων «εξαφανισμένων», των δολοφονημένων δηλαδή μετά από τρομερά βασανιστήρια...

Παίζουν: Ρικάρντο Νταρίν, Σολεδάδ Βιλαμίλ, Χαβιέ Γκοντίνο, Πάμπλο Ράγκο κ.ά.

Παραγωγή: Αργεντινή, Ισπανία.

ΝΙΛ ΜΑΡΣΑΛ

Σιωπηλός εχθρός

Παρά τα εξαίρετα τεχνικά της χαρίσματα - άριστη φωτογραφία, ενδιαφέροντα πλάνα και εκπληκτική γκάμα ψυχρών χρωμάτων, η ταινία, που πνίγεται στο αίμα, καταντά απωθητική για την υπερβολική ακριβώς ποσότητα βίας και τον προκλητικά ωμό τρόπο με τον οποίο την παρουσιάζει.

Η ιστορία, που η ταινία επέλεξε να αφηγηθεί γραμμικά στο χρόνο και χωρίς την παραμικρή ανάπτυξη των χαρακτήρων, τοποθετείται στο 117 μ.Χ. στη Βόρεια Αγγλία, που η άγρια φυλή των Picts προβάλλει σθεναρή αντίσταση στις Ρωμαϊκές Λεγεώνες των κατακτητών αποδεκατίζοντας κυριολεκτικά μέσα στα σκοτεινά δάση της Σκοτίας τη θρυλική Ενατη Λεγεώνα, γνωστή για τη συλλογικότητα και το αγωνιστικό της πνεύμα.

Παίζουν: Ολγκα Κιριλένκο, Ντομινίκ Ουέστ, Μάϊκλ Φασμπέντερ, Ούλριχ Τόμσεν, Ντέιβιντ Μόρισεϊ κ.ά.

Παραγωγή: ΗΠΑ, Βρετανία.

ΠΙΤΕΡ ΓΛΕΝΒΙΛ

Μπέκετ

Η σωστή δύναμη καταστροφής δε συντρίβει, διαφθείρει» σχολιάζει ο Τόμας Μπέκετ, ως συμβουλάτορας του βασιλιά. Επανέκδοση της κλασικής, διαχρονικής ταινίας βασισμένης στο ομότιτλο θεατρικό έργο του Ζαν Ανούιγ. Για να θυμούνται οι παλαιότεροι και να μαθαίνουν οι νεότεροι τι εστί άξιος και χρήσιμος κινηματογράφος με στέρεο κείμενο που αντέχει σε ουσιαστικές προσεγγίσεις φιλοσοφικού και πολιτικού ενδιαφέροντος, συγκλονιστικές ερμηνείες τριών μέγιστων Βρετανών ηθοποιών και γνώση, ταλέντο και δημιουργική φαντασία σε ό,τι αφορά τα τεχνικά εργαλεία διά των οποίων εκφράζεται και γράφεται ο κινηματογράφος.

Υψιστη απόλαυση η υποκριτική τέχνη, πανάκριβη και πλέον ακριβοθώρητη, καλλιτεχνικό ήθος που διαπαιδαγωγεί και διδάσκει. Προσέξτε και ακούστε την άρθρωση, την εκφορά του λόγου και το φωνητικό ερμηνευτικό μέρος, κάτι απίστευτο. «Οσο ο Μπέκετ ψευτοφτιάχνει την τιμή του μέρα με τη μέρα θα σε υπηρετεί πιστά. Τι θα γίνει όμως όταν μια μέρα αντικρίσει την πραγματική του τιμή; Και ποια είναι η αληθινή τιμή του Μπέκετ»!

Παίζουν: Ρίτσαρντ Μπάρτον, Πίτερ Ο' Τουλ, Τζον Γκίλγκουντ, Τζίνο Τσέρβι, Πάολο Στόπα, κ.α.

Παραγωγή: Βρετανία, ΗΠΑ.

ΜΑΘΙΟΥ ΒΟΝ

Kick - Ass

Ο Αμερικανός έφηβος Ντέιβ, με γυαλιά α λα Τζον Λένον (του έμεινε από το φιλμ που έπαιζε τον νεαρό Λένον), όταν δεν αυνανίζεται, ταυτίζεται με τους σούπερ ήρωες των κόμικς. Παίρνει τη γενναία απόφαση - μολονότι δε διαθέτει τα προσόντα - να αρχίσει καριέρα σούπερ ήρωα για να συνδράμει τους πάσχοντες και αδυνάτους. «Οι ήρωες στο δικό μου κόσμο είναι πλασματικοί και δε θα υπήρχε πρόβλημα αν και οι κακοί ήταν πλασματικοί», λέει.

Παραγγέλνει κατάλληλο κοστούμι στο διαδίκτυο, βαφτίζεται Kick - Ass και φροντίζει να γίνει φίρμα στο «Youtube». Στις δύσκολες ώρες της αναμέτρησης με τους άθλιους, εμφανίζονται ως από μηχανής θεοί οι συνάδελφοι σούπερ ήρωες - ορκισμένοι εχθροί του υπ. αριθμ. 1 κακού της πόλης. Ο ανελέητος πρώην αστυνομικός Big Daddy και η 11χρονη κόρη του Hit Girl, το πιο σκληρό καρύδι που είδα ποτέ στο σινεμά, που χειρίζεται με θεϊκή δεξιοτεχνία όλα τα φονικά όπλα, κατέχει αριστοτεχνικά όλες τις πολεμικές τέχνες, κόβει χέρια, δαγκώνει πόδια, μαχαιρώνει τους κακούς με ταχύτητα φωτός, τους καίει τους τεμαχίζει, τους εξαφανίζει... Η ταινία βασίζεται στο ομώνυμο κόμικς των Μαρκ Μίλαρ και Τζον Ρομίτα Τζούνιορ.

Παίζουν: Νίκολας Κέιτζ, Μαρκ Στρονγκ, Ααρον Τζόνσον, Κλοέ Μόρετζ κ.ά.

Παραγωγή: Βρετανία.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΤΟΣ

Ξένες σε ξένη χώρα

Ντοκιμαντέρ του Δημήτρη Παναγιωτάτου, ο οποίος γεννήθηκε στην Αθήνα, σπούδασε σινεμά στο Παρίσι και διατελεί διευθυντής σπουδών στο κινηματογραφικό τμήμα του New York College. Η δομή της ταινίας συντίθεται από 50 ελληνικές ταινίες που ανήκουν σε τέσσερα είδη που δε φανταζόμαστε ότι έχει αναπτύξει η εθνική μας κινηματογραφία, ήτοι αστυνομικό/ θρίλερ, φιλμ νουάρ, φανταστικό και επιστημονικής φαντασίας.

Η σύνθεση του Παναγιωτάτου συνιστά την προσωπική ματιά του σκηνοθέτη σε αγαπημένα έργα συναδέλφων του. Εικόνες και μουσική επιλεγμένες με γνώμονα την ψυχή της κάθε ταινίας, χωρίς, όμως, να αποκαλύπτονται τα μυστικά της. Μαζί με το ντοκιμαντέρ «Ξένες σε ξένη χώρα» προβάλλεται και η βραβευμένη στο φεστιβάλ της Δράμας ταινία του Δημήτρη Αθανίτη «Φιλοσοφία».

Παραγωγή: Ελλάδα.