Η αποχώρηση των αμερικανοΝΑΤΟικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν αποτελεί μέρος μιας συνολικότερης αναδιάταξης δυνάμεων στην ευρύτερη περιοχή

Ο ίδιος ο Μπάιντεν, άλλωστε, από την πρώτη στιγμή που ανακοίνωνε το σχέδιο στρατιωτικής αποχώρησης από το Αφγανιστάν, τόνιζε χαρακτηριστικά: «Αντί να επιστρέψουμε στον πόλεμο με τους Ταλιμπάν, πρέπει να επικεντρωθούμε στις προκλήσεις που είναι μπροστά μας», ξεχωρίζοντας τον «σκληρό ανταγωνισμό» με την Κίνα.

Παράλληλα, βέβαια, η αναδιάταξη αυτή και οι εξελίξεις γύρω από το Αφγανιστάν δημιουργούν ένα «ντόμινο» ιμπεριαλιστικών διεργασιών σε όλη την Κεντρική Ασία, με άμεση εμπλοκή της Μόσχας, του Πεκίνου, αλλά και άλλων δυνάμεων που επιχειρούν να ενισχύσουν τη θέση τους, όπως η Τουρκία, το Ιράν κ.ά.

Τους τελευταίους μήνες, οι απανωτές επαφές τόσο του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Αντ. Μπλίνκεν, όσο και του ειδικού απεσταλμένου για το Αφγανιστάν Ζ. Κχαλιλζάντ με τις κυβερνήσεις γύρω χωρών, αναδεικνύουν ότι οι ΗΠΑ κάθε άλλο παρά χάνουν το «ενδιαφέρον» τους για την Κεντρική Ασία. Με δεδομένο τον κρίσιμο γεωστρατηγικό ρόλο της περιφέρειας, που αποτελεί «αυλή» τόσο της Κίνας όσο και της Ρωσίας, εντείνονται οι «πιέσεις» της Ουάσιγκτον σε διάφορες από τις γύρω χώρες, με αντικείμενο μεταξύ άλλων και την επιδίωξη δημιουργίας νέων αμερικανικών βάσεων.

Στις 13 Ιούνη, ο Κχαλιλζάντ, από την πρωτεύουσα του Καζακστάν, Νουρ Σουλτάν, ξεκαθάριζε: «Οι δυνάμεις μας αποχωρούν από το Αφγανιστάν, αλλά οι ΗΠΑ δεν αφήνουν το Αφγανιστάν. Θα εργαστούμε σκληρά για την ειρήνη και τη συμφιλίωση (...) Θα συνεχίσουμε τη στήριξη για την ασφάλεια (της χώρας) και την οικονομική και ανθρωπιστική στήριξη (...) Θα εργαστούμε μαζί με άλλες χώρες και γι' αυτό βρίσκομαι σήμερα εδώ για να συζητήσω ειδικά τι μπορούμε να κάνουμε για την προώθηση της ειρήνης (...) τη διασφάλιση ενός καλύτερου οικονομικού μέλλοντος». Δεν παρέλειπε δε να διαπιστώσει ότι «η τρομοκρατία ως πρόβλημα παραμένει. Και η εργασία μας είναι σημαντική».

Απαντώντας δε σε συγκεκριμένη ερώτηση για το ενδεχόμενο οι ΗΠΑ να σταθμεύσουν στρατεύματά τους στην περιοχή, ανέφερε ότι «προς το παρόν δεν υπάρχει κάτι προς ανακοίνωση, αλλά πρέπει να πω ότι οι συζητήσεις και διαπραγματεύσεις συνεχίζονται».

Και κατέληξε: «Είμαστε αποφασισμένοι ως ΗΠΑ να διασφαλίσουμε στην περιοχή την ικανότητά μας να προστατεύσουμε, φυσικά, τη δική μας εθνική ασφάλεια, αλλά και να εργαστούμε μαζί με άλλους όσον αφορά το κοινό συμφέρον που αφορά την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας και την οικονομική πρόοδο, την περιφερειακή συνεργασία και τη σταθερότητα». Ο Κχαλιλζάντ έκανε λόγο για «αξιοσημείωτο ενδιαφέρον» που εκφράζουν χώρες της περιοχής σε αυτήν τη «νέα ατζέντα», αναφέροντας ότι αυτό που αλλάζει είναι «η έμφαση ως προς το πώς ανταποκρινόμαστε και συνεργαζόμαστε (με αυτούς τους στόχους)».

Στις αρχές Μάη, είχαν προηγηθεί επαφές του Κχαλιλζάντ σε Ουζμπεκιστάν και Τατζικιστάν.

Εξίσου ενδεικτική είναι και η προσπάθεια των ΗΠΑ να αξιοποιήσουν το σχήμα «C5+1» που συγκρότησαν τον Νοέμβρη του 2015 με Ουζμπεκιστάν, Καζακστάν, Κιργιστάν, Τατζικιστάν και Τουρκμενιστάν, χαράσσοντας άξονες κοινής δράσης τόσο στην «ασφάλεια» όσο και στην «ανάπτυξη» της περιοχής. Στις 23 Απρίλη, ο Αντ. Μπλίνκεν οργάνωσε διαδικτυακή συνάντηση με τους ομολόγους του από τις παραπάνω πέντε χώρες της Κεντρικής Ασίας, στους οποίους τόνισε μεταξύ άλλων «τη συνεχιζόμενη δέσμευση των ΗΠΑ στην ανεξαρτησία, την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα των C5», ενώ συζήτησε μαζί τους τη διαδικασία της «ειρήνευσης στο Αφγανιστάν», δεδομένων των ανησυχιών που προκαλεί η ενίσχυση της θέσης και της δράσης των Ταλιμπάν, αλλά και άλλων ισλαμιστικών οργανώσεων, μεταξύ αυτών και του «Ισλαμικού Κράτους».

Αλλά και για το ίδιο το Αφγανιστάν, οι ΗΠΑ ξεκαθαρίζουν ότι θα επιδιώξουν να διατηρήσουν ισχυρά ερείσματα και στην «επόμενη μέρα». Στην κοινή ανακοίνωση μετά την πρόσφατη συνάντησή τους στον Λευκό Οίκο, οι Πρόεδροι ΗΠΑ και Αφγανιστάν ανέφεραν ότι «συμφωνήσαμε σθεναρά ότι αν και τα αμερικανικά στρατεύματα αποχωρούν από το Αφγανιστάν, η ισχυρή διμερής σχέση θα συνεχιστεί».

Προδιαγράφοντας μάλιστα τον σχεδιασμό των ΗΠΑ για αυτήν την «επόμενη μέρα», ο Μπάιντεν σε δηλώσεις του για το Αφγανιστάν την περασμένη Πέμπτη «συμβούλεψε» την αφγανική κυβέρνηση ότι «ο μόνος τρόπος για να υπάρξει ειρήνη και ασφάλεια» στη χώρα είναι «να βρουν έναν τρόπο συμβίωσης με τους Ταλιμπάν», προδιαγράφοντας μάλιστα ότι «το να υπάρξει μια ενιαία κυβέρνηση στο Αφγανιστάν που να ελέγχει όλη τη χώρα είναι εξαιρετικά απίθανο»...

Στην «εξίσωση» των ΗΠΑ για τη συνέχεια στο Αφγανιστάν μπαίνει και η Τουρκία, καθώς στο πλαίσιο του συνολικότερου παζαριού της Ουάσιγκτον με την Αγκυρα έχει συμφωνηθεί η Τουρκία να αναλάβει μια νέα «επιχείρηση ασφάλειας» για το αεροδρόμιο της Καμπούλ. Τον ρόλο που μπορεί να παίξει η Τουρκία μάλιστα αναγνωρίζουν και οι Ταλιμπάν, οι οποίοι παρά τις ενστάσεις τους για την παραμονή τουρκικών στρατευμάτων, μιλούν για «μια σπουδαία ισλαμική χώρα» με την οποία μπορεί να υπάρξει στενή συνεργασία.

Τις εξελίξεις και τις ανακατατάξεις που επιταχύνει η «νέα ατζέντα» των ΗΠΑ στην περιοχή δεν τις παρακολουθεί αμέτοχη η Ρωσία.

Με αφορμή την προέλαση των δυνάμεων των Ταλιμπάν σε αφγανικά εδάφη στα σύνορα Αφγανιστάν - Τατζικιστάν και μετά από σχετικό αίτημα της τατζίκικης κυβέρνησης, τέθηκε σε ετοιμότητα ο Οργανισμός της Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας (CSTO), η στρατιωτική συμμαχία που συγκρότησε μετά τις αντεπαναστατικές ανατροπές η Ρωσία μαζί με Αρμενία, Λευκορωσία, Καζακστάν, Τατζικιστάν και Κιργιστάν.

Από την πλευρά της Ρωσίας, ο ΥΠΕΞ Σ. Λαβρόφ ξεκαθάρισε ότι «αν το Τατζικιστάν δεχτεί επίθεση, ασφαλώς, αυτό θα αποτελέσει θέμα άμεσης συζήτησης στον CSTO». Ο ίδιος, υπενθυμίζοντας ότι η χώρα του διατηρεί στρατιωτική βάση στο Τατζικιστάν (όπως και στο Κιργιστάν), τόνισε ότι «εμείς θα τιμήσουμε τις δεσμεύσεις μας». Παράλληλα δεν παρέλειψε να μιλήσει για την «αποτυχία» των ΗΠΑ, καθώς παρά την «παρουσία» τους στην περιοχή τα τελευταία 20 χρόνια, αυξάνεται η δράση οργανώσεων όπως το «Ισλαμικό Κράτος», προκαλώντας απειλές και σε συμμάχους της Ρωσίας.

Την αποφασιστικότητα της Μόσχας να βάλει εμπόδια στη «νέα ατζέντα» των ΗΠΑ στην περιοχή, ανέδειξε με δηλώσεις του την περασμένη Τρίτη και ο ειδικός απεσταλμένος για το Αφγανιστάν, Ζ. Καμπούλοφ. Οπως μετέδωσαν ασιατικά ΜΜΕ, ο Καμπούλοφ προειδοποίησε ότι η απόσυρση των αμερικανικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν «δεν πρέπει να εξελιχθεί σε ανασύνταξη των υποδομών ΗΠΑ και ΝΑΤΟ σε χώρες της Κεντρικής Ασίας».

Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, διάφορα ΜΜΕ (και αμερικανικά) υπενθύμισαν τις «δυσκολίες» που συνάντησαν οι ΗΠΑ στη διατήρηση στρατιωτικών υποδομών και βάσεων που ανέπτυξαν μεταξύ άλλων σε Ουζμπεκιστάν (στη βάση Κχαναμπάντ), Κιργιστάν (στο αεροδρόμιο του Μπισκέκ), Τατζικιστάν (στο αεροδρόμιο Κούλομπ). Δημοσιεύματα αναφέρονται στις «δυσκολίες» που προκάλεσε στις ΗΠΑ η Μόσχα, καλώντας χώρες της περιοχής να συμμορφωθούν σε όρους όπως η μη φιλοξενία στρατευμάτων «ξένων χωρών» σε εδάφη τους.

Σε μια τελευταία εξέλιξη, εξάλλου, ενδεικτική για το «ντόμινο» που προκαλούν οι εξελίξεις στο Αφγανιστάν, την Πέμπτη κυκλοφόρησε η είδηση για κατάληψη εδαφών από τους Ταλιμπάν και στο δυτικό Αφγανιστάν, κοντά σε κρίσιμο σημείο σύνδεσης με το Ιράν.

Σημειωτέον ότι και η Τεχεράνη εκφράζει «ανησυχίες» για τις εξελίξεις και ετοιμότητα για πιο ενεργό εμπλοκή, όπως έδειξε και η ενδο-αφγανική συνάντηση που φιλοξένησε μεσοβδόμαδα.

Την περασμένη Τρίτη η κινεζική εφημερίδα «Global Times», σε κεντρικό άρθρο για τις εξελίξεις στην Κεντρική Ασία, σημείωνε: «Ως σημαντικός γείτονας του Αφγανιστάν και μια μεγάλη χώρα, η Κίνα δεν μπορεί να μείνει αδρανής και μακριά από τα ζητήματα για το Αφγανιστάν (...) Εχει την ευθύνη και την υποχρέωση να συνεισφέρει στην παγκόσμια ειρήνη και σταθερότητα (...) Αν δεν πάρει μέρος στις υποθέσεις για το Αφγανιστάν, δεν θα μπορέσει να καταξιωθεί ως μια υπεύθυνη μεγάλη δύναμη».

Καθόλου τυχαία, το Πεκίνο δίνει προτεραιότητα σε συμμαχίες όπως η «C+C5» (Κίνα και Καζακστάν, Κιργιστάν, Ουζμπεκιστάν, Τατζικιστάν, Τουρκμενιστάν).

Στις 12 Μάη ο ΥΠΕΞ Γουάνγκ Γι φιλοξένησε συνάντηση με τους 5 ομολόγους του, μετά την οποία κοινή ανακοίνωση ανέφερε ότι συμφωνήθηκε «η από κοινού συνεργασία για την προώθηση της περιφερειακής ασφάλειας», με «κοινές προσπάθειες για την προώθηση της ειρηνικής συμφιλίωσης στο Αφγανιστάν, αναδεικνύοντας ότι οι 6 χώρες θα διαδραματίσουν έναν μεγαλύτερο ρόλο ως σύνολο». Μάλιστα, συμφώνησαν να καθιερώσουν «μηχανισμό τακτικών συναντήσεων, αναδεικνύοντας ότι αναγνωρίζουν ιδιαίτερα τη σημασία της ενότητας και του συντονισμού στην περιφέρεια».

Ξεχωριστό εργαλείο της Κίνας για να πρωταγωνιστήσει «στην ενότητα και τον συντονισμό» στην περιφέρεια, άλλωστε, αποτελούν οι «Δρόμοι του Μεταξιού», των οποίων η επέκταση και στο Αφγανιστάν συζητιέται ακόμα περισσότερο τον τελευταίο καιρό, με την έντονη «κινητοποίηση» και του Πακιστάν (με το οποίο η Κίνα ενισχύσει πολύπλευρα τη συνεργασία της).

Την περασμένη Δευτέρα ο πρωθυπουργός του Πακιστάν, Ιμράν Καν, παρευρέθηκε σε εγκαίνια έργων στο λιμάνι της Γκουαντάρ, προτρέποντας σε συνεννόηση «όλων των γειτονικών χωρών» για «να σωθεί το Αφγανιστάν από τον εμφύλιο». Τόνισε μάλιστα ότι «είμαστε σε επαφή με τις χώρες της περιοχής», όπως «και με τους Ταλιμπάν», για «μια πολιτική διευθέτηση στο Αφγανιστάν». Μερικές βδομάδες πριν, υποδεχόμενος τον Τατζίκο Πρόεδρο Εμ. Ραχμόν, ο Καν είχε επισημάνει τη σημασία που έχει «η ανάπτυξη των πολύ απαραίτητων εμπορικών και οικονομικών διασυνδέσεων με τις χώρες της Κεντρικής Ασίας». Υπογράμμισε δε και τότε πόσο «σημαντικές είναι για το Αφγανιστάν η πολιτική διευθέτηση και η σταθερότητα όταν φύγουν οι Αμερικανοί και εγκαθιδρυθεί μια κυβέρνηση συναίνεσης, που θα εμποδίσει τη χώρα να κυλήσει στην αναρχία».

Σημειωτέον, η αναβάθμιση του λιμανιού στο Γκουαντάρ αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες κινεζικές επενδύσεις στο πλαίσιο των «Δρόμων του Μεταξιού» και του «Οικονομικού Διαδρόμου Κίνας - Πακιστάν» (CPEC), στη νοτιοδυτική επαρχία Μπαλουχιστάν, που εξαιτίας του μεγάλου του βάθους και της θέσης του στο σταυροδρόμι Αραβικής Θάλασσας και Ινδικού Ωκεανού εκτιμάται ότι θα εξελιχθεί σε πολύ κρίσιμο ενεργειακό και ναυτιλιακό κόμβο.

Στις αρχές της βδομάδας ο εκπρόσωπος του κινεζικού ΥΠΕΞ, Ζάο Λιζιάν, τόνισε πως «Κίνα και Πακιστάν καλωσορίζουν κάθε τρίτο μέρος που στηρίζει τους "Δρόμους του Μεταξιού" και τους CPEC», ενώ και στο εσωτερικό του Αφγανιστάν υπάρχουν παράγοντες που ξεχωρίζουν την προσφορά της Κίνας στην περιοχή. Μεταξύ αυτών και ο τέως Πρόεδρος της χώρας, Χ. Καρζάι, που σε πρόσφατη συνέντευξη μίλησε για την «καταστροφή» που αφήνει πίσω της η ΝΑΤΟική επέμβαση και την «αποτυχία των ΗΠΑ», εντοπίζοντας τον «πολύ σημαντικό ρόλο» που μπορεί να παίξει η Κίνα, «ένας πολύ εποικοδομητικός παίκτης για την ειρήνη και τη σταθερότητα στο Αφγανιστάν».